RDM Campus: Research, Design, Manufacturing Een tijdelijke broedplaats voor een redelijke prijs Door Jiri Hartog Bij RDM Campus werken studenten en bedrijven gezamenlijk aan vernieuwingen voor de maakindustrie. Bedrijven huren ruimte in de oude monumentale hal van de voormalige Rotterdamsche Droogdok Maatschappij (RDM) en krijgen hier de kennis en talenten van studenten bij. RDM Campus is een samenwerking tussen het Havenbedrijf Rotterdam, de Hogeschool Rotterdam en Albeda College. Nu het concept ruim een jaar operationeel is, geven verschillende betrokkenen een tussenstand. De bedenker van de naam Rotterdamsche Droogdok Maatschappij zal niet hebben kunnen bevroeden dat dezelfde afkorting meer dan een eeuw later op dezelfde locatie opnieuw in gebruik zou worden genomen. Alleen staan de letters RDM tegenwoordig niet voor een bedrijf, maar voor een motto: Research, Design en Manufacturing. Want waar vroeger op Heijplaat onder meer het stoomschip de Rotterdam voor de Holland-Amerikalijn werd gefabriceerd, hebben de oude scheepswerfgebouwen sinds meer dan een jaar een nieuwe bestemming gekregen. Het gehele complex is opgeknapt en opnieuw in gebruik genomen door RDM Campus. Projectdirecteur Gabrielle Muris van RDM Campus legt uit hoe dit zo gekomen is: Na het uiteindelijke faillissement van RDM midden jaren negentig, kwamen de gebouwen van de voormalige scheepswerf in verval. Op de zolder van de oude machinehal -die nu Innovation Dock heet- 10 Europoort Kringen November 2010
Het Havenbedrijf Rotterdam is de landlord van RDM Campus en de twee scholen zijn de gastheren Europoort Kringen November 2010 11
had RDM een eigen school gevestigd, die later door Albeda College werd overgenomen. Er kwamen toen drie ontwikkelingen samen. Ten eerste zag Albeda College het terrein steeds leger worden, en vroeg het zich af of het wel moest blijven. Hiernaast was Hogeschool Rotterdam op zoek naar ruimte voor praktijkonderwijs en als derde wilden het Havenbedrijf Rotterdam en de gemeente Rotterdam samen een langetermijnontwikkeling voor het stadshavengebied maken. De core business van de havenbedrijven verplaatst zich steeds verder naar het westen en de oude havens raken leeg, maar kunnen voor nieuwe functies worden gebruikt. Kavel huren Aanvankelijk hadden de drie partijen het romantische idee om samen in de oude gebouwen hard aan het werk te gaan. Het complex bleek echter in de praktijk groter en complexer dan waar zij mee rekening hadden gehouden, vervolgt Muris. De oude industriële hal is bijvoorbeeld maar liefst 23.000 vierkante meter groot. Daarop is een traject in gang gezet om geld te verzamelen en een concept te ontwikkelen om studenten en het bedrijfsleven aan elkaar te koppelen. Hier is zóveel ruimte beschikbaar! Wij hebben in Nederland de mond vol van techniek en innoveren, maar bedrijven kunnen maar op heel weinig plekken terecht om tijdelijk aan innovaties te werken. Op die behoefte spelen wij met RDM Campus in. Bedrijven kunnen bij ons op flexibele wijze een kavel huren. In een open omgeving kunnen zij aan hun innovaties werken. Studenten van Albeda College en Hogeschool Rotterdam -die nu beide op het terrein aan de Heijplaat zijn gevestigd- zijn beschikbaar voor het doen van stages en praktijkopdrachten. Met behulp van financiering van de gemeente, de twee scholen, het Havenbedrijf Rotterdam en subsidies van onder meer de Europese Unie, werd in 2007 gestart met de verbouwingen. Vorig jaar opende prins Willem-Alexander officieel RDM Campus. Een snelle Aqualiner-ferry zorgt voor een verbinding met de stad. Beroepen verkopen Onderwijsmanager branchetechniek Gerard Meyer van Albeda College zegt dat de ROC-instelling een aantal redenen had aan het project deel te nemen. Maar eerst schetst hij hoe de school een deel van haar opleidingen naar de oude scheepswerf verplaatste: Albeda College telt in totaal zo n twintigduizend studenten, van wie drieduizend zich op techniek richten. Wij zijn in maart 2009 in het huidige Innovation Dock getrokken, met onze metaaldocenten voor deeltijdopleidingen. Een paar maanden later volgde niveau 4 werktuigbouw en inmiddels heeft hier een clustering plaatsgevonden van de metaal- en werktuigbouwopleidingen. Ook is maintenance erbij gekomen. Wij hadden een tweetal redenen aan RDM Campus deel te nemen. Dit heeft er allereerst mee te maken dat wij vroeger de opleidingen teveel aan de man wilden brengen. Sinds twee jaar verkopen wij geen opleidingen meer, maar beroepen. Hierdoor begrijpen mogelijke studenten beter waar bijvoorbeeld maintenance om gaat en voor welke beroepen de opleiding maintenance opleidt. Want dit kunnen wij in deze industriële omgeving prima laten zien. Kleinschalig produceren De tweede reden voor Albeda College om in RDM Campus samen te werken, heeft betrekking op de overstap naar competentiegericht onderwijs. In tegenstelling tot het oude onderwijs, staan hierin kennis, vaardigheden en houding centraal, verklaart Meyer. Volgend jaar moet Albeda College deze overstap hebben gemaakt en drie jaar geleden zijn wij al de voorbereidingen hiertoe begonnen. Wij zoeken een relatie met de context, en dit is een per- Europoort Kringen November 2010 13
fect voorbeeld van een leerlandschap voor onze studenten. Hun ouders kunnen zien dat hier wordt gelast, gepijpfit of geëngineerd. Als een student nu komt, zegt hij dat hij naar zijn werk gaat, in plaats van naar school! Dát geeft het verschil goed weer. Het Albeda heeft op de RDM Campus ook zijn examencentrum voor de metaalopleidingen uitgebreid naar de maintenance-gerelateerde opleidingen met de allerlaatste investeringen rond het E&I onderhouds- en praktijkcentrum. Omdat er ook op kleine schaal wordt geproduceerd, hebben onze studenten het gevoel dat het hier om het echie gaat. Netwerken Een belangrijke pijler in het concept van RDM Campus is de aantrekkingskracht die deze op bedrijven uitoefent. Frank Rieck is voorzitter van het acquisitieteam van RDM Campus en tevens lector industriële innovatie, energie & productrealisatie aan Hogeschool Rotterdam. Een inspirerende ruimte is een plus voor bedrijven die in de realisatiefase van het innoveren zijn beland, stelt hij. RDM Campus is een mooie, industriële locatie waar het prettig werken is, maar nog belangrijker zijn de kennis en talenten die bedrijven erbij krijgen. Scholen worden vaak gezien als gesloten organisaties, waar bedrijven nogal eens moeilijk toegang toe kunnen krijgen. Hier is dat niet het geval! Volgens Muris trekt RDM Campus zowel startende als bestaande ondernemingen aan, die er willen testen of prototypes willen ontwikkelen. Bedrijven die bij ons huren, besparen zo op hun ontwikkelkosten. De innovatiefase is immers een dure periode, omdat dit geen direct geld oplevert. Ook kunnen huurders bij ons onderling netwerken. Wij organiseren regelmatig netwerkbijeenkomsten om het onderling netwerken te stimuleren. En voor startende ondernemers met een nog ruw idee bestaat er de mogelijkheid deel te nemen aan één van de programma s van Dnamo een incubabor die startende ondernemers helpt bij zowel de fase van idee tot businessplan of in de fase van businessplan tot product/marktcombinatie. Hiermee worden startende ondernemers een handje geholpen in de verdere ontwikkeling van hun plan. Scooterwiel oppimpen Wanneer een productiegericht bedrijf gaat innoveren, kan dit op een bepaald moment het productieproces in de weg gaan staan, vervolgt Rieck. Neem bijvoorbeeld het bedrijf Ampelmann, dat een soort omgekeerde flight simulator voor schepen heeft ontwikkeld, om de golfslag te compenseren. Hierdoor ontstaat zeventig procent meer tijd om te werken, bij bijvoorbeeld olieplatforms of windmolenparken. Smit is mede-ontwikkelaar en sponsor van deze innovatie. Eerst is een klein model op de TU Delft getest, maar later kwam er een groter model dat daar op de kade in de weg stond. Hier heeft Ampelmann passende ruimte gevonden en er is een natuurlijke samenwerking met de scholen ontstaan. Het Havenbedrijf Rotterdam is de landlord van RDM Campus en de twee scholen zijn de gastheren. Een ander voorbeeld dat hij geeft, heeft betrekking op het Vlaardingse bedrijf Prometics. Dit gebruikt onbemande verwerkingscentra voor metaalbewerking. Eerst moet dit virtueel worden voorbereid, en dan kun je gaan draaien. Het is een extreme vorm van computer aided manufacturing. Nu zijn ze met studenten bezig een scooterwiel op te pimpen. Ook is TNO Bouw huurder bij RDM Campus. Je zou zeggen: die hebben laboratoria genoeg, maar TNO zocht een demonstratiehuis om duurzame energietechnieken te bekijken en te meten. Dat past hier uitstekend, aldus Rieck. Verleiden Bedrijven werken graag met studenten, stelt Meyer. In andere situaties zouden studenten pas later in hun Europoort Kringen November 2010 15
Innovatieve bedrijven Op dit moment huren verschillende bedrijven een kavel bij RDM Campus, om er te werken aan hun innovaties. In vogelvlucht hier een korte presentatie van vier deelnemers aan RDM Campus: 1. Naam: Ampelmann Innovatie: Het Ampelmannsysteem, een zesbenig platform dat een uitschuifbaar loopbrugsysteem ondersteunt. Het bovenste dek van een schip komt tot stilstand door alle relatieve bewegingen weg te nemen, door het meten van de vaartuigbewegingen en het realtime aansturen van de zes cilinders. 2. Naam: Public Domain Architecten + Dura Vermeer + Gemeentewerken Rotterdam Innovatie: Onderzoekt, ontwikkelt en realiseert bestaande en nieuwe drijvende bouwtechnieken. Met de innovatie bouwen op water biedt het consortium de mogelijkheid op klimaatbestendige wijze nieuwe invulling te geven aan kwetsbare buitendijkse gebieden en verlaten havens. 3. Naam: Prometics Innovatie: Meerassige, simultaan aangestuurde bewerkingsmachines, rapid prototyping-apparatuur en CAD-CAM-systemen. De door robots beladen geautomatiseerde machines bieden allerlei bewerkings- en productiemogelijkheden. 4. Naam: Capzo Salza Innovatie: Thermusol, het eerste micro-ingekapselde zoutkristal ter wereld dat commercieel verkrijgbaar is. Het heeft een hoge energieopslagdichtheid en een vertraagde brandbaarheid. De warmteopslagdichtheid is ruim twee keer zo groot als andere micro-ingekapselde PCM. Thermusol is niet brandbaar, maar brandvertragend. PCM-microcapsules worden gebruikt in gipskartonplaten of cement. opleiding ervaring in de bedrijfstak opdoen. Dat bij RDM Campus louter innovatieve bedrijven zijn gevestigd, maakt dit extra aantrekkelijk. Wij zien dat bedrijven hun stagiaires veelal trachten te verleiden tot een vast dienstverband. Er zijn tenslotte minder technische leerlingen bij Albeda College dan er vraag in de markt is. Wij streven ernaar het aantal studenten voor technische opleidingen de komende jaren te verhogen. Hiertoe nodigen wij scholen uit RDM Campus te bezoeken en hier eens proef te draaien. Ook bieden wij rondleidingen aan. Dit heeft ons een aardige stijging van het aantal studenten op niveau 2 opgeleverd. Voor volgend jaar verwachten wij een flinke piek aan aanmeldingen voor niveau 4. Verversing Rieck is net als Muris vanaf het prille begin bij RDM Campus betrokken. Hij erkent dat niet alles is gelopen zoals zij zich vooraf hadden gewenst. Natuurlijk hebben wij met kinderziektes te maken gehad. Wij zitten tenslotte in oude gebouwen, waarin het kan lekken of tochten. Onze grootste uitdaging ligt in de dynamiek tussen onderwijs en het bedrijfsleven. Bedrijven hebben vaak hun eigen agenda en timing, die in veel gevallen afhankelijk is van de financiële situatie. Toen wij net opstartten, brak de economische crisis uit. Dit had zijn weerslag op het animo van bedrijven om aan RDM Campus deel te nemen. Nu neemt de interesse weer toe. De eerlijkheid gebiedt te zeggen dat het makkelijker is om een goed draaiend concept te kopiëren, dan iets dat zich nog moet bewijzen. Dit is echter inherent aan het pionierswerk dat wij doen met deze compleet nieuwe formule. Wij hebben nu negen bedrijven aan de slag. Dat lijkt een beetje dun als je bedenkt dat we er in het Innovation Dock circa twintig kwijt kunnen. Een kwalitatief goede groei is echter van belang. We willen met echte koplopers samenwerken, die met duurzame innovaties bezig zijn op het gebied van mobiliteit, energie en bouwen. Dit is een dynamisch proces, want de bedrijven blijven in het Innovation Dock voor de periode die nodig is voor het realiseren van de innovatie. Daarna kunnen we de bedrijven helpen met een eventueel vervolg op RDM Campus of in de Rotterdamse regio. Dat betekent ook dat er op termijn een verversing van zo n vijf à zes nieuwe bedrijven per jaar zal zijn. Ik heb veel vertrouwen in het concept maar besef terdege dat wij pro-actief moeten zijn, al was het maar om de innovatiekansen die er binnen de Europoort zijn ten volle te benutten. Europoort Kringen November 2010 17