Ontwikkelingen Publieke Gezondheid Overdrachtsdocument Bestuurscommissie 2014 GGD Twente is onderdeel van Regio Twente Internet ggdtwente.nl
Het belang van een goede gezondheid is de afgelopen jaren groter geworden. Gemeenten krijgen door de transities in het sociaal domein een grotere verantwoording in het systeem van de gezondheidszorg. Gezondheidszorg wordt meer van de gemeenten. Ook het besef, dat voorkomen van ziekte beter is dan genezen en dat voorkomen ook veel kosten bespaart op langere termijn, maakt dat gezondheid meer de aandacht krijgt van gemeenten. Preventieve gezondheidszorg wordt belangrijker. Preventieve gezondheidszorg is van oudsher het domein van de gemeenten en van de GGD. De gezondheid van de Twentenaren blijft nog steeds achter op de gezondheid van de gemiddelde Nederlander. Twentenaren leven gemiddeld korter dan andere Nederlanders. In Twente ligt het sterftecijfer hoger dan het landelijk gemiddelde. In Twente zal de bevolking nog weinig groeien en gelijktijdig boven gemiddeld vergrijzen. Het gevolg is dat chronische ziekten toenemen. Het beroep op zorgvoorzieningen zal navenant groeien. De komende jaren is het belangrijk om, voortbouwend op de ingeslagen weg, lokaal gezondheidsbeleid verder vorm te geven. Effectieve preventie is een zaak van lange adem en vraagt de inzet van veel partijen. Partijen zowel binnen als buiten het gemeentehuis. Gezien de beperkte middelen is het de uitdaging om verbinding te zoeken met andere beleidsterreinen zoals Sport, Onderwijs, Openbare veiligheid en Ruimte en groen. Voor een effectief beleid is bestuurlijke slagkracht nodig. Afgelopen vier jaren hebben bewezen dat gemeenten en GGD deze in gezamenlijkheid kunnen ontwikkelen. Waarom een overdrachtsdocument publieke gezondheid? Burgers stellen een goede gezondheid vrijwel altijd op de eerste plaats. Het bewaken, beschermen en bevorderen van de gezondheid en veiligheid van burgers is daarom belangrijk. Dit is een taak van gemeenten. In 2009 is de toenmalige Bestuurscommissie (BC) OGZ op bezoek geweest bij VWS. De BC heeft daar een petitie overhandigd met de titel Door de relatief grote groep mensen met een lage SES blijft de levensverwachting in Twente gemiddeld 2 jaar achter bij het landelijk gemiddelde. Een gegeven, of ook een ambitie om hier iets aan te doen? Deze petitie is feitelijk geconcretiseerd in de bestuursagenda 2012-2015. De afgelopen bestuursperiode zijn er in Twente op het terrein van publieke gezondheid successen geboekt, die het verdienen voortgezet en doorontwikkeld te worden. Dit overdrachtsdocument biedt GGD Twente u aan om enkele belangrijke ontwikkelingen en resultaten binnen publieke gezondheid onder de aandacht te brengen. De resultaten zijn het startpunt voor de BC Publieke Gezondheid 2014 2018. De ontwikkelingen zijn relevant voor de ambities in de komende bestuursperiode. Een gezonde jeugd, een gezonde toekomst In Twente wonen maar liefst 150.000 jeugdigen in de leeftijd van 0 tot 19 jaar. Allemaal verdienen ze een gezond en veilig opgroeien. Alle jeugd willen we kansen bieden op een zo gezond mogelijk leven. GGD Twente bereikt 95% van de Twentse jeugd. Professionele deskundigheid, waarbij de ouders centraal staan, is daarbij van groot belang. In de afgelopen bestuursperiode is succesvol gewerkt aan de geïntegreerde jeugdgezondheidszorg (JGZ). De zorg voor 0 tot 4-jarigen, tot 1 januari 2010 uitgevoerd door verschillende thuiszorgorganisaties, is samengevoegd met de zorg voor 4-19 jarigen die van oudsher onder onze aandacht viel. De afgelopen jaren is, gedreven door het versterken van de inhoud, veel aandacht besteed aan het stroomlijnen van de organisatie, afstemmen van werkgebieden, huisvesting, etc. Met succes is voor alle kinderen het digitaal dossier ingevoerd. Voor de meeste ouders en jeugdigen lijkt opgroeien en opvoeden vanzelf te gaan; voor een deel is het wenselijk of zelfs noodzakelijk dat er ondersteuning wordt geboden. Dit kan lichte ondersteuning zijn in de vorm van informatie of advies, maar soms ook meer intensieve hulp. In Twente zijn diverse vormen van aanbod op het terrein van opvoedingsondersteuning beschikbaar. In alle Twentse gemeenten is een Centrum voor Jeugd en Gezin (CJG) actief. Hierin werken alle relevante instellingen en gemeenten samen op thema s coördinatie van zorg en opvoedingsvoorlichting. Ook zijn in alle gemeenten lokale zorgnetwerken voor de jeugd actief. Wij nemen hieraan deel. Onlangs is een start gemaakt met het adolescenten contactmoment, een contactmoment rond het 15e en 16e levensjaar. Hiervoor is extra geld beschikbaar gesteld door het Rijk. Wij geven het adolescenten contactmoment vorm in nauw overleg met de verschillende middelbare scholen. Daarmee wordt bereikt dat het aanbod zo goed mogelijk aansluit bij de behoefte en belevingswereld van de jeugd. Vanaf oktober 2011 is de academische werkplaats jeugd Twente (AWJTwente) actief. Het AWJTwente is een samenwerking van GGD Twente, Universiteit Twente, Saxion Hogeschool en het Universitair Medisch Centrum Groningen. De doelstellingen zijn: verbeteren van de keten tussen JGZ en samenwerkende organisaties binnen de Twentse CJG s en het inzetten van effectieve interventies, zodat kinderen in risicosituaties beter bereikt worden. Voor de komende bestuursperiode zijn de volgende ontwikkelingen relevant voor de JGZ: invoering van het nieuwe basispakket JGZ. Hierin zullen onderwerpen als schoolverzuim, ziekteverzuim schooluitval een plek krijgen, evenals onderwerpen als internetgebruik, onder/ overgewicht en kindermishandeling; verdere flexibilisering van de uitvoering van het basispakket JGZ; aansluiten bij de decentralisatie jeugdzorg; relatie JGZ met ontwikkelingen passend onderwijs; dienstverlening met gebruikmaking van social media en verdere digitalisering. Voor de JGZ bestaat een landelijk wettelijk basistakenpakket. Wij voeren het takenpakket dusdanig uit dat én alle kinderen de basiszorg krijgen én er ruimte ontstaat om, daar waar noodzakelijk, meer aandacht te geven. Deze flexibilisering van het aanbod zal in de komende jaren nog verder doorzetten.
gezondheid is leefstijl en gedrag van de burger. Hier ligt een belangrijke relatie met de ontwikkeling van een verschuivende overheidsbemoeienis. Deze ontwikkeling uitte zich ondermeer in de invoering van de Wmo in 2007 en actueel in de decentralisaties in het sociaal domein: eigen kracht, eigen verantwoordelijkheid, vraagstukken voorkomen en aanpakken bij de bron. Belangrijk is, dat burgers kennis hebben van en vaardigheden ontwikkelen voor een gezonde leefstijl. Een in het oogspringend initiatief is Twente in Balans, een initiatief van de 14 Twentse gemeenten en GGD Twente waarin gemeenten, organisaties en burgers worden gefaciliteerd in het praktisch oplossen van het vraagstuk overgewicht bij de jeugd. In de afgelopen bestuursperiode is ingezet op de bestrijding van laaggeletterdheid. Dit in samenwerking met onder andere scholen en bibliotheken. Te veel mensen kunnen niet of slecht lezen. Daarmee staan zij op achterstand. Immers, veel informatie over gezondheid bereikt hen onvoldoende. Lokaal gezondheidsbeleid, vitale coalities Elke vier jaar moet een gemeente een nieuw beleidskader lokaal gezondheidsbeleid (LGB) vaststellen. Dit beleidskader hangt in tijd samen met de vierjaarlijkse rijksnota. Twee jaar na het verschijnen van de rijksnota moet het nieuwe gemeentelijk beleidskader zijn vastgesteld. De laatste rijksnota is verschenen in mei 2011. In 2012 is een regionale nota LGB opgesteld: Vitale coalities, beter gezondheid, meer participatie. Deze regionale nota is door vrijwel alle Twentse gemeenten, voorzien van een lokale aanvulling, tot lokaal beleid gemaakt. Essentie van het gedachtegoed in Vitale coalities zijn twee noties. Ten eerste dat ééndimensionaal gezondheidsbeleid binnen een gemeente niet effectief is. Daarom is er voor gekozen om op zoek te gaan zowel regionaal als lokaal naar beleidsvelden, interventies en Preventie en gezondheidsvaardigheden Ook in Twente leven we langer en langer in goede gezondheid. In vergelijking met het Nederlands gemiddelde blijven we echter nog steeds achter. Twee trends zijn zeer zorgelijk en vragen aandacht: de gezondheidsverschillen tussen lager en hoger opgeleiden zijn groot en dreigen groter te worden. Daarnaast groeit het aantal chronische zieken en het aantal chronische ziekten per persoon. De ziektelast van deze ziekten is deels vermijdbaar. Die trends moeten omgebogen worden voor een vitaal en gezond Twente. Veel activiteiten van ons zijn direct gericht op preventie. Hierboven zijn de activiteiten van de JGZ beschreven. Daarnaast is de infectieziektebestrijding een belangrijke preventieve taak. Hierin zijn over de afgelopen bestuursperiode een aantal ontwikkelingen relevant. De bestrijding van Tuberculose (TBC) is succesvol. Het aantal TBC gevallen daalt nog steeds. Gelijkertijd moeten we alert blijven op het binnenkomen van TBC van elders uit de wereld. De ontwikkeling van resistente bacteriën gaat snel. Het voorkomen en inperken van de verspreiding van deze bacteriën is mede onze taak. Voor ziekten die van dier op mens kunnen worden overgedragen (zoönose) hebben wij intensief contact met de veterinaire sector. Een specifieke activiteit in de infectieziekte bestrijding is de reizigersadvisering. Dit product is de afgelopen jaren om uiteenlopende redenen verliesgevend geweest. Er is gezocht naar een oplossing om het financiële vraagstuk op te lossen en gelijktijdig de verbinding tussen het product en de monitoring en bestrijdingstaak van GGD Twente in stand te houden. Dit is gevonden in de samenwerking met de Travel Health Clinic(THC). THC voert de reizigersadvisering vanaf 1 januari 2014 voor ons uit en is hierbij volledig risicodragend. Onze infectieziekteartsen blijven medisch betrokken. Recente publicaties tonen aan dat preventie, in de vorm van een gezonde leefstijl, grote baten heeft voor mensen in de zin van, vitaliteit, langer genieten van het leven en van een grotere inzetbaarheid. Een van de belangrijkste invloeden op ontwikkelingen relevant voor preventie en gezondheidsvaardigheden: infectieziektebestrijding zal meer geconfronteerd worden met vraagstukken op het gebied van zoönosen en resistentie bij antibioticagebruik; aansluiting preventie bij de decentralisaties in het sociaal domein; er is een Nationaal Programma Preventie (NPP) ontwikkeld. De verwachting is dat dit NPP een belangrijk beleidskader gaat worden voor preventiebeleid in de komende jaren; verbinding tussen gemeentelijke overheid en zorgverzekeraar wordt steeds belangrijker, omdat preventieve activiteiten vaak op lange termijn hun effecten hebben en kosten en opbrengsten domein overstijgend zijn; eigen kracht en eigen verantwoordelijkheid van burgers zullen belangrijke uitgangspunten blijven. Van belang is dat burgers voldoende in staat worden gesteld de eigen gezondheidsvaardigheden te vergroten. Wij behoren waar het gaat om het opsporen en bestrijden van seksueel overdraagbare aandoening tot de best presterende GGD-en.
beleidsinstrumenten waarbij gezondheidsdoelen en doelen uit andere gemeentelijke beleidsvelden elkaar versterken. Hierdoor wordt met vrijwel hetzelfde geld en dezelfde inspanning meer gerealiseerd. Ten tweede de notie dat (goede) gezondheid van doorslaggevend belang is voor mensen voor het participeren in de samenleving. Zowel op de arbeidsmarkt, in opleiding en in de informele (vrijwilligers) zorg. Gezondheid is daarmee geen doel op zich, maar een middel in de sociaal economische versterking van de samenleving. Regionaal is er voor gekozen om het beleid te concentreren rond vier thema s: bewegen en voeding: bewegen op maat, afgestemd op de doelgroep, behoefte burgers, gecombineerd met gezonde voeding; doe groen: inrichting openbare ruimte en groen verzilveren voor welzijn en ontmoeten, uitgenodigd worden voor bewegen en doen in de wijk; collectieve preventie GGZ: op tijd interveniëren (weerbaar maken) met als doel gezond meedoen ; verbinden 0e en 1e lijn: preventie en eerstelijnszorg verbinden door benutten rol huisarts en praktijkondersteuners en voorliggende voorzieningen om vooral risicogroepen en chronisch zieken (waaronder kwetsbare ouderen) te bereiken. Elke gemeente baseert haar eigen uitvoeringsprogramma hierop. Een jaar ervaring en de notie tot verbinding werpt de vraag op of bij een toekomstige nota op het niveau van beleidskader de integratie moet worden gezocht. Mogelijk kunnen publieke gezondheid, Wmo en jeugdzorg samengebracht worden tot één geïntegreerd beleidskader. Lokaal en regionaal beleid zijn gebaseerd op juiste weergave en interpretatie van de gezondheidssituatie. In de afgelopen bestuursperiode is de Twentse Gezondheids Verkenning (TGV) ontwikkeld. Deze TGV is een website (www.twentsegezondheidsverkenning.nl) waarin epidemiologische gegevens zijn gerangschikt en worden geduid. De TGV biedt inzicht in de gezondheid van de Twentse bevolking en de factoren die hierop van invloed zijn. Daarnaast worden ook mogelijkheden voor beleid en interventies gegeven, waardoor men in staat wordt gesteld sturing te geven binnen de publieke gezondheid. In de TGV is een interventiedatabase opgenomen. Hierdoor kunnen Twentse gemeenten elkaar inspireren in verschillende aanpakken. Een van de belangrijke ontwikkelingen is de wens van gemeenten om én meer cijfers op wijkniveau (woonkern) te verkrijgen én cijfers te verkrijgen op het gebied van de decentralisaties AWBZ en jeugdzorg. De eerste ervaringen zijn hier inmiddels mee opgedaan. ontwikkelingen relevant voor lokaal gezondheidsbeleid: ontwikkelen en uitvoeren van de lokale uitvoeringsplannen; de decentralisaties bieden kansen aan gemeenten om steviger regie te voeren in het lokaal gezondheidsbeleid en het lokale en regionale systeem van gezondheidszorg; in de informatieverzameling, monitoring en rapportage over gezondheid inzoomen op wijkniveau en woonkernniveau; na het verschijnen van de 4e nota volksgezondheid in 2015 de overweging maken voor het opstellen van een breed beleidskader in het sociaal domein (PG, Wmo, jeugd) Zorg voor veiligheid In de afgelopen bestuursperiode zijn er belangrijke ontwikkelingen geweest in de zorg voor Veiligheid. In oktober 2010 is de wet GHOR (Geneeskundige Hulpverlening bij Ongevallen en Rampen) opgegaan in de Wet op de Veiligheidsregio. In de gewijzigde Wet Publieke Gezondheid (WPG) is per 1 januari 2012 geregeld dat er een éénhoofdige leiding is voor de taken van GGD en GHOR: de directeur Publieke Gezondheid (DPG). De operationele leiding van de GHOR tijdens crises en rampen ligt wettelijk bij de DPG. Zorg en veiligheid zijn op deze wijze organisatorisch en bestuurlijk vervlochten. Er zijn diverse thema s op het snijvlak van Zorg en Veiligheid waarin gemeenten en GGD, zorginstellingen, politie, openbaar ministerie en andere ketenpartners samenwerken. Dit zijn ondermeer: infectieziektedreiging, rampen en crisissituaties (bijv. Q-koorts, grootschalige stroomuitval) maatschappelijke incidenten (seksueel misbruik kinderen, moord) en onrust huiselijk geweld en huisverbod overlast door jongeren als gevolg van overmatig alcoholgebruik verbinding Centrum voor Jeugd en Gezin en de Veiligheidshuizen Ervaring leert dat bij deze thema s samenwerking en eenheid van taal cruciaal zijn. Belangrijk is dat mensen elkaar kennen. Verschillen in denkwijze en cultuur worden dan overbrugd. Om die reden zijn er verschillende protocollen ontwikkeld en wordt er op diverse niveaus geoefend. De verbinding tussen Zorg en Veiligheid vergt veel energie. De vernieuwde wetgeving draagt bij aan die verbinding. De betrokkenheid van enerzijds de wethouders volksgezondheid en anderzijds de burgemeesters versterken de integrale bestuurlijke aanpak. In de afgelopen bestuursperiode heeft de inspectietaak (GGD) en handhavingstaak (gemeenten) op het terrein van hygiëne en veiligheid van de kinderopvang zich stormachtig ontwikkeld. Het aantal locaties voor kinderopvang en het aantal gastouders is enorm toegenomen. Vanaf 2012 wordt gewerkt met risicogestuurd toezicht; intensiever toezicht waar nodig, minder toezicht waar mogelijk. ontwikkelingen relevant voor zorg voor veiligheid: inspectie en handhaving op het terrein van hygiëne en veiligheid sluit nog beter op elkaar aan; steeds verder koersen op een naadloze verbinding van ons rampenopvangplan met de rampbestrijdingsorganisatie van de Veiligheidsregio Twente; er is een toenemende aandacht voor maatschappelijke onrust. Daarmee neemt ook de rol van de GGD met name op het gebied van PSH toe; de DPG heeft een actieve positie in het regionaal overleg acute zorg (ROAZ) en kan daarmee verbinding tussen acute zorg en openbaar bestuur verzorgen. Tenslotte In de komende bestuursperiode is ook op het terrein van gezondheid enorm veel te doen. Door de decentralisaties krijgen gemeenten een groeiende verantwoordelijkheid op het gebied van gezondheid(szorg). De uitdaging is om naast de nieuwe taken op het gebied van gezondheid voor gemeente blijvend aandacht te geven aan de bestaande taken in de publieke gezondheidszorg. Integraliteit en verbinding met andere lokale beleidsterreinen is cruciaal voor een goed resultaat. Daarvoor is bestuurlijke slagkracht nodig i.c. medewerking van alle collegeleden. Het zou goed zijn dit te verankeren in een collegeprogramma met een paragraaf publieke gezondheid.
ADRES Nijverheidstraat 30 7511 JM Enschede POSTADRES Postbus 1400 7500 BK Enschede TELEFOON 053 487 68 00 Overdrachtsdocument BC februari 2014