AKKOORDBEGELEIDING
INLEIDING Dit boek is bedoeld voor mensen die graag met akkoorden willen pianospelen. Het leuke is dat je zonder noten lezen een solist, een koor, of jezelf kunt begeleiden met akkoorden. Akkoordbegeleiding is een ander uitgangspunt dan bladmuziek partituur. Ook een goed alternatief voor mensen die muziek maken op gehoor. Dit boek is een begin. Ik ben al gestart met het maken van instructie video s waarin je jezelf leert begeleiden met de piano. Het is een combinatie van muziektheoretisch inzicht en praktische oefeningen. Het hangt allemaal met elkaar samen en het kost veel minder tijd dan van begin af aan leren noten lezen. Vandaag de dag is met spotify en youtube alle muziek direct beschikbaar en tabs/chords zijn overal op internet te downloaden. Daarnaast verwachten steeds meer musici meer resultaat in minder tijd. Overal steeds nieuwe muziek, meer techniek en mogelijkheden met internet en ingewikkeld audio apparatuur. Dat is waarom naast noten lezen, bladmuziek en klassieke muziek de leer van akkoorden past bij deze tijd. Veel Succes!
INHOUD Inleiding... 2 Inleiding over toonsoorten... 4 Keuze akkoordsamenstelling en opeenvolgingen... 4 De toonsoort... 4 Getransponeerde instrumenten... 4 Veel voorkomende akkoorden per toonsoort... 4 Modulaties... 6 Belangrijkste akkoorden... 7 Omkeringen... 8 Wat is een omkering?... 8 Waarom omkeren?... 8 Linkerhand... 9 Partituur... 10 Meer weten?... 11 Lesprogramma: Pianobegeleiding voor zangers en zangeressen... 11 Inhoud van het lessenpakket voor zangers en zangeressen... 12 Proclaimer... 13
INLEIDING OVER TOONSOORTEN KEUZE AKKOORDSAMENSTELLING EN OPEENVOLGINGEN Of je nu popmuziek speelt, jazz of klassieke muziek, overal is de harmonie (akkoorden) een onderdeel van de muziek. Deze kan heel eenvoudig zijn maar ook heel ingewikkeld. Grote artiesten en componisten (zelfs Mozart) heeft vele muziek geschreven met een zeer eenvoudige akkoord samenstelling. Ik vind zelf altijd, hoe eenvoudiger de keuze van akkoordopeenvolgingen hoe meer voorspelbaar de harmonie is. DE TOONSOORT De westerse muziek kent 12 toonsoorten in majeur (grote tertstoonladder) en 12 toonsoorten in mineur (kleine tertstoonladder). Het is belangrijk om te weten in welke toonsoort je schrijft of speelt. Als akkoorden bouwstenen zijn waarmee je een huis bouwt, dan is de toonsoort de kavel waarop je het huis bouwt. De keuze van je toonsoort hangt af van bijvoorbeeld de solist. Elke zanger of zangeres heeft weer een andere stem. Ik zoek altijd naar de toonsoort waar de stem het best tot zijn recht komt/ het mooiste klinkt. Dat betekent vaak dat ik een lied nog moet transponeren of omzetten naar een andere toonsoort. Op electrische piano s is er meestal ook een transpose-knop waarop je kunt aangeven welke toonsoort je wilt dat het klinkt. Een ervaren zanger of zangeres weet vaak wel wat zijn bereik is, welke stemsoort hij of zij heeft (sopraan/alt/tenor/bas) en in welke toonsoort hij of zij graag zingt. Als je een instrumentalist begeleidt, kan het zijn dat je de toonsoort keuze laat afhangen van zijn voorkeur. Instrumentalisten die nog weinig ervaring hebben, spelen bijvoorbeeld niet graag in muziekstukken met meer dan 2 mollen of kruizen. Dat betekent dat ze graag in Bb, in F, in C, in G of in D spelen. GETRANSPONEERDE INSTRUMENTEN Houdt rekening met dat soms instrumenten getransponeerde instrumenten zijn. (hoorn, trompet, klarinet, saxofoon). Dat betekent dat je samenspeelt met een instrument voor welke een andere toonhoogte wordt gehoord dan genoteerd staat. Deze spreken wat toonsoort betreft wel een andere taal dan jij als pianobegeleider! Daar moet je rekening mee houden en zij hebben dus een aangepast akkoordschema of partituur nodig. Het is net als guldens omrekenen naar euro s. Bijvoorbeeld: Als een Eb-klarinet een C speelt, klinkt deze als een Eb. In klassieke muziek waar partituur vaak volledig is uitgeschreven, is de partij voor het getransponeerde instrument vaak al aangepast. Maar als je zelf een nummer van youtube wilt coveren, zul je dus moeten rekenen! VEEL VOORKOMENDE AKKOORDEN PER TOONSOORT Hieronder heb ik in een schema de meest voorkomende toonsoorten (de meest voorkomende majeur, en de meest voorkomende mineur toonsoorten) uitgeschreven. Ik beschrijf de toonladders t/m 3 mollen en kruizen.
C Majeur C-D-E-F-G-A-B-C geen voortekening A Mineur (parallel aan C majeur) A-B-C-D-E-F-G-A geen voortekening G Majeur G-A-B-C-D-E- F#- G Één kruis E Mineur (parallel aan G majeur) E- F#- G-A-B-C-D-E Één kruis F Majeur F-G-A- Bb- C-D-E-F Één mol D mineur (parallel aan F majeur) D-E-F-G-A- Bb- C-D Één mol D Majeur D-E-F#-G-A-B-C#-D Twee kruizen B Mineur (parallel aan D majeur) B-C#-D-E-F#-G-A-B Twee kruizen Bb Majeur Bb-C-D-Eb-F-G-A-Bb Twee mollen G mineur (parallel aan Bb majeur) G-A-Bb-C-D-Eb-F-G Twee mollen A Majeur A-B-C#-D-E-F#-G#-A Drie kruizen Fis Mineur (parallel aan A majeur) F#-G#-A-B-C#-D-E-F# Drie kruizen Eb Majeur Eb-F-G-Ab-Bb-C-D-Eb Drie mollen C mineur (parallel aan Eb majeur) C-D-Eb-F-G-Ab-Bb-C Drie mollen
MODULATIES Lang niet altijd is een muziekstuk van begin tot eind geschreven in dezelfde toonsoort. Halverwege het lied kan een verschuiving plaatsvinden naar een andere toonsoort. De volgende mogelijkheden zijn veel voorkomend in de muziek: Binnen een lied een modulatie (wijziging) van een majeur toonsoort naar zijn parallel lopende mineur toonsoort. Bijvoorbeeld van C majeur (geen voortekening) naar A mineur (geen voortekening). Deze modulatie maakt de muziek wat intiemer, kleiner en ingetogener. Binnen een lied een modulatie van een mineur toonsoort naar zijn parallel lopende majeur toonsoort. Bijvoorbeeld van A mineur naar C majeur of van E mineur naar G majeur. De voortekening blijft hetzelfde, maar toonsoort verandert. Deze modulatie maakt de muziek groter, optimistischer en opener. Binnen een lied een modulatie waarin de toonsoort hetzelfde blijft, maar: mineur wordt een majeur variant of majeur wordt een mineur variant. De voortekening veranderd dus wel. Bijvoorbeeld van C majeur naar C mineur of van Bb mineur naar Bb majeur. Ook deze modulatie maakt de muziek groter en opener, alleen dan in een grotere intensiteit: het zal de luisteraar echt opvallen dat er een verandering plaatsvindt. Binnen een lied een modulatie waarin de kleur van de toonsoort hetzelfde blijft (majeur blijft majeur of mineur blijft mineur) maar de toonsoort wordt met een halfje (soms ook een hele) verhoogd. Vooral Marco Borsato is hier goed in, en de liedjes in musicals en Disney films doen dat ook veel. Bijvoorbeeld: B majeur wordt C majeur of E mineur wordt F mineur of D majeur wordt Eb majeur. Deze modulatie geeft de muziek nog een stukje extra intensiteit en energie. Vaak een laatste boost als het refrein nog een keer wordt herhaald (zoals in kinderen voor kinderen en K3 ook vaak hoorbaar is)
BELANGRIJKSTE AKKOORDEN Voor elke toonsoort - mineur of majeur - zijn een aantal belangrijke akkoorden. Dat zijn de eerste, de vierde en de vijfde trap van de betreffende toonsoort. Verder is trap twee en trap zes ook veel voorkomend. In de eerste kolom heb ik van boven naar beneden de meest voorkomende akkoorden voor de toonsoort D majeur. In de tweede kolom staat dan het akkoordsymbool en in de derde kolom de ingrediënten van dat akkoord (welke tonen moet je aanslaan bij dat akkoord?) In de video leg ik het uit achter de piano en behandel ik meer toonsoorten dan alleen D majeur, zal ik ook ingaan op voorhoudingen en akkoord-toevoegingen. Toonsoort D Majeur Trap Akkoord Ingrediënten van het akkoord trap 1, Ook wel tonica genoemd (belangrijk!) D D-F#-A trap 2, Deze trap is altijd mineur in een majeur toonsoort, en altijd verminderd in een mineurtoonsoort Em E-G-B trap 4 Ook wel subdominant genoemd (belangrijk!) G G-B-D trap 5 Ook wel dominant genoemd (belangrijk!) A A-C#-E trap 5, Met een septiem als toevoeging, veel voorkomende variatie. A7 A-C#-E-G trap 6 De parallel lopende mineur variant B B-D-F#
OMKERINGEN WAT IS EEN OMKERING? Bij het akkoord A7 is A de eerste toon van het akkoord. Bij Em is E de eerste toon van het akkoord. Maar wat gebeurt er nu bij een omkering? Precies wat het woord al zegt: je keert het akkoord om. De drie (soms meer) tonen van het akkoord die je aanslaat klinken in een andere volgorde. In welke volgorde dat maakt niet uit. De ingrediënten blijven hetzelfde. De basis ligging (ook wel de grondligging genoemd) van G majeur is G-B-D. Bij de eerste omkering is het B-D-G (ofwel: op de terts ) De tweede omkering is D-G-B (ofwel op de kwint ) In de video laat ik het zien en geef ik meer voorbeelden en uitleg over wat je met een akkoord kan doen. WAAROM OMKEREN? Vingerzetting: als je alle akkoorden in grondligging speelt moet je voortdurend erg veel in beweging zijn, terwijl je in een kleiner register gebied al jouw akkoorden kan spelen. Het is vooral hinderlijk als je tegelijkertijd ook op bladmuziek moet kijken of een koor moet dirigeren of moet opletten of jou leerling wel genoeg ademsteun heeft. Door gebruik te maken van het fenomeen omkeringen kun je veel sneller blind pianospelen en multitasken! Daarnaast is er nog een belangrijke reden. Als ik zing achter de piano, wil ik meestal (tenzij ik daar een artistieke reden voor heb) dat mijn stem de boventoon voert. Dat de piano mijn zang ondersteund met een akkoord zonder dat de piano mij wat melodie betreft overstemt. Dit is ook deels een questie van smaak: dat de melodiestem (de lead) tevens de bovenste stem moet zijn. Maar ik wilde het toch even benoemen.
LINKERHAND Hoewel er naast de begripsvorming van akkoorden ook nog de technische kant is, weet je nu wel welke akkoorden in welke toonsoort veel voorkomend zijn en uit welke tonen de akkoorden zijn opgebouwd. Akkoorden speel je doorgaans met je rechterhand. Maar wat doe je dan met de linkerhand? De basis van de basis is dat je de grondtonen in de bas aangeeft. Bij het begeleiden van een koor of vocalist adviseer ik altijd om de bas niet te hoog te spelen. Een lage bas geeft draagkracht voor de vocalisten. Wat je ook kunt doen is met de linkerhand een dubbele bas spelen. Doorgaans heeft de rechterhand als functie het aangeven van de harmonie, en de linkerkant het aangeven van de bas. Met akkoorden geef je de basis met de bas en de harmonie met de akkoorden. Maar ritmisch geef je ook basis aan jouw solist, vocalist, ensemble of koor. Hoe je hieraan vorm kan geven beter voor te doen dmv een videoinstructie.
PARTITUUR Er zijn verschillende manieren hoe componisten en arrangeurs muziek noteren. 1. Melodie + tekst met akkoorden (vooral in boeken met kinderliedjes) 2. Melodie + tekst met een aparte pianopartij. De componist of arrangeur heeft echt de moeite gedaan om voor de pianist een partij uit te schrijven. Het voordeel hiervan is dat de persoon of de groep die je begeleidt, ook met jou mee kan lezen, en tijdens tussenstukjes of intromezzo s bijvoorbeeld, kan zien waar je bent en wanneer ze moeten invallen. Deze vorm van notatie zie je veelal in de klassieke muziek. Het nadeel is dat de toonsoort nogal is vastgelegd. Het is een hoop werk om deze notatie te transponeren. 3. Melodie + tekst met een aparte pianopartij en chords. Hetzelfde als hierboven, alleen nu kan je kiezen of je graag akkoord symbolen leest of van blad leest. 4. Tekst met alleen de akkoorden. De arrangeur gaat ervan uit dat je de melodie, maat en ritme al kent van youtube. Deze vorm van notatie is het meest verkrijgbaar voor popmuziek (lyrics & chords), kinderliedjes, sinterklaasliedjes. Veelal zie je dat het gevolg is dat je hier helemaal je eigen draai gaat geven aan de cover die je ervan maakt, of juist precies nabootst wat de originele artiest op youtube doet.
MEER WETEN? Speciaal voor zangers en zangeressen is er een lesprogramma van 8 lessen. Hiervoor kun je je aanmelden! jantineomta@gmail.com LESPROGRAMMA: PIANOBEGELEIDING VOOR ZANGERS EN ZANGERESSEN De basis voor elke zanger die zichzelf wil begeleiden achter de piano: Je gaat jouw favoriete pop nummer zingen, jezelf leren begeleiden met de piano en je krijgt een audio/video opname op dvd of op youtube! Lessenpakket van 8 privélessen Tot 21 jaar 0% BTW Een les duurt 50 minuten Geen noten lezen Aan huis of in mijn muziekstudio te Enschede Les op afspraak (ma t/m za 9:00 uur - 21:00 uur) 22,50- per les
INHOUD VAN HET LESSENPAKKET VOOR ZANGERS EN ZANGERESSEN Les 1 Akkoorden, de basis Deze les beginnen we met akkoorden (chords) aanleren van toonsoorten t/m 3 mollen en 3 kruizen. Daarmee leer je het basis principe van akkoorden en toonladders. Dit is meteen al een heel leuke en muzikale les! Je zult versteld staan wat je in een uur al kunt. Les 2 Akkoorden omkeren Deze les leer je de omkeringen van akkoorden toepassen. Je krijgt inzicht in akkoorden. Les 3 Chords downloaden en transponeren Deze les gaan we jouw favoriete lyrics met chords van internet downloaden. Je leert hoe je de chords moet transponeren naar een toonsoort die past bij jouw stem. Les 4 Akkoordbegeleiding Je leert de chords in de juiste omkeringen toepassen, terwijl je met de linkerhand de bas speelt. Zingen en spelen tegelijk zal nu al een feit zijn. Les 5 Afwerking We gaan luisteren naar het origineel en andere covers. We besteden aandacht aan het intro, riffs, timing, dynamiek en groove van jouw pianobegeleiding Les 6 Presentatie Volgende week is de opname; uiterlijk, mimiek en houding komen aan bod. Les 7 Recording Je krijgt een opname met twee video camera s en een audio opname in Cubase. Les 8 Mixen en video bewerking De audio opname wordt gemixt in Cubase. Je leert de basisprincipe s van equalizing, compressie en reverb. Deze geven je meer inzicht in jouw identieke stemgeluid! Ten slotte wordt de video bewerkt in een video bewerkingsprogramma, en kan jouw video op schijf of youtube worden gezet
PROCLAIMER Bij het samenstellen van dit e-book is grote zorg besteed aan de juistheid van de hierin opgenomen informatie. Als er volgens u onjuiste informatie verstrekt is opgenomen in dit ebook, worden correcties enorm gewaardeerd. Deze kunnen worden opgenomen naar jantineomta@gmail.com. De informatie zal dan worden bekeken en eventueel worden aangepast.