DIAGNOSTISCH PROTOCOL VOOR JONGVOLWASSENEN MET DYSLEXIE Wim Tops Nationale Dyslexie Conferentie
INHOUD Inleiding Nieuwe studie van Callens, Tops, & Brysbaert (2012) Beknopt diagnostisch protocol van Tops, Callens, Lammertyn, Van Hees, & Brysbaert (2012) Begeleiding van jongvolwassenen met dyslexie
Inleiding
INLEIDING Toenemende instroom van studenten met dyslexie in het hoger onderwijs (±2 tot 3 %) Weinig empirisch onderzoek naar deze doelgroep in Vlaanderen en Nederland Recent ontwikkelde diagnostische instrumenten voor jongvolwassenen met (vermoeden van) dyslexie GL&SCHR (De Pessemier & Andries, 2009) IDAA (Van der Leij et al., 2012)
OVER DE GRENZEN 95% van het onderzoek is Engelstalig Gebruik van kleine steekproeven Afwezigheid van een controlegroep Hi! We have dyslexia
PROBLEEM Dyslexie is taalafhankelijk (Ziegler & Goswami, 2005) Verschillen in de organisatie van het onderwijssysteem Vrije toegang versus selectief onderwijs Invloed op het cognitief profiel van studenten
Odysseus Project Universiteit Gent Callens, Tops, & Brysbaert (2012)
NIEUWE STUDIE Hallo! Wij hebben dyslexie
NIEUWE STUDIE Grotere betrouwbaarheid o.m.v. grote steekproeven Vergelijking met een controlegroep Klinisch relevante resultaten voor het werkveld Generaliseerbaar naar andere alfabetische talen
STUDENTEN MET DYSLEXIE 100 eerstebacholorstudenten met dyslexie Achterstandscriterium Hardnekkigheidscriterium Exclusiecriterium 100 studenten zonder dyslexie Zelfde leeftijd Zelfde geslacht Zelfde studierichting
ONDERZOCHTE VAARDIGHEDEN COGNITIE METACOGNITIE PERSOONLIJKHEID
ONDERZOCHTE VAARDIGHEDEN COGNITIE Intelligentie Woordenschat Geheugen Executieve functies Verwerkingssnelheid Lees- en schrijfvaardigheid Nationale Studiedag Dyslexie Groeninge Conferentie 2013
ONDERZOCHTE VAARDIGHEDEN METACOGNITIE Studiehouding Studiestrategieën Faalangst Concentratie Tijdbeheer
PROBLEMEN MET MVT PERSOONLIJKHEID Extraversie Neuroticisme Openheid Altruïsme Conscientieusheid
VARIABELEN Cognitie Totaal IQ Vloeiend IQ Gekristalliseerd IQ Woordenschat Probleemoplossend denken Kortetermijngeheugen Langetermijngeheugen Fonologische verwerking Verwerkingssnelheid Hoofdrekenen Lezen Tekstbegrip Woorden lezen Pseudowoorden lezen Engelse woorden lezen Tekst lezen Stillezen Spelling Woordspelling Spellingregels Engelse woordspelling Zinnendictee Morfologie en syntaxis Samenvatting schrijven Metacognitie Attitude en motivatie Concentratie en faalangst Tijdbeheer Informatieverwerking Hoofdideeën selecteren Studietechnieken Teststrategieën Persoonlijkheid Extraversie Neuroticisme Openheid Altruïsme Conscientieusheid
RESULTATEN Cognitie Totaal IQ Vloeiend IQ Gekristalliseerd IQ Woordenschat Probleemoplossend denken Kortetermijngeheugen Langetermijngeheugen Fonologische verwerking Verwerkingssnelheid Hoofdrekenen Vergelijkbare (vloeiende) intelligentie Grote verschillen voor hoofdrekenen Vergelijkbaar geheugen behalve Zwakker fonologische KTG Problemen met het oproepen van feiten uit het LTG Algemeen tragere verwerkingssnelheid maar niet minder nauwkeurig Verminderd fonologisch bewustzijn
RESULTATEN Lezen Tekstbegrip Woorden lezen Pseudowoorden lezen Engelse woorden lezen Tekst lezen Stillezen Spelling Woordspelling Spellingregels Engelse woordspelling Zinnendictee Morfologie en syntaxis Samenvatting schrijven Vooral problemen met lezen en spelling Spelling > lezen Woord = zin Engels = Nederlands Snelheidsprobleem (niet voor spelling) Geen groot verschil voor tekstbegrip indien voorgelezen
RESULTATEN Metacognitie Attitude en motivatie Concentratie Faalangst Tijdbeheer Informatieverwerking Hoofdideeën selecteren Studietechnieken Teststrategieën Even gemotiveerd om te studeren Minder goed in het selecteren van hoofdideeën Minder efficiënte teststrategieën Metacognitieve kennis is vergelijkbaar Tops et al. (in revisie) Goede controlestrategieën in functie van de taak Minder goed in spelling maar niet minder zeker erover
RESULTATEN Persoonlijkheid Extraversie Neuroticisme Openheid Altruïsme Conscientieusheid Jongvolwassenen met dyslexie zien zichzelf niet anders dan leeftijdsgenoten Groepen goed gematcht Pleidooi voor dyslexie als geïsoleerde lees- en spellingstoornis met variantie in socio-emotionele aspecten vergelijkbaar in de populatie Beperking: selecte groep van hoogfunctionerende studenten met dyslexie
ALGEMEEN Opvallende gelijkenis met Engelse resultaten Generaliseerbaar naar alfabetische talen Bevestiging van de traditionele definities (discrepantiemodel) Grote individuele verschillen Nood aan gestandaardiseerde diagnostiek d.m.v. efficiënte protocollen
Beknopt diagnostisch protocol Tops, Callens, Lammertyn, Van Hees, & Brysbaert (2012)
INLEIDING Nood aan gestandaardiseerde diagnostiek voor jongvolwassenen Docenten vragen betrouwbare en valide diagnosticering i.f.v. faciliteiten Vragen over de organisatie van screening en diagnosticering in hoger onderwijs (Johnson et al., 2010) Recente screeningsmaterialen voor jongvolwassenen met dyslexie Weinig materiaal voor niet-engelstaligen Probleem met generaliseerbaarheid Bv. GL&SCHR (De Pessemier & Andries, 2009) en IDAA (van der Leij, 2012)
LITERATUUR Studie van Hatcher, Snowling en Griffiths (2002) Ruim cognitief profiel bij studenten met dyslexie (n = 23) en controlestudenten (n = 50) Discriminantanalyse (postdictie) 95% correct geclassificeerd op basis van 4 tests: Woordspelling Woorden lezen Verbaal KTG Schrijfsnelheid (kopieertaak)
ONDERZOEKSVRAGEN 1. Is een klein aantal testen voldoende om dyslexie vast te stellen bij jongvolwassenen? 1. Zijn de resultaten van Hatcher et al. (2002) generaliseerbaar? - Naar talen met een transparantere klanktekenkoppeling - Naar landen zonder toegangsvoorwaarden in het hoger onderwijs 1. Kunnen de resultaten gebruikt worden in nieuwe populaties van studenten met dyslexie?
METHODE Postdictie (Hatcher et al. 2002) Overschatting van het percentage van de systematische variantie Sample-specifieke variantie (ruis) wordt gebruikt om het model te fitten Generaliseerbaarheid naar een nieuwe steekproef leidt tot slechtere resultaten Predictie Training data versus test data Vermijdt overfitting (de fit neemt af van het moment dat er enkele variabelen ingegeven zijn) Ockham s hill = model verklaart ruis in plaats van de prestaties op bepaalde variabelen (Gauch, 2002)
PREDICTIEF MODEL Selectie van 10 variabelen met grootste effect size Correlaties berekenen tussen variabelen Multicolineariteit vermijden ( R >.70) Beste predictoren van Hatcher et al. (2002) toevoegen Resampling methode = tienvoudige crossvalidering (Kuhn, 2008)
BOTTOM FIVE Cognitie Totaal IQ Vloeiend IQ Gekristalliseerd IQ Woordenschat Probleemoplossend denken Kortetermijngeheugen Langetermijngeheugen Visueel geheugen Fonologische verwerking Verwerkingssnelheid Hoofdrekenen Lezen Tekstbegrip Woorden lezen Pseudowoorden lezen Engelse woorden lezen Tekst lezen Stillezen Spelling Woordspelling Spellingregels Engelse woordspelling Zinnendictee Morfologie en syntaxis Samenvatting schrijven Metacognitie Attitude en motivatie Concentratie en faalangst Tijdbeheer Informatieverwerking Hoofdideeën selecteren Studietechnieken Teststrategieën Persoonlijkheid Extraversie Neuroticisme Openheid Altruïsme Conscientieusheid
TOP TIEN Cognitie Totaal IQ Vloeiend IQ Gekristalliseerd IQ Woordenschat Probleemoplossend denken Kortetermijngeheugen Langetermijngeheugen Fonologische verwerking Verwerkingssnelheid Hoofdrekenen Lezen Tekstbegrip Woorden lezen Pseudowoorden lezen Engelse woorden lezen Tekst lezen Stillezen Spelling Woordspelling Spellingregels Engelse woordspelling Zinnendictee Morfologie en syntaxis Samenvatting schrijven Metacognitie Attitude en motivatie Concentratie en faalangst Tijdbeheer Informatieverwerking Hoofdideeën selecteren Studietechnieken Teststrategieën Persoonlijkheid Extraversie Neuroticisme Openheid Altruïsme Conscientieusheid
TOP TIEN Cognitie Totaal IQ Vloeiend IQ Gekristalliseerd IQ Woordenschat Probleemoplossend denken Kortetermijngeheugen Langetermijngeheugen Fonologische verwerking Verwerkingssnelheid Hoofdrekenen Lezen Tekstbegrip Woorden lezen Pseudowoorden lezen Engelse woorden lezen Tekst lezen Stillezen Spelling Woordspelling Woordspelling Spellingregels Engelse woordspelling Zinnendictee Morfologie en syntaxis Samenvatting schrijven Metacognitie Attitude en motivatie Concentratie en faalangst Tijdbeheer Informatieverwerking Hoofdideeën selecteren Studietechnieken Teststrategieën 91 % Persoonlijkheid Extraversie Neuroticisme Openheid Altruïsme Conscientieusheid
REGRESSIE P(dyslexie) = exp(log-odds dys van persoon X) / (1 + exp(log-odds dys van persoon X)) Bv. persoon X score van 94 woordspelling score van 72 woorden lezen score van 116 fonologisch bewustzijn (omkeringen) Log-odds dys = 18.63079-0.14 * 94-0.09 * 72 + 0.04 * 116 = 4.284 De log odds dat iemand met deze scores dyslexie heeft = exp(4.284) = 72.5 x groter dan de log odds dat deze persoon geen dyslexie heeft De kans dat deze persoon dyslexie heeft = exp(72.5) / (1 + exp(72.5) )= 0.986
DIAGNOSTIEK BIJ JONGVOLWASSENEN 91% van de studenten kan correct worden geclassificeerd d.m.v. 3 tests Woordspelling Woorden lezen Fonologische taak (omkeringen) Verschil in variabelen met Hatcher et al. (2002) Kernproblemen van jongvolwassenen met dyslexie Lezen en spellen op woordniveau Fonologisch bewustzijn Nationale Overleg Dyslexie Praxis Conferentie P - Code 2013
DIAGNOSTIEK BIJ JONGVOLWASSENEN Protocol voor categorische of onderkennende diagnostiek van dyslexie Baseline voor verder bijkomend onderzoek - Hulpvraag van de jongvolwassene centraal staat - Handelingsgericht werken primeert - Sterktezwakteanalyse in functie van totaalbenadering Beperking van het onderzoek - Variabelenselectie van Callens, Tops, & Brysbaert (2012) - Mogelijkheid tot uitbreiding met nieuwe variabelen Nationale Overleg Dyslexie Praxis Conferentie P - Code 2013
Begeleiding jongvolwassenen met dyslexie
HANDELINGSGERICHT WERKEN Geen pleidooi voor beperking van diagnostische protocollen Duidelijkheid over de hulpvraag Bv. hogescholen en universiteiten hertesten jaarlijks veel studenten op dyslexie Bv. uitgebreid diagnostisch protocol omwille van studieproblemen waarbij dyslexie één van de beïnvloedende factoren is Correcte beeldvorming over wat dyslexie inhoudt bij jongvolwassenen Nationale Studiedag Dyslexie Groeninge Conferentie 2013
EVIDENTIE VOOR FACILITEITEN Docentperspectief versus leerlingperspectief Docent past zich aan een zwakte van de leerling Leerling compenseert zelf een zwakte om leerdoelen te bereiken Groeiperspectief Metacognitie stimuleren Zelfredzaamheid stimuleren Oplossingsgerichte aanpak Nadruk op verantwoordelijkheid van de jongere (sterktes) Zwaktes niet loskoppelen of isoleren Actief oplossingen laten formuleren Gezamenlijke inzet van school, leerkracht en leerling Nationale Studiedag Dyslexie Groeninge Conferentie 2013
VOORBEELDEN VAN FACILITEITEN Lezen en spelling Tekst-naar-spraaksoftware Spellingschecker Verwerkingssnelheid Grote invloed van tijdsdruk Meer tijd voor examens Oproepproblemen en werkgeheugendeficits Gebruik van rekenmachine Spreiding van examens, geheugenkaarten, formularia Nood aan ondersteuning bij nota s of gebruik laptop tijdens lessen Moderne vreemde talen Begeleiding en/of compenserende maatregelen Nationale Studiedag Dyslexie Groeninge Conferentie 2013
Contact Wim.tops@lessius.eu Tel. 03 241 08 09 code@lessius.eu www.codelessius.eu