Symposium Koninkrijkskinderen Verslag workshop Curaçao 23 mei 2013 Voorzitter: Francis de Lanoy Columnist: Tamara Salsbach Aantal deelnemers: Circa 40 Onder leiding van de voorzitter rector magnificus van de universiteit van Curaçao F. de Lanoy en de columnist T. Salsbach, werkzaam bij Sifma foundation, wordt de workshop over de kinderrechten op Curaçao gestart. Een gevarieerd publiek gevuld met mensen van verschillende disciplines maar met eenzelfde interesse, starten de discussie over de stand van zaken voor kinderen op Curaçao. Allen zijn zij geïnteresseerd in de kinderrechten op het eiland en veel deelnemers willen ook hun mening, ervaring of brandende vraag met de rest van de deelnemers van de workshop delen. Gedurende de workshop zijn verschillende discussiepunten besproken, vervolgens zijn aan het eind van het de workshop zes actiepunten opgesteld. Hierna zal eerst een bespreking volgen van de discussiepunten en het verslag zal eindigen met de zes actiepunten. Verslag workshop Curaçao Discussiepunten 1. Onderwijs (geweld) Als ik met de andere leerlingen vecht dan voel ik mij goed. Als straf moet ik buiten blijven staan totdat mijn ouders naar school komen. Ik krijg vaak straf. (meisje, 8 jaar, Curaçao) Uit de discussie blijkt al snel dat geweld in het onderwijs en geweld in het gezin dicht bij elkaar liggen en dat beide onderwerpen in onderling verband staan met elkaar. Om het geweldgebruik onder kinderen terug te dringen dient de omgeving het goede voorbeeld te geven. Het begint bij de ouders en de samenleving. Als ouders geweld gebruiken in de opvoeding, dan kan het gevolg hiervan zijn dat de kinderen dit gedrag kopiëren in hun omgang met leeftijdsgenootjes. Kinderen zijn niet voorgeprogrammeerd en zoeken de grenzen op. Voor sommige kinderen is vechten een overlevingstactiek. Zij weten heel goed dat dit gedrag niet correct is, maar doordat zij vanuit hun thuissituatie of omgeving het voorbeeld krijgen om geweld te gebruiken, gebruiken deze kinderen ook geweld in andere situaties. De vraag die hierbij opkomt is: 'wat doe je als een kind ongewenst gedrag vertoont en hoe kan je voorkomen dat dit gedrag vertoond wordt in de toekomst?' Geprobeerd dient te worden om het kind op een positieve wijze te beïnvloeden door het goede voorbeeld aan deze kinderen te geven. Het kind dient individueel benaderd te worden en niet als een groep. Door het kind individueel te benaderen maak je het kind niet anoniem. Op deze wijze kan de achterliggende trigger (zoals gezinssituatie) gevonden worden en kan men een oplossing proberen te vinden om het kind uit die situatie te halen waardoor het zich beter kan ontwikkelen. Hier is een taak weggelegd voor de ouders, leerkrachten en de directe omgeving van het kind. Bij de uitoefening van deze taak dient in ieder geval geen geweld te worden toegepast. Door het gebruik van geweld door ouders of leerkrachten wordt het doel niet bereikt en geweld kan zelfs een averechts effect hebben op het gedrag van het kind. Hieronder wordt nader
ingegaan op de taak van de ouders, de leerkrachten en de omgeving om het geweld in het onderwijs terug te dringen. 2. Ouders Allereerst is het belangrijk dat de gezinssituatie een stabiel geheel is, waardoor de trigger tot het gebruik van agressie verdwijnt. Veel kinderen vertonen kopieergedrag en kopiëren het gedrag van de ouders. Veel ouders zijn fulltime aan het werk en hierdoor worden de kinderen vaak aan hun lot overgelaten. Kinderen worden vaak opgevoed door andere kinderen (broers/zussen) en deze kunnen niet altijd het goede voorbeeld geven. Het is niet uitzonderlijk dat geweld in de opvoeding wordt gebruikt door de ouders of broers en zussen. Door het gebruik van geweld in de opvoeding ontwikkelen bepaalde verbindingen in de hersenen van kinderen niet op een goede manier. Kinderen associëren contact dan met geweld en dat voelt voor deze kinderen goed. Het kind vertoont vervolgens dit gedrag ook op school, aangezien contact en geweld op een verkeerde manier aan elkaar gekoppeld zijn. 'Wat hij bij mij doet, doe ik ook bij een ander' en op deze wijze ontstaat er een domino-effect. Om deze redenen dienen kinderen op een positieve manier gestimuleerd te worden. Dit kan men bereiken door het geven van complimenten waardoor er nieuwe verbindingen in de hersenen ontstaan. Deze taak is niet alleen weggelegd voor de ouders. Ook leerkrachten en de omgeving dienen ouders hierbij te ondersteunen en waar nodig te begeleiden. 3. Leerkrachten Leerkrachten dienen bewust te worden van het gebruik van het geweld in het onwijs. Zij dienen zelf geen geweld te gebruiken en mogen het kind dus geen corrigerende tik geven. De communicatie tussen de leerkracht en het kind dient gestimuleerd te worden en geweld dient te worden uitgebannen. Daarnaast dient psychisch geweld ook uitgebannen te worden. Negeren, kleineren en pesten dienen uit het onderwijs te verdwijnen. Bovenstaande geldt zowel voor leerkrachten als kinderen. Het onderwijs dient de veiligheid op elk van bovenstaande gebieden te bevorderen en op deze wijze een omgeving te creëren waarin het kind zich veilig en goed kan ontwikkelen Leerkrachten dienen een voorbeeldfunctie uit te oefenen. Agressie van de kinderen zit vaak in de achtergrond (zie kopje ouders) en het is aan de leerkrachten om te leren hoe zij hiermee om moeten gaan. Straffen werkt bij deze kinderen niet en kan het ongewenste gedrag juist versterken. Leerkrachten kunnen daarom beter het kind benaderen en vragen naar zijn gedrag. Hierdoor kan de leerkracht de achterliggende trigger ontdekken. Hierbij is het dus van belang dat leerkrachten weten hoe zij daarmee om moeten gaan. Bijscholing kan een uitkomst bieden. Daarnaast dienen leerkrachten, net zoals de ouders, het kind op een positieve manier te benaderen. Leerkrachten kunnen de ouders hierbij ondersteunen en waar nodig begeleiden.
4. Omgeving De omgeving kan stressfactoren bij zowel ouders als leerkrachten wegnemen. De omgeving dient te assisteren in de vorm van begeleiding van de ouders en de leerkrachten. Daarnaast kan de omgeving bijdragen in de naschoolse-opvang. Op deze wijze wordt voorkomen dat de kinderen aan hun lot worden overgelaten en ongewenst gedrag gaan vertonen. De omgeving (wijk) kan met weinig middelen veel faciliteren. Maar hoe kan je zorgen dat naschoolse-opvang of activiteiten geregeld worden? Men dient het gevoel van sociale cohesie terug te brengen binnen de wijken. De wijk moet het gevoel hebben dat zij (ouders, school) bij elkaar horen. Het grote gezinsgevoel van vroeger is verdwenen, daarom dient men de sociale cohesie te herdefiniëren. Daarnaast ligt hier een taak voor de overheid. De overheid dient te coördineren en te faciliteren. Door bijvoorbeeld het openbaar vervoer gratis/goedkoper te maken wordt een stressfactor bij de ouders weggenomen. Ouders werken vaak fulltime en kunnen hierdoor de kinderen niet naar school brengen of zelf begeleid worden in de opvoeding, aangezien hier vaak geen tijd voor is. Meer kinderen kunnen onderwijs genieten als het openbaar vervoer beter en toegankelijk zou zijn en ouders hoeven dan niet naast het werken de kinderen naar school te brengen. Uit de discussie bleek dat het vervoer en onderwijs van de kinderen een van de stressfactoren van de ouders is en dit mede mishandeling en verwaarlozing tot gevolg heeft (lees: geweld). Door het wegnemen van deze stressfactor wordt het geweld in de opvoeding al verminderd. 5. Gezin en opvoeding /bescherming van kinderen tegen uitbuiting en geweld (geweld in de opvoeding) Mag je je kind een tik geven of niet? Sommige mensen gaan heel erg ver, die hebben een riem. Dat gaat voor de meeste mensen te ver. Maar ik vind dat dat mishandelen is. Ik vind niet dat je een kind mag slaan. (Meisje, 20 jaar) Curaçao) Wegens tijdgebrek is dit onderwerp niet heel uitvoerig behandeld tijdens de workshop. Desondanks zijn wel een aantal discussiepunten naar voren gekomen. Daarnaast is de scheiding tussen geweld in het onderwijs en geweld in het gezin erg dun en overlappen deze elkaar ook deels (zoals uit het vorige kopje al is gebleken). Welke middelen zijn effectief en kunnen aangewend worden om het geweld binnen het gezin terug te dringen? Het gezin is immers de basis van de opvoeding en als de opvoeding binnen het gezin verbeterd dan heeft dit tevens zijn effect buiten het gezin. Het geweld binnen het gezin kan beperkt worden door te investeren in opvoedingsondersteuning programma s. Deze programma s dienen laagdrempelig te zijn en dienen de ouders niet het gevoel van schaamte te geven. (Her)Opvoeding kan immers alleen effectief zijn als de ouders die deze ondersteuning nodig hebben ook bereikt kunnen/willen worden.
Een manier om dit te verwezenlijken is door het onderwijs in de samenleving te integreren. Heden ten dage heerst de opvatting dat school buiten de samenleving gelegen is, terwijl het juist onderdeel dient te zijn van de samenleving. Door de scholen te betrekken in de samenleving kunnen ideeën overgebracht worden in de opvoeding door de ouders. Leerkrachten kunnen hierbij een rol spelen, maar dienen hierbij wel samen te werken met de ouders en zij moeten dus niet corrigerend te werk gaan. Door de samenwerking tussen ouders en leerkrachten kan de visie op de opvoeding veranderd worden. Daarnaast kunnen buurtcentra een uitkomst bieden. Buurtcentra dienen de buurtparticipatie te vergroten en kunnen bijdragen aan de (her)opvoeding van de ouders. Met weinig middelen kan veel gecreëerd worden zoals activiteiten en cursussen. Helaas is er te weinig activiteit binnen de buurtcentra. Dit zou verbeterd moeten worden. Ook opvoedkundige programma s op tv en radio kunnen bijdragen aan de (her)opvoeding van ouders. Via deze media kunnen adviezen en tips gegeven worden omtrent de opvoeding van kinderen. Door middel van inbel mogelijkheden kunnen ouders (anoniem) hun vraag of ervaring voorleggen aan de programmamakers. Daarnaast bereiken deze media een groot deel van de bevolking en kunnen ouders van elkaars vragen en verhalen leren. Aangezien niet alle opvoedingsaspecten worden geleerd aan ouders, is dit een laagdrempelige wijze om de ouders hierin te ondersteunen en begeleiden. Afsluitend dient de overheid beleidsplannen te ontwikkelen waarmee huiselijk geweld en geweld binnen de opvoeding verbannen kunnen worden. De overheid kan daarnaast bijdragen in bovenstaande punten door deze te faciliteren 6. Participatie Thuis wordt wel eens om mijn mening gevraagd maar dat is meestal achteraf. Als iets al is gebeurd vraagt mijn moeder mij om mijn mening erover. Ik vind het fijner als mijn moeder mij daarvoor al naar mijn mening vraagt. Op school wordt helemaal niet om mijn mening gevraagd. Dat is raar. (meisje, 10 jaar, Curaçao) Door de hiërarchie binnen het gezin wordt de mening van kinderen vaak onderbelicht. Hetgeen vader zegt is vaak het hoogste woord en de mening van het kind is hierbij niet relevant. Maar wat het kind vindt dient er wel toe te doen. In het onderwijs is dit ook vaak het geval. Kinderen leren op school dat hun mening er wel toe doet en dit kan leiden tot spanningen binnen het gezin. Ouders willen vaak niet horen wat het kind te zeggen heeft. Er is weinig tijdbesteding van de ouders met de kinderen en hierdoor komt de vertrouwensrelatie onder druk te staan. Hoe kan de vertrouwensrelatie
(her)opgebouwd worden zodat er actief gesproken kan worden tussen ouders en kinderen? Tijdens deze discussie wordt de opmerking gemaakt dat er een verschil is tussen onderwerpen die het kind wel aangaan en onderwerpen die het kind niet aangaan. Hier is ruimte te vinden voor participatie van het kind. Echter, hieromtrent wordt te weinig informatie de samenleving ingestuurd. Immers, willen we kinderen wel met bepaalde onderwerpen belasten? Kinderen dienen geen microvolwassenen te worden en er moet ruimte blijven voor het kind om kind te zijn. Tegelijkertijd moeten kinderen wel kunnen participeren in onderwerpen die hen aangaan. De vraag is wanneer kinderen daadwerkelijk moeten gaan participeren. Wanneer is dit geschikt voor een kind? Ouderzaken zijn niet altijd geschikte onderwerpen voor kinderen en kunnen het kind ook stress opleveren. Dit is slecht voor de ontwikkeling van het kind en kan ten kosten gaan van de schoolprestaties. Moeten we dit willen? Dat kinderen moeten participeren in onderwerpen die hen aangaan is duidelijk. Dit kan verwezenlijkt worden door de tijdbesteding tussen kind en ouder te bevorderen. Daarnaast kunnen tantes en oma s die vaak ook veel invloed hebben op de opvoeding hier aan bijdragen door de ouders te ondersteunen. Ook de samenleving kan hieraan bijdragen door ouders te informeren over de wijze waarop kinderen dienen te participeren in het gezin. Ouders dienen wel bereid te zijn om te leren en zij moeten willen inzien dat het ook anders kan. Vanuit de scholen kunnen projecten worden gestart waarin kinderen leren om te participeren. Pedagogen kunnen aan deze projecten gekoppeld worden en zij kunnen deze visie overbrengen op de ouders. Ouders, leerkrachten en pedagogen kunnen met elkaar in gesprek gaan als opvoeders. Zij kunnen elkaar informeren over de participatie van het kind. Ook door middel van gesprekken tussen ouders onderling kan de participatie van het kind vergroot worden. Maak participatie bespreekbaar. Daarnaast is het de vraag hoeveel invloed een kind of groep kinderen (jeugd parlement) op de overheid en de samenleving heeft. Als men zegt dat waarde wordt gehecht aan de mening van kinderen, dan dient men ook te luisteren naar deze kinderen. Volwassenen moeten deze kinderen de ruimte geven om te participeren en zich te ontwikkelen. De overheid heeft hierbij de taak om dit te faciliteren. Projecten dienen van de grond te komen (hetgeen vandaag de dag nog niet lukt). Hierbij dient zo mogelijk en waar aanwezig gebruik te worden gemaakt van de deskundigheid op Curaçao. Door voornoemde zaken te bundelen kan men zorgen voor een opstap voor een (betere) participatie van het kind.
Actiepunten Na het afsluiten van bovenstaande discussies werd overgegaan op het formuleren van actiepunten. Hoe kunnen we de realisatie van rechten van het kind verbeteren op Curaçao? Om kinderrechten te kunnen realiseren dient men eerst terug te gaan naar de basis. Welke normen en waarden gelden in de maatschappij? Geldt er eenzelfde norm voor alle koninkrijkskinderen of zijn er verschillende normen voor kinderen in verschillende delen van het koninkrijk? De overheid dient in samenwerking met organisaties, ouders, leerkrachten etc. bepaalde normen en waarden omtrent kinderrechten te normaliseren/ontwikkelen. Deze zullen/kunnen verschillen van de normen die gelden in andere delen van het koninkrijk en daarom is het van belang dat deze normalisering plaats vindt op het eiland waar de kinderen opgroeien: Curaçao. Normalisering lijdt tot faciliteren. Zodra de plannen en het beleid worden ondersteund door de samenleving zij moeten immers het belang van de kinderrechten inzien kunnen de problemen worden aangepakt. Zolang de samenleving niet dezelfde normen en waarden deelt, zal de aanpak van de problemen niet efficiënt zijn. Wel is het belangrijk dat de samenleving zich kan identificeren met het beleid en de plannen. Daarnaast is het van belang dat statistische gegevens worden verzameld op Curaçao. Op deze wijze kunnen de problemen het duidelijkst in kaart worden gebracht. Maatregelen en plannen moeten gemeten en geëvalueerd kunnen worden en dit kan alleen geschieden als gegevens beschikbaar zijn. Aangezien op dit moment veel organisaties langs elkaar heen werken worden geen tot weinig gegevens verzameld en kunnen de problemen niet duidelijk in kaart worden gebracht. Organisaties moeten het belang van de verzameling van deze gegevens inzien. Er dient een mentaliteitsverandering plaats te vinden. Organisaties dienen samen te zorgen voor de verzameling van gegevens. Daarnaast dienen de gegevens te worden verzameld in een instituut dat los staat van de politiek. Daarnaast kan een regionale ombudsman ingesteld worden die onafhankelijk de implementatie van de rechten van het kind kan monitoren, maar hierbij zijn wederom data van belang. Statistische gegevens dienen dus verzameld en opgeslagen te worden ten einde de kinderrechten op Curaçao te verbeteren.
Ook wetgeving en beleid op het gebied van geweld in de opvoeding, kindermishandeling en kinderhandel dienen te worden aangescherpt. Door het aanscherpen van wetgeving en beleid kan het geweld in het gezin beperkt worden. Maar wederom is het van belang dat er één visie is op het eiland. Indien visies verschillen is het lastig om wetgeving en beleid aan te scherpen. Daarnaast dient op lokaal niveau (buurten/wijken) ook meer sturing plaats te vinden. Doordat deze gemeenschappen dichter bij de gezinnen staan, kunnen zij invloed uitoefenen op de opvoeding binnen deze gezinnen. Door het opzetten van buurtcentra, naschoolse-opvang en activiteiten kan geïntegreerd worden in het gezin en de opvoeding. Als de vinger op de zere plek kan worden gelegd, dan kan met weinig middelen veel worden bereikt in de buurten en wijken Uiteindelijk zijn zes punten geïdentificeerd die van belang zijn bij het verbeteren van de kinderrechten op het eiland: - De vastlegging van statistische gegevens. Het uitgangspunt hierbij is: het definiëren van de problemen op het eiland. Waar en welke problemen spelen op het eiland op het gebied van kinderrechten en wat wordt verstaan onder bepaalde termen (wat wordt verstaan onder bijvoorbeeld kindermishandeling?) - Vanuit de scholen dient gewerkt te worden om problemen aan te pakken. Leerkrachten moet omgeschoold worden en dienen een bijdrage te leveren aan de (her)opvoeding van de ouders. Er dient sprake te zijn van interactie tussen leerkrachten en ouders en hierbij dienen verschillende opvoedingsstrategieën gehanteerd te worden. - Leerkrachten dienen goed om te kunnen gaan met geweld tussen kinderen onderling maar ook dienen zij zelf geen geweld te gebruiken in het onderwijs. Omscholing en educatie dient de leerkrachten capabel te maken om met geweld om te kunnen gaan. - De media kan bijdragen aan de heropvoeding van de ouders. Via radio- en tvprogramma s kunnen tips omtrent de opvoeding en opvoedingsstrategieën gedeeld worden met de ouders. Hierbij is het belangrijk dat inbel mogelijkheden bestaan waardoor ouders hun probleem in de opvoeding anoniem voor kunnen leggen aan de programma makers en de andere luisteraars. Op deze wijze kan via de radio en tv interactie met gezinnen bewerkstelligd worden, zonder dat dit schaamte van de ouders tot gevolg heeft. - Integrale opvoeding dient te geschieden door het betrekken van de gezinnen, scholen en buurtcentra. Doordat de gezinnen, scholen en buurtcentra dicht bij elkaar staan kunnen zij op lokaal niveau de opvoeding van de kinderen regulieren. Buurtcentra kunnen ouders en kinderen nader tot elkaar brengen door activiteiten te organiseren. Buurtcentra (en ook scholen) kunnen naschoolse opvang realiseren, waardoor kinderen niet gaan rond hangen en zij gestimuleerd worden in hun ontwikkeling. De wijken in Curaçao dienen geherdefinieerd te worden. Men dient de sociale cohesie te stimuleren. Hierbij kan het beter reguleren en goedkoper maken van het openbaarvervoer aan bijdragen. Op deze manier wordt een stressfactor weggenomen en dit kan ten goede
komen van de opvoeding van de kinderen. - De overheid dient een heldere visie te ontwikkelen omtrent de aanpak en verbetering van de kinderrechten. Er dient een discussie op Curaçao op gang gebracht te worden omtrent de problemen en de normen en waarden met betrekking tot kinderrechten. Men dient zich te kunnen identificeren door middel van rolmodellen. Het dient geen verschil te maken of een kind opgroeit op Curaçao of op Terschelling. Kinderenrechten dienen op beide eilanden geïmplementeerd en gerespecteerd te worden. Bovenstaande actiepunten kunnen wellicht een bijdrage leveren aan de verbetering van kinderrechten op Curaçao.