Boekverslag Nederlands De vriendschap door Connie Palmen Boekverslag door een scholier 3104 woorden 28 juli 1999 8,4 260 keer beoordeeld Auteur Genre Connie Palmen Psychologische roman, Filosofische roman Eerste uitgave 1995 Vak Nederlands Titel De Vriendschap Motto "Soep op het vuur is als een goede vriend in huis extra lekkere soep is als nieuwe familie" Ischa Meijer 1943-1995 Dit gedicht zou je kunnen zien als motto, omdat het een beeld schetst van hoe Ischa Meijer vriendschap beschouwt, en over vriendschap gaat het boek tenslotte. Het is alleen zo dat Ischa Meijer het echtgenoot was van Connie Palmen, die plots overleed toen net "De vriendschap" geschreven was, in dit geval zou je dit gedicht dan ook als opdracht kunnen beschouwen, als een soort van nagedachtenis aan Ischa Meijer. Opbouw Op de omslag van het boek staat een afbeelding van een stengel met twee witte bloemen eraan, het enige wat ik denk bij deze afbeelding is dat de stengel als het ware de vriendschaps-kabel is tussen Kit en Ara (de twee witte bloemen). Pagina 1 van 7
Het boek heeft 302 bladzijden, beginnend bij blz. 9 en eindigend bij blz. 311, en het boek is ingedeeld in drie delen, die elk weer onderverdeeld zijn in een aantal hoofdstukken. Het boek is verdeeld in drie delen, met elk een titel. Deel 1: "Dingen en woorden"; bestaand uit 8 hoofdstukken Deel 2: "Eten en drinken"; bestaand uit 7 hoofdstukken Deel 3: "Werk en liefde"; bestaand uit 7 hoofdstukken In totaal heeft dit boek dus 22 hoofdstukken. Het enige wat aan de typografie van het boek opvalt is het volgende: De verschillende alinea's worden weergegeven door een kleine verspringing aan de kantlijn, en soms door een hele regel open te laten. Verder is aan de typografie van dit boek niks speciaals te vermelden. De hoofdstuk indeling in dit boek is als volgt: Voor elk nieuw hoofdstuk begint de schrijver op een nieuwe bladzijde en slaat daar een aantal regels over. k Alle hoofdstukken zijn genummerd. De hoofdstukken hebben echter nooit een titel. Samenvatting Deel 1: Het verhaal begint wanneer Kit, een gevoelig, iel 10-jarig meisje, dat ervan houdt om de belangrijke dingen in haar leven (God, geluk, dood) te overpeinzen. Kit houdt van woorden en taal. Ze houdt veel rekening met de gevoelens van anderen, vooral bij haar moeder. In het eerste deel komt haar liefde en zorgzaamheid voor haar moeder sterk naar voren, ze voelt zich schuldig omdat die bijna stierf bij Kits geboorte. Vooral in het eten dat haar moeder bereidt, toont Kit hoeveel ze om haar geeft. Zo vindt ze geluiden bij het eten heel beledigend voor haar moeder en zegt ze heel nadrukkelijk hoe lekker ze het eten wel vindt. Kit houdt heel veel van haar familie en ze zou het ondraaglijk vinden als ze van de één meer zou houden dan van de andere. In de klas is Kit een druktemaker. Ze heeft teveel energie en te weinig aandacht voor de lessen, ze begrijpt niet waarom je iets moet leren als je er het nut niet van inziet, ondanks dat kijkt ze heel erg op naar de juffrouw en is ze fier als die iets extra's zegt over haar. In dit deel leert Kit Ara kennen. Ze heeft dadelijk het gevoel dat Ara haar totaal begrijpt, ze voelt dat ze bij elkaar horen en dat Ara dat ook weet. Er wordt veel over Ara geroddeld in het dorp, maar Kit gelooft niet zomaar wat er gezegd wordt, ze wil het van Ara zelf te weten komen. Kit lijkt wel een beetje verliefd in het begin: ze maakt een tekening voor Ara en is heel blij omdat ze dezelfde initialen hebben, daarom gelooft ze dat ze voor elkaar voorbestemd zijn. Ze bewondert Ara enorm, vindt haar heel mooi en ze is er trots op dat Ara aanstootgevend is. Ze verbaast zich erover dat Ara zich niet laat deren door geboden en voorschriften als ze ergens komt, terwijl Kit daar blindelings gehoorzaamt. Ze denkt dat het moed en eerlijkheid is. Ze vindt Ara's omgaan met taal bijzonder en verrassend, ze wordt vertederd door haar taalfouten en ze houdt ervan als Ara vertelt. Ze voelt zich sterk verbonden met Ara. Ze vindt het dan ook wreed als Ara zegt dat ze haar niet vertrouwt. Deel 2: Pagina 2 van 7
Ook op de middelbare school verveelt Kit zich. Wel houdt ze van pedagogiek en psychologie en dat gaat ze dan ook studeren. Wanneer ze in haar studie bepaalde theorieën of begrippen tegenkomt, die voor haar een antwoord zijn op haar grote levensvragen, is ze enorm gelukkig en ontroerd. Psychologie beschouwt ze als een studie die haar vastklinkt aan haar eigen lot, filosofie beschouwt als de studie die haar boven haar persoonlijk lot kan uittillen, ze hoopt zich tot op zekere hoogte van haar lot te bevrijden. Intussen groeit Kit op van 16-jarige puber tot volwassen vrouw met haar eerste maandstonden, ontmaagd worden, zoenen. Ze vraagt zich af hoe het moet, volwassenen worden en ze verlangt ernaar. Maar de dingen waarvan ze dacht dat ze een ommekeer zouden betekenen in het leven vallen tegen, daaruit blijkt ook dat ze niet van het lichamelijke houdt. Alleen bij Ara wordt haar lichaam rustig, wanneer die haar streelt en zegt dat ze Kit mooi vindt. Nochtans krijgt ze het steeds moeilijker om hardop te spreken en wordt ze onzeker en zenuwachtig. Kit is enorm afhankelijk van Ara, maar ze vindt dat niet erg. Ze is wel fel ontgoocheld als ze merkt dat ook Ara afhankelijk is van anderen. Op haar eenentwintigste verjaardag krijgt ze voor het eerst ruzie met Ara en verwijt ze haar dat die haar voortdurend treitert en behandelt als een hond die je moet africhten. Later heeft ze spijt van die ruzie, maar ze beslist wel om in de stad te gaan studeren, ver weg van haar geboortedorp. Geleidelijk aan krijgt ze een afkeer van Ara wanneer die uitgaat, en iedereen probeert te versieren. Maar als ze met z'n tweeën zijn, blijft de intensiteit van hun vriendschap dezelfde als vroeger. Kit slaagt er echten maar niet in om langere tijd een relatie met een jongen te hebben, zo zegt ze: "Met liefde zit het pas goed, als het je lukt om je verlangen te vervullen zonder het te vernietigen." Liefde wordt nu ook een geliefkoosd onderwerp om over te peinzen. Hoe ouder ze wordt, hoe meer moeite ze heeft met haar lichamelijkheid. Ze vindt het niet prettig om met haar lichaam bezig te zijn. Ze houdt wel van speelse omhelzingen, maar als het op iets serieus kan uitdraaien, raakt ze in paniek. Ze heeft een hekel aan haar regels en daardoor krijgt ze ze niet meer. Om die terug te krijgen, neemt ze eerst medicijnen van de dokter waardoor ze verdikt, daardoor voelt ze zich nog slechter in haar vel. Omdat ze verdikt is, gaat ze op dieet en wordt ze geobsedeerd door calorieën. Ze ziet het voedsel als een vijand die macht over haar heeft. Wanneer ze beseft dat dat niet zo is, is het al te laat en kan ze geen hap meer binnenkrijgen zonder aan de overeenkomstige caloriehoeveelheid te denken. Niet alleen het denken aan eten wordt een verslaving, ook rookt ze sinds haar twaalfde en later wordt ze ook steeds erger verslaafd aan alcohol. Drank maakt haar spraakzaam, vergevingsgezind, schaamteloos, overmoedig en onverschillig. Haar psychiater denkt dat Kit het vervelend vindt om als vrouw begeerd te worden, maar Ara denkt dat ze wil begeerd worden om haar geest en niet om haar lichaam. Kit vindt dat ze gefaald heeft in het leven: ze kon haar ouders niet gelukkig maken, ze kon Ara niet overtuigen van haar liefde en trouw. Hier zien we dus dat ze meer en meer op haar moeder begint te lijken, die ook steeds krampachtig haar best doet, om anderen gelukkig te maken, maar zelf niet gelukkig Is. Deel 3: Kit leeft in een kleine ruimte en ze komt amper buiten, ze heeft zich afgesloten van de wereld. Ze dorst nog steeds naar kennis, maar het leven hoeft voor haar niet avontuurlijk te zijn, ze heeft ook nog nooit een echte relatie gehad met iemand. Wel had ze 10 jaar lang een minnaar, maar wanneer ze uit elkaar gaan, heeft Kit niet eens liefdesverdriet. Ze vindt Ara niet meer mooi, sinds die tien kilo is afgevallen, maar hun vriendschap is nog steeds heel belangrijk voor haar. Kit krijgt dan een heftige relatie die ongeveer een jaar zal duren met Thomas. Hij is de eerste man van wie Kit echt houdt. Ze voelt zich zelfverzekerd bij Thomas, Pagina 3 van 7
die veel op Ara lijkt, maar heeft steeds meer moeite om Ara en Thomas uit elkaar te houden. Door haar relatie met Thomas, woelt zich bij Kit een groot verdriet los, haar verlangen naar de liefde, maar ze durft er met Thomas niet over te spreken. Kit heeft het gevoel dat Ara haar door deze liefde zal loodsen en dat ze zonder haar aan kapot zal gaan. Ze houdt dan ook urenlange telefoongesprekken met Ara, maar ze wordt steeds onzekerder en drinkt veel. Ze drinkt om het verbond tussen drank, dood en liefde niet te moeten ontrafelen, omdat ze denkt dat ze dan voor altijd de liefde kwijt zal zijn. Wanneer ze ernstig verbrand wordt door te lang in de zon te liggen, beseft ze veel en ze besluit dan om het uit te maken met Thomas, waardoor Ara in paniek raakt. Kit wil op dat moment niets liever dan opgaan in Ara en versmelten met haar, het enige wat ze wil houden zijn haar gedachten. Wanneer Ara haar troost, heeft Kit het gevoel dat ze ineens alles van Ara en haar begrijpt, maar deze kennis maakt haar niet gelukkig, maar woedend. Op het einde van het boek, schrijft Kit een brief naar Ara om alles wat haar bezighoudt uit te leggen. Door te schrijven, creëert Kit een ander lichaam voor haar geest. Door woorden op papier te zetten, moet ze haar eigen lichaam niet blootgeven. Gedachten dienen voor Kit om te overleven en door te denken verandert ze. Ze wil dat Ara dit begrijpt, ook al is ze er niet gelukkig mee. In dit derde deel wordt Kit een stuk zelfstandiger en krijgt ze een andere visie op haar vriendschap met Ara. Als Ara Kit niet verlaat, zal Kit ook Ara niet verlaten, maar ze zal niet meer toelaten dat Ara zoveel macht over haar heeft. Beginsituatie Het verhaal begint op het schoolplein van de school van Kit, in de lente enkele weken voor het einde van het schooljaar 1965-1966, waar Kit Ara voor het eerst ziet. Eindsituatie Het verhaal eindigt in 1995 met de brief van Kit aan Ara, waarin Kit verteld dat ze van Ara houdt en ze zonder Ara minder waard is. Personages Dit verhaal bestaat uit een aantal hoofdpersonen(h) en bijpersonages(b). Hieronder een opsomming van de personages uit dit verhaal. Catherina (Kit) Buts (H): Deel 1 Dit gevoelige, klein, tienjarige meisje, zit in de vierde klas (groep 5) van de basisschool. Ze heeft een zeer goed gevoel voor woordkeus en vindt het leuk om iedereen die daar moeite mee heeft te helpen, zoals Ara. Ook houdt ze ervan om over de belangrijke dingen in het leven te denken, zoals: God, geluk, dood. Ze hecht zich erg aan dingen die ze al lang heeft en ze is ook erg aanhankelijk. Tevens houdt ze veel rekening met de gevoelens van andere, vooral bij haar moeder. Ze was vanaf het eerst moment dat ze Ara zag, meteen aan haar verknocht. In dit deel is Kit 16 aan het begin en is ze 21 aan het einde. Deel 2 Ze heeft een hekel aan de middelbare school. Na de middelbare school gaat ze pedagogiek en psychologie studeren. Kit heeft nogal wat moeilijkheden met de puberteit, omdat de dingen waarnaar ze verlangde erg Pagina 4 van 7
tegenvallen, zoals o.a. het zoenen. Hierdoor wordt ze onzeker en begint ze erg aan het lichamelijke te twijfelen, en raakt ze steeds erger verslaafd aan alcohol. Deel 3 Ze is nu ongeveer 40 jaar. Voor het eerst heeft ze een relatie men een man van wie ze houdt, Thomas, bij hem voelt ze zich zelfverzekerd. De vriendschap met Ara is nu voor haar belangrijker dan ooit, ze is hierdoor nu een stuk zelfstandiger. Barbara (Ara) Callenbach (H): Deel 1 Twee jaar ouder dan Kit, twaalf dus. Ze is log en woordblind en ze heeft het uiterlijk van een zigeunerin, ondanks dat ze dat niet is. Ze is een tegenpool van Kit, maar naar verloop van tijd ontstaat een onafscheidelijke vriendschap met Kit. Ze zit in de zesde klas (groep 8) van de basisschool, en ze komt uit een rijke familie. Ara houdt meer van dieren en de natuur dan van mensen. Deel 2 Ze is in dit deel 18 jaar, ze gaat nu volop uit en probeert iedereen te versieren. Ze krijgt nu voor het eerst ruzie met Kit. Deel 3 In dit deel wordt niet veel over haar verteld, alleen dat ze ongeveer 42 jaar nu is. Thomas Herstael(B): Thomas komt alleen in deel 3 voor. Hij is 53 jaar, 1.93m lang, weegt 115 kilo. Hij heeft zwart haar met grijze plukken, zware donkere wenkbrauwen en lichte ogen. Kit vindt hem op Ara lijken. Hij heeft ongeveer voor een jaar een relatie met Kit. Tijd Het verhaal speelt zich af vanaf 1965 tot 1995, dit is op te maken uit de tekst. Vb.: "Het was een uitzonderlijk warme lente, enkele weken voor het einde van het schooljaar 1965-1966 en we waren onrustig en opgewonden door het mooie weer en het vooruitzicht van de zomervakantie." (blz.: 9) Vb.: "Toen niet, Ara, maar nu, dertig jaar na onze ontmoeting, behoort het tot het beste wat ik herinner uit mijn leven." (blz.: 308) Ruimte Het verhaal speelt zich in het eerste deel alleen af in het zuiden van Nederland (waarschijnlijk in Noord- Brabant). Vb.: "Ter blijde herinnering aan de Eerste H.Communie van Catherina Buts op zondag 12 mei 1963."(blz.: 105) In het tweede en derde deel in A'dam, Amerika, maar voor het grootste deel ook weer in het zuiden van Nederland. Vb.: "Ik heb het uitgemaakt met Thomas in een restaurant op de 24ste Straat. We aten steak met Pagina 5 van 7
friet."(blz.: 308). Functionele beschrijving Het verhaal heeft een tijdsbestek van dertig jaar, dus is het weer vaak verschillend beschreven. Vb.: "Het was een uitzonderlijk warme lente, enkele weken voor het einde van het schooljaar 1965-1966. En toen de bel ging en ik naar buiten rende, zag ik haar. Ze droeg een zwarte wollen winterjas, die tot haar enkels reikte. Het liep tegen de twintig graden." (blz.: 9) Tijdsbeschrijving Het verhaal is niet-chronologisch verteld, het bevalt flashbacks. Vb.: "Herinner je je nog dat ik jou, om je uit te leggen hoe de filosofie in elkaar steekt, vertelde dat er eigenlijk maar twee manieren zijn waarop filosofen naar de wereld, zichzelf en ieder ander dan zichzelf (inclusief God) kijken?" (blz.: 293) Ook komt in het verhaal tijdsverdichting en tijdsvertraging voor. Vb.: "We mogen zeker geen hond, of wel?" vroeg ik de volgende dag voor alle zekerheid aan mijn moeder." (blz.: 35) Perspectief De vertelsituatie die het meeste in het boek voorkomt is: het personaal perspectief, en dan vooral het "ik"- perspectief. Vb.: "Ik liep naar de achterkant van de garage. Uit een stapel rode bakstenen zocht ik de mooiste uit. In de garage borstelde ik de steen schoon, nam een stuk touw van de katrol en bond het zo stevig mogelijk rondom de baksteen. "Kom hond", zei ik, "we gaan wandelen." (blz.: 35) Thema In dit boek is sprake van slecht één thema en dat is: vriendschap. Motief Vriendschap: De vriendschap tussen Ara en Kit is zo sterk, dat Kit niet eens meer liefde kan geven aan mannen, en zo dus nooit een lange relatie kan standhouden, en als ze dan eindelijk een lange relatie heeft met iemand (met Thomas), dan vergelijkt ze Thomas continu met haar vriendin Ara. Stijl Het verhaal is geschreven in best moeilijke Nederlandse taal, meestal is het taalgebruik vrije modern, alleen soms gooit de schrijver er een oudere term doorheen. Genre Dit boek is een roman. Stroming Het is moderne Nederlands literatuur. Pagina 6 van 7
Over de schrijfster Connie (doopnamen Aldegonda Petronella Huberta Maria) Palmen werd op 25 november 1995 geboren in St. Odiliënberg, een dorpje in de buurt van Roermond in Nederland. Na haar lagere en middelbare school studeerde ze in Roermond aan de Pedagogische academie. Toen ze 22 was, trok ze naar Amsterdam om er filosofie en Nederlands te gaan studeren. We zien hier dus een vrij grote gelijkenis met het leven van Kit, het hoofdpersonage uit "De vriendschap", ook zij groeide op in een landelijke streek en ging later in de grote stad pedagogie en filosofie studeren. Net als Kit had Connie Palmen een enorme drang naar kennis, daarom werkte ze twee studies tegelijk af: Nederlands en filosofie. "Bij Nederlands bleef ik met vragen zitten die bij filosofie dieper uitgewerkt werden", zo vertelde ze in een interview. Haar studie Nederlands voltooide ze in 1986 cum laude met een doctoraalscriptie over de roman 'In Nederland' van Cees Nooteboom. Twee jaar later beëindigde ze ook haar studie filosofie met een scriptie over de filosoof Socrates. Reeds jong begon Connie Palmen met schrijven en na haar studies was er steeds meer ruimte voor. Ze scheef enkele korte verhalen die gepubliceerd werden in de tijdschriften 'De Held' en 'Optima'. In 1989 begon ze aan haar eerste roman 'De wetten' die in 1991 werd uitgegeven. Daarna volgden "Het weerzinwekkende lot van de oude filosoof Socrates", een essay en "De vriendschap", een roman. Zowel voor "De wetten" als voor "De vriendschap" kreeg Connie Palmen heel wat prijzen, onder meer de AKOliteratuurprijs voor "De vriendschap". In 1995 stierf Palmens echtgenoot, Ischa Meijer. Recensies Bron: Vrij Nederland Publicatiedatum: 04-03-1995 Recensent: Carel Peeters De Vriendschap is een genadeloos filosofisch meisjesboek. Het is met niets te vergelijken. Het is genadeloos, omdat de vriendschap tussen twee meisjes, Kit Buts en Ara Callenbach, aanvankelijk alle elementen heeft van de Goede Raad-rubrieken in meisjes- en damesbladen. Die kunnen ook moordend van realiteit zijn. Maar geleidelijk verandert die vriendschap en wordt zij opgenomen in het domein van filosofie en psychologie. De roman ontwikkelt zich van meisjesboek tot filosofisch essay. Bron: Haagse Courant Publicatiedatum: 17-03-1995 Recensent: Jan-Hendrik Bakker De schrijfster Connie Palmen heeft ongetwijfeld een vaardige pen, maar waarom toch wordt zij op handen gedragen door de literaire smaakbepalers? Wie haar tweede roman, "De vriendschap", heeft gelezen, kan het niet laten zich die vraag opnieuw te stellen. Het is haast onfatsoenlijk, want wat kan een auteur eraan doen als kritiek in de aanbieding ligt? "De vriendschap" is een roman die een intellectuele ontwikkeling beschrijft. Beter, strakker, en niet zo gemaakt, maar ook dit boek blijft uiteindelijk steken in de geschiedenis van een idee. Pagina 7 van 7