's-hertogenbosch in de rij 2 0 1 4 's-hertogenbosch vergeleken met alle overige Nederlandse gemeenten met meer dan 100.000 inwoners O&S september 2014
Voorwoord In deze publicatie wordt 's-hertogenbosch vergeleken met alle gemeenten in Nederland die meer dan 100.000 inwoners hebben. Hoe staat de stad ervoor in vergelijking met andere steden? Met de publicatie s-hertogenbosch in de rij wordt op tal van onderwerpen de positionering van de stad ten opzichte van andere steden in beeld gebracht. Steeds meer is er behoefte, zo blijkt uit vragen aan afdeling Onderzoek en Statistiek (O&S), aan een vergelijking met andere steden. Het beeld over de eigen positie van de stad krijgt daarmee context en kan daarmee worden verscherpt. Met deze benchmark wordt op deze vragen ingespeeld. In één oogopslag wordt de relatieve positie van s-hertogenbosch belicht op onderwerpen als bevolking, wonen, inkomen en werk, economie, cultuur en vrije tijd. De basis voor deze publicatie is gelegen in het werk van de werkgroep Meetlat van de Vereniging voor Statistiek en Onderzoek (VSO). Hoewel voor s-hertogenbosch soms actuelere gegevens beschikbaar zijn, worden die in deze publicatie niet gebruikt om de vergelijking zo zuiver mogelijk te houden. De vergelijking staat in deze publicatie immers centraal.
Inhoudsopgave 1 Bevolking 1.1 Aantal inwoners 1.2 Aandeel 0-14 jarigen 1.3 Aandeel 65 plussers 1.4 Prognose inwoneraantal 2040 1.5 Aantal personen per huishouden 1.6 Aandeel eenpersoonshuishouden 1.7 Aandeel huishoudens met kinderen 1.8 Bevolkingsgroei 2 Wonen 2.1 Percentage koopwoningen 2.2 Gemiddelde woningwaarde 2.3 Verkochte woningen 2.4 Groei woningvoorraad 2.5 Omgevingsadressendichtheid 2.6 Woonaantrekkelijkheidsindex 2014 2.7 Beste woongemeente 2014 (Elsevier) 3 Inkomen en Werk 3.1 Gemiddeld besteedbaar inkomen per huishouden 3.2 Huishoudens met een laag inkomen 3.3 Arbeidsparticipatie 2011-2013 3.4 Werkloosheidspercentage 3.5 Bijstand 3.6 Arbeidsongeschikten 3.7 Sociaal economische index 2014 4 Economie 4.1 Economische toplocaties 4.2 Aantal banen voor de potentiële beroepsbevolking 4.3 Groei banen 4.4 Kantorenvoorraad 4.5 Aandeel hoogopgeleiden 5 Cultuur en vrije tijd 5.1 Toeristische bezoeken 5.2 De meest gastvrije stad van Nederland 2013 5.3 Terrasprijzen 2014 5.4 Recreatie, grondgebruik voor recreatie 6 Overig 6.1 Aantal auto's per huishouden 6.2 Lokale lasten 6.3 AD - misdaadscores 2013 6.4 Grondgebruik, percentage bebouwd
1.1 Aantal inwoners Betreft het aantal inwoners op 1-1-2014 mermeer 's-hertogenbosch (18) 143.786 Leeuwarden Alphen aan den Rijn Delft 0 100.000 200.000 300.000 400.000 500.000 600.000 700.000 800.000 900.000 2014 2013 aantal inwoners Bron: CBS en gemeente 's-hertogenbosch Leeuwarden, Alphen aan den Rijn en Delft hebben per 1-1-2014 meer dan 100.000 inwoners Leeuwarden en Alphen aan den Rijn door herindeling (1-1-2014), Delft door natuurlijke groei Aantal inwoners Nederland op 1-1-2014: 16.827.775 5
1.2 Aandeel 0-14 jarigen Aandeel kinderen (0-14 jaar) als percentage van de bevolking op 1-1-2014 mermeer Alphen aan den Rijn 's-hertogenbosch (16) 16,7% Leeuwarden Nederland; 16,9% Delft 0% 5% 10% 15% 20% 25% 2014 2013 percentage van de bevolking Bron: CBS 6
1.3 Aandeel 65-plussers Het percentage van de bevolking dat 65 jaar of ouder is op 1-1-2014 Alphen aan den Rijn Leeuwarden 's-hertogenbosch (15) 15,7% Delft mermeer Nederland; 17,3% Bron: CBS 0% 5% 10% 15% 20% 2014 2013 percentage van de bevolking Bron: CBS 7
1.4 Prognose inwoneraantal 2040 Betreft het aantal inwoners op 1 januari 2040 volgens het CBS mermeer 's-hertogenbosch (18) Delft Deventer Leeuwarden Alkmaar 158.200 0 200.000 400.000 600.000 800.000 1.000.000 2040 2014 aantal inwoners Bron: CBS Prognose Nederland in 2040: 17.815.700 inwoners 8
1.5 Huishoudens Het gemiddeld aantal personen per huishouden op 1-1-2013 mermeer 's-hertogenbosch (13) 2,1 Nederland; 2,2 0 1 2 3 2013 2012 aantal personen Bron: CBS 9
1.6 Aandeel éénpersoonshuishoudens Eénpersoonshuishoudens als percentage van het totaal aantal particuliere huishoudens, 1-1-2013 's-hertogenbosch (16) 39% Nederland; 37% mermeer Bron: CBS 0% 25% 50% 75% 2013 2012 percentage van de huishoudens Bron: CBS 10
1.7 Aandeel huishoudens met kinderen Huishoudens met kinderen als percentage van het totaal aantal particuliere huishoudens op 1-1-2013 mermeer 's-hertogenbosch (13) 32% Nederland; 33,9% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 2013 2012 percentage van de huishoudens Bron: CBS 11
1.8 Bevolkingsgroei Bevolkingsgroei per 1.000 inwoners in 2013 's-hertogenbosch (13) 7,2 Nederland; 3 mermeer -10-5 0 5 10 15 20 aantal per 1.000 inwoners 2013 2012 Bron: CBS 12
2.1 Percentage koopwoningen Koopwoningen als percentage van het totaal aantal woningen op 1-1-2013 volgens het CBS mermeer 's-hertogenbosch (15) 50% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% percentage van de woningen Bron: CBS 13
2.2 De gemiddelde woningwaarde De gemiddelde woningwaarde volgens het CBS (Betreft woningen dienend tot hoofdverblijf en woningen met praktijkruimte) mermeer 's-hertogenbosch (8) 221.000,- Alphen aan den Rijn Delft Nederland; 211.000,- Leeuwarden 0 50 100 150 200 250 300 2014 2013 2012 x 1.000 euro Bron: CBS 14
2.3 De gemiddelde waarde van de verkochte woningen De gemiddelde woningwaarde van verkochte woningen volgens het CBS (2012) mermeer 's-hertogenbosch (5) 247.000,- 0 50 100 150 200 250 300 350 2012 2011 x 1.000 euro Bron: CBS 15
2.4 Groei woningvoorraad Groei woningvoorraad in 2013 per 1.000 woningen volgens het CBS 's-hertogenbosch (11) 11,8 Leeuwarden mermeer Alphen aan den Rijn Delft Nederland; 11,5-10 -5 0 5 10 15 20 25 30 35 2013 2012 per 1.000 woningen Bron: CBS 16
2.5 Omgevingsadressendichtheid 2013 Adressen per m 2 Het gemiddeld aantal adressen dat een adres in zijn omgeving heeft 's-hertogenbosch (18) 1.968 mermeer 0 1.000 2.000 3.000 4.000 5.000 6.000 7.000 2013 2012 adressen per m 2 Bron: CBS 17
2.6 Woonaantrekkelijkheidsindex 2014 Rangorde (1=hoogste en beste, 50=laagste en slechtste) van de 50 grootste steden Betreft: Bereikbaarheid, cultureel aanbod, veiligheid, % koopwoningen, nabijheid natuurgebieden culinair aanbod, universiteiten, % vooroorlogse woningen 's-hertogenbosch (4) 5 mermeer Delft 0 10 20 30 40 50 2014 2013 score Bron: Atlas voor gemeenten 2014 18
2.7 Beste woongemeente 2014 (Elsevier) Rangorde (1=best ) berekend van alle 403 gemeenten betreffende: omgeving, voorzieningen, mate van overlast en veiligheid, sociale klimaat, economische vitaliteit, werkgelegenheid, bereikbaarheid, gemeentelijke dienstverlening. mermeer 's-hertogenbosch (10) 145 Alphen aan den Rijn Leeuwarden 0 50 100 150 200 250 300 350 400 450 2014 2013 plaats in rangorde De 1e plaats wordt bezet door Rozendaal, gevolgd door Naarden en Heemstede Bron: Elsevier 19
3.1 Gemiddeld besteedbaar inkomen per huishouden Het bruto inkomen min premies sociale zekerheid en andere betaalde overdrachten (o.a. alimentatie) en de loon-, inkomsten-, en vermogensbelasting over 2011 mermeer 's-hertogenbosch (9) 34.600 Nederland; 34.200,- 0 5.000 10.000 15.000 20.000 25.000 30.000 35.000 40.000 euro 2011 2010 Bron: CBS / RIO 2011 20
3.2 Aandeel huishoudens met een laag inkomen (CBS) De lage inkomensgrens is vastgesteld op 9.249 euro (voor een alleenstaande) Het inkomen van huishoudens is gecorrigeerd voor verschillen in huishoudenssamenstelling. Den Haag 's-hertogenbosch (18) 8,5% Nederland; 8,3% mermeer 0% 4% 8% 12% 16% 2011 2010 percentage van de huishoudens Bron: CBS / RIO 2011 21
3.3 Arbeidsparticipatie De werkzame beroepsbevolking in procenten van de bevolking in 2011-2013 (driejaarsgemiddelde) mermeer 's-hertogenbosch (6) 69,3% Alphen aan den Rijn Leeuwarden Delft 0% 20% 40% 60% 80% 2011/2013 2010/2012 percentage van de bevolking Bron: CBS 22
3.4 Werkloosheidspercentage Werkloze beroepsbevolking als percentage van de beroepsbevolking in 2011-2013 (driejaarsgemiddelde) 's-hertogenbosch (23) 5,6% mermeer 0% 2% 4% 6% 8% 10% 12% 14% 2011/2013 2010/2012 2009/2011 percentage van de bevolking Bron: CBS 23
3.5 Bijstand Aantal personen met een WWB uitkering per 1.000 huishoudens Leeuwarden 's-hertogenbosch (17) 57 Delft Alphen aan den Rijn Nederland; 53 mermeer WWB - Wet Werk en Bijstand Bron: www.cbs.nl 0 50 100 150 uitkeringen per 1.000 jan-14 jan-13 huishoudens 24
3.6 Arbeidsongeschikten Aantal personen met een arbeidsongeschiktheidsuitkering per 1.000 huishoudens Het betreft de WAO, WAZ, Wajong en de wet Wajong, WIA Alphen aan den Rijn 's-hertogenbosch (9) 118 mermeer Leeuwarden Nederland; 105 Delft 0 40 80 120 160 Arbeidsongeschikten per 1e kw. 2014 1e kw. 2013 1.000 huishoudens WAO - Wet op de ArbeidsOngeschiktheidsverzekering Wajong - Wet op de arbeidsvoorziening jonggehandicapten Wet Wajong - Wet werk en arbeidsondersteuning jonggehandicapten WAZ - Wet Arbeidsongeschiktheidsverzekering Zelfstandigen WIA - Wet werk en Inkomen naar Arbeidsvermogenarbeidsongeschikten (IVA en WGA) Bron: CBS 25
3.7 Sociaal-economische index 2014 Rangorde (1=hoogste en beste, 50=laagste en slechtste) van de 50 grootste steden Betreft: Bijstand, werkloosheid, arbeidsongeschiktheid, armoede, % laagopgeleiden participatie vrouwen, banen, % groeisectoren mermeer 's-hertogenbosch (4) 6 Delft 0 10 20 30 40 50 rangorde 2014 2013 Bron: Atlas voor gemeenten 2014 26
4.1 Economische toplocaties Rapportcijfer voor economische groeiprestaties, economische specialisaties en vestigingsklimaat, 2012 In deze grafiek de 100.000+ gemeenten die in de top 50 voorkomen mermeer 's-hertogenbosch (4) 7,81 0 2 4 6 8 10 2012 2011 rapportcijfer Bron: Elsevier / Bureau Louter 27
4.2 Aantal banen voor de potentiële beroepsbevolking Percentage banen (2013) fulltime, parttime en uitzendkrachten op de bevolking van 15-65 jaar. mermeer 's-hertogenbosch (6) 95,9% 0% 20% 40% 60% 80% 100% 120% 140% 2013 2012 percentage banen op de beroepsbevolking Bron: www.lisa.nl, CBS 28
4.3 Groei banen Toe- en afname van het aantal banen in 2012-2013, als percentage van het totaal aantal banen mermeer 's-hertogenbosch (16) -10% -5% 0% 5% 10% percentage van totaal aantal banen 2012-2013 2011-2012 Bron: www.lisa.nl 29
4.4 Kantorenvoorraad Kantooroppervlakte in m 2 per inwoner 2014 mermeer Den Haag 's-hertogenbosch (7) 6,7 m 2 Leeuwarden (incl. airport/beek) 0 2 4 6 8 10 medio 2014 jan-13 m 2 per inwoner Bron: DTZ Zadelhoff niet alle 100.000+ gemeenten zijn hierin opgenomen 30
4.5 Aandeel hoogopgeleiden Het percentage van de beroepsbevolking met een HBO of universitaire opleiding volgens CBS 2011-2013 (driejaarsgemiddelde) 's-hertogenbosch (7) 44,7% mermeer 0% 15% 30% 45% 60% 75% 2011/2013 2010/2012 percentage van de beroepsbevolking Bron: CBS 31
5.1 Toeristische bezoeken Het aantal toeristische bezoeken in 2013 's-hertogenbosch (8) 3.171.000 0 4.000.000 8.000.000 12.000.000 2013 2012 aantal bezoeken Bron: Continu Vakantie Onderzoek niet alle 100.000+ gemeenten participeren in dit onderzoek 32
5.2 Meest gastvrije stad van Nederland 2013 De uitkomsten zijn gebaseerd op 8.000 enquêtes afgenomen in de 21 grootste steden van Nederland onder Nederlandse bezoekers van de steden. Inwoners en buitenlandse toeristen zijn buiten beschouwing gelaten s-hertogenbosch (1) 4,03 Den Haag 0 1 2 3 4 5 2013 2012 score Bron: Van Spronsen & Partners horeca-advies / VVV Nederland 33
5.3 Terrasprijzen 2014 Onderzoek in 21 steden wat een rondje kost op een terras (2 fluitjes, 2 rosé, 2 fris en 2 koffie) 's-hertogenbosch (2) 22,03 0 5 10 15 20 25 euro's 2014 2013 Bron: Van Spronsen & Partners horeca-advies 34
5.4 Recreatie, grondgebruik voor recreatie Percentage van het grondoppervlak dat in gebruik is voor recreatie. Delft 's-hertogenbosch (13) 7,7% mermeer 0% 5% 10% 15% 20% 2014 2013 percentage van het grondoppervlak Bron: Atlas voor gemeenten 2014 35
6.1 Aantal auto's per huishouden Aantal auto's per huishouden volgens het CBS in 2013 mermeer 's-hertogenbosch (9) 1,0 Nederland; 1,0 Leeuwarden 0 1 2 aantal auto's per huishouden Bron: CBS 36
6.2 Lokale lasten Het gemiddelde bedrag dat een meerpersoonshuishouden betaalt aan ozb, rioolrecht en reinigingsheffing 2014 Delft Alphen aan de Rijn mermeer Leeuwarden 's-hertogenbosch (26) 590,- 0 100 200 300 400 500 600 700 800 900 2014 2013 euro Bron: www.coelo.nl hanteert verschillende tarieven variërend van 565 tot 661 euro. 37
6.3 AD - misdaadscores, 2013 Rangorde naar aanleiding van 10 delicten die hier worden vergeleken. Hoe lager de score, hoe onveiliger 1 = onveiligst 's-hertogenbosch (13) 22 mermeer 0 50 100 150 200 250 2013 2012 rangorde van alle gemeenten Bron: Algemeen Dagblad 38
6.4 Grondgebruik, percentage bebouwd Percentage van het grondoppervlak dat bebouwd is Delft 's-hertogenbosch (15) 29,9% mermeer 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 2014 2013 percentage bebouwd Bron: Atlas voor gemeenten 2014 39