Handboek cultuursensitieve zorg Door Janine Gaal, student verpleegkunde Hogeschool Windesheim. In samenwerking met ProMemo, Expertisecentrum Dementie voor Professionals van Hogeschool Windesheim. Met dank aan: Gözde Duran, Birsen Tas en de geïnterviewde mantelzorgers
In gesprek met mantelzorgers van migranten ouderen Birsen Tas werkt bij stichting Wijz, dit is een welzijnsorganisatie. Het biedt welzijn op recept en organiseert buurtkamer voor verschillende culturen. Bij cultuursensitief werken is het van belang om aan te bieden wat past bij de cultuur. Bij de buurtkamers wordt dat gedaan door activiteiten te bieden die passend zijn en in te spelen op de taal. Communicatie - 1 e contact: Zorg dat er iemand bij het gesprek is die de taal spreekt; - Belangrijk als zorgverlener is om je verstaanbaar te maken. Tijdens dit project zijn er pictogrammen ontwikkeld passend bij de thuiszorg, zie bijlage I; - Vriendelijkheid en een glimlach is altijd van belang, maar extra belangrijk als de zorgvrager niet dezelfde taal spreekt als de zorgverlener. Dit straalt rust uit; - Boosheid komt ergens vandaan. Vaak is het onbegrip wat wegkomt uit de andere taal. - De tijd nemen en blijven zitten wordt aangedragen als punt wat zou kunnen helpen bij het opbouwen van een vertrouwensband; - Belangrijk is om vaste zorgverleners naar zorgvragers met een migratieachtergrond te laten gaan. Dit geeft herkenning en helpt bij het opbouwen van een vertrouwensband; - Duidelijkheid scheppen en bieden; - Schakel de mantelzorgers in om de gebruiken en gewoontes van de zorgvrager te leren kennen. Bijvoorbeeld, wat is normaal om te eten? Hoe gaat het wassen en/of douchen? - Goed contact tussen de medewerkers en de mantelzorgers is van belang om de zorg zo goed en rustig mogelijk te laten verlopen; - Geluid van de telefoon uit; - Dementie kan door migranten anders verklaard worden, bijvoorbeeld als onderdeel van normale veroudering of bezetenheid. Daarom kan er een taboe op heersen; - Probeer de zorgmomenten te plannen om de gewoontes en gebruiken van de migrant. Een migrant bid bv 5 keer per dag en zoveel mogelijk rekening houdend met feestdagen als de Ramadan. ADL - Hygiëne is voor mensen met een migratieafkomst erg belangrijk, bij bepaalde migrantengroepen is het daarom belangrijk om de schoenen uit de doen bij de voordeur. De achterliggende reden is dat mensen alle viezigheid van buiten niet in hun huis willen hebben. - Bij het wassen wordt het gezicht zonder washand gewassen, washandje niet gebruiken bij het wassen. Wassen is eigenlijk not-done, of douchen of niks. o Bij de kleding kan het normaal zijn om 3 paar sokken over elkaar aan te trekken. Het is wel belangrijk om dit te checken bij de familie van de zorgvrager; - Douchen: twee keer de haren wassen en inzepen; - Ritueel wassen voor het bidden. Eten en drinken
- Niet 1 koekje, maar bijvoorbeeld de hele trommel; - Eten en drinken nemen mensen niet aan als de ander niet eet of drinkt; - Vaak wordt er tomaat en komkommer bij de maaltijden op tafel gezet;
Stappen voor een cultuursensitieve voorlichting en cultuursensitief contact STAP 1 - Verdiep in de manier van informatieoverdracht. Flyeren is een heel Nederlandse manier om informatie als een voorlichting over te dragen. Voor mensen uit niet-westerse culturen is het passender om mond-tot-mond informatie te verspreiden. STAP 2 - Kom in contact met de doelgroep en ga in gesprek. Ga in gesprek met mensen of mantelzorgers met een migratieachtergrond. Op deze manier kun je informatiebehoefte bepalen en kan er genetwerkt worden. Er zijn verschillende organisaties die hierin kunnen helpen en ondersteunen. Onderstaande organisaties zijn één van de organisaties die op de hoogte zijn van de huidige stand van zaken en de sociale kaart in Zwolle kennen. ProMemo Expertisecentrum Dementie voor Professionals, hogeschool Windesheim Contactpersoon: Gözde Duran: g.duran@windesheim.nl Stichting Wijz welzijn Wijz kan helpen met het vinden van een passende vrijwilliger of van een tolk. Contactpersoon: Birsen Tas: b.tas@wijz.nu ZwolleDoet! ZwolleDoet! is een mantelzorgondersteuning en een vrijwilligersondersteuning. Telefoonnummer: 038 422 52 00 STAP 3 - Onderzoek hoe je kan aansluiten bij de informatiebehoefte. Onderzoek wat de doelgroep al weet over bijvoorbeeld dementie en sluit hierop aan. Gebruik geen moeilijke woorden, hou het simpel en duidelijk. STAP 4 - Verspreidt de informatie op een passende manier en blijf in contact Ben je er van bewust dat een andere cultuur ander gebruiken heeft. Houd dit in je achterhoofd bij het contact met mensen met een migratieachtergrond. Blijf in gesprek met de mantelzorgers en de zorgvragers en blijf evalueren.
STAP 5 - Investeer in de relatie en in het contact. Schrijf de gewoontes en de gebruiken van een zorgvrager in samenspraak met de mantelzorger op in bijvoorbeeld het zorgplan of de Omaha aanleiding. Betrek de mantelzorgers bij het proces.
Pictogrammen De pictogrammen zijn verdeeld in 6 thema s, namelijk: intake, gevoelens, persoonlijke- en verpleegkundige zorg, medicatie, pijn en overige klachten, communicatie. Onder elk thema staan de pictogrammen uitgeschreven. De pictogrammen zijn afkomstig van www.sclera.nl Intake - Icare heeft beroepsgeheim; - Gesprek; - Zorgplan tekenen. Hiermee geeft u akkoord dat Icare zorg komt leveren; - Evalueren zorgplan; - U kunt ons altijd bellen. - Geen alcoholgebruik - Wel alcoholgebruik - Wie is uw dokter? - Wie is uw apotheek? - Persoonsalarmering; - Hoe gaat het slapen?
Intake Icare heeft beroepsgeheim. Gesprek Zorgovereenkomst tekenen. Hiermee geeft Evalueren zorgplan u akkoord dat Icare zorg komt leveren.
U kunt ons altijd bellen. Geen alcoholgebruik Wel alcoholgebruik. Wie is uw dokter?
Wie is uw apotheek? Persoonsalarmering Hoe gaat het slapen?
Gevoelens - Blij; - Boos; - Verdrietig; - Pijn;
Gevoelens Blij Boos Verdrietig Pijn
Persoonlijke- en verpleegkundige zorg - Aankleden; - Uitkleden; - Douchen; - Haren wassen; - Kunstgebit poetsen; - Incontinentiemateriaal vervangen; - Scheren; - Tanden poetsen; - Blaastraining - Bloeddruk meten; - Gewicht wegen; - Gehoorapparaat; - Thermometer; - Wisselligging;
Persoonlijke- en verpleegkundige zorg Aankleden Uitkleden Douchen Haren wassen
Kunstgebit poetsen Incontinentiemateriaal vervangen Scheren Tanden poetsen
Blaastraining Bloeddruk meten Gewicht wegen Gehoorapparaat
Thermometer Wisselligging
Medicatie - Aërosol (vernevelaar); - Ambulance; - Apotheek; - Pufje; - Injectie; - Medicatie; - Neusdruppels; - Oordruppels; - Zalf;
Medicatie Aërosol (vernevelaar) Ambulance Apotheek Pufje
Injectie Medicatie Neusdruppels Oordruppels
Zalf
Pijn en overige klachten - Borstpijn; - Buikpijn; - Keelpijn; - Hoofdpijn; - Tandpijn; - Misselijk; - Hoesten; - Zweten;
Pijn en overige klachten Borstpijn Buikpijn Keelpijn Hoofdpijn
Tandpijn Misselijk Hoesten Zweten
Communicatie - Gesprek; - Bellen; - Hallo, hoe gaat het?; - Goed of slecht? Positief of negatief?; - Vraag; - Wilt u iets drinken?; - Warme drank; - Drinken; - Hoe gaat het eten? Wat wilt u eten?; - Hoe gaat het drinken? Wat wilt u drinken?; - Wilt u iets eten? - Koffie; - Peper en zout; - Suiker; - Thee; - Dokter; - Rollator; - Slapen.
Communicatie Gesprek U kunt ons altijd bellen. ` Icare: 0522 277 540 Hallo, hoe gaat het? Goed of slecht? Positief of negatief?
Vraag Wilt u iets drinken? Warme drank Drinken
Hoe gaat het eten? Wat wilt u eten? Hoe gaat het drinken? Wat wilt u drinken? Hoe gaat het eten? Wilt u iets eten? Wat wilt u eten?
Koffie Peper en zout Suiker Thee
Dokter Rollator Slapen