Kabinet Jo Vandeurzen Vlaams minister van Welzijn, Volksgezondheid en Gezin 30 september 2010 Generatie Nu: nù jong van hart Ouderenbeleidsplan pleit voor samenleving voor àlle leeftijden Vorige vrijdag keurde de Vlaamse Regering het Ouderenbeleidsplan 2010 2014 goed. Nu volgt de bespreking ervan in het Parlement. Het plan gaat na wat ouder worden in Vlaanderen betekent, geeft een visie op de plaats van ouderen in de Vlaamse samenleving en stuurt aan op een grote betrokkenheid van ouderen bij de samenleving. Voor het plan werden ouderenorganisaties en de Vlaamse, Brusselse, provinciale en lokale ouderenraden geconsulteerd. Morgen vrijdag start in de media de campagne Generatie Nu. Die moet de inschatting die we van ouderen hebben, nuanceren. Dat door de toenemende vergrijzing de nood aan zorg toeneemt, is maar één kant van dat verhaal. De Vlaamse Regering steunt de generatie van ouderen die voluit in het leven staat, zich engageert, zich betrokken voelt bij de samenleving. De ouderen hebben een grote kracht, ze zijn waardevol, of ze nu zorgbehoevend zijn of niet, zegt minister van Welzijn, Volksgezondheid en Gezin Jo Vandeurzen: hun engagement is van grote waarde voor de samenleving. Communicatie.vandeurzen@vlaanderen.be Pagina 1
Sterke vergrijzing De 21ste eeuw wordt voor alle landen de eeuw van de bevolkingsveroudering. In België zijn er vandaag 1,86 miljoen mensen die 65 jaar en ouder zijn. In 2020 zullen ze met 2,22 miljoen zijn. Dat is plus 20%. De volgende 10 jaar groeit de groep van 80- plussers tot bijna 577.000, tegenover 540.000 nu. Vooral in Vlaanderen stijgt het aantal ouderen. Tussen 2010 en 2020 zal het aantal 65-plussers toenemen van 1,13 miljoen tot 1,35 miljoen. Over 10 jaar zullen er bijna 84.000 80-plussers meer zijn. Nog spectaculairder is de verwachte evolutie van het aantal honderdjarigen: van 950 nu tot 2240 in 2020. In 2020 zal 21% van de Vlaamse bevolking bestaan uit 65-plussers, tegenover 18% in 2005. Dit is meer dan in de andere gewesten. Het aandeel van de 80-plussers zal stijgen van 4% in 2005 tot 6% in 2020. Tot 2035 ligt het aandeel 65-plussers in Vlaanderen lichtjes boven het gemiddelde voor de EU-27, nadien zakt het eronder (figuur 1). Figuur 1: Prognose van het aandeel 65-plussers in de bevolking voor de gewesten, België en voor de EU (Beginstand voor 2005 is afgeleid uit de officiële registraties) Communicatie.vandeurzen@vlaanderen.be Pagina 2
Het aantal geboorten in het Vlaamse Gewest neemt sinds 2003 opnieuw toe. Dat betekent niet dat er sprake is van een demografische kentering. De vruchtbaarheid is nog altijd te laag om in de vervanging van de generaties te voorzien. Verwacht wordt dat de ontgroening en de vergrijzing doorzetten. De leeftijdspiramide krijgt alsmaar meer een zware top en een smalle basis, zoals geïllustreerd in figuur 2. Figuur 2: Leeftijdspiramide van de bevolking van het Vlaamse Gewest, met stand op 31-12-2007 en prognose voor 31-12-2020. Vrouwen zijn op oudere leeftijd duidelijk in de meerderheid en dat zal ook zo blijven. In absolute aantallen gaat het in Vlaanderen om ruim 475.000 mannen en meer dan 625.000 vrouwen van 65 jaar en ouder. Vooral op hoge leeftijd is het genderverschil duidelijk: de leeftijdsgroep van 80 tot 95 jaar bestaat voor twee derde uit vrouwen, het aandeel vrouwen bij de 95-jarigen of ouder is meer dan 80%. Het opleidingsniveau stijgt (geleidelijk). De babyboomgeneratie die straks met pensioen gaat, zal beter geïnformeerd, mondiger en daardoor ook kritischer zijn. Er zullen meer alleenstaande ouderen zijn door scheiding. Begin 2007 waren 64% van alle Vlaamse zestigplussers gehuwd, 25% was verweduwd, 6% gescheiden en een Communicatie.vandeurzen@vlaanderen.be Pagina 3
even grote groep nooit gehuwd. Het aantal gescheiden ouderen zou de afgelopen vijftien jaar bijna verdubbeld zijn. Basisprincipes van het Vlaams ouderenbeleid Een Vlaams ouderenbeleid moet de voorwaarden creëren om: de toegang van elke oudere tot de economische, sociale en culturele rechten te waarborgen; discriminatie en sociale uitsluiting op basis van leeftijd te voorkomen en te verminderen; de deelname van ouderen aan de evaluatie van dit beleid mogelijk te maken; een inclusief, gecoördineerd en samenhangend beleid te verwezenlijken. Rol van ouderen in uitvoering ouderenbeleidsplan Voor de realisatie van het ouderenbeleidsplan rekent de Vlaamse overheid ook op de ouderen zelf. Vlaanderen kan iets betekenen voor ouderen, maar ook andersom kunnen ouderen heel wat betekenen voor Vlaanderen. Coördinerend minister van het Vlaamse ouderenbeleid, Jo Vandeurzen, belegde een consultatieronde bij ouderenraden en -organisaties. Die leverde volgende prioritaire rollen van ouderen op: actieve deelname aan initiatieven, verenigingen en adviesorganen; het doorbreken van vereenzaming en sociaal isolement door in contact te treden met leeftijdsgenoten; het bijdragen aan het collectieve geheugen door overdracht van kennis en expertise; zelf meewerken aan positieve beeldvorming door in te spelen op media en cultuur; blijvende ervarings- en kennisverrijking volgens het principe levenslang leren ; een kritische consument blijven met een open geest voor nieuwe producten of diensten; het uitdragen en opnemen van de (inter)generationele solidariteit. Communicatie.vandeurzen@vlaanderen.be Pagina 4
De campagne Generatie Nu wil voormelde rollen benadrukken. De Vlaamse Regering ondersteunt de generatie ouderen van vandaag ten volle. 8 thema s met doelen en acties Het Vlaams ouderenbeleidsplan 2010-2014 bevat de doelstellingen en acties van alle Vlaamse beleidsdomeinen. Ze zijn geordend volgens 8 thema s die vertrekken van een specifieke omgevingsanalyse. We overlopen ze en geven enkele voorbeelden. Informatie, inspraak en participatie o Ouderen kunnen pas volwaardig aan de samenleving participeren als ze voldoende geïnformeerd zijn. We ordenen de informatie en bieden ze op maat aan. o We stimuleren de participatie en inspraak van ouderen aan de besluitvormingsprocessen en verstevigen zo het maatschappelijk draagvlak. : o een betere kennis en het toekennen van sociale rechten moet er toe leiden dat ouderen beter op de hoogte zijn van de maatregelen die hun leven kunnen verbeteren; o participatie van ouderen in het lokaal ouderenbeleid bevorderen via specifiek BVR over lokaal ouderenbeleid; o thuiszorg en residentiële ouderenzorg leveren meer vraaggerichte zorg op. Armoede en sociale bescherming o Om een waardig en onafhankelijk leven te leiden, is een minimum aan financiële middelen noodzakelijk. o In Vlaanderen leven te veel mensen in armoede. Onder hen heel wat ouderen. Armoede leidt tot een lagere cultuurparticipatie, minder sociale contacten, een lagere scholingsgraad, minder goede woonomstandigheden en uitstel van gezondheidszorgen. o Vlaanderen bestrijdt bestaansonzekerheid en armoede. We verruimen de sociale bescherming van de Vlamingen, zodat we hun grondrechten beter kunnen waarborgen. Communicatie.vandeurzen@vlaanderen.be Pagina 5
o samenstellen decreet sociale bescherming; o aanbod van woonzorgvoorzieningen meer ouderen in armoede laten bereiken; o toeleiding ouderen met schulden naar schuldbemiddelingsdiensten verbeteren. Diversiteit en discriminatie o De ouderengroep is geen homogene groep. Ouderen verschillen in opvoeding, sociale achtergrond, seksuele geaardheid, religie, gezinssamenstelling, inkomen, gezondheid, leefstijl... o We staan open voor alle ouderen, stimuleren interculturalisering en bestrijden discriminatie op grond van leeftijd, etnische afkomst, seksuele voorkeur of gender. o we voorkomen en gaan discriminatie op grond van leeftijd tegen; de Meldpunten Discriminatie houden zich meer bezig met ouderen; o we gaan de impact na van de leeftijdsgrens in het aanbod voor personen met een handicap en maken een budgetinschatting; o we maken het zorgaanbod voor ouderen van etnisch-culturele minderheden toegankelijk; o we verbeteren de aanpak ouderenmisbehandeling. Communicatie.vandeurzen@vlaanderen.be Pagina 6
Gezondheid, sport en welzijn o Zoals voor andere leeftijdsgroepen is gezondheid ook voor ouderen het hoogste goed. Vlaanderen kiest voor het behoud van een autonoom en kwaliteitsvol leven en moedigt een gezonde en sportieve leefstijl aan. o Een vernieuwend zorgaanbod speelt in op lichamelijke, psychische en sociale noden. Er zijn drie voornemens: 1. Zelfredzaamheid 2. Voorrang aan de meest kwetsbaren 3. Zolang mogelijk in de vertrouwde thuisomgeving o seniorensport richt zich meer op ouderen; o preventie van infectieziekten en geneesmiddelengebruik; o vernieuwend aanbod aan woonzorgvoorzieningen; o uitdrukkelijk meer aandacht voor ouderen in het aanbod van geestelijke gezondheidszorg; o voldoende capaciteit in gehandicaptenzorg aangepast aan de specifieke noden van ouder wordende personen met een handicap; o specifieke luiken m.b.t. dementie (zie Naar een dementievriendelijk Vlaanderen. Dementieplan 2010-2014 ), palliatie en levenseinde. Actief en productief ouder worden o Ouderen zijn actief. Ze nemen allerlei rollen op en vervullen op die manier een belangrijke maatschappelijke functie. o Vlaanderen wil het actief en productief ouder worden bestendigen en stimuleren en zo de integratie in de samenleving en het welbevinden van ouderen bevorderen. Communicatie.vandeurzen@vlaanderen.be Pagina 7
o ouderen als mantelzorgers en vrijwilligers valoriseren en ondersteunen Wonen en energie (initiatief bevoegd minister) o Naarmate mensen ouder worden, zijn ze in toenemende mate aangewezen op hun directe leefomgeving, hun woning en de buurt waar ze wonen. o Vlaanderen zorgt voor aangepaste, betaalbare en duurzame woningen in een duurzame omgeving. o woonpremies en sociaal huurbesluit actualiseren; o stimulansen geven voor woningaanpassing; o de publieke ruimte toegankelijker maken; o stedelijke kernen aantrekkelijker maken voor jong én oud; o ook ouderen stimuleren om energiebesparende maatregelen te nemen Mobiliteit, toegankelijkheid en veiligheid (initiatief bevoegd minister) o De mogelijkheid om je te verplaatsen is een noodzakelijke voorwaarde om volwaardig te kunnen deelnemen aan het maatschappelijke leven. o Vlaanderen maakt daarom werk van een toegankelijke en veilige omgeving en breidt de vervoersmogelijkheden voor minder mobiele mensen uit. o het vervoer van ouderen van en naar voorzieningen verbeteren; o de toegankelijkheid van voertuigen en haltes van De Lijn verhogen; o meer en betere fietspaden laten aanleggen; o 800 gevaarlijke verkeerspunten verbeteren voor zwakke weggebruiker Communicatie.vandeurzen@vlaanderen.be Pagina 8
Cultuur, verenigingsleven, levenslang leren, toerisme en media (initiatief bevoegd minister) o Cultuur en verenigingsleven zijn hefbomen voor deelname aan de samenleving. Onze samenleving verandert snel. We investeren in levenslang en levensbreed leren, opdat ouderen bijblijven. o We moedigen de media aan om genuanceerde te berichten over ouderen. o erkenning en verdere ondersteuning voor het verenigingsleven; o we stimuleren culturele competenties bij ouderen; o we moedigen levenslang leren voor ouderen aan o.a. met acties van lokale bibliotheken; o we breiden het toegankelijke reisaanbod voor ouderen en zorgbehoevenden uit; o we richten een kenniscentrum mediawijsheid op; o de maatschappelijke return van de VRT moet centraal staan, ook voor ouderen. Communicatie.vandeurzen@vlaanderen.be Pagina 9
Het Vlaams Ouderenbeleidsplan is ter beschikking op: www.ministerjovandeurzen.be www.zorg-en-gezondheid.be http://wvg.vlaanderen.be/welzijnengezondheid/ Leo DE BOCK Woordvoerder Kabinet Jo VANDEURZEN Vlaams minister van Welzijn, Volksgezondheid en Gezin Koolstraat 35, 1000 Brussel telefoon 02 /552.64.49 gsm: 0475 92 42 89 Communicatie.vandeurzen@vlaanderen.be Pagina 10