Veilig online: negatieve ervaringen bij 9-16 jarigen Risicofactoren, zelfbescherming en invloed van sociale context (6 oktober 2011) Sofie Vandoninck, K.U.Leuven
EU Kids Online: achtergrond en theoretisch kader Types online risico s Van gebruik tot coping Drie niveaus van analyse Individuele gebruiker Sociale mediëring Nationale context
EU Kids Online project: achtergrond Meer dan 23000 kinderen + ouders in totaal (25 landen) Voor België: 1005 respondenten Interviews thuis, face-to-face Schriftelijke vragenlijst voor gevoelige vragen Gestratificeerde toevalssteekproef Vooraf geteste vragenlijst Consultatie van stakeholders en adviserend panel Dataverzameling in mei-augustus 2010
Types online risico s Content Contact Conduct Kind als ontvanger (massaproducties) Kind als deelnemer (volwassene als initiatiefnemer) Kind als actor (kind als initiatiefnemer/ slachtoffer) Agressief Gewelddadige en gruwelijke inhoud Lastigvallen, stalken Cyberpesten Seksueel Pornografisch materiaal Seksueel misbruik Seksuele vragen en handelingen, sexting Inhoudelijk Racistische en/of discriminerende inhoud Ideologische overtuigingen/ brainwashing Schadelijke usergenerated content Commercieel Verborgen marketing Misbruik van persoonlijke data Gokken, copyright, illegaal downloaden
Hoe gebruiken kinderen het internet? Wat doen kinderen online? Welke online factoren bepalen hun ervaringen? Wat is de impact? Gebruik Activiteiten Opportuniteit / Risico s Voordelen / Schade Waar Hoe Hoe vaak Vaardigheden Etc. Leren Creëren Spelen Mensen ontmoeten Rondhangen Iets nieuws proberen Anderen pesten Etc. Positieve inhoud User-generated inhoud Seksuele inhoud en berichten Contact met vreemden Cyberpesten Misbruik persoonlijke data Etc. Leren Zelfvertrouwen Sociaal zijn Waarden In/uitgesloten Weerbaarheid opbouwen Zich slecht of ongemakkelijk voelen Misbruik Etc.
Demografisch Psychologisch Gebruik Activiteiten Risico s Schade of coping INDIVIDUELE GEBRUIKER ouders school vrienden SOCIALE MEDIERING Kind als analyse-eenheid SES stratificatie regelgeving technologische infrastructuur onderwijs systeem culturele waarden NATIONALE CONTEXT Land als analyse-eenheid
Individuele kenmerken INDIVIDUAL USER Demografisch Psychologisch Moderatoren geslacht, leeftijd, SES zelfvertrouwen, psychologische problemen, sensatiezoeken mediawijsheid, mate van aangedaan zijn INDIVIDUELE INDIVIDUAL GEBRUIKER USER
Sociale mediëring mediëren van internetgebruik mediëren van online veiligheid controle van internetgebruik controle van online veiligheid restricties internetgebruik ouders Steun van leerkracht Steun van vrienden Ouders School Vrienden SOCIALE MEDIERING
Veilig online: overzicht topics Blootstelling versus schade Zelfbescherming en coping-strategieën Tussenkomst van ouders, leerkrachten en vrienden (sociale mediëring)
Introductie - radiointerview jongeren en internet - interview met Rozane De Cock (29 juli 2010) jongeren en internet - interview met Rozane De Cock (29 juli 2010)
Blootstelling: bewustzijn van risico s en opportuniteiten Denk je dat er dingen zijn op het internet waaraan kinderen van jouw leeftijd zich storen 43 Er zijn veel dingen op het internet die goed zijn voor kinderen van mijn leeftijd 45 Heb je het afgelopen jaar iets meegemaakt op het internet dat je gestoord heeft 10 0 20 40 60 80 100
Blootstelling: kinderen vs ouders kinderen ouders 100 90 80 70 60 50 40 34 30 20 10 6 8 16 19 11 13 16 6 8 10 10 0 cyberpesten seksuele beelden ontmoeting sexting UG content misbruik privacy
Blootstelling en schade: seksuele beelden blootstelling negatieve ervaring behoorlijk tot sterk aangedaan 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 jongens meisjes 9-10 jaar 11-12 jaar 13-14 jaar 15-16 jaar lage SES med SES hoge SES Totaal
Blootstelling en schade: cyberpesten blootstelling behoorlijk tot sterk aangedaan 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 Totaal jongens meisjes 9-10 jaar 11-12 jaar 13-14 jaar 15-16 jaar lage SES med SES hoge SES
Blootstelling en schade: sexting blootstelling negatieve ervaring behoorlijk tot sterk aangedaan 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 jongens meisjes 9-10 jaar 11-12 jaar 13-14 jaar 15-16 jaar lage SES med SES hoge SES totaal
Blootstelling en schade: ontmoetingen met online contacten blootstelling negatieve ervaring 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 jongens meisjes 9-10 jaar 11-12 jaar 13-14 jaar 15-16 jaar lage SES med SES hoge SES totaal
Blootstelling en schade: kwestbare jongeren meisjes weinig digitale vaardigheden jonge kinderen Vaker negatieve ervaring psychologische problemen lage SES weinig zelfvertrouwen
Zelfbescherming (coping) Introductie http://www.youtube.com/watch?v=cv1zcf4oueq&feature=related
Zelfbescherming: typologie van strategieën Passief/fatalistisch Stoppen met internetgebruik Hopen dat het probleem vanzelf weggaat Nadelig voor Online opportuniteiten en mediawijsheid Weerbaarheid (probleem kan terugkeren)
Zelfbescherming: typologie van strategieën Communicatief Erover praten met ouders, vrienden, leerkracht, Proactief/probleemoplossend Probleem aanpakken (algemeen) Berichten verwijderen (online) Afzender blokkeren (online) Rapporteren aan provider (online) Privacy-instellingen aanpassen (online)
Zelfbescherming: strategieën 100 90 seksuele beelden cyberpesten sexting 80 77 70 60 50 53 60 40 36 30 20 26 24 25 22 20 18 22 27 10 0 probleem gaat vanzelf weg stoppen met internetgebruik erover praten probleem aanpakken
Zelfbescherming: online strategieën seksuele beelden cyberpesten sexting 100 90 80 70 60 50 40 41 38 46 40 30 20 10 26 19 18 24 23 15 9 19 0 berichten verwijderen privacy settings aanpassen afzender blokkeren probleem rapporteren via website
Zelfbescherming: seksuele beelden Hopen dat probleem verdwijnt Stoppen met internetten Erover praten Probleem aanpakken Berichten wissen Afzender blokkeren Neg. ervaring sterk/behoorlijk niet/een beetje 31 23 37 16 63 47 30 15 29 23 27 19 Jongens Meisjes 30 22 22 29 50 56 25 19 25 26 24 22 Zelfvertrouwen Weinig Gemiddeld Veel 35 23 26 26 25 26 46 53 56 18 19 26 32 25 25 32 21 23 Mediawijsheid Laag Gemiddeld Hoog 23 25 27 44 25 16 56 55 50 13 21 26 23 20 36 12 22 29
Zelfbescherming: cyberpesten Hopen dat probleem verdwijnt Stoppen met internetten Erover praten Probleem aanpakken Berichten wissen Afzender blokkeren Neg. ervaring sterk/behoorlijk niet/een beetje 18 27 10 22 67 85 24 44 37 46 46 50 Jongens Meisjes 18 28 19 20 67 85 30 41 39 43 43 48 Zelfvertrouwen Weinig Gemiddeld Veel 20 31 16 47 17 18 71 77 78 42 29 44 52 44 36 37 46 47 Mediawijsheid Laag Gemiddeld Hoog 26 24 23 40 19 16 78 80 71 34 37 36 38 43 39 33 46 48
Zelfbescherming: sexting Hopen dat probleem verdwijnt Stoppen met internetten Erover praten Probleem aanpakken Berichten wissen Afzender blokkeren Neg. ervaring sterk/behoorlijk niet/een beetje 21 23 22 12 69 54 31 23 40 37 39 43 Jongens Meisjes 36 14 13 21 48 66 23 29 33 41 33 45 Zelfvertrouwen Weinig Gemiddeld Veel 22 25 18 33 21 11 48 59 63 10 26 32 28 40 36 37 38 44 Mediawijsheid Laag Gemiddeld Hoog 36 21 22 28 18 14 52 61 58 12 23 35 10 37 44 10 43 42
Zelfbescherming: kwetsbare groepen Laag zelfvertrouwen (contact risico s) Laag zelfvertrouwen (contact risico s) Sterk aangedaan (seksuele beelden, cyberpesten) Sterk aangedaan Lage sensatiezoeker (seksuele beelden, cyberpesten) Jongere kinderen (seksuele beelden, cyberpesten) Jongens (seksuele risico s) Hopen dat probleem vanzelf verdwijnt Meisjes (seksuele beelden, cyberpesten) Stoppen met internetten
Zelfbescherming: kwetsbare groepen Veel zelfvertrouwen Veel zelfvertrouwen (seksuele risico s) Veel mediawijsheid (seksuele risico s) Sterk aangedaan Meisje Erover praten Sterk aangedaan (seksuele beelden, cyberpesten) Lage SES (contact risico s) Probleem aanpakken
Zelfbescherming: kwetsbare groepen Veel mediawijsheid Veel mediawijsheid Sterk aangedaan (contact risico s) Lage SES (seksuele beelden, cyberpesten) Sterk aangedaan (seksuele beelden, cyberpesten) Oudere kids (seksuele beelden, cyberpesten) Berichten verwijderen Afzender blokkeren
Zelfbescherming en coping: conclusie Weinig mediawijsheid Minder proactief, vooral mbt online strategieën Laag zelfvertrouwen Meer passief/fatalistisch en minder proactief Meisjes Meer fatalistisch, maar ook meer communicatief Jongeren kinderen (9-12 jaar) Meer fatalistisch, minder proactief online Intensiteit van negatieve ervaring: sterke moderator
Sociale mediëring Introductie: tussenkomst van ouders http://www.youtube.com/watch?v=oq6e6m_gkcw (Remco Pijpers; onderzoeker en vader over veilig internetten) http://www.youtube.com/watch?v=-qlhnrekil8 (Elke Das; leerkracht lager onderwijs over veilig internetten)
Sociale mediëring: algemeen Achtergrond: onderzoek naar TV-kijken Actieve mediatie Communicatief, tijdens online activiteiten van het kind Restrictieve mediatie Opleggen van regels en beperkingen Sociaal meekijken Aanwezig zijn zonder actief in te grijpen
Sociale mediëring: online Mediëren van internetgebruik Actief/sociaal Mediëren van online veiligheid Actief/sociaal (voor, tijdens en na internetten) Monitoren van internetgebruik Controlerend/restrictief Monitoren van online veiligheid Controlerend/restrictief (technische tools) Restricties opleggen
Mediëren internetgebruik ouders kinderen 100 90 80 70 60 50 40 81 68 48 43 58 56 55 46 47 41 30 20 10 0 Praten met het kind over wat online activiteiten Naast het kind zitten tijdens het internettten In de buurt blijven tijdens het internettten Kind aanmoedigen om op het internet dingen te ontdekken en te leren Samen iets op het internet doen met het kind
Mediëren online veiligheid ouders kinderen 100 90 80 70 60 50 65 72 65 65 65 61 63 53 58 49 40 30 20 10 35 32 0 Helpen als het kind moeite heeft om iets te vinden op het internet Uitleggen waarom sommige websites goed of slecht zijn Uitleggen hoe het kind veilig kan internetten Uitleggen hoe het kind zich dient te gedragen tov internetgebruikers Helpen wanneer het kind zich slecht voelt over iets Praten over wat het kind zou doen als het zich slecht voelt over iets
Controleren internetgebruik ouders kinderen 100 90 80 70 60 50 40 30 20 52 38 30 22 40 40 36 32 10 0 Bezochte websites Boodschappen in e- mail of instant messenger sociaal netwerkprofiel toegevoegde contacten op SNS
Controleren online veiligheid ouders kinderen 100 90 80 70 60 50 72 66 40 30 20 10 32 24 26 20 12 12 0 tools om bepaalde websites te blokkeren of filteren tools om geschiedenis internetgebruik bij te houden tools die een beperking in de tijd opleggen software ter preventie van spam en virussen
Restricties op online activiteiten ouders kinderen 100 90 80 70 60 65 58 50 40 30 20 19 18 34 29 16 14 30 26 42 35 10 0 instant messenger muziek of films downloaden online filmpjes kijken SNS profiel hebben persoonlijke informatie geven foto's, video's en muziek uploaden en delen
Sociale mediëring: vrienden helpen na slechte ervaring 26 uitleggen gedragscode 36 uitleggen goede/slechte website 40 uitleggen hoe veilig internet gebruiken 42 helpen met zoeken 63 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
Sociale mediëring: leerkrachten helpen na slechte ervaring 23 praten over wat te doen indien slechte ervaring 39 uitleggen gedragscode 47 praten over internetactiviteiten 52 uitleggen hoe veilig internet gebruiken uitleggen goede/slechte website 56 57 helpen met zoeken 57 regels vastleggen over internet op school 61 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
Sociale mediëring: impact op coping strategieën Controle online veiligheid (seksuele beelden, cyberpesten) Controle online veiligheid (seksuele beelden, cyberpesten) Beperkt internetgebruik ouders (seksuele risico s) Mediëren online veiligheid Steun vrienden (seksuele risico s) Steun vrienden (seksuele risico s) Steun leerkracht (seksuele beelden, cyberpesten) Stoppen met internetten Erover praten
Sociale mediëring: impact op coping strategieën Minder steun leerkracht (contact risico s) Mediëring online veiligheid (contact risico s) Steun vrienden (contact risico s) Steun vrienden (seksuele beelden, cyberpesten) Berichten verwijderen Afzender blokkeren
Sociale mediëring: conclusie Ouders Restricties: negatieve impact op weerbaarheid Beperkt internetgebruik bij ouders: meer fatalistisch Controle en mediëring van online veiligheid: meer effectief (meer weerbaarheid) Vrienden Ambivalente impact (zowel positief als negatief) Leerkrachten Beperkte impact, behalve op communicatieve strategieën Indien aanwezig, positieve impact op weerbaarheid
Sociale mediëring Afsluiting: voorbeelden van tussenkomsten van ouders http://www.youtube.com/watch?v=a887piap0x4&feature=related (minder goede reactie cyberpesten MSN) http://www.youtube.com/watch?v=r3choib1wh4&feature=related (cyberpesten MSN goede reactie)
Ter afronding Publicatie boek Kids Online België begin 2012 Focus op situatie in België Aandacht voor beleidsaspecten Studiedag Kids Online aan K.U.Leuven (februari 2012) Voorstelling van resultaten voor België Visie van actoren uit beleid en praktijk op resultaten