Dag 3: Dit was de dag waarvan we vreesden dat hij zou komen. Vol goede moed staan Leon en ik om acht uur voor de school. De leerlingen komen gespreid het plein op. We spreken onze leerlingen allemaal even voordat we naar binnen gaan, ook een aantal Italiaanse leerlingen en groeten verschillende ouders die we inmiddels herkennen. Geen wanklank, alleen bij één leerling tranen vanwege luddeverde, maar de oorzaak daarvan ligt in Nederland. Op het programma staan legendes, sprookjes en volksverhalen. De Italiaanse leerlingen hebben verhalen over Heracles, mooie verleidsters die ongeluk brengen en Befana voorbereid. De beamer is kapot, er is geen elo waardoor leerlingen op de negen computers van het ict lokaal de beelden bij het verhaal zouden kunnen volgen. Het is warm, de ruimte is hol, het Engels van de Italiaanse leerlingen vol vreemde klanken. De concentratie laat al snel te wensen over. We besluiten naar de gymzaal te gaan, even energie oppeppen. De lerares bewegingsonderwijs spreekt slechts een paar woorden Engels, maar bij haar instructies in het Italiaans is geen woord Frans. De klas die er op het moment dat wij binnen komen vallen in de zaal aan het sporten is, wordt zonder protest tot publiek bevorderd. Binnen de kortste keren spelen de uitwisselingsleerlingen Dutchball (trefbal) tegen en met elkaar. Aan het einde van de ochtend zullen de tulpenbollen worden geplant in de schooltuin. Er is naast de toegangsstraat een bak van ca. 70 cm breed en 5 meter lang. De strook is overwoekerd met druivenranken, onkruid, struikenresten en ligt vol puin. Onder leiding van Umberto, een medewerker met voor ons onbekende functie, gaan de leerlingen aan de slag.
Na ruim een uur zijn tien van de vijftig bollen geplant. We worden gered door de bel van de middagpauze. Van drie tot half zes doen we het nationaal museum van Viterbo. Een mooie collectie over de Etrusken. Er zijn twee studentes die het verhaal doen, er volgt een Babylonische spraakverwarring. We splitsen de groep over de landsgrenzen. Het meisje dat het best uit de voeten kan met Engels gaat met ons mee. Het niveau van de uitleg gaat de meeste van onze leerlingen boven de pet. We ver- en hertalen de informatie zo goed als we kunnen. Een aantal leerlingen verrast ons door hun interesse en vragen. Daar doen we het deze keer maar voor.` De middag wordt afgesloten met het kleien van een Etruskisch mokje.
Dag 4: Rome Door de vele wegen die naar Rome leiden, vormt zich een trechter waardoor het verkeer al ver buiten de stad muurvast zit. We zijn rond zeven uur in de ochtend met de bus uit Viterbo vetrokken, om tegen half elf bij het Colosseum aan te komen. Er ligt geen enkel papiertje of kruimel in de bus! Gewoon de rugtassen in het bagageruim leggen en je bent van het schoolreisje eten af. De zon schijnt uitbundig, maar een gure noordenwind voorkomt een echt vakantie gevoel. Goed werkweer derhalve. Er is een officiële gids geregeld, die goed verstaanbaar Engels spreekt en de flexibiliteit heeft om suggesties, zoals het gebruik van de strip Alex in Rome, op te pakken en te gebruiken. We lopen langs en door drieduizend jaar Romeinse geschiedenis. De kunst is om de rijke in steen gestolde geschiedenis voor de leerlingen weer tot leven te brengen. Een paar voorbeelden: de boog van Constantijn met het verhaal van de overgang naar het Christendom; de zuil van Trajanus met het verhaal van de overwinning op de Daciërs (Roemenië) waarmee het Romeinse Rijk zijn grootste omvang bereikt, de Roemenen een soort Italiaans spreken en hiervan een plaatje in het geschiedenisboek staat. We groeten Caesar, zwaaien naar Augustus aan de overkant van weg die de grens vormt tussen de bouwperiode vóór en na Christus. Het monument voor Victor Emanuel II, waarbij de leerlingen uitroepen dat het prachtig is (eindelijk iets wat er onbeschadigd uitziet) en ik beweer dat het vreeslijk en over de top is (er valt heel wat uit te leggen); de wolvin met Remus en Romulus; het Vaticaan en de dreigende communistische demonstratie. Bij het Capitool hangt een helikopter laag boven het plein, wat de verstaanbaarheid niet ten goed komt. Van de gids begrijpen we dat de paniek en het machtsvertoon van de politie as usual is en hebben de communisten hun door de bonden verstrekte reductiekaart voor het
openbaarvervoer om te gaan demonstreren vooral gebruikt om naar de stad te komen en te gaan shoppen. Van de voorspelde totale ontregeling van de stad merken wij niets. Bij het Vaticaan splitsen we de groep in drie kleinere om de verschillende interesses beter te bedienen. De echt geïnteresseerden krijgen bij elke parel in de Sint Pieter uitleg, wie een beetje wil leren krijgt een verhaal bij enkele uitgelezen pareltjes (kijk eens goed naar de Pieta van Michelangelo, zie je hoe jong Maria is en hoe volwassen (oud) Jezus is uitgebeeld? Wat wil de beeldhouwer ons hiermee vertellen; is dit niet de omgekeerde wereld? Wat vind jij hiervan?) en wie niets wil leren hoeft alleen lichamelijk aanwezig te zijn. Aan het ende van de dag zijn we allemaal verzadigd en vullen we onze plastic waterflesjes bij de bron naast de Sint-Pieter. Dag: 5 Het programma voor de zaterdagmorgen, ja zeker de leerlingen hebben in Italië een zesdaagse werkweek, wordt voor aanvang nog een keer herschreven. Leon gaat met de helft van de leerlingen naar de sportzaal, terwijl ik met de andere helft in het computer lokaal aan de slag ga. Onze leerlingen moeten van drie historische onderdelen een verslag maken. De Italiaanse leerlingen worden daarbij ingezet als deskundigen. De kleine groep werkt behoorlijk goed. Hoewel de deskundigheid hier en daar te wensen over laat, wat natuurlijk de ideale gelegenheid is die van mij in te zetten. Het tweede uur is de muziekles. Alle Italiaanse leerlingen hebben een blokfluit en spelen daarop dat het een lieve lust is.
Eerst het Italiaanse volkslied, daarna het Europese volkslied en tenslotte een traditional uit de Eerste Wereldoorlog. De meest begaafde zangeres van de school doet een solo, daarna een duet met Leon. Na de pauze wisselen de groepen. De vermoeidheid begint zichtbaar te worden, de concentratie ebt weg en als de groep weer compleet is voor het laatste onderdeel, het verhaal van Sinterklaas, slaat de vlam in de pan. Jammer dat de roe, de zak en de pepernotenmolen zijn afgeschaft. Praten dus en hopen dat het weekend heilzaam werkt.