Inplaatsing, Woensel West, Eindhoven Titel project Inplaatsing, Woensel West, Eindhoven Locatie stadsbuurt/stad Woensel West, Eindhoven Doorlooptijd Inmiddels 2 jaar Organisatie Woningcorporatie Trudo Partnerorganisaties (rol: investeerder/uitvoerder/netwerkpartners/incasseerder Investeerder: woningcorporatie Trudo Uitvoerder: woningcorporatie Trudo, (oud-)studenten ingeplaatsten, GgzE Netwerkpartners: Woningcorporaties Woonbedrijf, Domein, Welzijnswerk, bewonerscommissie Stichting WoenselWest, Gemeente Eindhoven, Design Academy Incasseerders: studenten en overige ingeplaatsten, doelgroepen in de wijk (kinderen/ouders/ouderen), Gemeente Eindhoven, welzijn, woningcorporaties, basisschool Context/schaal van het project: Woensel West is een wijk met ongeveer 3600 woningen, waarvan Trudo circa 800 woningen verhuurt. Woningcorporatie Domein verhuurt ook woningen in de wijk. Momenteel zijn er 175 personen ingeplaatst in 124 huurwoningen middels deze regeling van Trudo. Projectbeschrijving De problemen in Woensel West worden bestreden met diverse interventies, zowel op fysiek vlak (Trudo, Woonbedrijf) en ook sociaal (Trudo en Domein). Een belangrijke pijler is het vrijwilligerswerk. Trudo heeft hiertoe het initiatief genomen middels de inzet van studenten. Met TU/e en Fontys is een project gestart met 20 studenten. Het project was in eerste instantie ondergebracht bij Welzijn Eindhoven. Al snel heeft Trudo het zelf verder opgepakt en een medewerker (0,5 formatieplaats) vrijgemaakt om het project daadwerkelijk van de grond te krijgen. Trudo verhuurt nu in Woensel West geen woningen meer op de normale manier, maar alleen nog via inplaatsing. Om de instroom van probleemhuurders een halt toe te roepen worden nieuwe huurders geselecteerd. Woningen die vrijkomen, worden enkel toegewezen aan huurders die op een of andere manier een maatschappelijke bijdrage willen leveren aan de wijk. Trudo verhuurt in Woensel West circa 800 woningen, waarvan er nu 175 personen ingeplaatst zijn in 124 huurwoningen. In de speciale huurovereenkomsten die voor de ingeplaatsten zijn opgesteld, is vastgelegd dat de bewoners in ruil voor huurkorting deelnemen aan een zinvolle activiteit voor de wijk. Het project is na twee jaar self-fullfilling. Er hoeft geen reclame meer gemaakt te worden. De onderwijsinstellingen hebben er nauwelijks bemoeienis meer mee. Het praat zich rond onder jongeren en bewoners. Het project is nu gegroeid van 20 naar 175 vrijwilligers, waarvan de helft
studenten zijn. De focus is verlegd van studenten naar bewoners in het algemeen die actief willen zijn in de wijk. Dit is ook in overleg met de bewonerscommissie besloten. Er wordt voorrang gegeven aan jonge bewoners (25+) die werken om zo meer balans te krijgen in de samenstelling in de wijk. Ook geeft Trudo in overleg met de bewonerscommissie voorrang aan bewoners van allochtone afkomst die actief willen zijn in de wijk. Het project is niet vrijblijvend: aanmelders ontvangen veel (woning, huurkorting, sociaal plan je bouwt huurrechten en duur op) en inmiddels status) maar verplichten zich tot minimaal 10 uur vrijwilligerswerk per maand. De ingeplaatsten krijgen een 10-minutengesprek als het te vrijblijvend wordt. De activiteiten zijn onder andere: Huiswerkbegeleiding Mentorengroepje (i.s.m. school, ingeplaatsten komen ook thuis bij bewoners) Sport & kinderen Beweging (dance) voor jongeren Seniorengym Administratiebegeleiding Tante Netty-galerie Communicatie ondersteuning buurtbewoners (buurtkrant) Klussendienst Maatjesproject (1 op 1 ondersteuning & welzijn) Taalles Aanleiding/Doel Al sinds de jaren 80 wordt Woensel West gezien als een wijk met problemen. De dringendste problemen in Woensel-West waren de aanwezigheid van (straat-)prostitutie en drugshandel, overlast en een achtergestelde maatschappelijke positie van een grote groep bewoners. Op diverse manieren zijn deze problemen bestreden. Het project met ingeplaatsten is een van de sociale interventies in de wijkaanpak. Het gaat onder meer om activering en emancipatie van bewoners, verbeteren sociale omgang in de wijk, het verbinden van kansrijken aan kansarmen, hulp bij individuele problemen, ontwikkeling vaardigheden bewoners etc. Type interventie Individu X Individuele begeleiding leren-werken-wonen X Individuele begeleiding zorg-welzijn-wonen X Individuele begeleiding opvoeding-gezinssituatie Wijk X Sociale, educatieve en culturele programma s X Gezondheid- en sportprogramma s X Fysieke verbetering woonomgeving Verbetering woningen Beheer en handhaving Accommodaties X Bewonersparticipatie X Sociale cohesie Kosten (inschatting investeringen eenmaal uitvoering: eigen investering+ partners personele kosten, materiële kosten, btw etc, niet hele wijkaanpak) < 5.000 5.000 10.000 10.000 25.000 25.000 50.000 50.000 75.000 75.000 100.000
X > 100.000 Toelichting: Trudo investeert 0,5 fte medewerker in de wijk, plus de huurderving van 100 euro per pand per maand. Momenteel 124 panden zijn bewoond door ingeplaatsten. Verwachte effecten, verwachte verandering (uitleg keuze voor de type interventie) Door de instroom van krachtige bewoners verdunnen de problemen in de wijk. Effecten van de interventie (korte/langer termijn, individueel / collectief, succes faalfactoren, resultaten, bereik mensen, balans kosten/baten) Wijkeffecten Er zijn veel initiatieven en activiteiten in de buurt die worden gedragen door de ingeplaatsen. Er doen veel bewoners van verschillende leeftijden mee aan de sociale projecten en activiteiten van de ingeplaatsten. Mede daardoor zijn betrokken bewoners/deelnemers positief over de veranderingen in de wijk. De vrijwillige inzet is sterk gegroeid sinds de aanvang van het project. Daarmee is ook sprake van een verhoging van activering en emancipatie van bewoners. Steeds meer bewoners worden bereikt door de verschillende type activiteiten binnen het project. Met 175 vrijwilligers en een hoge deelname van bewoners aan de activiteiten is er voldoende schaal en draagvlak van onderlinge contacten in de wijk. Er vinden ook allerlei dwarsverbanden plaats tussen bewoners en ingeplaatsten zonder dat de professionals dat weten. Buren wijzen elkaar bijvoorbeeld op ingeplaatsten die tuinen onderhouden of een mentor neemt ook een broer of zus extra mee in een mentortraject. Bewoners geven aan dat hun kinderen vaak mee doen in verschillende trajecten en dat hen dit ondersteunt bij hun opvoedkundige en zorgtaken. Of er sprake is van imago- en waardeverbetering van de wijk is moeilijk aan te geven. Het lijkt erop dat bewoners zelf deze verbetering in de leefbaarheid ervaren; buiten de wijk krijgen ze echter nog vaak te horen dat Woensel West een slechte wijk is. Er zijn bewoners die aangeven dat ze hun kinderen op straat laten spelen en dat ze zich veilig voelen (meer dan voorheen). Tegelijk weten ze allemaal voorbeelden te geven van overlastgevende gezinnen/huishoudens waarvan men weet dat er problemen spelen. In de gesprekken met bewoners is enerzijds terug te horen dat ze te maken hebben bewoners die overlast veroorzaken, anderzijds willen ze juist van het negatieve imago af van de wijk en verdedigen ze hun wijk door te relativeren iedereen kent elkaar en we houden elkaar in de gaten, in andere wijken in Nederland is het veel erger. Een negatief effect van het project is dat enkele bewoners die voorheen zeer actief vrijwilligerswerk deden in de wijk dreigen af te haken, omdat zij het oneerlijk vinden dat andere vrijwilligers (de ingeplaatsten) huurvoordeel krijgen voor hun maatschappelijke bijdrage terwijl zij niets ervoor terug krijgen. Uit onderzoek door de begeleidende professional blijkt dat 20% van de ingeplaatsten echt heel veel doen voor andere wijkbewoners, 20% doet weinig, 60% houdt zich redelijk aan de 10 uur werk per maand en zet zich gemiddeld in voor de wijk. Bij de mensen die weinig
doen wordt de huurkorting ingenomen. Sturing op de instroom van de bewoners, mogelijke vermindering van bewoners die overlast veroorzaken, door instroom van bewoners die vrijwilligerswerk doen voorkom je instroom van bewoners met problemen die voorheen de wijk inkwamen Vergroting van positieve contacten tussen bewoners (met eventuele problemen) en de ingeplaatsten, bewoners met taalachterstand doen mee aan activiteiten van studenten die taallessen organiseren, kinderen krijgen huiswerkbegeleiding, ingeplaatsten die ervaringsdeskundig zijn met psychologische problemen worden gekoppeld aan bewoners die daar ook mee te maken hebben, ouderen die hun tuin niet meer kunnen verzorgen krijgen hulp van de groene vrijwilligers. Studenten kunnen sommige zorgmijders makkelijker bereiken dan hulpverleners, omdat ze in hun rol als goede buurman wel binnen komen en iets praktisch kunnen doen voor hen, bijvoorbeeld de tuin opknappen. Er wordt dan niks gedaan aan de specifieke problemen van de zorgmijder, maar de extra aandacht en hulp kan hen toch doen opleven en zich beter voelen in hun thuisomgeving. Studenten/ingeplaatsten die binnen het maatjesproject bewoners ondersteunen geven extra aandacht en ondersteuning. Deze worden begeleid door zorg/welzijn professionals die zelf vaak het budget en tijd niet hebben om die extra aandacht te geven aan de betrokken bewoners. Het is voor hen goedkoop en effectief om vrijwilligers te begeleiden die extra dingen doen voor de zorgbehoevende bewoners. Professionals hebben vaak niet voldoende budget voor de extra tijd en zorg die vrijwilligers wel willen geven. De regie blijft bij de professionals. Het wordt gezien als een extraatje (de slagroom op de taart). De zorg en welzijn professionals vragen regelmatig Trudo om de inzet van nieuwe vrijwilligers, dus ze kunnen hen goed gebruiken. De ingeplaatsten zetten niet zelf diensten op maar springen daar bij waar hun professionele begeleiders denken dat het zinvol is. Beleving van veiligheid is vergroot bij een deel van de bewoners, doordat ze meer mensen kennen, hebben ze het gevoel dat er meer op elkaar gepast wordt. Bij activiteiten is de poel van vrijwilligers vergroot waar professionals uit kunnen putten. Bij de sport en ontspanningsactiviteiten is er geen sprake van een concurrentie met de gebruikelijke welzijnsactiviteiten, want de ingeplaatsten doen die dingen die vanuit welzijnswerk niet worden gedaan, zoals gitaarles bijvoorbeeld. Trudo geeft aan dat welzijn wel meer gebruik zou kunnen maken van de inzet van ingeplaatsten voor het organiseren van hun activiteiten. De kinderen en jongeren kunnen nu meedoen aan activiteiten, omdat ze in de wijk plaatsvinden en goedkoop zijn. Ze zouden geen gebruik ervan maken als deze buiten de wijk plaatsvinden. Instroom van fijne buren betekent veel voor de bestaande bewoners, of ze nu wel of niet iets voor hen doen, een buur krijgen die geen overlast veroorzaakt is al een plus. Effecten van de nieuwe instromers liggen in de beleving van bewoners met name binnen de verbetering van de sociale omgang in de eigen straat, daarbuiten merken bewoners die niet mee doen aan een activiteit er niet zoveel van. 10% a 20% van de studenten zal na verwachting blijven wonen in de wijk terwijl ze niet meer meedoen in het project.
Individuele effecten Leren van vaardigheden (qua taal, leren, sportactiviteiten etc.) die de kinderen op weg helpen, voor ouders betekent het ondersteuning bij de opvoeding, aandacht en ondersteuning voor bewoners die het nodig hebben Verrijking sociaal leven door contacten in de wijk, geldt zowel voor bewoners als ingeplaatsten Vergroting binding met de wijk door de contacten met andere bewoners, deelname aan activiteiten in de wijk vergroot het woongenot Ontwikkeling weerstand bij een deel van andere vrijwilligers/huiszoekenden (waarom zij wel een woning en wij niet, of waarom krijgen zij huurvoordeel en ik niet terwijl ik ook veel doe voor de wijk?) Studenten die op deze manier in contact komen met hun nieuwe buren in een achterstandswijk verruimen in dit project hun inzicht en begrip. Werkzame bestandsdelen (incentive, motivatie, inzoomen op succes/faalfactoren) Verbinden van individuele bewoners die iets over hebben voor een ander aan bewoners die aandacht kunnen gebruiken werkt sterk, vaak helpt het de vrijwilliger zelf ook in zijn ontwikkeling, zorgmijders pikken de hulp van andere bewoners vaak wel en niet die van professionals. Zoveel mogelijk vrij laten van ingeplaatsten werkt stimulerend en kost weinig, weinig professionele ondersteuning, via via gebeurt er veel waar een professional niets voor hoeft te doen, wel het bijhouden van een urenregistratie om een vinger aan de pols te houden (ook ter verdediging van het project bij bewoners die weerstand hebben tegen het project), door urenregistratie aantonen van resultaat, zo niet dan ingeplaatste uit het project. Lessen/ tips (brede toepasbaarheid, welke andere interventies met studenten in wijken zijn nog mogelijk, kamermarkt) Leerpunt binnen het project: de levensfase van studenten past niet altijd bij het gestructureerd vrijwilligerswerk doen, mensen die iets ouder zijn hebben soms meer discipline en verantwoordelijkheidsgevoel dan de jongere vrijwilligers en kunnen zich ook makkelijker verbinden met oudere bewoners. Ook willen leden van de bewonerscommissie graag een evenwichtige samenstelling van bewoners binnen de wijk en daarom pleiten zij voor bewoners die al iets ouder zijn en daarom zich duurzamer aan de wijk verbinden. De instroom is nu dus niet meer alleen studenten, maar het gaat om de motivatie om mee te willen doen in het project. Bron, contactgegevens, website Projectleider Trudo is Nienke Bruinsma