AIOS EN HET OPLEIDINGSFONDS. Waarom is er een Opleidingsfonds en wat houdt het in?

AIOS EN HET OPLEIDINGSFONDS Waarom is er een Opleidingsfonds en wat houdt het in?

Inhoudsopgave 1. Inleiding Pagina 3 2. Wat is het Opleidingsfonds? Pagina 3 3. Waarom is het Opleidingsfonds gekomen? Pagina 3 4. Wat is er veranderd door de komst van het Opleidingsfonds? Pagina 4 5. Wat zijn de problemen rondom het Opleidingsfonds? Pagina 5 6. Welke kansen zijn er voor aios met de komst van het Opleidingsfonds ontstaan? Pagina 10 7. Wat is de invloed van aios op toekomstige ontwikkelingen? Pagina 11 8. Overzicht van gebruikte afkortingen Pagina 12 2

1. Inleiding Bij het AIOS Meldpunt! van De Jonge Orde zijn veel vragen van aios binnengekomen over het Opleidingsfonds. De Jonge Orde wil met deze folder antwoord geven op deze vragen. Het kan natuurlijk voorkomen dat deze brochure geen antwoord geeft op jouw vraag. Als je lid bent van De Jonge Orde kun je jouw specifieke vraag voorleggen aan het AIOS Meldpunt!, onder telefoonnummer (030) 28 23 652 of via dejongeorde@orde.nl. Ook is er informatie te vinden op www.minvws.nl/dossiers/opleidingsfonds. 2. Wat is het Opleidingsfonds? Het Opleidingsfonds is een bekostigingssysteem (een subsidieregeling) van zorgopleidingen beheerd door het ministerie van VWS. De invoering vond plaats in fasen. In 2007 is het systeem voor de ziekenhuisopleidingen ingevoerd (1e tranche) en in 2008 is het ook voor de opleidingen met betrekking tot preventie, de GGZ, de care en de gespecialiseerde verpleegkundigen ingevoerd (2e tranche). Eerder was het opleidingsbudget geïntegreerd in het instellingsbudget dat afkomstig was van de zorgverzekeraars. Nu komen deze middelen rechtstreeks vanuit het Opleidingsfonds, zodat de opleiding en productie budgettair gescheiden zijn. Het budget per instelling wordt berekend door het aantal opleidingsplaatsen te vermenigvuldigen met het bijbehorende normbedrag (afhankelijk van type ziekenhuis en aantal aios)*. Deze bedragen zijn destijds uitonderhandeld door de veldpartijen (Nederlandse Federatie van Universitair Medische Centra en NVZ vereniging van ziekenhuizen) en de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) en berusten op een globale schatting van de kosten op basis van een extern onderzoek. De gegevens over het 3 aantal opleidingsplaatsen per instelling worden verkregen via de Medisch Specialisten Registratie Commissie (MSRC). * Referentie: wijziging subsidieregeling zorgopleidingen eerste tranche, Staatscourant 5 augustus 2008, nr. 149 / pag. 15 3. Waarom is het Opleidings fonds gekomen? Het Opleidingsfonds is geïnitieerd vanuit VWS om een aantal redenen: 1. Reguleren van het aantal opleidingsplaatsen 2. Bevorderen van transparantie 3. Opleidingskosten zouden de marktwerking in de zorg kunnen verstoren. 1. Reguleren van het aantal opleidingsplaatsen Het is belangrijk om vraag en aanbod op de arbeidsmarkt in balans te houden. Enerzijds om zuinig om te gaan met de dure medischspecialistische opleiding, maar ook om te voorkomen dat er geen tekorten ontstaan binnen een bepaald medisch specialisme. Tenslotte kunnen er politieke motieven zijn die het aantal opleidingsplaatsen bepalen (bijvoorbeeld meer medisch specialisten opleiden om de onderlinge concurrentie te bevorderen). De raming van het aantal aios per medisch specialisme geschiedt door het Capaciteitsorgaan, dat VWS hierin adviseert. De toewijzing vindt plaats door middel van het toewijzingsproces (zie figuur 1) dat gecoördineerd wordt door het BOLS: een samenwerkingsverband hiertoe opgericht tussen de Orde van Medische Specialisten (Orde), Nederlandse Federatie van Universitair Medische Centra (NFU) en NVZ vereniging van ziekenhuizen (NVZ). Het College voor

Figuur 1: Schematische weergave van toewijzingsproces Ministerie van VWS Advies Capaciteitsorgaan Toewijzingskader Verdeelplan Subsidiebeschikking CBOG en BOLS Afwegingskader Toewijzingsadvies Opleidingsinstellingen en relevante veldpartijen Afwegingskader Subsidie aanvraag de Beroepen en Opleidingen in de Gezondheidszorg (CBOG) communiceert namens de diverse veldpartijen met VWS. 2. Bevorderen van transparantie a. door gelden bedoeld voor opleiding te oormerken kunnen deze niet of minder makkelijk worden aangewend voor andere doeleinden (bijvoorbeeld productie) door de zorginstellingen. b.de soort en het aantal opleidingsplaatsen in een zorginstelling worden in kaart gebracht en uiteindelijk moet ook de kostprijs van een opleidingsplaats inzichtelijk worden. 3. Opleidingskosten zouden de marktwerking in de zorg kunnen verstoren Met de parallelle invoering van een nieuw financieringsmodel voor de medisch-specialistische zorg met DBC s (Diagnose Behandeling Combinaties) en de introductie van gereguleerde marktwerking in de zorg zou het opleiden kunnen leiden tot grote verschillen in de tarieven voor vergelijkbare DBC's aangezien niet alle instellingen in gelijke mate opleiden en niet alle instellingen opleidingsbevoegd zijn. 4. Wat is er veranderd door de komst van het Opleidingsfonds? 1. Het is duidelijk geworden hoeveel budget een opleidingsinstelling ter beschikking heeft per aios per jaar De netto kosten of opbrengsten zijn echter nog niet inzichtelijk omdat dit afhankelijk is van de daadwerkelijke kosten (loon, overhead- en opleidingskosten) verrekend met de productie die een aios levert. De subsidie wordt verstrekt door het ministerie van VWS en wordt jaarlijks aangepast aan de OVA-ruimte (Overheidsbijdrage Arbeidsvoorwaardenontwikkeling). Deze aanpassing geldt ook jaarlijks voor de CAO s. Het is het ministerie dan ook aangelegen de daadwerkelijke kosten of opbrengsten inzichtelijk te krijgen. Hiertoe zijn in 2007 en 2008 verschillende pogingen ondernomen, met name door middel van het Kostprijsonderzoek door onderzoeksbureau Berenschot*. Dit bureau heeft de onderzoeksvraag naar de kostprijs van de medisch specialistische opleiding niet kunnen beantwoorden. * Referentie: Kostprijsonderzoek (Kamerstuk, 17 februari 2009) 4

2. Opleidingsklinieken moeten meer verantwoording afleggen over de kwaliteit van de opleiding Aangezien het een subsidieregeling, is moeten de opleidingsklinieken en opleiders verantwoording afleggen over de besteding van deze middelen. De vraag is nu hoe kan men de kwaliteit van de opleiding meten? Het CBOG is door VWS gevraagd een set kwaliteitsindicatoren te ontwikkelen in samenspraak met veldpartijen. Er is een werkgroep ingesteld en hier is een set indicatoren uit naar voren gekomen waar de D-RECT enquête een onderdeel van is*. Deze enquête is met name gericht op het opleidingsklimaat. * Referentie: CBOG rapport Kwaliteitsindicatoren door werkgroep Scherpbier MSRC-register is opgenomen, dan wordt dat ook in het BIG-register aangetekend. De commissie is de taak toebedeeld het register up to date te houden door voortdurend mutaties te administreren. b.het toetsen van het opleidingsschema aan het kaderbesluit van het Centraal College Medisch Specialisten (CCMS) oftewel controleren of alle verplichte onderdelen van een opleiding op de juiste manier in het schema zijn verwerkt. Met deze taken van de MSRC is het mogelijk dat de subsidie de aios volgt aan de hand van het opleidingsschema. Toekenning van de subsidie is dus niet afhankelijk van waar de aios de arbeidsovereenkomst heeft. 3.Registratie is essentieel voor het toekennen van subsidie aan de juiste kliniek Het zal de meeste aios niet zijn ontgaan dat de MSRC strenger is geworden sinds het Opleidingsfonds zijn intrede heeft gedaan. De MSRC heeft twee belangrijke taken: a. De wet BIG gebiedt zorgverleners zich te registreren in een openbaar register. Wanneer een arts door de MSRC als medisch specialist is erkend en in het 5. Wat zijn de problemen rondom het Opleidingsfonds? De problemen rondom het Opleidingsfonds zijn grotendeels inherent aan de eerder genoemde geschetste veranderingen. De perceptie is dat de regeldruk is toegenomen en de flexibiliteit is afgenomen. Op pagina 8 en 9 staan een aantal concrete problemen genoemd. Tabel 1: Subsidie Opleidingsfonds in getal Aantal aios Subsidie algemene ziekenhuizen Subsidie Universitair Medisch Centrum Aantal aios < 50 154.400 50-150 143.700 115.600 > 150 115.000 Instroom 2009 970 Totaal 5787 (1-1-2009) 750 miljoen (in én doorstroom) * Referentie: wijziging subsidieregeling zorgopleidingen eerste tranche, Staatscourant 5 augustus 2008, nr. 149 / pag. 15 5

1. Boventallige aios In de tweede helft van 2008 werd het AIOS Meldpunt! van De Jonge Orde frequent geconfronteerd met aios die te horen hadden gekregen dat er geen subsidiegelden (meer) beschikbaar waren voor hun opleiding. Het betrof aios die eerder dat jaar waren aangenomen door het ziekenhuis en in bezit waren van een goedgekeurd opleidingsplan. Op basis van gegevens van de MSRC heeft het Capaciteitsorgaan berekend dat het voor 2008 om 57 aiosplaatsen gaat*. Hoe kon dit gebeuren? Een opleidingsinstelling krijgt sinds 2007 een bepaald aantal plaatsen toegewezen waarvoor zij subsidie krijgt. De klinieken zijn hierover tijdig geïnformeerd. Echter in tegenstelling tot 2007 is er voor de teveel aangenomen aios een jaar later niet zonder meer subsidie toegekend. Dit heeft geleid tot op het eerste gezicht vreemde constructies waarbij aios voor enkele maanden naar een andere kliniek moesten (op een nog beschikbare instroomplek) waarna ze in 2009 konden terugkeren naar de oorspronkelijke opleidingsinstelling. Het is niet ondenkbaar dat er in de tweede helft van 2009 opnieuw problemen ontstaan met boventallige aios. Een goede communicatie en afstemming tussen opleiders, aios, instellingen en opleidingsclusters/ Onderwijs- en Opleidings- Regio s (OOR s) en de MSRC moet dit kunnen voorkomen. * Referentie: Vervolgopleidingen medisch specialisten. Jaaroverzicht 2008 met terug- en vooruitblik. April 2009; blz 5 De Jonge Orde adviseert aios die boventallig zijn bevonden om zich vooral niet uit te schrijven bij de MSRC, maar contact op te nemen met het AIOS Meldpunt! 2. Minder flexibiliteit a. De MSRC toetst het opleidingsschema van de aios aan het kaderbesluit zoals dit door de CCMS is vastgesteld. In het verleden konden de bedrijfsvoering van het ziekenhuis of de wensen van de aios de volgorde van stages nogal eens beïnvloeden. Momenteel wordt er een bepaalde volgorde opgelegd, waarbij er meestal een algemeen en een differentieel gedeelte is. b.wijzigingen in het opleidingsschema dienen vóór 31 oktober van het voorgaande jaar ingediend te worden om voor financiering in aanmerking te komen. Ad hoc -wijzigingen door persoonlijke of organisatorische omstandigheden worden hierdoor bemoeilijkt. Voor 2009 geldt dat om eventuele problemen met een wijzigingsverzoekt tijdig (lees: vóór 31 oktober) te kunnen aanpassen, de MSRC adviseert om 8 weken vóór 31 oktober aan te houden bij het indienen van het verzoek voor een herziening van het opleidingschema. De Jonge Orde adviseert aios, om samen met hun opleider, er voor te zorgen dat de MSRC op de hoogte is van het actuele opleidingschema en dat alle wijzigingen in de persoonlijke situatie of in dit schema op tijd worden doorgegeven aan de MSRC. Aanvankelijk volgde de subsidie de aios niet over de landsgrenzen. Inmiddels (per maart 2009) is dit in principe geregeld (zie Kaderbesluit 2010 op www.minvws.nl/dossier/opleidingsfonds). De geldende voorwaarden worden op dit moment door VWS uitgewerkt. 8

3.Deeltijd werken door aios kan worden belemmerd De subsidie vanuit het Opleidingsfonds wordt naar rato aangepast aan de deeltijdfactor van de aios. Het Opleidingsfonds gaat uit van een volledige plaats, maar bij deeltijd wordt de deeltijdfactor uitbetaald. De arbeidsuren die minder worden gewerkt zullen veelal door een collega aios of anios worden opgevangen. De naar rato subsidie is opvallend aangezien de kosten aan onderwijs en overhead niet minder worden. Dit kan er toe leiden dat deeltijd werken door opleiders wordt ontmoedigd. De Jonge Orde adviseert aios, die hiermee worden geconfronteerd, contact op te nemen met het AIOS Meldpunt! 4.De aios wordt in sommige gevallen aansprakelijk gesteld voor het mislopen van subsidie In het geval dat een aios een keuzestage in een ander ziekenhuis wil doen, wordt veelal tussen het oorspronkelijke opleidingsziekenhuis en het stage ziekenhuis een detacheringsovereenkomst afgesloten. Het AIOS Meldpunt! heeft geconstateerd dat in sommige van deze overeenkomsten afspraken worden voorgesteld waarbij het mislopen van subsidie vanuit het opleidingsfonds -door aantoonbare nalatigheid van de aios, waarbij te denken valt aan het niet tijdig informeren van de MSRC- op de aios wordt verhaald. Dergelijke afspraken zijn wat De Jonge Orde betreft ongewenst en kunnen de aios serieus in de problemen brengen. 5. Ontbindende voorwaarden Vanuit de NVZ wordt aan de ziekenhuizen geadviseerd ontbindende voorwaarden op te nemen in de arbeidsovereenkomsten met aios. Dit betekent dat een arbeidsovereenkomst kan worden ontbonden indien er geen subsidie beschikbaar blijkt te zijn of als deze door VWS wordt ingetrokken. Het toewijzen van subsidie gebeurt alleen als (1) de opleidingsinstelling subsidie voor het aantal toegewezen plekken (of minder) heeft aangevraagd, (2) als de aios samen met de opleider tijdig een opleidingsschema heeft overlegd aan de MSRC (Kaderbesluit CCMS) en (3) de aios een aanstelling/ arbeidsovereenkomst heeft bij een opleidingsinstelling. Het betreft hier dus een proces waar de verschillende verantwoordelijkheden precies op elkaar dienen te worden afgestemd. De Jonge Orde is van mening dat vermenging tussen de arbeidsrechtelijke relatie (werkgever en aios) en de subsidie tussen ziekenhuis en VWS moet worden vermeden. De Jonge Orde adviseert aios die met een ontbindende voorwaarde worden geconfronteerd contact op te nemen met het AIOS Meldpunt! De Jonge Orde adviseert aios die met dergelijk vergaande afspraken worden geconfronteerd contact op te nemen met het AIOS Meldpunt! 9

6. Welke kansen zijn er voor aios met de komst van het Opleidingsfonds ontstaan? 1. Onregelmatigheidstoeslag Het feit dat er sinds 1 april 2008 ook in de UMC s onregelmatigheidstoeslag (ORT) wordt uitbetaald komt voor een belangrijk deel door het Opleidingsfonds. Daarvoor was er een ziekenhuisbudget waar zowel verpleegkundigen, medisch specialisten, paramedici, schoonmakers als aios uit moesten worden betaald. In de CAO UMC onderhandelingen sneuvelde bij herhaling het verzoek om ORT voor de aios onder druk van de grote vakbonden waar de eerder genoemde beroepsgroepen bij aangesloten zijn. Eenieder viste immers in dezelfde vijver. Doordat de salarissen van aios uit het ziekenhuisbudget en in het Opleidingsfonds terecht kwamen, werd ORT voor de aios bespreekbaar. Uiteindelijk heeft de onderhandelaar van De Jonge Orde met steun van de aios in het land (schoenzetactie november 2007) ORT kunnen afdwingen. 3. Rugzakmodel Het Opleidingsfonds is in opzet een persoonsgebonden subsidie die de aios volgt. Momenteel is de situatie zo, dat de opleider altijd akkoord dient te gaan met het opleidingsschema. De Jonge Orde zet zich in voor flexibilisering van de opleiding zodat de aios zelf meer verantwoordelijkheid neemt voor het samenstellen van zijn/ haar opleiding. Dit zou bovendien een kwaliteitsprikkel kunnen zijn voor opleiders. Een goede opleiding of interessante stage trekt immers aios (en zodoende subsidiegeld) aan. De Etalagepilot is geïnitieerd door de Orde en BOLS. Dit is het eerste project dat het principe van flexibilisering van de opleiding in praktijk gaat brengen. In deze pilot kan de aios het laatste half tot twee jaar van zijn/haar opleiding zelf vorm geven aan zijn/haar opleiding binnen de huidige kaders. De term Etalage verwijst naar de (virtuele) presentatie van de verschillende differentiatiestages door opleiders/opleidingsklinieken. 2. De kwaliteit van opleiding is belangrijk geworden In tegenstelling tot enige jaren geleden zullen opleiders en opleidingsklinieken in toenemende mate gestimuleerd - en ook verplicht - worden de kwaliteit van de opleiding expliciet zichtbaar te maken. Dit kan uiteindelijk de aios ten goede komen. Het bespreekbaar maken van de kwaliteit van de opleiding met de opleider kan voor de aios een kans betekenen om dit proces mede te sturen. Een onderdeel van de kwaliteit van opleiding is het opleidingsklimaat. De D-RECT enquête is ontwikkeld voor het meten van het opleidingsklimaat en is daartoe in 2008 onder alle aios afgenomen. 10

7. Wat is de invloed van aios op toekomstige ontwikkelingen? Het is zaak dat aios en opleiders de komende tijd samen optrekken in het inzichtelijk maken van kwaliteit en ervoor te zorgen dat de middelen uit het Opleidingsfonds optimaal worden besteed. De aios verkeert in een afhankelijke positie binnen de hiërarchie van de ziekenhuiswereld. Goede belangenvertegenwoordiging is essentieel. De Jonge Orde zoekt de aios voortdurend op middels locatiebijeenkomsten in de ziekenhuizen, via de nieuwsbrieven en online via het De Jonge Orde forum (www.dejongeorde.nl en www.aios.nl). Hierdoor blijft De Jonge Orde op de hoogte van wat er leeft op de werkvloer. Bovendien zijn alle bestuursleden zelf aios! De Jonge Orde laat de stem van de aios op zoveel mogelijk plekken horen. Steun van de achterban is hierbij onmisbaar. Word ook lid en versterk hiermee de positie van de aios! Vanuit het bestuur van De Jonge Orde heeft Esther Verstraete zich met deze folder bezig gehouden. Het AIOS Meldpunt! is een initiatief van De Jonge Orde uit 2007. Het is in het leven geroepen voor aios die problemen ervaren in hun opleiding. Daarbij kan het gaan om allerhande belemmeringen zoals de uitvoering van het door aios gewenste opleidingsplan, werkdruk, te ruime arbeidstijden, verkeerde roosters, onvoldoende supervisie/bereikbaarheid van de opleider(s), een moeizame relatie met de opleider(s) of hun positie in het ziekenhuis. Ook kan melding worden gemaakt van werkomstandigheden in het ziekenhuis, die tot fouten (zouden kunnen) leiden. Op grond van reacties bespreekt De Jonge Orde met de aios op welke wijze deze problemen kunnen worden aangepakt. Aios kunnen problemen, desgewenst anoniem, bij het Aios Meldpunt! aangeven. Met de gegevens wordt vertrouwelijk omgegaan. Indien je lid bent van De Jonge Orde kunnen de meldingen afgehandeld worden door de arbeidsjurist voor De Jonge Orde. 11

8. Overzicht van gebruikte afkortingen BOLS CBOG CCMS D-RECT MSRC NFU NVZ NZa OOR Orde VWS ZN Bestuurlijk Overleg Lichte Structuur College voor de Beroepen en Opleidingen in de Gezondheidszorg Centraal College Medisch Specialisten Dutch - Residents Educational Climate Test Medisch Specialisten Registratie Commissie Nederlandse Federatie van Universitair Medische Centra NVZ vereniging van ziekenhuizen Nederlandse Zorgautoriteit Onderwijs- en Opleidingsregio Orde van Medisch Specialisten Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Zorgverzekeraars Nederland Vrijwaring De Jonge Orde heeft de grootst mogelijke zorg besteed aan de samenstelling van deze folder. Desondanks accepteert De Jonge Orde geen aansprakelijkheid voor eventuele onjuistheden in de informatie, nog voor schade, overlast of ongemak dan wel andersoortige gevolgen die voortvloeien uit of samenhangen met het gebruik van de informatie. Lid worden van De Jonge Orde kost slechts 72,50 netto per jaar* Voordelen Gratis advies over werktijden en roosters met de Gratis juridisch advies in arbeidsrechtelijke zaken (inclusief verplichte juridische rechtsbijstand) Gebruik maken van de AIOS-arbeidsongeschiktheidsverzekering van Meeùs Gebruik maken van het Lease-autoplan van Meeùs Gratis abonnement op Medisch Contact en Ordenieuws Korting op collectieve zorgverzekering Korting op Pensioen Aanvullingsplan van Loyalis Korting op Levensloopregeling van Loyalis Korting op managementtrainingen en symposia (tot circa 20%) Toegang tot besloten delen van www.orde.nl en www.artsennet.nl Kosteloos gebruik van Infodesk, telefonische vraagbaak voor leden Elk jaar een Orde Vademecum, boordevol informatie over de medisch-specialistische praktijk Als je lid bent van De Jonge Orde, ben je automatisch juniorlid van de Orde Toegang tot AIOS Meldpunt! * Aios kunnen het lidmaatschap deels vergoed krijgen door gebruik te maken van het keuzemodel arbeidsvoorwaarden van de CAO UMC (artikel 18.3), het meerkeuzesysteem arbeidsvoorwaarden van de CAO Ziekenhuizen (artikel 8.4.1) of van de CAO GGZ (artikel 14.2.1). www.dejongeorde.nl 12