Adviesrapport accreditatie hbo-masteropleiding Leraar Biologie Voltijd, deeltijd, duaal Fontys Lerarenopleiding Tilburg
Lange Voorhout 14 2514 ED Den Haag T (070) 30 66 800 F (070) 30 66 870 I www.hobeon.nl E info@hobeon.nl Adviesrapport accreditatie hbo-masteropleiding Leraar Biologie Voltijd, deeltijd, duaal Fontys Lerarenopleiding Tilburg CROHO nummer: 45279 Hobéon Certificering BV Datum: 30 november 2010 Auditteam: drs. R.B. van der Herberg prof. dr. K. Boersma prof. dr. H. van den Bergh drs. P.J. Ronner drs. H.M. Claessen, MME R. v.d. Linden mw.o. Orlandini Secretaris: Drs. G.W.M.C. Broers
INHOUDSOPGAVE DEEL 1 1 1. MANAGEMENT SAMENVATTING 1 1.1. Integraal advies 1 1.2. Samenvattende beoordeling 3 2. INLEIDING 9 3. KARAKTERISTIEK VAN DE MASTEROPLEIDINGEN 11 4. VORIGE ACCREDITATIE 15 DEEL 2 17 5. ONDERWERPEN EN FACETTEN NVAO-ACCREDITATIEKADER 17 1. Doelstellingen opleiding 17 Facet 1.1. Domeinspecifieke eisen 17 Facet 1.2. Niveau: Master 19 2. Programma 21 Facet 2.1. Eisen HBO 21 Facet 2.2. Relatie tussen doelstellingen en inhoud programma 25 Facet 2.3. Samenhang programma 27 In het eerste studiejaar maakt de student een start met de verwerving van de 27 Facet 2.4. Studielast 29 Facet 2.5. Instroom 31 Facet 2.6. Duur 33 Facet 2.7. Afstemming tussen vormgeving en inhoud 34 Facet 2.8. Beoordeling en toetsing 36 3. Inzet van personeel 39 Facet 3.1. Eisen HBO Facet 3.2. Kwantiteit personeel 39 41 Facet 3.3. Kwaliteit personeel 43 4. Voorzieningen 45 Facet 4.1. Materiële voorzieningen 45 Facet 4.2. Studiebegeleiding 47 5. Interne kwaliteitszorg 49 Facet 5.1. Evaluatie resultaten 49 Facet 5.2. Maatregelen tot verbetering Facet 5.3. Betrekken van medewerkers, studenten, alumni en beroepenveld 51 53 6. Resultaten 55 Facet 6.1. Gerealiseerd niveau te generiek 55 Facet 6.2. Onderwijsrendement 57 6. OORDEELSCHEMA 59 7. BIJLAGEN 61 BIJLAGE I Programma en gesprekspartners 63 BIJLAGE II Kwantitatieve gegevens van de opleiding 73 BIJLAGE III Curricula Vitae en onafhankelijkheidsverklaringen auditoren 75 BIJLAGE IV Werkwijze, beoordelingsprocedure en beslisregels Hobéon 87
DEEL 1 1. MANAGEMENT SAMENVATTING 1.1. Integraal advies Hobéon Certificering adviseert de NVAO de aangegeven hbo-masteropleiding Leraar Biologie, verzorgd door Fontys Lerarenopleiding Tilburg, Croho nummer 45279 in al haar varianten te accrediteren. Dit advies wordt in het voorliggende rapport gefundeerd. Algemene gegevens Naam van de instelling: Fontys Lerarenopleiding Tilburg. Naam van de opleiding: hbo-masteropleiding Leraar Biologie. Varianten van de opleiding: voltijd, deeltijd en duaal. Locatie van de opleidingen: Tilburg. Naam VBI: Hobéon Certificering b.v. Datum visitatie: 25, 26, 27 mei 2010. Datum adviesrapport: 30 november 2010. Beoordelingskader Het bij het onderzoek gehanteerde beoordelingskader is het Accreditatiekader bestaande opleidingen hoger onderwijs Nederland (14 februari 2003). Samenstelling auditteam Bij deze audit is gebruik gemaakt van een kern-auditteam naast een vakspecifiek auditteam dat de verschillende master lerarenopleidingen heeft beoordeeld. Kernteamleden maakten ook onderdeel uit van de vakspecifieke auditteams. Het totale auditteam dat de hbo-master opleidingen Leraar van Fontys Hogeschool Tilburg visiteerde bestond uit de volgende personen: De heer drs. R.B. van der Herberg*, voorzitter auditteam 1 ; De heer drs. P.J. Ronner*, werkvelddeskundige; De heer drs. H. Claessen, werkvelddeskundige; De heer drs. H. van Asseldonk; werkvelddeskundige; De heer prof. dr. van den Bergh*, vakdeskundige Nederlands; De heer dr. Kwakernaak, vakdeskundige vreemde talen; Mevrouw drs. A. Bens, vakdeskundige maatschappijleer; De heer drs. H. Beliën, vakdeskundige geschiedenis; De heer prof. dr. R. van der Vaart, vakdeskundige aardrijkskunde; De heer drs. A. Hoevers, vakdeskundige economie; De heer prof. dr. K.T. Boersma*, vakdeskundige biologie; De heer prof. dr. B. Zwaneveld, vakdeskundige wiskunde; De heer prof. dr. H. Eijkelhof vakdeskundige scheikunde en natuurkunde 1 De met een asterisk gemarkeerde auditoren maakten deel uit van het kernteam. Hobéon Certificering Adviesrapport accreditatie hbo-masteropleiding Leraar Biologie FLOT, 1.0. 1
Mevrouw G.C. Versluis, secretaris; Mevrouw drs. P.Betlem, secretaris; De heer drs. G.W.M.C. Broers*, secretaris. Mevrouw O. Orlandini*, student; De heer R. van der Linden, student; De heer J. Jackson, student. Opleidingsspecifiek auditteam: Van der Herberg, vanouds sociaal geograaf, heeft ruime ervaring op het terrein van het auditeren van opleidingen in het hoger onderwijs. Zo heeft hij vorig jaar de tweedegraads lerarenopleidingen beoordeeld van de Hogeschool van Amsterdam, Hogeschool INHolland en van Fontys Hogescholen (FLOT). Ook beschikt hij over relevante onderwijservaringen als voormalig schoolleider van een grote onderwijsorganisatie in het midden van het land. Ronner studeerde Duitse Letterkunde en Germanistiek, werkte in de periode 1995-1998 als vestigingsmanager en daarna als rector en vanaf 2005 als centraal directeur van middelbare scholen. Daarnaast heeft hij zitting in verschillende besturen zoals de VO-Raad, het sectorbestuur Onderwijs Arbeidsmarkt, als voorzitter van de Scholenraad vmbovakcollege Amersfoort. Hij heeft deelgenomen aan het visitatietraject tweedegraads lerarenopleidingen FLOT. Boersma was vanaf 1997 tot zijn emeritaat in juli 2010 hoogleraar Didactiek van de Biologie aan de Universiteit Utrecht. Hij was binnen de UU voorzitter van het opleidingsbestuur Masteropleiding Science Education & Communication en directeur van het Freudenthal Instituut (voor Wiskunde en Natuurwetenschappen). Thans is hij o.a. nog voorzitter van de Commissie Vernieuwing Biologieonderwijs en de Raad voor Aard- en Levenswetenschappen van de KNAW. Van den Bergh studeerde Psychologie aan de UvA. Na een visiting fellowship aan de UCLA en aan Princeton begin jaren negentig, werkzaam te zijn geweest bij het Cito, de Inspectie van het Onderwijs (evaluatie van de basisvorming) en de Universiteit Utrecht, is hij sinds 2006 bijzonder hoogleraar toetsing en didactiek van het taalonderwijs. Claessen studeerde scheikunde aan de toenmalige KUN en is thans rector aan het Twents Carmel College in Oldenzaal. Hij heeft op grond van zijn ervaring en positie in het werkveld een goed zicht op de eisen die vanuit de verschillende deelgebieden in het werkveld gesteld worden aan eerstegraads leraren op hbo-niveau. Van der Linden studeerde na zijn havo aanvankelijk Small Business & Retail Management, maar is daarna overgestapt naar de tweedegraads lerarenopleiding Geschiedenis van de Hogeschool van Amsterdam. Als vierdejaars duale student werkt hij nu aan het Herbert Vissers College te Nieuw Vennep. Orlandini studeert aan de tweedegraads lerarenopleiding Engels van de Hogeschool van Amsterdam. Vanuit die studie verzorgt zij nu steunlessen Engels aan de onderbouw van het Cygnus Gymnasium te Amsterdam. Broers heeft afgelopen twee jaren ruime ervaring opgedaan bij de visitatie van de pabo s en tweedegraadslerarenopleidingen. In dit traject fungeerde hij als coördinerend secretaris. Hobéon Certificering Adviesrapport accreditatie hbo-masteropleiding Leraar Biologie FLOT, 1.0. 2
1.2. Samenvattende beoordeling Hobéon Certificering baseert het advies tot accreditatie van de hbo-masteropleiding Leraar Biologie op de volgende overwegingen: Algemeen beeld Het auditteam heeft geconstateerd, dat de masteropleidingen van FLOT een duidelijke missie hebben geformuleerd, toegelicht in een van de centrale documenten binnen de opleidingen: Vakkundig, Vaardig, Vindingrijk. Op basis hiervan zijn accenten gelegd op het terrein van vakinhoud en onderzoek. De masteropleidingen richten zich op de brede rol die de eerstegraads docent vervult binnen het voortgezet hoger onderwijs. De opleidingen besteden, behalve aan de vakinhoud, daarom ook aandacht aan de verantwoordelijkheid van de als master opgeleide docent voor de ontwikkeling en innovatie van het onderwijs binnen de vaksectie en de school. Naast het vervullen van de brede docentrol zal de master steeds nadrukkelijker als teamworker, onderzoeker en ontwikkelaar van leermiddelen gaan functioneren. Het lectoraat leerstrategieën speelt een belangrijke rol binnen de masteropleidingen door actuele kennis te generen en deze te laten doorwerken in de onderwijsprogramma s. Een aantal (recentelijk) gepromoveerde en door de opleidingen aangetrokken docenten spelen eveneens een rol bij het actueel houden van het curriculum. De hbo-masteropleiding Leraar Biologie is geaccrediteerd met ingang van het studiejaar 2008-2009 (zie hoofdstuk 4). De opleiding heeft er voor gekozen om al in dit vroege stadium zich opnieuw te laten beoordelen, tezamen met de andere hbo-masteropleidingen Leraar die Fontys Hogeschool Tilburg aanbiedt. Zo kan de opleiding bij een volgende accreditatieronde over zes jaar volledig meelopen met het accreditatieproces van de andere twaalf hbomasteropleidingen Leraar van Fontys. Doelstellingen opleiding: voldoende Het oordeel van het auditteam over alle facetten van dit onderwerp is positief. De volgende overwegingen hebben tot dat oordeel geleid. Sinds 2008 zijn de master lerarenopleidingen bezig met de overgang van het hanteren van eindkwalificaties gekoppeld aan beroepsrollen naar het hanteren van SBL-competenties (SBL: Stichting Beroepskwaliteit Leraren) inclusief bekwaamheidseisen in combinatie met een landelijke, vakspecifieke kennisbasis. De master lerarenopleidingen van FLOT hebben de competenties op masterniveau helder beschreven en deze geoperationaliseerd in meerdere bekwaamheidseisen. Deze zijn geordend volgens de vijf Dublin Descriptoren, waarmee de opleidingen het masterniveau borgen. De opleidingen hebben regelmatig overleg over de eisen, die gesteld worden aan de master afgestudeerden met vakgenoten en de beroepspraktijk, waaronder de Wetenschappelijke Raad van Advies. Via laatstgenoemde partij zoeken de opleidingen nadrukkelijk aansluiting met universiteiten, met name op het terrein van onderzoeksbekwaamheden binnen vakdidactiek en onderwijskunde. In deze Raad lukt het niet altijd goed om voor alle vakken aansluiting met de vakdidactiek te vinden, zeker niet voor didactiek van de biologie, doordat er niemand in de Raad zit die gemakkelijk toegang heeft tot dat gebied. Bij het opstellen van het vakinhoudelijke curriculum voor de hbo-masteropleiding Leraar Biologie is gebruik gemaakt van verschillende externe bronnen waaronder: de leerinhouden van de bovenbouw van het voortgezet onderwijs, de reguliere examenprogramma s van het vo en de concept examenprogramma s van het Commissie Vernieuwing Biologie Onderwijs (CVBO). Hobéon Certificering Adviesrapport accreditatie hbo-masteropleiding Leraar Biologie FLOT, 1.0. 3
Bij de ontwikkeling van domeinspecifieke kwalificaties is rekening gehouden met de nieuwste ontwikkelingen binnen het bètaonderwijs, zoals geformuleerd in het examenprogramma van 2011. De uiteindelijke uitwerking van de domeinspecifieke kwalificaties is gevalideerd door deze te koppelen aan de Biologie examenprogramma s. Twee van de drie facetten van onderwerp Doelstellingen opleiding worden als goed beoordeeld voor deze opleiding, wat een kwalificatie goed voor dit onderwerp rechtvaardigt. Dit wordt als extra aantekening bij het oordeel toegevoegd. Programma: voldoende Het oordeel van het auditteam over alle facetten van dit onderwerp is positief. De volgende overwegingen hebben tot dat oordeel geleid. De master lerarenopleidingen hebben de eindkwalificaties in duidelijke leerdoelen en indicatoren vertaald. Deze toetsen en beoordelen de opleidingen op een valide en betrouwbare wijze, zo heeft het auditteam ook zelf kunnen constateren o.a. door de bestudering van een aantal generieke en vakspecifieke toetsen. De toetscommissies van de opleidingen spelen bij de kwaliteitsborging een belangrijke rol. De opleidingsprogramma s zijn actueel, samenhangend en zorgen ervoor dat de studenten kennis en vaardigheden op masterniveau kunnen ontwikkelen. Dit gebeurt aan de hand van de generieke programmaonderdelen Algemene Professionele Vorming, Voorbereiding Onderzoek, stage en een vakspecifieke deel per opleiding. Zo wordt de student bijvoorbeeld bij Voorbereiding Onderzoek verschillende onderzoeksmethoden en technieken aangereikt en wordt tijdens hoor- en werkcolleges ingegaan op theoretische inzichten uit de literatuur, die vervolgens worden gebruikt voor de analyse van casussen uit de praktijk. Binnen de stage veelal op de school waar de student reeds werkzaam is, oefent de student zijn pedagogische en didactische beroepsvaardigheden. Het niveau van de inhoudelijke studieonderdelen van de Master Biologie is goed, al moet een aantal studieonderdelen (Evolutie en Ecologie) breder worden opgezet dan thans het geval is om voldoende bij de tijd te blijven. Het auditteam heeft geconstateerd, dat de hbo-masteropleiding Leraar Biologie er voor zorgdraagt, dat vakspecifieke kennisontwikkeling plaatsvindt via vakliteratuur en aan de beroepspraktijk ontleend materiaal. De vakspecifieke kennisbasis van de studenten bestaat uit actuele leerinhouden van de tweede fase van het voortgezet onderwijs. Gewaardeerd wordt door het auditteam dat studenten niet alleen een praktijkonderzoek, maar ook een vakinhoudelijk afstudeeronderzoek uitvoeren. Mogelijkheden om dat bij de schoolpraktijk te laten aansluiten kunnen worden benut. Een aandachtspunt is het ontwerpen van lessen en lessenreeksen en de beoordeling van de kwaliteit daarvan. De lijst met literatuur is door het auditteam bestudeerd en als adequaat beoordeeld. Gebleken is dat in belangrijke mate gebruik wordt gemaakt van Engelstalige literatuur. Medewerkers en studenten hebben voldoende toegang tot primaire literatuur. Studenten maken bij inhoudelijke studieonderdelen gebruik van primaire literatuur, bij vakdidactische studieonderdelen zou daar meer aandacht aan besteed kunnen worden. Tijdens hoor- en werkcolleges wordt ingegaan op theoretische inzichten uit de literatuur, die vervolgens worden gebruikt voor de analyse van casussen uit de praktijk. Hobéon Certificering Adviesrapport accreditatie hbo-masteropleiding Leraar Biologie FLOT, 1.0. 4
De masteropleiding Leraar Biologie heeft samenhang in het opleidingsprogramma aangebracht op basis van twee elementen: de vakspecifieke en generieke programmaonderdelen zijn beide gericht op de professional die een bijdrage kan leveren aan de ontwikkeling van de beroepspraktijk en de transfer tussen theorie en praktijk blijkt uit de uitwerking van alle generieke programmaonderdelen. Gebleken is dat de opleiding, in het bijzonder haar docenten, de actualiteit van het studieprogramma zoveel als mogelijk borgt door zelfstudie van docenten en gastcolleges. De verschillende studieonderdelen die het auditteam vooraf en tijdens de audit uitgebreid heeft kunnen bestuderen maken een goed verzorgde indruk wat opbouw en inhoud betreft. Binnen het didactisch concept, dat is gebaseerd op het competentiegericht leren maken alle opleidingen gebruik van het dubbele bodem -principe: gebruikte en geproduceerde materialen en ervaringen tijdens de cursussen opgedaan worden direct of met een vertaalslag inzetbaar gemaakt voor de eigen (toekomstige) onderwijsverstrekking van de student. Dit vindt het auditteam heel sterk en ook studenten zijn daarover tevreden. Studenten hebben verder meer behoefte aan kennisoverdracht, de opleiding spreekt in dit verband van directe onderwijsverstrekking door docenten. Ook dit aspect is door de opleiding gehonoreerd door meer klassikaal-frontaal les. Het programma vindt het auditteam voldoende studeerbaar met een gemiddelde studielast van 20 uur per week, waaronder gemiddeld 6-8 contacturen op de opleiding. Dat alle lessen op één dag gepland staan is voor de studenten ideaal. Door de combinatie van werk, studie en privé, vinden studenten de studie wel zwaar. Inzet van Personeel: voldoende Het oordeel van het auditteam over alle facetten van dit onderwerp is positief. De volgende overwegingen hebben tot dat oordeel geleid. De studieprogramma s voor de masteropleidingen worden uitgevoerd door een vaste groep kerndocenten per opleiding. De docenten, die de generieke en vakspecifieke lessen verzorgen hebben regelmatig contact met het werkveld of zijn daarin nog werkzaam. Bij de opleiding Biologie heeft een substantieel deel van de docenten gewerkt in het vo en alle docenten hebben een eerstegraads hbo of wo opleiding, wat het auditteam als essentieel beschouwt voor het kunnen verzorgen van een masteropleiding. Binnen de hbo-masteropleiding Leraar Biologie zijn tien docenten werkzaam. Zij beschikken over een eerstegraads bevoegdheid. Twee zijn gepromoveerd en het auditteam constateert dat drie docenten nog werkzaam zijn in het werkveld binnen het voortgezet onderwijs. Het masterteam biologie is jong, enthousiast en ambitieus. De inhoudelijk expertise van het masterteam is goed. Het auditteam heeft de cv s bestudeerd van de docenten van de hbomasteropleiding Leraar Biologie. Hierin is onder interactie met (buitenlandse) vakgenoten, interactie met universitaire instellingen en interactie met de beroepspraktijk per docent kort hun achtergrond beschreven in het werkveld. De opleidingen zorgen er goed voor dat de kwaliteit van docenten is geborgd door scholingsplannen en het competentiemanagement van docenten op team- en op FLOT-niveau. Alle docenten van de Master Biologie hebben de afgelopen jaren aantoonbaar gewerkt aan het bevorderen van hun eigen deskundigheid, o.a. door trainingen begeleidingsvaardigheden, het volgen van een (vakspecifieke) wo masteropleiding en via gezamenlijke studieweken. Hobéon Certificering Adviesrapport accreditatie hbo-masteropleiding Leraar Biologie FLOT, 1.0. 5
De opleiding breidt het aantal docenten uit, mede door de groei van het aantal instromende studenten. De opleiding verbindt aantoonbaar consequenties indien een docent niet goed functioneert. In ieder geval komt dit ter sprake tijdens de gesprekkencyclus met de teamleider. Indien er na de hierbij gemaakte afspraken geen verbetering optreedt, wordt de docent niet meer betrokken bij lesactiviteiten in de master. Studenten hebben een aantoonbare rol bij het evalueren van docenten van de opleiding. Twee van de drie facetten van het onderwerp Inzet van Personeel worden als goed beoordeeld voor deze opleiding, wat een kwalificatie goed voor dit onderwerp rechtvaardigt. Dit wordt als extra aantekening bij het oordeel toegevoegd. Voorzieningen: voldoende Het oordeel van het auditteam over alle facetten van dit onderwerp is positief. De volgende overwegingen hebben tot dat oordeel geleid. Het gebouw waar de FLOT gevestigd is en de voorzieningen zijn recentelijk vernieuwd. De hbomasteropleidingen Leraar maken gebruik van een digitale leeromgeving, die altijd en overal bereikbaar is, zowel op de computers in de opleiding als thuis. De structurele studiebegeleiding bestaat vooral uit het systematisch voeren van studievoortganggesprekken. De studieloopbaanbegeleider en de masterstudent kunnen in overleg de studieplanning bijsturen. De informatievoorziening is voldoende met het oog op de studievoortgang. Interne Kwaliteitszorg: voldoende Het oordeel van het auditteam over alle facetten van dit onderwerp is positief. De volgende overwegingen hebben tot dat oordeel geleid. Gebleken is dat de opleiding op generiek niveau beschikt over een werkend systeem van kwaliteitszorg toegespitst op de masteropleidingen waarbij zowel interne partijen, zoals docenten en studenten, maar ook externe partijen, i.c. het onderwijsveld en de wetenschap (in de vorm van de Wetenschappelijk Raad van Advies) betrokken zijn. De lijnen binnen de opleidingen zijn kort. De opleidingen binnen FLOT worden periodiek geëvalueerd, mede aan de hand van toetsbare streefnormen. Studenten en auditteam zijn wel van mening, dat vanwege evaluatiemoeheid en dientengevolge een lage respons, er minder vaak geëvalueerd zou moeten worden. Uit de documentatie en tijdens de audit is gebleken dat de hbo masteropleiding Leraar Biologie op verschillende terreinen verbetermaatregelen neemt. Zo zijn er maatregelen genomen om de studielast beter te verdelen en wordt de inhoud van enkele studieonderdelen indien noodzakelijk voor een deel gewijzigd. Binnen de vakgroep Biologie zijn naar tevredenheid van het auditteam over het algemeen twee docenten betrokken bij de ontwikkeling, het opstellen en waarderen van toetsen. Ook dit is een voorbeeld van interne kwaliteitsborging. Resultaten: voldoende Het oordeel van het auditteam over alle facetten van dit onderwerp is positief. De volgende overwegingen hebben tot dat oordeel geleid. De opleiding borgt dat de studenten die afstuderen het gewenste hbo master niveau hebben behaald. Dit toetst de opleiding aan de hand van de stage en het praktijkonderzoek. De realisatie van de vakspecifieke eindkwalificaties toetst de opleiding door middel van de mix van toetsen bij de vakspecifieke onderdelen. Hobéon Certificering Adviesrapport accreditatie hbo-masteropleiding Leraar Biologie FLOT, 1.0. 6
De student moet op basis van de stage aantonen dat hij 2 de opleidingscompetenties beheerst en in staat is vakkennis en vakdidactiek te integreren. Bij het praktijkonderzoek moet de student aantonen, dat hij zelfstandig problematieken/thematieken kan onderkennen en onderzoeksmatig kan benaderen. Het auditteam heeft geconstateerd, dat het praktijkonderzoek zich vaak sterk richt op het mesoniveau van de onderwijsorganisatie waar studenten werkzaam zijn. Het auditteam zou het toejuichen als het accent komt te liggen op vakdidactische praktijkonderzoeken. Dit heeft zo is gebleken, ook al enige tijd de aandacht van de masteropleidingen en opleidingen sturen hier al zoveel mogelijk op. In dit verband, meer in het bijzonder in verband met de master lerarenopleiding Biologie, merkt het auditteam het volgende op. Deze opleiding wordt sinds twee jaar gegeven binnen FLOT. Ten tijde van de audit waren er nog geen eindwerkstukken beschikbaar. Het auditteam heeft derhalve voor de volgende optie gekozen om toch een onderbouwd standpunt te kunnen innemen wat betreft het facet Gerealiseerd niveau : door het auditteam zijn eindwerkstukken beoordeeld afkomstig van studenten die een master lerarenopleiding volgden binnen de bètavakken, producten die biologiestudenten tijdens de studie geschreven hebben alsmede de biologietoetsen. Deze producten waren van een voldoende niveau. De Master lerarenopleiding Biologie geeft aan dat studenten niet alleen een praktijkonderzoek, maar ook een vakinhoudelijk afstudeeronderzoek uitvoeren. Mogelijkheden om dit bij de schoolpraktijk te laten aansluiten, worden daarbij benut. FLOT heeft masterbrede streefcijfers geformuleerd voor het rendement. Het definitieve rendement van de verschillende cohorten (alle FLOT master lerarenopleidingen) 2002 tot en met 2008 kan nog niet vastgesteld worden, omdat van elk van deze cohorten nog studenten studeren. Uit studievoortgangsgesprekken die de opleidingen voeren, blijkt dat studievertraging veelal dezelfde oorzaak heeft als het voortijdig verlaten van de opleiding: de combinatie van studie, werk en gezin wordt door studenten als zwaar ervaren. De eerste twee cohorten van de opleiding Master lerarenopleiding vertonen vooralsnog een beperkt aantal uitvallers. 2 Daar waar hij staat kan ook zij gelezen worden. Hobéon Certificering Adviesrapport accreditatie hbo-masteropleiding Leraar Biologie FLOT, 1.0. 7
Hobéon Certificering Adviesrapport accreditatie hbo-masteropleiding Leraar Biologie FLOT, 1.0. 8
2. INLEIDING Dit rapport bevat het advies aan de NVAO dat door Hobéon Certificering als Visiterende en Beoordelende Instantie is opgesteld ten behoeve van de accreditatie van de hbo masteropleiding Leraar Biologie, verzorgd door Fontys Lerarenopleiding Tilburg. Croho nummer: 45279. De opleiding wordt aangeboden in de varianten voltijd, deeltijd en duaal, maar ten tijde van de audit studeren er alleen studenten van de deeltijdvariant. De basis voor het onderzoek van Hobéon Certificering werd gevormd door de Management Review en de daarbij behorende onderliggende documenten. Meer specifiek betrof het een Management Review Instituutsdeel en een Management Review van de individuele master lerarenopleiding. De beschrijving van de opleidingen in het Instituutsdeel is gebaseerd op de deeltijdvariant. Alleen wanneer de situatie binnen de voltijd- of duale variant daarvan afwijkt, is dit apart beschreven. Het bij het onderzoek gehanteerde beoordelingskader is het Accreditatiekader bestaande opleidingen hoger onderwijs Nederland (d.d. 14 februari 2003). De audit heeft plaatsgevonden in de periode 25 t/m 27 mei 2010. Het volledige programma, van de audit is opgenomen in Bijlage I. Het auditteam werd gevormd door de heren: V.d. Herberg, Ronner, Boersma, V.d. Bergh, Claessen, Broers en studenten Orlandini en Van der Linden. De in dit team aanwezige expertise is in onderstaand schema zichtbaar. voorzitter R.B. van der Herberg, partner Hobéon werkvelddeskundige P.J. Ronner, schoolleider onderwijsgemeenschap vakdeskundige K. Boersma, hoogleraar vakdeskundige H. v.d. Bergh, hoogleraar werkvelddeskundige H. Claessen, rector vo school student O. Orlandini, lerarenopleiding HvA student R. van der Linden, lerarenopleiding HvA secretaris G. Broers, adviseur Hobéon werkveld vak / discipline onderwijs Kwaliteitszorg/ audit x x x x x x x x x x x x x x studentperspectief x x Hobéon Certificering beoordeelt zoveel mogelijk facetten en onderwerpen uit het NVAObeoordelingskader, op een zo hoog mogelijk aggregatieniveau. Specifieke aspecten die per cluster, opleiding en/of opleidingsvariant afzonderlijk en zelfstandig zijn beschreven, worden telkens op dat niveau beoordeeld. Door de gemeenschappelijke aspecten slechts eenmaal te beoordelen, op het niveau waarop ze worden aangestuurd en geborgd, wordt de accreditatielast voor de daaronder liggende niveaus beperkt. Hobéon Certificering Adviesrapport accreditatie hbo-masteropleiding Leraar Biologie FLOT, 1.0. 9
Hobéon Certificering heeft bij het beoordelen van de hbo-masteropleiding Biologie expliciet rekening gehouden met de afspraken tussen de NVAO en de VBI s op dit terrein. Dit naar aanleiding van een brief van de Staatssecretaris aan de NVAO (d.d. 14 november 2007) inzake Accreditatie van lerarenopleidingen en de brief voorzitter NVAO aan de Staatssecretaris OCW, d.d. 22 november 2008, NVAO/20073488/FV). Om de externe legitimering verder te borgen zijn tijdens de audit additionele gesprekken gevoerd met (deels at random geselecteerd) studenten, docenten en werkveld. Evenals bij de reguliere eendaagse audits zijn ook bij deze audit (tussen)producten van studenten beoordeeld waaronder portfolio s, toetsen en werkstukken. Het curriculum van de verschillende master lerarenopleidingen is door het auditteam nadrukkelijk tegen het licht gehouden. Concreet betekent dit dat gekeken is naar zowel de vakinhoudelijk kant ervan als naar de specifieke vakdidactiek. Wij merken hier op dat in de rapportage, zoals gebruikelijk, aandacht besteed is aan het aantal contacturen (colleges, werk- en projectgroepen en individuele begeleiding waarbij de student in direct contact staat met de docent), de onderzoekscomponent binnen de opleiding i.c. het masterniveau van de lerarenopleiding, de docent/student ratio en het opleidingsniveau en onderzoekservaring van de docenten. Ook is voorafgaand aan en tijdens de audit (in de documentenanalyse) door het auditteam de wijze bestudeerd waarop de opleidingen de contacten met het relevante onderwijsveld hebben vormgegeven. Hobéon Certificering Adviesrapport accreditatie hbo-masteropleiding Leraar Biologie FLOT, 1.0. 10
3. KARAKTERISTIEK VAN DE MASTEROPLEIDINGEN Fontys Lerarenopleiding Tilburg (FLOT) is met ruim 3.400 studenten één van de grootste lerarenopleidingen van Nederland en leidt studenten op tot leraar op bachelorniveau (tweedegraads) in zeventien vakken en tot leraar op masterniveau (eerstegraads) in dertien vakken in de varianten voltijd, deeltijd en duaal. Organisatie De masteropleidingen zijn het onderwerp van de voorliggende rapportage. Zij zijn geclusterd in de volgende teams: Nederlands/Frans; Engels/Duits; Geschiedenis/Aardrijkskunde/Maatschappijleer; Algemene Economie/Bedrijfseconomie/Wiskunde; Biologie; Natuurkunde/Scheikunde. Naast de onderwijsteams is er binnen FLOT een expertisecentrum dat bestaat uit een verzameling expertisegroepen waaronder Vakmanschap, Internationalisering, Toetsing en Loopbaan. De expertisegroepen zijn verantwoordelijk voor de onderwijsontwikkeling op hoofdlijnen en adviseren het management over de uitvoering van het curriculum. Een kenmerk van de master lerarenopleidingen is kleinschaligheid waardoor de lijnen kort zijn. Getalsmatig studeren de meeste masterstudenten in Tilburg Geschiedenis en Wiskunde (resp. 102 en 101 studenten). Het aantal studenten Frans vormt de kleinste groep met 29 masterstudenten (peildatum: begin april 2010). FLOT hanteert een studierooster dat rekening houdt met de mogelijkheden die studenten hebben om de colleges in Tilburg te volgen. Masterniveau Uitgangspunt binnen de opleidingen is om eerstegraads docenten op te leiden die via een systematische, onderzoeksmatige benadering vraagstukken in de eigen beroepspraktijk kunnen oppakken en daardoor een bijdrage leveren aan de schoolorganisatie als geheel. Concreet betekent dit dat de afgestudeerde eerstegraads docent naast vakdocent tevens een functie heeft als ontwerper, ontwikkelaar en coach. Deze brede rol is door de masteropleidingen beschreven in de zes beroepsrollen. Deze beroepsrollen en eindkwalificaties zijn opgenomen in het eerder genoemde document Vakkundig, Vaardig, Vindingrijk. Een belangrijk nieuw fenomeen binnen deze master lerarenopleidingen betreft het masterteam dat bestaat uit de teamleider van de masteropleidingen, de opleidingscoördinatoren van de masteropleidingen en de docent onderzoek. Dit masterteam is ingericht naar aanleiding van de vorige visitatie in 2004 (zie hierna) om zo de onderlinge afstemming tussen de afzonderlijke masteropleidingen te verbeteren. Het masterteam komt elke twee weken bijeen onder leiding van de teamleider van de masteropleidingen en bespreekt onderwerpen ten aanzien onderwijs en organisatie. Masterdocenten zijn zowel werkzaam in de bachelor lerarenopleiding als in de master lerarenopleiding en werken structureel samen in het masterteam. De opleidingen kennen een lectoraat Leerstrategieën. Het lectoraat ziet dat als belangrijkste opdracht: Het (leren) doen van praktijkonderzoek door leraren en door opleiders dat bijdraagt aan de kwaliteit van onderwijs en de professionalisering van het beroep. Het lectoraat moet zowel opleiders als studenten stimuleren om door praktijkonderzoek hun professionele handelen kritisch te volgen en te ontwikkelen. Hobéon Certificering Adviesrapport accreditatie hbo-masteropleiding Leraar Biologie FLOT, 1.0. 11
De master lerarenopleidingen kennen verder een aantal zgn. overlegplatforms die betrokken zijn bij het niveau, de actualiteit en de beroepsoriëntatie van de opleidingen. Concreet worden genoemd de Raad van Advies VO, waarin directies van scholen voor voortgezet onderwijs en andere lerarenopleidingen van Fontys vertegenwoordigd zijn, de Wetenschappelijke Raad van Advies die alleen ingesteld is voor de masteropleidingen van FLOT, een Instituutsmedezeggenschapsraad waarin medewerkers en studenten vertegenwoordigd zijn, de Studentenraad die een klankbordgroep vormt voor de directie, het Student-Docentoverleg per opleiding en tenslotte de Master OpleidingsCommissie die in 2010 is opgericht en twee maal per jaar bijeenkomt. In de rapportage zal meerdere malen verwezen worden naar deze gremia. hbo-masteropleiding Leraar Biologie De hbo-masteropleiding Leraar Biologie is geaccrediteerd met ingang van het studiejaar 2008-2009 (zie hoofdstuk 4). De opleiding heeft er voor gekozen om al in dit vroege stadium zich opnieuw te laten beoordelen, tezamen met de andere hbo-masteropleidingen Leraar die Fontys Hogeschool Tilburg aanbiedt. Zo kan de opleiding bij een volgende accreditatieronde over zes jaar volledig meelopen met het accreditatieproces van de andere twaalf hbomasteropleidingen Leraar van Fontys. De opleiding is van recente datum die, zo geeft men aan, het aanbieden van kwalitatief goed biologieonderwijs hoog in het vaandel heeft staan. Het team dat de opleiding draagt is enthousiast en is zich van haar verantwoordelijkheid bewust om studenten voldoende vakinhoudelijke en vakdidactische bagage mee te geven. Docenten zijn ook voldoende leergierig om te luisteren naar experts op hun vakgebied en om vervolgens zelf de afweging te maken op welke manier zij nieuwe vakinhoudelijke- en vakdidactische ontwikkelingen inpast in het onderwijs. Meer specifiek, en zoals één van de auditoren (Boersma) het in zijn afscheidsrede aan de Universiteit Utrecht verwoorde: door de explosieve ontwikkelingen van de levenswetenschappen zullen steeds hogere eisen aan de biologische kennis worden gesteld en dat, als het onderwijs zich daaraan niet kan aanpassen, de kloof tussen het biologieonderwijs en het biologisch onderzoek steeds groter wordt. De hbo-masteropleiding Biologie kenmerkt zich door het aanbieden van twee thema s die het gehele vakinhoudelijke curriculum overkoepelen: biotechnologie en evolutie. Een te verdedigende keuze omdat het twee vakgebieden zijn die zich kenmerken door multidisciplinariteit en een forse dynamiek in nieuwe ontwikkelingen. De opleiding geeft aan zich er van bewust te zijn dat de onderzoekscomponent een belangrijk item is binnen de natuurwetenschappen: de wisselwerking tussen het uitvoeren van onderzoek en het leren over onderzoek is van belang. Met tevredenheid constateert het auditteam dat de opleiding daarom het studieonderdeel vakinhoudelijk afstudeeronderzoek heeft opgenomen in het leerplan; dit is iets dat navolging verdient bij de andere exacte masteropleidingen. Verder hebben bij het opstellen van het vakinhoudelijk curriculum van deze lerarenopleiding de leerinhouden van de bovenbouw van het voortgezet onderwijs, de reguliere examenprogramma s van het voortgezet onderwijs, de concept examenprogramma s van de Commissie Vernieuwing Biologie Onderwijs belangrijke ontwikkelingen op het terrein van de Biologie een rol gespeeld. In het studiejaar 2006 is na gezamenlijk overleg tussen de opleidingen Natuurkunde, Scheikunde, Biologie en Wiskunde het onderdeel Natuur Leven en Technologie (NLT) ingevoerd, in verband met het nieuwe schoolvak NLT. Dit onderdeel wordt in gezamenlijkheid gevolgd door de studenten. Hobéon Certificering Adviesrapport accreditatie hbo-masteropleiding Leraar Biologie FLOT, 1.0. 12
Het aantal studenten dat de hbo-masteropleiding Leraar volgt in deeltijd bedraagt 40. De overgrote meerderheid, 36, heeft een hbo vooropleiding. Drie zijn afkomstig van het WO. De hbo-masteropleidingen Leraar hebben te maken met een studentenpopulatie die vrijwel geheel bestaat uit studenten die al in het relevante werkveld werkzaam zijn en zich verder willen laten professionaliseren tot eerstegraads docent. Hobéon Certificering Adviesrapport accreditatie hbo-masteropleiding Leraar Biologie FLOT, 1.0. 13
Hobéon Certificering Adviesrapport accreditatie hbo-masteropleiding Leraar Biologie FLOT, 1.0. 14
4. VORIGE ACCREDITATIE Accreditatie 2004 De hbo-masteropleidingen Leraar gaan in de documentatie op instituutsniveau uitgebreid in op de resultaten van de vorige visitatie. De visitatie vond plaats in het najaar van 2004. Een aanvullend panelbezoek vond plaats in september 2005 nadat de VBI, de NQA, een lijst met verbeterpunten had vastgesteld. Vervolgens heeft FLOT voorafgaand aan het aanvullend bezoek een aantal verbetermaatregelen genomen. Na het tweede visitatiebezoek beoordeelde het panel in het definitieve beoordelingsrapport ook de onderwerpen Doelstellingen en Programma positief. Daarmee was het totaaloordeel over de masteropleidingen positief. Het visitatiepanel in 2004/2005 gaf aan dat de aansluiting met universiteiten m.b.t. de onderzoeksbekwaamheid op het gebied van de onderwijskunde en de vakdidactiek verstevigd zou moeten worden. De master lerarenopleidingen zouden met de opzet van de programma s meer naar elkaar toe moeten groeien. Ook zou de relatie tussen vakinhoud en didactiek verbeterd moeten worden. Het toetsbeleid zou op onderdelen duidelijker geformuleerd moeten zijn in een toetsbeleidsplan. De controle van toetsen op validiteit-betrouwbaarheid kon verder verbeterd worden. Het visitatiepanel stelde vast dat docenten de verbinding konden leggen met de beroepspraktijk, maar gaf wel aan dat er expliciet personeelsbeleid geformuleerd en gevoerd moest worden op dit gebied. Streefdoelen verdienden nadere concretisering en wel zodanig dat ze direct toetsbaar zijn. De opleidingen dienden maatregelen te nemen om de studieduur van uitvallers te beperken. Verbetermaatregelen naar aanleiding van de accreditatie Om de aansluiting met het wetenschappelijk onderwijs en de onderzoekscomponent binnen de opleiding te verbeteren heeft de master lerarenopleiding van FLOT een aantal belangrijke acties genomen. Zo is in het studiejaar 2005/2006 een Wetenschappelijke Raad van Advies ingesteld. Hierin hebben acht vertegenwoordigers van nationale en internationale universiteiten zitting. Het lectoraat Leerstrategieën en de verschillende masteropleidingen werken op het gebied van onderzoek samen met het Ruud de Moor Centrum van de Open Universiteit. Daarnaast wordt via de Eindhoven School of Education samengewerkt met de educatieve masteropleiding van de TU/e en is een samenwerking gestart met de Universitaire Lerarenopleiding Tilburg. Ook zijn in het studiejaar 2006-2007 alle onderzoeksbegeleiders van de master gedurende een jaar (0,1 fte per onderzoeksbegeleider) geschoold door het lectoraat Leerstrategieën in samenwerking met de UvT. Om de afstemming tussen de masteropleidingen te vergroten, is in 2006 het masterteam en een daaruit voortvloeiend overleg tussen de mastercoördinatoren en de docent onderzoek ingericht. Om de opleidingen meer naar elkaar toe te laten groeien, zijn er generieke afspraken gemaakt over de opzet van het programma op het terrein van: de verdeling van studiepunten over de studieonderdelen vak en vakdidactiek, algemene pedagogische vorming (APV), onderzoek en stage. Hobéon Certificering Adviesrapport accreditatie hbo-masteropleiding Leraar Biologie FLOT, 1.0. 15
Met ingang van studiejaar 2008-2009 is APV generiek opgezet, zowel ten aanzien van uitvoering als beoordeling. Dit geldt ook voor: Voorbereiding Onderzoek, de stage en het praktijkonderzoek. Om de relatie tussen vakinhoud en didactiek te verbeteren, legt elke opleiding deze relatie expliciet vast in de module(n) Vakdidactiek. Daarnaast krijgt die relatie in de vakinhoudelijke modulen aandacht in de opzet van opdrachten. Het toetsbeleid is in 2005-2006 geïmplementeerd en naar aanleiding van de recente bacheloraccreditatie geherformuleerd. Elke master lerarenopleiding binnen FLOT beschikt over een toetscommissie die de kwaliteit van toetsen controleert. In het personeelsbeleidsplan 2009 2012 wordt aandacht besteed aan de relatie beroepspraktijk en opleiding. Het belang van recente werkveldervaring voor FLOT wordt hierbij benadrukt, ondersteund door docentstages. Ook wordt gestreefd naar een flexibele schil van praktijkdocenten met een omvang van 15 20 procent. Inmiddels zijn er op de terreinen: personeel, student-docent ratio en rendementen kwantitatieve streefdoelen geformuleerd. Ook dienden de masteropleidingen verbetertrajecten te formaliseren en ook op papier zichtbaar te maken. Over resultaten van evaluaties en over verbeteracties wordt thans gecommuniceerd via de notulen van onder ander het student-docentoverleg, via de internetsite van FLOT, via de digitale FLOTnieuwsbrieven en in het jaarverslag. Uit exitgesprekken is inmiddels gebleken dat veel uitvallers hun studie staken omdat de combinatie met werk en gezin te zwaar is. Sinds de vorige visitatie is het intakegesprek voor aanvang van de studie verbreed naar alle masteropleidingen. Toets Nieuwe Opleiding: hbo-masteropleiding Leraar Biologie, 2008 Wij merken nogmaals op dat de hbo-masteropleiding Leraar Biologie sinds twee jaar bestaat en geaccrediteerd is met ingang van het studiejaar 2008-2009. Op 2 april 2008 heeft het panel dat de Toets Nieuwe Opleiding (hierna: TNO) uitvoerde, advies uitgebracht aan de NVAO. Het huidige auditteam heeft dit advies van het panel en het NVAO besluit, d.d. 20 mei 2008, bestudeerd. Het panel dat de TNO uitvoerde gaf aan dat er sprake was van een enthousiasme onder de docenten en betrokkenheid bij studenten en schoolleiders. Het niveau van de opleiding was een discussiepunt ten tijde van de TNO. Samengevat vroeg het panel zich af of de hbo-master een vergelijkbaar kennisniveau zal behalen als een afgestudeerde wo-master. Het panel gaf de opleiding het advies mee om in dit verband. een eigen oriëntatie te volgen en tevens duidelijk te maken waarin een hbo-opleiding verschilt van een wo-master. Ook met een bescheidener pretentie is het mogelijk een zinvolle invulling aan een hbo-master leraar biologie te geven. Verder gaf het panel aan dat het van belang was dat de eindkwalificaties extern geborgd diende te worden na opgemerkt te hebben dat landelijke exameneisen ontbraken. Het panel adviseerde de opleiding om studenten de gelegenheid te geven meer vakinhoudelijk onderzoek te laten doen en meer aandacht te besteden aan methodologie. De toetsing diende eveneens meer extern geborgd te worden, bijvoorbeeld door het betrekken van een expertisegroep bij de toetsontwikkeling. De voorzieningen waren in orde, de kwaliteitszorg binnen FLOT is beproefd : relevante partijen zijn er bij betrokken en binnen de onderwijsinstelling zijn de bouwstenen voor een systematische kwaliteitszorg aanwezig. Wat de onderwijsinstelling betreft, constateerde het panel dat er sprake was van een omvangrijke en gezonde onderneming. Hobéon Certificering Adviesrapport accreditatie hbo-masteropleiding Leraar Biologie FLOT, 1.0. 16
DEEL 2 OORDEEL OP FACETNIVEAU 5. ONDERWERPEN EN FACETTEN NVAO-ACCREDITATIEKADER 1. Doelstellingen opleiding Facet 1.1. Domeinspecifieke eisen De eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij de eisen die door (buitenlandse) vakgenoten en de beroepspraktijk gesteld worden aan een opleiding in het betreffende domein (vakgebied/discipline en/of beroepspraktijk) Oordeel: goed Het oordeel van het auditteam is gebaseerd op onderstaande overwegingen. Missie en uitgangspunt Uitgangspunt binnen FLOT is om eerstegraads docenten op te leiden die via een systematische, onderzoeksmatige benadering vraagstukken in de eigen beroepspraktijk kunnen oppakken en daardoor een bijdrage leveren aan de schoolorganisatie als geheel. Concreet betekent dit dat de afgestudeerde eerstegraads docent naast vakdocent tevens een functie heeft als ontwerper, ontwikkelaar en coach. Deze brede rol is door de masteropleiding beschreven in de zes beroepsrollen. Deze beroepsrollen en eindkwalificaties zijn opgenomen in het eerder genoemde document Vakkundig, Vaardig, Vindingrijk. Beroepscompetenties Generiek Vanaf 2005 hanteren de FLOT masteropleidingen eindkwalificaties gerelateerd aan de zes beroepsrollen. Deze eindkwalificaties zijn generiek, maar omvatten ook de vakspecifieke eisen op het gebied van kennis en vaardigheden. Sinds 2008 zijn de masteropleidingen bezig met de overgang van het hanteren van eindkwalificaties gekoppeld aan beroepsrollen naar het hanteren van SBL-competenties (zie hierna) inclusief bekwaamheidseisen in combinatie met een landelijke, vakspecifieke kennisbasis. Deze transitie is onderdeel van de ontwikkeling van een doorgaande leerlijn vanuit de bachelor en sluit aan bij de Wet Beroepen In het Onderwijs (BIO) uit 2006. De master lerarenopleidingen van FLOT hebben de competenties op masterniveau beschreven. Ook zijn de competenties geoperationaliseerd in meerdere bekwaamheidseisen en zijn bij elke competentie voorbeelden van indicatoren gegeven. In 2009 zijn de definitieve vakspecifieke kennisbases op bachelorniveau opgeleverd, na legitimatie door de zogeheten legitimatiepanels. Wat betreft de kennisbasis op masterniveau verwijzen we naar het opleidingsspecifieke deel hierna. FLOT participeert in de redactieteams voor alle vakdelen en heeft een coördinator kennisbasis op instituutsniveau. Daarnaast levert FLOT een van de drie landelijke projectleiders. In november 2010 worden de kennisbases van de verschillende vakken op masterniveau gelegitimeerd door legitimatiepanels waarin wetenschap, werkveld en vak- en beroepsverenigingen vertegenwoordigd zijn. Het auditteam is van mening dat de basiskwaliteit van de master lerarenopleidingen in orde is. Dit is gebleken na de bestudering van de competentieset en uit bestudering van het studiemateriaal. Hobéon Certificering Adviesrapport accreditatie hbo-masteropleiding Leraar Biologie FLOT, 1.0. 17
Master Biologie Bij het opstellen van de competenties en het daar van afgeleide vakinhoudelijke curriculum voor de hbo-masteropleiding Leraar Biologie is gebruik gemaakt van verschillende externe bronnen waaronder: de leerinhouden van de bovenbouw van het voortgezet onderwijs, de reguliere examenprogramma s van het vo en de concept examenprogramma s van het Commissie Vernieuwing Biologie Onderwijs (CVBO). Bij de ontwikkeling van domeinspecifieke kwalificaties is rekening gehouden met de nieuwste ontwikkelingen binnen het bètaonderwijs, zoals geformuleerd in het examenprogramma van 2011. De uiteindelijke uitwerking van de domeinspecifieke kwalificaties is gevalideerd door deze te koppelen aan de Biologie examenprogramma s. Voor de bachelor lerarenopleiding Biologie is een landelijke kennisbasis overeengekomen. De master lerarenopleiding op dit terrein bestaat uit een verdere uitdieping van het vwo examenprogramma. Onderzoekscompetenties en kennisbasis Op het terrein van onderzoeksvaardigheden is FLOT bezig een onderzoekslijn in het curriculum aan te brengen. Het lectoraat Leerstrategieën van FLOT sluit hierop aan door het praktijkgericht onderzoek als een belangrijk middel voor de professionalisering van de docent te promoten. De Raad van Advies VO heeft het belang van praktijkonderzoek onderschreven. Daarnaast pleit de Wetenschappelijke Raad van Advies van de opleidingen voor de ontwikkeling van de kennisbasis in het vakspecifieke deel van het opleidingsprogramma. Bijdrage beroepenveld Ten aanzien van de vraag waar professionalisering van eerstegraads leraren zich op moet richten, overlegt FLOT geregeld met de Raad van Advies Voortgezet Onderwijs, de Wetenschappelijke Raad van Advies en het lectoraat. Zij zijn nadrukkelijk betrokken bij de inhoudelijke ontwikkelingen binnen het vakgebied. Het auditteam heeft uitgebreid gesproken met twee hoogleraren als vertegenwoordigers van de Wetenschappelijk Raad van Advies. Gebleken is dat zij beschikken over kennis van en inzicht in het onderwijsveld en over een uitgesproken en op onderdelen kritische visie op het vak van de eerstegraads docent. Het auditteam vindt deze kritische houding goed en uitdagend voor de opleiding. De Wetenschappelijke Raad van Advies discussieert regelmatig met de FLOT master lerarenopleidingen over ontwikkelingen in het vakgebied en de implicaties hiervan voor de verschillende lerarenopleidingen. Via de Wetenschappelijke Raad zoeken de opleidingen nadrukkelijk aansluiting met universiteiten, met name op het terrein van onderzoeksbekwaamheden binnen vakdidactiek en onderwijskunde. Oordeel studenten en alumni Generiek Over het algemeen geeft meer dan 80% van de alumni en derdejaarsstudenten aan de opleidingscompetenties relevant te vinden voor het functioneren op masterniveau. Master Biologie Zoals vermeld heeft de master lerarenopleiding Biologie nog geen afgestudeerden. Wel constateert het auditteam na gesprekken met biologiestudenten dat zij de opleidingscompetenties relevant vindt voor het functioneren op masterniveau. Hobéon Certificering Adviesrapport accreditatie hbo-masteropleiding Leraar Biologie FLOT, 1.0. 18
Facet 1.2. Niveau: Master De eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij algemene, internationaal geaccepteerde beschrijvingen van de kwalificaties van een Master Oordeel: voldoende Het oordeel van het auditteam is gebaseerd op onderstaande overwegingen. Opleidingskwalificaties en Dublin Descriptoren FLOT geeft aan dat het onderscheid tussen bachelor- en master lerarenopleidingen met name gelegen is in de verdere verbreding en verdieping van de opleidingskwalificaties wat betreft de vakinhoudelijke kennis van een tweedegraads leraar tot masterniveau. Binnen de masteropleidingen worden eveneens de onderzoekscompetenties verder verdiept: masterstudenten richten zich op het doen van praktijkonderzoek waarbij schooloverstijgende praktijkvragen onderwerp van onderzoek kunnen zijn. Opleidingsniveau eerstegraads docent De master lerarenopleidingen richten zich op de brede rol van de eerstegraads docent binnen het voortgezet hoger onderwijs. FLOT besteedt daarom ook aandacht aan de verantwoordelijkheid van de als master opgeleide docent voor de ontwikkeling en innovatie van het beleid en de onderwijspraktijk binnen de vaksectie en de school. In dit verband merkt het auditteam op dat het allerminst vanzelfsprekend is dat masterstudenten in de huidige schoolpraktijk voor managementtaken moeten worden opgeleid. Het ligt meer voor de hand om de masteropleidingen te richten op verdere didactische professionalisering en onderzoeksvaardigheden gericht op vakinhoudelijke en didactische doorontwikkeling, ook in de vorm van leermiddelen. De FLOT master lerarenopleidingen hebben de verschillende opleidingscompetenties geoperationaliseerd in meerdere bekwaamheidseisen. In het onder 1.1 genoemde document Vakkundig, Vaardig, Vindingrijk zijn de bekwaamheidseisen bij elke competentie geordend volgens de vijf Dublin Descriptoren. FLOT heeft de relatie beschreven tussen de Dublin Descriptoren en bekwaamheidseisen masters. In de formulering van de omschrijvingen van elke SBL-competentie (SBL: Stichting Beroepskwaliteit Leraren) en in de formulering van afzonderlijke bekwaamheidseisen zijn de Dublin Descriptoren herkenbaar aanwezig. Zo is de competentie interpersoonlijk competent onder andere geoperationaliseerd in de volgende twee vakinhoudelijke-didactische bekwaamheidseisen. De docent voortgezet hoger onderwijs: heeft een praktische kennis van veel voortkomende leerstoornissen en belemmeringen (Dublin descriptor: kennis en inzicht); kan in overleg met collega-docenten beoordelen of en hoe ontwikkelings- leer- en/of gedragsproblemen bij individuele leerlingen aangepakt kunnen worden (Dublin descriptor: oordeelsvorming). Hobéon Certificering Adviesrapport accreditatie hbo-masteropleiding Leraar Biologie FLOT, 1.0. 19