De inkomensverdeling van ouderen en sociaaleconomische ongelijkheid in de levensverwachting Marike Knoef, Universiteit Leiden, CentERdata, Netspar Rob Alessie, Rijksuniversiteit Groningen, Netspar Adriaan Kalwij, Universiteit Utrecht, Netspar 9 juni 2011
Motivatie
Overzicht presentatie 1) Inkomensverdeling van ouderen Consequenties voor pensioenhervormingen 2) Sociaal-economische ongelijkheid in de levensverwachting Consequenties voor pensioenhervormingen
1. Hoe gaan de inkomens van ouderen zich ontwikkelen? Ook zonder pensioenhervormingen verandert de inkomensverdeling van ouderen: We leven langer Veranderingen in huishoudsamenstelling (bijv. meer echtscheidingen) Productiviteitsverschillen tussen cohorten Toegenomen arbeidsparticipatie van vrouwen
Gestandaardiseerd netto huishoudinkomen, leeftijd 65-90 Gemiddeld p90/p10 p90/p50 p50/p10 Theil index 1990 17725 2.73 1.92 1.43 0.1016 1995 17278 2.57 1.86 1.38 0.0914 2000 18337 2.49 1.83 1.36 0.0947 2005 19367 2.47 1.81 1.37 0.0962 Bron: Inkomenspanelonderzoek en eigen berekeningen
Compositie van het inkomen, 65-90 jaar Aandeel in totaal inkomen (%) 0 20 40 60 80 100 1989 2007 0 20 40 60 80 100 0 20 40 60 80 100 Inkomenspercentiel 0 20 40 60 80 100 Inkomenspercentiel AOW Aanvullend pensioen A rb eid Kapitaalinkomen, winst Uitkering inkomensverzekering / sociale voorzien
Het model in een notendop Huishoudens 2007 Huishoudinkomen van alle representatieve huishoudens Verouderingsmodule tot en met 2020 (transitiemodellen) Inkomens module (inkomensvergelijking) Data t+1 tot en met 2020
Voorspellingen huwelijkse staat en aanvullend pensioen, 65-90 jaar Jaar Gescheiden Gescheiden Weduwen Aanvullend pensioen mannen (%) vrouwen (%) (%) vrouwen (%) 2008 7.5 8.4 39.5 54.0 2009 7.9 8.6 39.0 54.8 2010 8.2 8.9 37.7 55.3 2011 8.7 9.4 36.9 56.1 2012 9.2 9.8 35.7 56.9 2013 9.6 10.2 34.7 58.5 2014 10.0 10.5 33.8 60.1 2015 10.2 11.0 33.3 62.0 2016 10.5 11.4 32.8 63.9 2017 10.6 11.7 32.2 65.4 2018 11.1 12.2 31.5 67.3 2019 11.4 12.7 31.1 68.6 2020 11.8 13.2 30.8 70.4
Gerealiseerde en voorspelde inkomensgroei mediaan 90e percentiel 10e percentiel
Beleidsimplicaties Verlaging pensioenambitie hoeft niet direct tot grote problemen te leiden (commissie Goudswaard) Kan aan de onderkant van de inkomensverdeling pensioenambitie / pensioenzekerheid wel omlaag? Meer risico neerleggen bij hoge dan bij lage inkomens? Progressieve indexatie? Keuzevrijheid risicoallocatie? - Defaults afhankelijk van leeftijd en pensioenvermogen - Maximaal pensioenrisico begrensd ivm morele bezwaren
2. Sociaal-economische verschillen in levensverwachting Sterk toegenomen levensverwachting zet houdbaarheid pensioenstelsel onder druk Pensioenleeftijd gekoppeld aan levensverwachting, maar die is niet voor iedereen gelijk
Sterftekansen naar inkomen
Sterftekansen naar huwelijkse staat op leeftijd 65
Associatie tussen inkomen en de levensverwachting na leeftijd 65? Verschil in levensverwachting na leeftijd 65 tussen a) iemand met alleen een AOW inkomen en b) iemand met tweemaal mediaan inkomen
Associatie tussen inkomen en de levensverwachting na leeftijd 65? Verschil in levensverwachting na leeftijd 65 tussen a) iemand met alleen een AOW inkomen en b) iemand met tweemaal mediaan inkomen 2.5 jaar voor mannen en vrouwen -> pervers herverdelingseffect
Beleidsimplicaties Flexibele AOW leeftijd Personen met een laag inkomen hoeven er niet meer op achteruit te gaan dan personen met een gemiddelde levensverwachting. Ook voor chronisch zieken met een hoog inkomen Keuzevrijheid en een gelijke regeling voor iedereen (draagvlak) Aanvullend beleid: pensioenfranchise en pensioenbeding
Aanvullend beleid Beleid voor duurzame inzetbaarheid van werknemers employability-, scholings-, gezondheidsbeleid
Deze presentatie is gebaseerd op Kalwij, A.S., R.J.M. Alessie and M.G. Knoef (2009). Individual income and remaining life expectancy at the statutory retirement age of 65 in the Netherlands. Netspar discussion paper 09-2009-033 Kalwij, A.S., R.J.M. Alessie and M.G. Knoef (2010). Pathways to retirement, income and cause specific mortality risks in the Netherlands. Netspar discussion paper 08/2010-033. Kalwij, A.S., R.J.M. Alessie en M.G. Knoef (2010). Gezondheid en de uittreedroutes van oudere werknemers. Economisch Statistische Berichten, September 2010, 95(4593), 556-558 Knoef, M.G., R.J.M. Alessie en A.S. Kalwij (2010). De inkomensverdeling van toekomstige ouderen in Nederland. Economisch Statistische Berichten, April 2010, 95(4582), 202-205 Knoef, M.G., R.J.M. Alessie and A.S. Kalwij (2009). Changes in the income distribution of the Dutch elderly between 1989 and 2020: a microsimulation. Netspar discussion paper 09/2009-030.