Kabouterpad, Bostroeptrol en Slootje vissen Inleiding Welkom! Bij de Excursie Kabouterpad, Bostroeptrol en Slootje vissen op Botniahiem te Damwâld. Lekker buiten met de kleuters op speelse wijze genieten van de mooie natuur o.l.v. een gids. De kleuters gaan een kabouterpad lopen waarin ze allerlei opdrachtjes gaan doen: heksensoep maken, bloemetjes plukken, luisteren naar de vogels etc. en wie de rode kaboutermuts op wil mag als een echte kabouter mee. Daarna helpen de kleuters de kabouters om de rommel op te ruimen die de bostroeptrol heeft achtergelaten in het bos. Tot slot gaan ze in de grote vijver proberen visjes te vangen met een vangnet. Natuuronderwijs moet afgestemd worden op de belevingswereld en ontwikkelingsniveau van kleuters. Bij het ontwikkelen en uitvoeren van de excursie is uitgegaan van vier karakteristieke eigenschappen van kleuters: spelend ontdekken, het gebruik van alle zintuigen, inlevingsvermogen en verzamelen en sorteren. De excursie vormt de basis van deze lesbrief met achtergrondinformatie, lessuggesties en werkbladen ter voorbereiding en verwerking in de klas. Deze leerzame natuurexcursie is voor de allerkleinsten een groot feest, ook voor de gids, de leerkracht en de begeleiders. Succes verzekerd!! Veel plezier tijdens de excursie! Marjolein Staal, NME-coördinator Wat hoort bij dit project? Deze lesbrief (downloadbaar van de website van de Klyster) Wat moet u zelf moet regelen en doen? Voorbereiding op de excursie. Zie onder het kopje Voorbereiding op de Excursie Achtergrondinformatie uit deze lesbrief doornemen Voorbereidende les geven U kunt in de schoolomgeving ook een kabouterpad uitzetten. Dit lesmateriaal kunt u lenen bij De Klyster. Voor wie is dit project bedoeld? Groep 1 en 2 van de basisschool. Kabouterpad, Bostroeptrol en Slootjevissen 1
Evaluatie De Klyster is benieuwd naar uw mening over deze lesbrief en over de excursie. Wilt u het digitale evaluatieformulier na afloop invullen? Het kost u 2 minuutjes van uw tijd. U vindt het formulier op www.klyster.nl onder het kopje activiteiten. Door wie is dit project mogelijk gemaakt? De Excursie Kabouterpad, Bostroeptrol en Slootje vissen is een initiatief van NME-Centrum De Klyster. Annemiek Aalders, stagiaire bij De Klyster, heeft het kabouterpad bedacht en gemaakt. De Klyster is het intergemeentelijk Centrum voor Natuur en Milieu-educatie van de gemeenten Dongeradeel, Dantumadeel en Kollumerland c.a. De excursie wordt verzorgd door gidsen: Betty Kooistra: 0511-463681 of 06-51932500 of Sylvana Poortvliet: 0594-659072 of 06-10917273 Voor het lesmateriaal en de achtergrondinformatie is gebruik gemaakt van Het Vier Seizoenenboek natuurbeleving voor de kleuters van Marja Roozen, Educatieve Uitgeverij Jacob Dijkstra. De lesbrief is samengesteld door Marjolein Staal en Pyke Kroes, eindredactie: Pyke Kroes, vormgeving door Argiope Webdesign. De foto s in de lesbrief zijn gemaakt door Pyke Kroes. Vragen? Bel dan met NME Centrum De Klyster 0511-425555 en spreek de voicemail in. U wordt z.s.m. teruggebeld. Of mail info@klyster.nl Meer weten? www.klyster.nl kijk bij activiteiten via google intypen: werkblad groep 1 of 2 kabouters: en er verschijnen allerlei verschillende sites. Kabouterpad, Bostroeptrol en Slootjevissen 2
Voorbereiding op de excursie Waar is de excursie? Botniahiem vindt u aan de Trekwei 8a, 9104 AB te Damwâld. Hoe plan ik een excursie? U kunt zich on-line opgeven via de site www.klyster.nl/activiteiten. Ga naar uurnatuur, groep 1 / 2 en klik op de aanmeldknop. U ontvangt daarna een bevestigingsmail. Hoe lang duurt de excursie? De excursie duurt 1,5 uur. Voor de heen en terugreis moet u extra tijd inplannen. De gids staat op de afgesproken tijd op u te wachten. Wees ruim op tijd, zodat de excursie op de geplande aanvangstijd kan beginnen. Wat kost de excursie? De school betaalt voor de excursie een eigen bijdrage per kind. Begeleiders zijn gratis. Na de excursie ontvangt de school een rekening. Slecht weer? De gids kan als het weer slecht is, de excursie afzeggen. De gids belt dan met de school. Wat moet de school regelen? Vervoer: De school moet zelf vervoer regelen. U rijdt langs de Sûkerei door tot het volgende parkeerterrein waar u gratis kunt parkeren in de P-vakken. Begeleiding: De gids neemt de leiding. De leerkracht en de chauffeurs nemen ieder een groepje van ongeveer 4 kinderen onder hun hoede. Kleding: Kleren en schoenen die lekker zitten en vies mogen worden. Bij slecht weer laarzen aan! Ook de begeleiders. Meenemen: De kinderen kunnen fruit meenemen. Het is handig om een fototoestel mee te nemen. De Klyster ontvangt graag uw 2 mooiste kiekjes. Kabouterpad, Bostroeptrol en Slootjevissen 3
Eten/drinken Kinderen krijgen limonade en een koekje. Eventueel nog fruit voor de kinderen. Leerkrachten kunnen voor zichzelf en de begeleiders koffie en bekertjes meenemen. Geen snoep. Wat kan de leerkracht van te voren met de leerlingen bespreken? In principe is er geen voorbereiding nodig voor deze excursie. Lessuggestie 1 kan als voorbereiding op de excursie worden gegeven. Om in de sfeer te komen is het wel heel leuk om deze voorbereidingsles te geven! Wat kan de leerkracht na de excursie met de kinderen doen? Er zijn 4 lessuggesties in deze lesbrief opgenomen die specifiek ingaan op de excursie. Kabouterpad, Bostroeptrol en Slootjevissen 4
Achtergrondinformatie De excursie is uitgezet op het terrein van Botniahiem in Damwâld. Er is bewust voor deze gevarieerde, natuurrijke omgeving gekozen. De kinderen maken op dit terrein kennis met drie verschillende biotopen en de daarbij behorende kenmerken: een weidegebied, bos en een vijver. Een open weidegebied met groen gras, geurende bloeiende bloemen, fluitende vogels en losstaande bomen en struiken is heel anders dan een bos met dicht op elkaar staande bomen, grillige boomwortels, rondslingerde takken en een zacht bladerdek. En weer heel anders is een vijver waarbij de kinderen moeten op oppassen dat ze geen natte voeten krijgen. Waar kikkers rondspringen, visjes zwemmen en waterplanten groeien. De excursie is afgestemd op de belevingswereld en ontwikkelingsniveau van kleuters. Bij het ontwikkelen en uitvoeren van de excursie is uitgegaan van vier karakteristieke eigenschappen van kleuters: spelend ontdekken, het gebruik van alle zintuigen, inlevingsvermogen en verzamelen en sorteren. Kabouterpad, Bostroeptrol en Slootjevissen 5
Kabouterpad In het weidegebied is het kabouterpad uitgezet. Kabouters zijn fantasiefiguren die kinderen sterk aanspreken. Met behulp van de hoofdkabouter (is de gids) en de houten kabouters uit de fantasiewereld worden opdrachten uitgevoerd in een omgeving die écht is. De biologische informatie is niet gefantaseerd maar de juiste informatie. (Een rups eet kool en geen gebakje). Bostroeptrol In het bosgebied ligt allemaal afval (blikjes, papier, flesjes) achtergelaten door de bostroeptrol. Afval is een storend element in het bos en dieren en planten kunnen niet in zo n troep leven. De kinderen zijn te gast bij de kabouters. Kabouters gaan met zorg om met de natuur, houden van planten en dieren en helpen ze. Deze houding wordt op de kinderen overgedragen. De kinderen helpen de kabouters met het opruimen van de troep. Zij leren de natuur zien door de ogen van de kabouters. Slootje vissen In en rond de vijver groeien en drijven waterplanten, zweven muggen, zwemmen vissen, kruipen waterdieren, drijven slakjes en watervlooien. De kinderen ontdekken dat in de vijver andere dieren voorkomen dan in het bos en het weidegebied. De kinderen mogen een schepnet door het water halen en legen in een bak met slootwater. Met behulp van een vergrootglas is er gelegenheid om de vangst te onderzoeken. Kabouterpad, Bostroeptrol en Slootjevissen 6
Lessuggesties Lessuggestie 1: Ynliedend petear / Inleidend gesprekje Materialen: wurkblêd 1 / werkblad 1 Werkvorm: klassikaal / klassikaal Tijdsduur: 10 minuten Uitvoering: As tarieding op de ekskurzje hat de learkrêft in ynliedend petear mei de bern. Der kin frege wurde: wa wit wêr t kabouters wenje, hoe sjogge kabouters der út? Wa kin wat mear fertelle oer kabouters? It is belangryk om te fertellen dat kabouters in protte fan e natuer hâlde en planten en biste helpe en der hiel foarsichtich mei om gean. Dat sy hâlde fan geuren en kleuren en dat se bisten ferstean kinne. Dernei pakt de learkrêft wurkblêd 1. Dit is in brief fan kabouter Botnia. Dizze brief lêze jo foar. Yn dizze brief wurde de bern útnoege om by de kabouters yn mearkelân op besite te gean. Om der in grut feest fan te meitsjen. Dernei sjonge jimme it ferske mearkelân fan Hindrik van der Meer. Ter voorbereiding op de excursie kan de leerkracht een inleidend gesprekje houden. Er kunnen vragen gesteld worden als: wie weet waar kabouters wonen? Hoe zien kabouters eruit? Wie weet nog iets te vertellen over kabouters? Het is van belang om te vertellen dat kabouters veel van de natuur houden en planten en dieren helpen en er heel voorzichtig mee omgaan. Dat ze van geuren en kleuren houden en dat ze dieren kunnen verstaan. Vervolgens haalt u werkblad 1 tevoorschijn. Dit is een brief van kabouter Botnia. Deze brief leest u voor. In deze brief worden de kinderen uitgenodigd bij de kabouters op bezoek te gaan. Vervolgens zingt u samen met de kinderen het lied: mearkelân van Hindrik van der Meer. Lessuggestie 2: Tekeningen op het schoolplein Materialen: stoepkrijt Werkvorm: individueel Tijd: 20 minuten Uitvoering: Met stoepkrijt tekenen de kinderen hun belevenissen, opgedaan tijdens de excursie, op de tegels van het schoolplein. Na afloop ziet het schoolplein er feestelijk uit. Kabouterpad, Bostroeptrol en Slootjevissen 7
Lessuggestie 3: Sneupkaart Materialen: werkblad 2 Werkvorm: in groepjes van twee Tijdsduur: 15 minuten Uitvoering: De kinderen gaan op het schoolplein op zoek naar onderwerpen die ze tijdens de excursie hebben gezien. Op de kaart kunnen ze een kruisje zetten als ze het voorwerp ook gevonden hebben. Lessuggestje 4: kabouter Botnia beweecht Materialen: wurkblêd 3 Wurkfoarm: klassikaal en allinnich Tiid: 20 minuten Utfi ering: De juf lêst it ferhaal 2x foar. De earste kear lêst de learkrêft it ferhaal en de bern harkje. De 2e kear bewege de beukers troch it ferhaal út te byldzjen. Lessuggestie 5: Woordkaarten Materialen: werkblad 4a en 4b Werkvorm: klassikaal of individueel Tijdsduur: afhankelijk van de uitvoering Kabouterpad, Bostroeptrol en Slootjevissen 8
Uitvoering: Met de woordkaarten kunnen verschillende activiteiten uitgevoerd worden: Nastempelen. Sorteren: welke woordkaarten horen bij het kabouterpad, bij het bos en bij het vissen in de vijver, vraag de kinderen waarom deze bij elkaar horen. Leg een aantal kaarten neer op een rij en vraag de kinderen er goed naar te kijken, daarna 1 weghalen en vragen welke is weggehaald. Leg een aantal kaarten op tafel neer, beschrijf één plaatje. Laat de kinderen raden welke het is. Lessuggestie 5: Werkboekje Materialen: werkbladen 5a t/m 5e Werkvorm: individueel Tijdsduur: afhankelijk van de uitvoering Uitvoering: Ieder kind maakt een eigen werkboek. Alle werkbladen worden verzameld en in elkaar geniet. De werkbladen bestaan uit tellen, herkennen van de kleuren, schrijfpatronen, stempelen, sorteren. Op www.piekie.com; www.digischool.nl en www.kleutergroep.nl onder het onderwerp herfst, kabouters, kikkers zijn meer werkbladen te vinden voor groep 1 en 2. Lessuggestie 6: Kabouters schilderen Materialen: schuin afgezaagde boomstam, verf, watten, lijm, vouwpapier Werkvorm: individueel Tijdsduur: afhankelijk van de uitvoering Uitvoering: Beschilder de schuin afgezaagde boomstammetjes als een kabouter. Voor de baard kunnen watten gebruikt worden en voor de muts rood vouwpapier. Idee afkomstig van: www.jufjanneke.nl/kabouters Kabouterpad, Bostroeptrol en Slootjevissen 9
Kabouterpad, Bostroeptrol en Slootjevissen 10
Kabouterpad, Bostroeptrol en Slootjevissen 11
Kabouterpad, Bostroeptrol en Slootjevissen 12
Kabouterpad, Bostroeptrol en Slootjevissen 13
Kabouterpad, Bostroeptrol en Slootjevissen 14
Kabouterpad, Bostroeptrol en Slootjevissen 15
Kabouterpad, Bostroeptrol en Slootjevissen 16
Kabouterpad, Bostroeptrol en Slootjevissen 17
Kabouterpad, Bostroeptrol en Slootjevissen 18
Kabouterpad, Bostroeptrol en Slootjevissen 19
Kabouterpad, Bostroeptrol en Slootjevissen 20
Kabouterpad, Bostroeptrol en Slootjevissen 21
Kabouterpad, Bostroeptrol en Slootjevissen 22
Kabouterpad, Bostroeptrol en Slootjevissen 23
Kabouterpad, Bostroeptrol en Slootjevissen 24
Kabouterpad, Bostroeptrol en Slootjevissen 25
Kabouterpad, Bostroeptrol en Slootjevissen 26
Kabouterpad, Bostroeptrol en Slootjevissen 27
Kabouterpad, Bostroeptrol en Slootjevissen 28