Leader+ Brugse Ommeland

foto DdK Leader+ Brugse Ommeland plattelandsontwikkeling in perspectief

Leader+ Brugse Ommeland plattelandsontwikkeling in perspectief

Inhoudstafel VOORWOORD LEADER Een communautair initiatief voor plattelandsontwikkeling in Europa Leader+ in Vlaanderen Leader+ in het Brugse Ommeland LEADER+ BRUGSE OMMELAND: OVERZICHT VAN GEREALISEERDE PROJECTEN PROVINCIALE OMKADERINGSPROJECTEN 1. Stimulatie van verbreding in de landbouw 2. Milieuzorg in de landbouw Leader + Brugse Ommeland 2 PROJECTENWERVING VERBREDING EN MILIEUZORG IN DE LANDBOUW 3. Milieuvriendelijke teelt van streekeigen planten 4. Educatieve uitbouw Hof ter Calvekete 5. Het schurftmeldingssysteem 6. Het Poldervarken 7.-8. De zon als energieleverancier 9. Zomerganzen aan de oostkust 10. Leverbotbestrijding 11. 12. Opendeurdag Baliehof en de promotie van kazen 13. Ontvangstruimte Groot Hof Mariemont 14. Educatieve uitbouw Hof Dhaezenburg 15. De puntjes op de IJshoeve 16. Biobrugsommeland 17. Leenhof Reigaertsvliet 18. Hergebruik kaaswei als voeding 19. Kleurrijke landbouw aan zee SAMENWERKINGSPROJECT MET STREEKPLATFORM+ MEETJESLAND SLOTWOORD

Voorwoord Even terug in de tijd... Eind 2002 werd het ontwikkelingsplan Leader+ Brugse Ommeland goedgekeurd door de Vlaamse regering. Dit programma was ingediend door het toenmalige Streekplatform Arrondissement Brugge vzw, de voorloper van het huidige RESOC Brugge. Het was meteen het startschot van de realisatie van een zeer ambitieus plan. Het doel was de leefbaarheid van het platteland, zeg maar de groene rand rond Brugge, op te krikken. Door in te zetten op verbreding en milieuzorg werd de landbouw in die rand een duurzame toekomst gegarandeerd. hun plannen. Zo bouwden een aantal landbouwers de onthaalinfrastructuur op hun bedrijf uit, terwijl anderen eerder milieuinvesteringen deden. Meer uitgebreide informatie over deze projecten vindt u verder in deze brochure. Toch wil ik als voorzitter vooral aangeven dat het Leader+ programma ervoor heeft gezorgd dat het platteland (en de daarbij horende landbouw) van het Brugse Ommeland op de kaart werd gezet. Dit heeft zich ook vertaald in de nodige acties binnen het Streekpact van RESOC Brugge. Nu, mei 2008, staan we op het einde van de planperiode. Als voorzitter van het RESOC Brugge, Plaatselijke Groep van Leader+ Brugse Ommeland, blik ik met tevredenheid terug op vijf jaar Leader+werking. In die periode werden een twintigtal projecten goedgekeurd die de strategie in een tastbare werkelijkheid hebben vertaald. Allereerst werd een regionaal landbouwteam opgericht, in nauwe samenwerking met de provinciale gebiedsgerichte werking landbouw Brugge-Oostende. Dit team, dat opereerde vanuit het Streekhuis Kasteel Tillegem, verzamelde de nodige knowhow om landbouwers te begeleiden in verbreding (hoeveproducten, onthaal, zorg en verblijf op de boerderij ) en milieuzorg op de hoeve. Ook zette het team een aantal netwerken in de steigers zodat de landbouwers de voordelen van het samenwerken konden ontdekken. Uitdagingen werden daarbij niet uit de weg gegaan! Zo werd, voor het eerst in Vlaanderen, cijfermateriaal verzameld over overwinterende ganzen in het gebied. Maar ook de landbouwers kropen in de pen! Leader+ Brugse Ommeland gaf hen een duwtje in de rug bij de realisatie van Dit is dus geen eindpunt, maar eerder de afwerking van de fundering waarop in de toekomst kan worden verder gebouwd. Dirk De fauw Voorzitter Plaatselijke Groep Leader+ Brugse Ommeland RESOC Brugge Leader + Brugse Ommeland 3

Leader

Leader + Brugse Ommeland 6 EEN COMMUNAUTAIR INITIATIEF VOOR PLATTELANDSONTWIKKELING IN EUROPA Sinds de hervorming van het gemeenschappelijk landbouwbeleid in Europa krijgt plattelandsontwikkeling een steeds grotere rol bij de aanpak van economische, maatschappelijke en milieuproblemen. De EU bestaat immers voor meer dan 90 % uit plattelandsgebied. De nieuwe wetgeving is er duidelijk op gericht de groei en werkgelegenheid daar te stimuleren wat helemaal aansluit bij de Lissabonstrategie en duurzame ontwikkeling te bevorderen wat dan weer strookt met de duurzaamheidsdoelstellingen van Göteborg. In de geest van deze verhoogde aandacht voor het platteland is Leader+ (2000 2006), na Leader I (1991 1993) en Leader II (1994-1999), nu al het derde communautaire initiatief van de Europese Commissie inzake plattelandsontwikkeling. Leader - Liaisons Entre Actions de Développement de l Economie Rurale - wil plattelandsactoren ertoe aanzetten na te denken over het potentieel van hun gebied en hen ondersteunen in het realiseren van geïntegreerde en innovatieve projecten. In de Europese Unie is men gaan spreken van de Leadermethode. Plaatselijke Groepen (PG, of Lokale Actiegroepen, LAG) nemen de verantwoordelijkheid om gebiedsgericht, via een geïntegreerde en participatieve benadering, innovatieve manieren van plattelandsontwikkeling te bedenken én uit te voeren. Leader+ blijft de rol van laboratorium vervullen en stimuleert het invoeren en testen van nieuwe benaderingswijzen voor een geïntegreerde en duurzame ontwikkeling, die het plattelandsontwikkelingsbeleid in de Unie kunnen beïnvloeden, aanvullen en/of versterken. gebied, met de daarbij horende financiële steun. De aanvraag diende vergezeld te zijn van een ontwikkelingsplan, dat moest voldoen aan drie criteria: 1. De voorgestelde ontwikkeling moet geïntegreerd zijn en bij voorkeur betrekking hebben op één van de vier vooropgestelde thema s: a) het gebruik van nieuwe knowhow en van nieuwe technologieën om de producten en diensten van de plattelandsgebieden meer concurrentieel te maken; b) de verbetering van de leefkwaliteit in plattelandsgebieden; c) de valorisatie van plaatselijke producten, met name door de toegang tot de markten voor kleinschalige productiestructuren te vergemakkelijken via collectieve maatregelen; d) de valorisatie van natuurlijke en culturele hulpbronnen, met inbegrip van de gebieden die in het kader van Natura 2000 zijn aangewezen als gebieden van communautair belang. 2. De voorgestelde ontwikkeling moet economisch levensvatbaar en duurzaam zijn. 3. De voorgestelde ontwikkeling moet een experimenteel karakter hebben. Over heel Europa werden talrijke aanvragen ingediend. Uiteindelijk werden er 893 goedgekeurd. Alle plattelandsgebieden kregen de kans om bij hun lidstaat een aanvraag in te dienen om geselecteerd te worden als Leader+

Leader+ in Vlaanderen Plaatselijke Groep Eind 2002 werden in Vlaanderen vijf Plaatselijke Groepen goedgekeurd, één per provincie. Het betreft Midden-Maasland (Limburg), de Antwerpse Kempen (Antwerpen), het Pajottenland (Vlaams-Brabant), het Meetjesland (Oost-Vlaanderen) en natuurlijk het Brugse Ommeland (West-Vlaanderen). Met de Europese en Vlaamse middelen die de plaatselijke groepen kregen toegewezen, moesten ze hun ontwikkelingsprogramma realiseren in samenwerking met lokale actoren. (kaartje Vlaanderen) Streekplatform Arrondissement Brugge vzw was bij de opstart de Plaatselijke Groep van het Leader+ programma Brugse Ommeland.. Later werd deze vzw hervormd tot RESOC Brugge, wat staat voor Regionaal Sociaal-Economisch Overlegcomité. In het RESOC overleggen de sociale partners en lokale besturen rond het brede thema van sociaaleconomische streekontwikkeling. Economie en werkgelegenheid zijn de centrale thema s, maar ook andere domeinen die een invloed hebben op de economie, zoals landbouw, ruimtelijke ordening, opleiding en onderwijs, komen aan bod. Leader+ in het Brugse Ommeland Het gebied Leader+ Brugse Ommeland vormt een landelijke gordel rond Brugge, die zich uitstrekt van het achterland van de kustgemeenten tot dicht tegen de verstedelijkte kernen rond Brugge. Het gebied omvat dertig deelgemeenten in elf gemeenten en beslaat ruim 492 km2. Dit komt overeen met ongeveer 15,6 % van de provincie West-Vlaanderen. Door de aanwezigheid van onder andere de vlakke polders, maar ook het bosrijke Houtland, vertoont het gebied een grote landschappelijke verscheidenheid. Niettemin kunnen we stellen dat het volledige gebied een plattelandsregio is, met een overduidelijk ruraal karakter. Dit blijkt onder andere uit de aanwezigheid van ongeveer 2400 land- en tuinbouwbedrijven, die samen tot 70 % van de totale oppervlakte als cultuurgrond bewerken. Daarnaast is de gemiddelde bevolkingsdichtheid ongeveer 200 inwoners per km2. Dit is ook beduidend minder dan de opgelegde Europese norm voor Vlaanderen van 350 inwoners per km2. Leader + Brugse Ommeland 7

Leader + Brugse Ommeland 8 Om een goede uitwerking van het ontwikkelingsplan te garanderen werden binnen het RESOC een cel technische bijstand, een technische werkgroep en een managementcomité opgericht. De cel technische bijstand bestond uit de coördinator en een administratief medewerker. Zij waren verantwoordelijk voor het dagelijkse beheer van de Leader+ werking. Informatieverstrekking, administratief en financieel beheer stonden hierbij voorop. De technische werkgroep had een adviserende rol. Het managementcomité zorgde voor de besluitvorming met betrekking tot Leader+. De kern van dit comité bestond uit leden van het RESOC, aangevuld met enkele externe leden uit de sectoren landbouw, natuur-milieu en overheid. De technische werkgroep bestond uit deskundigen met betrekking tot de inhoud van het ontwikkelingsplan. Een aantal van hen zetelden ook in het managementcomité. De bedoeling hiervan was tot een goede informatiedoorstroming te komen. Doelstellingen en aanpak Met Leader+ wilde RESOC Brugge de leefkwaliteit op het platteland verbeteren door duurzame landbouw verder te ontwikkelen, met aandacht voor de economische, ecologische en sociale pijlers. Hiervoor was bij de start van het programma 1.664.520 euro ter beschikking gesteld. 45 % daarvan was Europees geld, nog eens 45 % Vlaamse middelen, en de overige 10 % diende uit privé-financiering voort te komen. Het Leader+ontwikkelingsplan omvatte twee krachtlijnen: enerzijds het stimuleren van het verbreden van landbouwactiviteiten, anderzijds milieuzorg op de landbouwbedrijven. Het was de bedoeling verbreding en milieuzorg structureel te verankeren in de landbouwsector, zodat er na afloop van het Leader+ programma een stevige basis zou zijn ontwikkeld om deze krachtlijnen verder uit te bouwen. RESOC Brugge wilde op die manier aantonen dat de landbouw in de Brugse regio een blijvende (meer)waarde heeft en wilde daarnaast ook nieuwe impulsen geven aan de sector. Om dit te verwezenlijken werden begin 2003 twee provinciale kaderprojecten goedgekeurd: Stimulatie van de verbreding in de landbouw en Milieuzorg in de landbouw. Er werden onder meer projectmedewerkers aangesteld om deze doelstellingen te realiseren. Verderop in deze brochure worden deze projecten toegelicht. Vanaf het voorjaar van 2004 vond er ook projectenwerving plaats onder de naam Verbreding en milieuzorg in de landbouw. Landbouwers en organisaties die met land- en tuinbouw te maken hebben, kregen de kans Leader+steun te verwerven voor ingediende projecten. In totaal werden zo zeventien projecten uitgevoerd. Deze worden ook verderop toegelicht. Daarnaast werd een project uitgewerkt met het Streekplatform+ Meetjesland, de Plaatselijke Groep uit Oost-Vlaanderen: Duurzame landbouw: een gezamenlijk proces voor de landelijke gebieden. Een belangrijk aspect van de Leader+werking is netwerking. Het letterwoord Leader omvat onder meer de termen liaisons entre. Dit wijst erop dat het niet alleen om de geïsoleerde werking van de Plaatselijke Groep in het gebied zelf gaat, hoe waardevol deze ook is, maar evenzeer om uitwisseling en samenwerking. De kennis die in een bepaald gebied wordt opgedaan moet ook ter beschikking worden gesteld van andere Leadergebieden, zowel in Vlaanderen, België als in Europa. De Plaatselijke Groep Leader+ Brugse Ommeland heeft ernaar gestreefd haar kennis te delen met anderen door zich in te schrijven in de werking van de Vlaamse Activeringscel Leader+ en het Europese Leader+ Contact Point. Deze activiteiten om-

vatten de aanmaak en uitwisseling van projectfiches, deelname aan vormingsmomenten en studiereizen, en het ontvangen van Vlaamse en buitenlandse Plaatselijke Groepen, onder andere uit Denemarken en Finland. Hierna geven we een overzicht van de gerealiseerde projecten binnen de Leaderwerking Brugse Ommeland. Eerst worden de twee provinciale kaderprojecten toegelicht, vervolgens de projecten ingediend door derden, en als laatste het samenwerkingsproject met Streekplatform+ Meetjesland. Leader + Brugse Ommeland 9

Leader+ overzicht van gerealiseerde projecten

Leader+ overzicht van gerealiseerde projecten

1 provinciale omkaderingsprojecten

Leader + Brugse Ommeland 14 PROVINCIALE OMKADERINGSPROJECTEN 1. stimulatie van verbreding in de landbouw Verbreding kunnen we omschrijven als die activiteiten die land- en tuinbouwers ondernemen om naast de normale voedselproductie hun inkomensbasis te garanderen. Denken we bijvoorbeeld aan het verwerken en verkopen van hoeveproducten, het aanreiken van een toeristisch, recreatief of educatief aanbod... Dit kan leiden tot een betere economische positie voor bepaalde bedrijven. Daarom wordt verbrede of multifunctionele landbouw als een belangrijk onderdeel van duurzame landbouw beschouwd. Het opzet van het kaderproject Stimulatie van verbreding in de landbouw was dan ook bedoeld om verbreding volop ingang te doen vinden bij de landbouwers van het Brugse Ommeland, op een kwaliteitsvolle en duurzame manier. Voor de invulling van dit project werd een projectmedewerker aangetrokken. Er werd ook samengewerkt met specialisten, onder meer met de vzw WAVI voor het aspect landbouweducatieve verbreding. Voor de begeleiding van hoeveproducenten kwam een aparte projectmedewerker in dienst, omdat het hier om een erg specifieke vorm van verbreding gaat. Wat vroeger een traditie was boter maken, thuisverkoop van groenten, aardappelen is nu steeds meer een bewuste keuze. Door de verschillende voedselcrisissen van de afgelopen jaren zijn de eisen op het vlak van voedselveiligheid strenger geworden, ook voor hoeveproducenten. Professionalisering en een aangepaste begeleiding zijn dus noodzakelijk. Het project Stimulatie van verbreding in de landbouw omvatte vier belangrijke pijlers: - advies, kwaliteit en voorlichting; - netwerking en samenwerking; - beleidsvoorbereidend werk; - ideeën leiden tot concrete acties. Advies, kwaliteit en voorlichting In dit project ging ruime aandacht naar advies en voorlichting. Zowel reeds bestaande verbreders als geïnteresseerde landbouwers of starters vonden de weg naar de projectmedewerker verbreding. Zo n 550 land- en tuinbouwers vroegen advies over wetgeving, steun, voedselveiligheid, autocontroleplannen en interpretatie van analyses, (financiële) haalbaarheid... Beperkte vragen werden telefonisch of via mail beantwoord. Bijna 150 adviesrapporten zijn een naslagwerk bij de uitbouw van de verbredingsactiviteit op het land- en tuinbouwbedrijf. Voor vorming (bvb marketing en communicatie) werd dikwijls een beroep gedaan op externe specialisten. Niet alleen starters, maar ook reeds actieve verbreders hadden vragen. Om zich te redden in een concurrentiele sector is professionalisering van groot belang. Onder begeleiding van een specialist werden workshops hoevetoerisme georganiseerd.

Zo konden exploitanten hun management leren optimaliseren. Door de specifieke aanpak en door het aantal aanwezigen te beperken kon men telkens heel concreet en praktisch ingaan op één specifiek thema. De productkwaliteit wordt gecontroleerd d.m.v. microbiologische analyses. Via Leader+ konden landbouwers hiervoor een financiële tegemoetkoming krijgen. De cel kwaliteit en voedselveiligheid van het Laboratorium voor Levensmiddelenmicrobiologie en conservering (FLTBW) van de Universiteit Gent heeft deze microbiologische analyses uitgebreid bestudeerd. Hieruit bleek dat de onderzochte hoeveproducten een goede kwaliteit hebben. Kwaliteitsbewaking is echter een proces dat voortdurend in ontwikkeling is en continue opvolging vereist. Om de twee jaar voerde een extern deskundige een evaluatiebezoek uit. Elke producent kreeg een evaluatierapport waarin aandachtspunten werden vermeld. Bij problemen werd via de begeleiding uit het Leader+project naar een oplossing gezocht. Voor de begeleiding van zorgboeren in het Brugse Ommeland sloot de projectwerking zich eind 2006 aan bij de samenwerkingsovereenkomst tussen het Steunpunt Groene Zorg en de Provincie West-Vlaanderen. De voornaamste doelstelling van de aansluiting bestaat er in om de zorgvragen en het zorgaanbod te screnen en op elkaar af te stemmen. In 2007 verdubbelde zo het aantal zorgboerderijen in het Brugse Ommeland. De zorgvraag blijft er echter veel groter dan het zorgaanbod. De focus ligt dus ook hier op het verder stimuleren van nieuwe zorgboerderijen en het aantal cliënten op de bestaande zorgboerderijen te verhogen, bv. via belbussen, vrijwilligers die voor vervoer zorgen,... Kwaliteit is een sleutelbegrip in de werking rond hoeveproducten. In eerste instantie gaat het dan over productkwaliteit. Daarnaast was er binnen het project ook aandacht voor andere aspecten zoals klantvriendelijkheid, presentatie van de producten, marketing en communicatie Netwerking en samenwerking Verbreders die individueel en geïsoleerd werken, zijn veel kwetsbaarder en bereiken moeilijker hun doelgroep dan wanneer ze op de een of andere manier samenwerken. Om deze samenwerking te stimuleren werden 3 netwerken opgericht. Hoeveproducten Brugse Ommeland Het netwerk Hoeveproducten Brugse Ommeland werd officieel voorgesteld op 16 februari 2004. Dit netwerk startte oorspronkelijk met een groep van negen zuivelaars uit de regio. Ondertussen is het uitgebreid tot 25 leden en er zijn nog steeds kandidaten om aan te sluiten. De belangrijkste motivaties van producenten van hoeveproducten om aan te sluiten bij de vereniging zijn samenwerking op het vlak van promotie en kwaliteit, gekoppeld aan het imago van de regio en de groepsdynamiek. De ambachtelijke produc- Leader + Brugse Ommeland 15

Leader + Brugse Ommeland tiewijze, gecombineerd met vakkunst en de dagelijkse zorg voor kwaliteit, zijn de troeven waarmee de hoeveproducenten uitpakken. Een handboek, onderschreven door alle netwerkleden, garandeert aan de klant de oorsprong en de kwaliteit van de aangeboden producten. Versheid is van cruciaal belang en dient te worden gewaarborgd. De aanvoerketens moeten kort en rechtstreeks zijn. Verkoop vindt plaats via boerderijwinkels, consumentenmarkten, op jaarmarkten en sociale evenementen. Er wordt steeds gezocht naar nieuwe afzetmogelijkheden. Centraal in de promotie staat het streeklabel Hoeveproducten Het Brugse Ommeland. Door dit label te gebruiken op folders, borden, advertenties e.a. wil men de herkenbaarheid van de hoeveproducten sterk verhogen. Omgekeerd wordt de waarde van de producten ook gebruikt om de identiteit van de streek te versterken. Samen de boer op Anno 2008 kopen de meeste huishoudens melk en aardappelen in de supermarkt. Omwille van sanitaire beperkingen worden stallen minder toegankelijk. Dit zijn slechts twee voorbeelden die aantonen dat onze samenleving en de land- en tuinbouw als sector een enorme evolutie hebben gekend. Deze evoluties hebben onder meer tot gevolg dat landbouw en het brede publiek van elkaar vervreemden. Via landbouweducatie wordt getracht het tij te keren. Dit gebeurt onder meer door een bezoek aan de boerderij te organiseren. Zo werden onder de noemer Samen de boer op 28 landbouwbedrijven uit het Brugse Ommeland verenigd die hieraan willen meewerken. Geïnteresseerde land- en tuinbouwers worden gescreend voor ze tot het netwerk kunnen toetreden. In het kader van kwaliteitsbewaking krijgen deze vorming rond diverse thema s zoals reservatie, organiseren van doe-activiteiten, inrichten van een educatieve ruimte, assertiviteit,. Netwerkleden krijgen na twee jaar lidmaatschap een evaluatiebezoek waarin wordt gepeild naar hun ervaringen met de boerderijbezoeken en het netwerk. Elk kwartaal verschijnt een nieuwsbrief Bezoekboerderijen, die wordt verzonden naar alle leden. Promotie voor groepsbezoeken gebeurt via een gemeenschappelijke folder Samen de boer op, de website www.onthaalop- 16 Het feit dat de leden van het netwerk hun ervaringen kunnen uitwisselen is misschien wel het belangrijkste, rechtstreekse voordeel van samenwerking. De bedrijven versterken elkaar en kunnen producten, ideeën en tips uitwisselen. Door hoeveproducenten samen te brengen krijgen ze ook een stem, die hun gemeenschappelijke belangen kan verdedigen en uitdragen.

deboerderij.be en een rechtstreekse mailing (1000 adressen) aan verenigingen, families en vrije tijdsorganisaties. De folder werd ook verspreid via de federatie van autobus- en autocarorganisaties en reisleiders. Met de klas de boer op De benadering van kinderen verdient een speciale aanpak. Daarom steunde Leader+ het landbouweducatieve project Met de klas de boer op. Een halve dag bij boer of tuinder in uw buurt. Dit verloopt in samenwerking met de vzw West-Vlaams Agrarisch VormingsInstituut (WAVI). Met de klas de boer op stimuleert de dialoog tussen land- en tuinbouwers en kinderen uit de lagere school via klasbezoeken aan een actieve hedendaagse boerderij. De kinderen ontdekken zelf hoe een boerderij reilt en zeilt. Ze kunnen hun vragen zelf aan de land- en tuinbouw(st)ers stellen. Deze directe dialoog is de beste manier om aan landbouweducatie te doen. Net zoals de bezoekboerderijen voor andere groepen worden kandidaat-bezoekboerderijen voor schoolklassen gescreend en volgen ze een basisvorming, zodat hun aanpak maximaal is afgestemd op de leefwereld van hun jonge bezoekers. Door de bezoekboerderijen samen te brengen in een netwerk worden ontmoeting en het onderling uitwisselen van ervaringen sterk bevorderd. Aangezien iedere hoeve anders is, krijgen ze ook advies op maat. Met de klas de boer op staat garant voor een warm onthaal en een aangepaste didactische aanpak op de bezoekboerderijen. Dit kwaliteitslabel weten leerkrachten te appreciëren, wat zich ook uit in het stijgend aantal bezoeken. Met de klas de boer op promoot de landbouwbedrijven bij de scholen. Ook de leerkrachten staan vandaag verder af van de landbouw en weten niet altijd waar ze heen kunnen. Via Leader+ kunnen scholen een subsidie aanvragen per boerderijbezoek. Dit vormt een financiële drempelverlaging. Het zorgt bovendien voor een evenwicht tussen de beperkte budgetten van scholen en een eerlijke vergoeding voor de landbouwers. Tot 2003 was er nog geen sprake van een netwerk bezoekboerderijen voor klassen. Vijf jaar later staan 25 land- en tuinbouwbedrijven in het Brugse Ommeland klaar om schoolkinderen warm te onthalen. Niet alleen melkveehouders, maar ook varkenshouders en akkerbouwers zien de kinderen graag komen. Ruim 13.500 kinderen kregen deze kans tijdens bijna 550 boerderijbezoeken. Beleidsvoorbereidend werk Door het nauwe contact tussen de projectmedewerkers en de landbouwbedrijven werd duidelijk waar er knelpunten zaten in de huidige wetgeving.. Via enkele beleidsondersteunende nota s zorgden de projectmedewerkers voor een koppeling tussen veld en beleid. Leader + Brugse Ommeland 17

- Tijdens de opmaak van de nieuwe logieswetgeving leverden de projectmedewerkers insteken rond kampeerboerderijen en solovakantiewoningen. Ook haalden ze knelpunten en kansen van de logieswetgeving aan. - Het Interbestuurlijk PlattelandsOverleg (IPO) op Vlaams niveau heeft onder meer de projectmedewerkersvan Leader+ Brugse Ommeland om advies gevraagd over de problematiek van ruimtelijke ordening bij hoeve- en plattelandstoerisme en hoevewinkels. - In de nota ErfGOEDboerderijen werden de mogelijkheden en de knelpunten opgelijst inzake het duurzaam herbestemmen van waardevolle, functieloze agrarische gebouwen - De projectwerker verbreding hielp binnen de werkgroep Leegstaande bedrijfsgebouwen in het buitengebied een beleidskader uitstippelen dat de gemeenten richting geeft bij het opmaken van ruimtelijke structuurplannen en uitvoeringsplannen. hele wandelroute educatief uitgebouwd. De Provincie West- Vlaanderen realiseerde dit in samenwerking met de kinderboerderij d Oude Smelterij, tevens startpunt van de wandelroute. Langs de wandelroute werden tien educatieve borden geplaatst met daarop een historische schets van het landschap en informatie over landbouw en natuur langsheen het traject. De wandeling kan ook gemaakt worden onder begeleiding van een opgeleide gids. Voor leerkrachten werd een uitgebreide handleiding uitgewerkt, zodat ze er ook alleen met hun klas op uit kunnen. Voor gezinnen met kinderen werden draagtassen ontworpen met tal van leuke opdrachten om het wandelpad te verkennen. Beleid maken is een werk van lange adem. Voor veel van deze thema s is het traject momenteel nog niet afgerond. Leader + Brugse Ommeland Ideeën leiden tot concrete acties Door de jaren heen kwamen enkele boeiende ideeën rond verbreding bovendrijven, die de werking zeker konden versterken of een leuk extraatje konden opleveren. Deze ideeën werden uitgewerkt in concrete acties. 18 Moereveldpad Het Moereveldpad (Torhout) is een prachtige, bewegwijzerde wandelroute van 7,6 kilometer. Een bont lappendeken van weilanden en akkers, doorsneden met kleine waterlopen, zorgt voor een aangenaam, afwisselend landschap. Dankzij onder meer de steun van Leader+programma werd de Stal op stelten op de hoeve Colpaert Hoeve Colpaert is een authentieke boerderij, gelegen naast het kasteel en bezoekerscentrum van het Provinciaal Domein Bulskampveld. Op de hoeve wordt zowel melk- als vleesvee

gehouden. De melk wordt deels zelf verwerkt in een recent vernieuwd verwerkingslokaal. Een kijkvenster laat toe dat de bezoekers het proces mee volgen. Door de unieke ligging ontvangt het bedrijf jaarlijks een massa wandelaars/bezoekers die een hoeve-ijsje komen proeven of klanten die in de winkel verse zuivelproducten willen kopen. Gezinnen met kinderen vertoeven graag in de grote tuin. De perfecte gelegenheid om hen iets mee te geven over het leven op de boerderij in haar ruimste context. Vanuit het nabijgelegen bezoekerscentrum komen ook schoolkinderen op bezoek, begeleid door gidsen. Omwille van deze kansen en mogelijkheden werd beslist om, met de hulp van Leader+, de educatieve werking van deze boerderij verder uit te bouwen. Dit gebeurde aan de hand van een boerderijspel, Stal op stelten, dat werd ontwikkeld door het Centrum Voor Informatieve Spelen vzw en specifiek werd aangepast aan Hoeve Colpaert. Dit educatieve spel is een perfecte aanvulling op de meer klassieke rondleiding. Het zal ook individuele bezoekers de kans geven iets bij te leren over de boerderij en haar bewoners. Natuurvlees De landbouwsector krijgt steeds vaker de vraag om milieuvriendelijker aan de slag te gaan en binnen hun landbouwgebied ruimte te laten voor natuur. Maar het kan ook omgekeerd: meer landbouw in natuurgebieden! Begrazing is een vaak toegepaste beheersmaatregel in natuurgebieden. Vaak worden de grazers door de natuurbeheerders zelf aangeschaft en ingezet. Samenwerking met landbouwers die hun eigen vee inzetten voor de begrazing van natuurgebied blijkt echter voor zowel beheerder als landbouwer voordelig uit te pakken. Dit is niet altijd eenvoudig door de soms ongunstige omstandigheden in de reservaten of de noodzaak om met aangepaste rassen te werken. Om beherende landbouwers extra te ondersteunen, werd onderzocht of er geen mogelijkheden zijn voor een aangepaste afzet van vlees uit natuurgebied in West-Vlaanderen. Dit onderzoek gebeurde met de steun van Leader+ en in samenwerking met het Regionaal Landschap Houtland vzw. Het resultaat is een rapport dat een samenvatting geeft van bestaande ervaring met de afzet van vlees in natuurgebied, peilt naar de interesse bij landbouwers om hierin mee te stappen, een overzicht geeft van het aanbod aan natuurgrasland in West- Vlaanderen en de mogelijkheden voor de toekomst opsomt. Leader + Brugse Ommeland 19

2. Milieuzorg in de landbouw Het ontwikkelingsplan Leader+ toonde aan dat de landbouwsector in het Brugse Ommeland een toekomst heeft, mits de nodige inspanningen geleverd werden inzake milieuzorg. Die milieuzorg kunnen we in de landbouwsector het best omschrijven als de dagelijkse kleine en grote inspanningen om de producten marktklaar te krijgen met respect voor de omgeving. Geen gemakkelijke uitdaging! Vandaar dat werd geopteerd voor een kaderproject waarbij de nodige knowhow ter beschikking werd gesteld van de landbouwsector. De nadruk van deze werking lag op het sensibiliseren van de sector over het thema milieuzorg. Het effect van deze zes jaar volgehouden inspanning valt moeilijk in cijfers uit te drukken, maar de zeer positieve reacties van de landbouwers zelf geven wel een blijk van appreciatie voor het geleverde werk. Trouwens sensibilisatie is een werk van lange adem en concrete realisaties worden soms pas jaren later uitgevoerd. Naargelang de vraag formuleerde hij zelf een antwoord of verwees hij door naar specialisten. De behandelde onderwerpen waren heel divers: van afvalwaterzuivering over aanplantingen tot energievraagstukken. Naast de persoonlijke begeleiding werden er voor de landbouwers heel wat vorming, studiedagen en bedrijfsbezoeken georganiseerd. In de Leaderregio stonden meer dan twintig vormingsmomenten op het programma. Op deze manier werden meer dan 450 bedrijven bereikt. Milieuvergunningen, fruitbomen snoeien, waterwetgeving Dit is slechts een greep uit de thema s die aan bod kwamen. Belangrijk is ook dat er een netwerk is ontstaan van contactbedrijven, waar andere bedrijven de opgedane kennis aan de praktijk konden toetsen. Dit gebeurde tijdens bedrijfsbezoeken, waarbij het uitwisselen van kennis en ervaring werd gestimuleerd. Aanbod van een milieudoorlichting Leader + Brugse Ommeland Het project omvatte vier belangrijke pijlers: - aanspreekpunt voor eerstelijnsadvies - aanbod van een milieudoorlichting - beleidsvoorbereidend werk - ideeën leiden tot concrete acties. Aanspreekpunt voor eerstelijnsadvies Naast individuele vragen over specifieke problemen zette het project Milieuzorg in de landbouw sterk in op het aanbod van een milieudoorlichting. Meer dan veertig bedrijven lieten hun bedrijf vrijwillig doorlichten op het vlak van milieu. 20 De belangrijkste drijfveer voor het project was de nood aan een gecoördineerde aanpak om de veelheid aan informatie over milieu te bundelen en ter beschikking te stellen van de landbouwers. Om aan die behoefte tegemoet te komen werd een projectmedewerker aangesteld. Deze was een aanspreekpunt en eerstelijnsadviseur bij wie de landbouwers met al hun vragen rond milieuzorg terecht konden. Tijdens de projectperiode beantwoordde de projectmedewerker honderden vragen.