Propallia Werkconferentie 2019 Ont-moeten Praktische informatie donderdag 16 mei 2019 12.15 18.00 uur LUMC te Leiden Inleiding Goede palliatieve zorg kan niet zonder ontmoeting van mens tot mens. Hoe doe je dat? Open staan voor de leefwereld, de kennis, de wensen en behoeften van een ander, je bewust zijn van waar je zelf staat en vandaan komt en van daaruit je blik verruimen? Patiënten en hun naasten ontmoeten is nodig om beter aan te kunnen sluiten op wat mensen willen in het laatste deel van hun leven. Andere zorgverleners ontmoeten kan inspireren en bijdragen aan continuïteit van zorg rond de patiënt. De tijd nemen om elkaar echt te ontmoeten als patiënt/naaste en zorgverlener of als collega-zorgverleners is vaak niet eenvoudig. Ontmoeten lijkt dan een extra taak, terwijl het vaak de essentie is. Soms is ont-moeten nodig om met een frisse blik naar je eigen praktijk te kijken. In de Propallia werkconferentie 2019 hebben we interessante sprekers en workshops bij elkaar gebracht om op verschillende manieren, rond verschillende thema s dieper in te gaan op het ontmoeten. U wordt uitgedaagd om anderen echt te ontmoeten, uw visie op ontmoeten te verruimen en te vertalen naar uw eigen dagelijkse praktijk. We hopen u op 16 mei 2019 te verwelkomen! Over het symposium Voor wie Patiënten en naasten, verpleegkundigen en verzorgenden, vrijwilligers, medisch specialisten, huisartsen, specialisten ouderengeneeskunde, geestelijk verzorgers, consulenten, beleidsmakers, managers, bestuurders, docenten, studenten van universiteit, hbo en mbo en overige betrokkenen werkzaam of betrokken bij de regio s Leiden, Den Haag, Delft en Gouda. Door wie Deze werkconferentie wordt georganiseerd door Propallia. In het consortium Propallia werken onderzoeks-, onderwijsen zorgorganisaties, die actief zijn op het gebied van de palliatieve zorg, samen met patiënten en naasten aan betere palliatieve zorg in de regio noordelijk Zuid-Holland (de regio Den Haag, Delft, Gouda, Leiden en omstreken). Belangrijke partners zijn de vier netwerken palliatieve zorg in de regio, het Expertisecentrum Palliatieve Zorg van het Leids Universitair Medisch Centrum, Integraal Kankercentrum Nederland (IKNL), de Haagse Hogeschool, de Hogeschool Leiden, het ROC Mondriaan en Mbo Rijnland Accreditatie Aangevraagd voor verpleegkundigen en verzorgenden (V&VN) Consortium Propallia www.propallia.nl
Propallia Werkconferentie 2019 Programma 12.15 uur Inloop en ontvangst 12.45 uur Welkom en introductie Yvette van der Linden, radiotherapeut-oncoloog, hoofd EPZ en Marcella Tam, secretaris Propallia 13.00 uur Naar de zaal en opening Stefan Fiselier, voorzitter Propallia 13.15 uur Plenaire opening Je bent eigenlijk helemaal alleen Bas Haring, volksfilosoof en auteur Universiteit Leiden 14.00 uur Pauze met gelegenheid om te netwerken 14.30 uur Workshopronde 1 1. Onderwijs ontmoet palliatieve zorg door Roukayya Oueslati en Karin Weisfelt, docenten Haagse Hogeschool, e.a. 2. Moreel beraad - ontmoeten, ruimte maken, meebewegen, tot de kern komen door Rashwan Bafati, geestelijk verzorger LUMC 3. Ont-moeten: ethische aspecten van en in gesprek gaan over wel of niet behandelen in de palliatieve fase door afdeling medische ethiek LUMC 4. Ontmoeting in de spreekkamer door Pieter Barnhoorn, huisarts-seksuoloog LUMC 5. Ont-moeten in rouw door Jacinta van Harteveld, training en begeleiding, rouw en verlies 6. Ontmoet succesvolle quickwins en projecten uit de regio door zorgverleners in samenwerking met patiënten en naasten Praktisch Kosten Deelname is gratis Aantal deelnemers Maximaal 150 personen, plaatsing in volgorde van aanmelding Inlichtingen inhoudelijk Marcella Tam, secretaris Propallia info@propallia.nl 06 46 43 71 08 Aanmelden U kunt zich aanmelden via de website van IKNL Over uw aanmelding/ bij annulering l.secretariaatpz@iknl.nl Adres LUMC, gebouw 3 Hippocratespad 21 2333 ZD LEIDEN 15.30 uur Workshopronde 2 16.30 uur Plenaire afsluiting Van de groef naar de Groove - Wat leert de muziek ons over ont-moeten? Rik Spann, musicoloog, schrijver en leiderschapstrainer 17.15 uur Afsluiting met aansluitend borrel in foyer Namens de in Propallia samenwerkende organisaties Consortium Propallia www.propallia.nl
Omschrijvingen presentaties en workshops werkconferentie Consortium Propallia 16 mei 2019 Plenaire opening Je bent eigenlijk helemaal alleen door Bas Haring, volksfilosoof en auteur, Universiteit Leiden Contact, ontmoeten en samen zijn, mooie begrippen die rond het einde van het leven vaak genoemd worden. Begrippen die ook vragen oproepen. Contact is niet alleen lieflijk, het kan ook schuren, er is ook conflict. Ook dat is deel van de werkelijkheid. Hoe verhoud je je daartoe. En waarom worden die begrippen met name zo belangrijk aan het einde van het leven? Heb je dan in de jaren daarvoor wellicht iets laten liggen? En is contact en ontmoeten wel zo zaligmakend als we vaak beweren? Soms levert het niet hebben van contact en ontmoeting veel op. Durf je daarin als professional te kiezen? Volksfilosoof Bas Haring neemt u mee op ontdekkingsreis in de wondere wereld van het ontmoeten of juist niet ontmoeten. Workshop 1 Onderwijs ontmoet palliatieve zorg door Roukayya Oueslati en Karin Weisfelt, docenten Haagse Hogeschool, e.a. In de workshop Onderwijs ontmoet palliatieve zorg krijgen de deelnemers de mogelijkheid kennis te maken met diverse interactieve, inspirerende werkvormen om het thema Palliatieve Zorg binnen het onderwijs te behandelen. De aangeboden werkvormen zijn zowel op mbo, hbo en wo niveau inzetbaar. Deskundigen met het werken met deze werkvormen zijn aanwezig en gaan met de deelnemers hierover in gesprek. Workshop 2 Moreel beraad ontmoeten, ruimte maken, meebewegen, tot de kern komen door Rashwan Bafati, geestelijk verzorger LUMC Hoe faciliteer je een ont-moeting tussen zorgprofessionals over goede zorg in een concrete ethische dilemma? In deze interactieve workshop ga jij dat zelf doen en beleven! Na een korte inhoudelijke inleiding over moreel beraad, haar belangrijkste uitgangspunten, en haar plek in de zorg gaan we oefenen. Pak je kans, en begeleid een moreel beraad over een casus (verrassing, krijg je ter plekke te horen). Acteer als verpleegkundige, arts, chirurg, ethicus, familielid en beleef en ervaar wat er gebeurt tijdens zo n beraad als deelnemer. Moreel beraad kent vele vormen, maar de uitgangspunten komen overeen. Dialoog, geen discussie. Ruimte, geen oordeel. Balans, geen conclusie of oplossing. Je oefent met en beleeft dialogische voorwaarden, je leert informatieve van suggestieve en retorische vragen onderscheiden, je leert een gezamenlijke reflectie te faciliteren op hoe iemand een ethisch dilemma beleeft en wat het voor iemand betekent. Je beleeft de architectuur van het ruimte scheppend luisteren met als outcome: iedere deelnemer weet: hier sta ik, hier sta ik voor en het team weet hier staan we, hier staan we voor dit is er te doen. Zo n ontmoeting is het gezamenlijk ontdekken van goede zorg in een concrete situatie waar een zorgprofessional mee in de knoop zit. Van feiten, naar waarden, naar kansen. Oefen mee met de Arnhemse methode met een vleugje contemplatief luisteren (de gespreksmethodiek in de geestelijke verzorging van het LUMC, ontwikkeld door Hans Evers, diensthoofd Geestelijke Verzorging LUMC). 10 min. snelcursus, en dan 40 minuten moreel beraad! Schuif aan als voorzitter, of juist als een andere zorgprofessional en maak het mee!
Workshop 3 Ont-moeten: ethische aspecten van en in gesprek gaan over wel of niet behandelen in de palliatieve fase door afdeling medische ethiek LUMC In Nederland is steeds meer aandacht voor overbehandeling van patiënten. In 2014 bracht het KNMG het rapport Niet alles wat kan, hoeft uit. Hierin zijn knelpunten en aanknopingspunten geïdentificeerd om overbehandeling in de laatste levensfase in te perken. Het belangrijkste aanknopingspunt is dat er tenminste een gesprek moet plaatsvinden tussen patiënten en naasten en de zorgverleners om zorg op maat te kunnen leveren aan patiënten in de palliatieve fase en hun naasten. Ook benadrukt het rapport het overwegen van het laten van een behandeling als middel om de kwaliteit van leven in de palliatieve fase te waarborgen. Deze workshop gaat in op de ontwikkelingen en standpunten rondom niet-moeten in de palliatieve fase. Daarnaast worden ervaringen over (over-)behandeling in de palliatieve fase gedeeld en aanknopingspunten voor verbetering binnen Propallia geïdentificeerd. Workshop 4 Ontmoeting in de spreekkamer door Pieter Barnhoorn, huisarts-seksuoloog LUMC In deze workshop zullen de volgende vragen centraal staan: Hoe ontmoet je in je eigen praktijk de ander (patiënt en diens naasten) daadwerkelijk? Wat doe je met de existentiële vragen die regelmatig onder de ogenschijnlijk medische hulpvraag zitten, als je hier niet speciaal voor opgeleid bent? Welke vragen stel je in zo n geval? Wat zijn signalen dat een vraag existentieel van aard is of dat er een existentiële vraag onder de oppervlakte ligt? Na een korte inleiding met ingrediënten uit onderstaande artikelen gaan we met elkaar aan de slag: https://www.volkskrant.nl/columns-opinie/gastcolumn-mens-durf-te-leven-zonder-diagnose-~bc926471/ https://www.volkskrant.nl/columns-opinie/gastcolumn-zingeving-is-van-levensbelang-vooriedereen~bfe1d3c22/ 2 of 3 casus uit de eigen praktijk Workshop 5 Ontmoeten-in rouw door Jacinta van Harteveld Training en Begeleiding Rouw en Verlies Ieder mens krijgt in zijn leven te maken met rouw en verlies. We zijn dus wat ze noemen: ervaringsdeskundigen. Echter als we iemand in rouw nabij willen zijn staan we vaak met lege handen. Ieder verlies en ieder mens blijkt anders. Een standaardgebruiksaanwijzing werkt niet. En we kunnen het ook niet oplossen in de zin dat we het gebeurde ongedaan kunnen maken. Wat kunnen we wel? In de workshop verkennen we met ervaringsverhalen als uitgangspunt hoe iemand met rouw te ont-moeten in alles wat er is en niet meer is, in het verdriet, de boosheid of de diepste wanhoop, in dat wat rouw los kan maken. We oefenen in ons oordeel terughouden en het tevoorschijn luisteren van de ander. E.e.a. krijgt theoretische inbedding in het duale procesmodel van Stroebe en Schut, waarbij we heen en weer bewegen tussen stilstaan bij het verlies en stilstaan bij het herstel.
Workshop 6 Ontmoet succesvolle quickwins en projecten uit de regio door Ineke Weverling, netwerkcoördinator palliatieve zorg Midden-Nederland, Ellen de Nijs, verpleegkundig specialist palliatieve zorg LUMC en Nienke Boogaard, onderzoekster LUMC in samenwerking met patiënten en naasten. Consortium Propallia heeft als missie om de palliatieve zorg in de regio te verbeteren. De 3 belangrijkste verbeterpunten door de ogen van patiënten en naasten in de regio noordelijk Zuid-Holland zijn: 1) informatie en communicatie over palliatieve zorg, 2) begeleiding bij veranderingen in rollen en relaties en 3) goede overdracht en samenwerking tussen hulpverleners. Daarnaast geeft Propallia speciale aandacht aan twee doelgroepen: ouderen en niet-westerse migranten. Propallia heeft diverse projecten, die o.a. met ZonMw financiering worden uitgevoerd. Daarnaast zijn er in de regio quickwins gestimuleerd: laagdrempelige, eenvoudige acties of producten die op korte termijn kunnen helpen de zorg te verbeteren. Voor deze workshop zijn enkele parels uit deze acties, projecten en producten uitgelicht om de deelnemers te inspireren om zelf met de inzichten en tools aan de slag te gaan. Tijdens de workshopronde zullen de volgende projecten en quickwins worden besproken: Week van de Vraag: Hoe kan je met een eenvoudige extra vraag beter aansluiten bij de behoeften van patiënten en hun naasten? De ervaringen met de Week van de Vraag worden in deze workshop toegelicht. Leidsche gesprekshulp: Patiënten en naasten weten niet altijd wat te verwachten van gesprekken over palliatieve zorg. Voorbeeld vragen kunnen hen helpen inzicht in zorgwensen en zorgbehoeften te krijgen, hen ondersteunen in het formuleren van hun eigen vragen en daarmee meer regie over het gesprek geven. In 2014 heeft het Palliatief Advies Team (PAT) LUMC de Leidse Gesprekshulp Palliatieve Zorg (LGP) ontwikkeld. Er is inmiddels uitgebreid onderzoek gedaan naar de ervaringen van patiënten, naasten en zorgverleners met de LGP. In deze workshop zal de inhoud en het gebruik van de LGP worden besproken en zal worden gekeken of en hoe de LGP ook geschikt is voor gesprekken die andere hulpverleners hebben met patiënten over palliatieve zorg en het levenseinde. Project Oog voor Naasten. Naasten spelen een sleutelrol in het bieden van ondersteuning en zorg aan hun dierbaren. Zij pakken deze rol veelal vanzelfsprekend op en verliezen hierbij eigen behoeften vaak uit het oog. Naasten zijn hiermee niet alleen medezorgverlener maar ook medezorgvrager met eigen zorgbehoeften. In het project is een handreiking voor zorgverleners ontwikkeld hoe goede zorg aan naasten te geven voor en na het overlijden van hun dierbare in de ziekenhuis en verpleeghuis setting, evenals een informatiebrochure voor naasten. Plenaire afsluiting Van de groef naar de Groove - Wat leert de muziek ons over ont-moeten? Door Rik Spann, musicoloog, schrijver en leiderschapstrainer Via live gespeelde muzikale verhalen onderzoeken we samen, hoe we vanuit het alternatief perspectief van de muziekwereld op een menselijke, effectieve en creatieve manier met elkaar kunnen communiceren en omgaan. Ontmoeten betekent in deze context, dat we leren hoe creatieve meesters uit de muziekwereld zich van de groef (vastgeroeste, verouderde patronen) naar de Groove (een opgefrist, creatiever en swingender bestaan) wisten te bewegen, En hoe wij hier lessen uit kunnen leren die ons helpen om samen op een mooie en constructieve manier vorm te kunnen geven aan onze persoonlijke en gezamenlijke uitdagingen, kansen en mogelijkheden.