Baha Inleiding Mensen die vroeger ernstige middenooraandoeningen hadden, ondervonden vaak veel problemen bij het dragen van hoortoestellen i.v.m. de afsluiting van hun oren door het oorstukje. Als gevolg daarvan waren ze gedoemd tot het gebruik van beengeleiders. Aanvankelijk waren dat kasttoestellen in combinatie met een beengeleider oscillator. Later kwam de beengeleidingsbril, waarbij de oscillator in de poot van de bril was gebouwd. Eind 20 ste eeuw kwam daar een nieuw fenomeen bij, de BAHA, ofwel de Bone Anchored Hearing Aid. Hoewel de Nederlandse audicien doorgaans niets met dit soort toestellen doet; geen aanpassing, geen levering en geen onderhoud of reparaties, komt u de klant die een BAHA draagt toch af en toe tegen in uw winkel. Reden genoeg om enige achtergrondinformatie te hebben bij dit bijzondere toestel. De reis door de tijd qua techniek Al vrij vroeg in de geschiedenis van het hoortoestel werd de beengeleider oscillator uitgevonden. We hebben het over een klein blokje waarin een elektromagneet met een trilplaat zit die werkt volgens het principe van een gewone telefoon. Figuur Fout! Geen tekst met opgegeven opmaakprofiel in document.-1 De werking van de oscillator I.p.v. een membraan is in dit model telefoon een trilplaat gemonteerd. Door de grotere massa van deze trilplaat kan hij ook trillingen overbrengen op voorwerpen. Als je een oscillator tegen een hard voorwerp houdt, wordt het in de oscillator opgewekte geluid ingetrommeld op het voorwerp wat dit geluid gaat geleiden. Als je een oscillator bijvoorbeeld tegen een geluidsbox houdt zul je merken dat deze de trilling van de oscillator probleemloos omzet in geluid. Hieruit ontstond de toepassing om deze oscillator tegen het hoofd van een slechthorende te houden en hem op deze manier versterkt geluid aan te bieden dat als het ware op de schedel wordt ingetrommeld. Een mooie plaats om dat te doen is het voorhoofd, de tanden en ook het mastoïd, het stuk bot dat achter het oor zit. In het rotsbeen zit de cochlea opgenomen die hierdoor mee gaat trillen.. Er ontstaat als het ware een drukgolf in de perilymfe, net zoals bij geluiden die via de gehoorbeentjesketen zijn voortgeleid. Door de tonotopische reactie van de basale membraan die in beweging komt worden de haarcellen op één bepaalde plaats geprikkeld en geven een signaal af dat overeenkomt met het geluid van de oscillator. 1
Figuur Fout! Geen tekst met opgegeven opmaakprofiel in document.-2 Beengeleider oscillator met kast Aanvankelijk werden dit soort oscillatoren gebruikt in combinatie met een kasttoestel. Met een beugel die over het hoofd liep werd de oscillator tegen het mastoïd gedrukt. Dit was uiteraard een alles behalve comfortabele en cosmetisch fraaie oplossing. Ook trad nogal wat demping (dus energieverlies) op ten gevolge van de samendrukbaarheid van de huid en onderliggende weefsels. Bovendien kon de druk die de oscillator uitoefende pijnlijk worden en was de kans op huidirritaties zeer wel denkbeeldig. Kortom geen lekkere oplossing. Om die reden werd de oscillator vrijwel uitsluitend gebruikt, als een normale telefoon problemen opleverde. Over ontstekingen, cholesteatoom en operaties Vroeger werden oorontstekingen pas door een deskundige oorarts behandeld als het eigenlijk al te laat was. De huisarts behandelde patiënten met looporen veel te lang conservatief. Oorontsteking, doorprikken, druppeltjes, oorontsteking, trommelvliesperforatie, oorontsteking, druppeltjes, oorontsteking met cholesteatoom en dan was het eigenlijk al te laat. De oorarts kon dan niet veel meer doen dan de ontsteking bestrijden en niet zelden leverde dat een radicaal holte op, inclusief de bekende gehoorschade. In veel gevallen van éénzijdig gehoorverlies werd die gehoorschade maar voor lief genomen. Was er echter sprake van dubbelzijdig gehoorverlies, dan moest er toch heil gezocht worden bij hoortoestellen. Het grote probleem daarbij was de afsluiting van de oren. Doorgaans ging het om forse gehoorverliezen eer men het nuttig achtte om een hoortoestel te gaan proberen, maar dat leverde gelijk het probleem op dat de hoortoestellen gingen fluiten. De oplossing hiervoor is natuurlijk een nog beter afsluitend oorstukje te maken, maar dat mocht niet i.v.m. die oorontstekingen. In die gevallen werd vaak voor een beengeleider gekozen. Beengeleider uitvoeringen Zoals gezegd werden aanvankelijk vrijwel uitsluitend kasthoortoestellen gebruikt, waar de oscillator op aangesloten werd. Deze hooroplossing had echter nogal wat nadelen, de druk van de beugel, de cosmetiek, de casenoise die ontstond doordat het hoortoestel onder de kleren werd gedragen en om die zelfde reden ook de demping van het geluid dat de microfoon van de kast nog moest bereiken. Figuur Fout! Geen tekst met opgegeven opmaakprofiel in document.-3 De beengeleider oscillator in een brilpoot 2
Toen de beengeleidingsbril op de markt kwam waren een aantal van die nadelen verdwenen. Er kwamen er overigens ook weer andere voor terug. De gedachte achter de keuze voor het brilmontuur was, dat de uiteinden van de brilpoten toevalligerwijs eindigden waar je het beste een oscillator kon plaatsen namelijk achter het oor. De tweede gedachte was dat je met de beugel die gevormd werd door een brilpoot, het montuur en weer een brilpoot best de benodigde druk op de oscillator kon opbouwen. De derde gedachte was dat de brilpoot, die om die krachten op te vangen toch een beetje groot en log moest zijn, ook best de benodigde elektronica zou kunnen herbergen. Hieruit ontstond de brilpoot zoals weergegeven in Figuur Fout! Geen tekst met opgegeven opmaakprofiel in document.-3. Dit model brilpoot heeft werkelijk tientallen jaren en met succes, dienst gedaan en men heeft er al die tijd nooit iets beters voor kunnen vinden totdat de BAHA zijn intrede deed. Voor en nadelen van beengeleiding Ook de beengeleiderbril kende de klassieke problemen van beengeleiding. Om te beginnen moest in het voorstuk van de bril spanning worden opgebouwd om de oscillators tegen het hoofd te drukken. Dit vereist een stevig montuur wat zelden met een modisch beeld te combineren is. Het afpassen van de brilpoten opdat de oscillatoren vlak tegen het hoofd zaten, kostte menig audicien de nodige hoofdbrekens. Als je de poot niet heet genoeg maakte, brak hij en als je hem te heet maakte smolt hij. Het waren vaak gelukstreffers waarmee de poot in de goede stand terecht kwam. Als een poot goed stond afgesteld, kwam de klant meestal na enige tijd terug om te vragen of de bril niet iets strakker tegen het hoofd kon. Want bij drukken op de achterkant van de oscillator hoorde hij beter. Zette je de bril iets strakker, kwam hij een dag later terug om te vragen of je hem wat losser kon zetten, want de bril deed pijn. Ten gevolge daarvan ging de huid onder de oscillator vaak smetten. Transpiratievocht al dan niet in combinatie met slechte hygiëne en de druk van de oscillator op de huid, zorgden vaak voor de nodige problemen. Het laatste nadeel bestond uit huid, haar en vet. Immers hoe meer haar, huid en vet er tussen de oscillator en de schedel zit, des te meer demping er is van de trillingen die naar binnen moeten en des zachter is het geluid. Figuur Fout! Geen tekst met opgegeven opmaakprofiel in document.-4 Oscillator, huid, haar, vet en dan pas de schedel Het mooiste zou het natuurlijk zijn als de oscillator zijn trillingen direct op de schedel zou kunnen intrommelen zonder dat daar weke delen, huid, haar en vet tussen zat. Dit werkingsprincipe ligt ten grondslag aan de BAHA. Deze gedachte ziet u weergegeven in Figuur Fout! Geen tekst met opgegeven opmaakprofiel in document.-5 3
Figuur Fout! Geen tekst met opgegeven opmaakprofiel in document.-5 Oscillator direct op de schedel De BAHA BAHA staat voor Bone Anchored Hearing Aid, ofwel een hoortoestel dat in het bot verankerd ligt. Het aanbrengen van zo n anker is een operatieve ingreep. Op zich is de ingreep al min op meer een routine ingreep geworden, omdat hij vrij vaak wordt gedaan. We gaan hier geen precieze beschrijving geven van de operatie op zich, maar geven een korte beschrijving van wat er gedaan wordt en hoe het werkt. De BAHA is een klein blokje dat vastgeklikt zit op een anker dat achter het oor in de schedel geschroefd is. Figuur Fout! Geen tekst met opgegeven opmaakprofiel in document.-6 BAHA in gebruik Om het anker in de schedel te bevestigen, moet allereerst de beste locatie worden bepaald. Hier staan bepaalde normen voor, die het beste resultaat genereren. Zie Figuur Fout! Geen tekst met opgegeven opmaakprofiel in document.-7 Figuur Fout! Geen tekst met opgegeven opmaakprofiel in document.-7 Plaatsbepaling van het anker Als de plaats bepaald is, wordt ter plekke de huid ontdaan van haren en wordt de huid en het onderliggende vet- en spierweefsel verwijderd. Daarna wordt er een gat geboord in de schedel. Dit gebeurt met een boor die slechts tot precies de juiste diepte kan boren. Het doorboren van de schedel is daardoor uitgesloten. 4
Figuur Fout! Geen tekst met opgegeven opmaakprofiel in document.-8 De locatie van het anker In het gat dat nu is ontstaan, wordt schroefdraad getapt. Daarna wordt het eigenlijke anker in de schedel geschroefd. Op dit anker wordt een soort bajonet sluiting gezet, waarop later de oscillator wordt geklikt Vervolgens wordt de huid weer gesloten, waarbij uiteraard het anker naar buiten blijft steken. Figuur Fout! Geen tekst met opgegeven opmaakprofiel in document.-9 Het plaatsen van anker en toestel Na heling van de wond en een goede zetting van het anker in de schedel is het geheel klaar voor gebruik. Zie Figuur Fout! Geen tekst met opgegeven opmaakprofiel in document.-10 Figuur Fout! Geen tekst met opgegeven opmaakprofiel in document.-10 Het anker klaar voor gebruik Op het anker wordt de eigenlijke oscillator gezet. Die zit daarop vast middels een klikverbinding of een soort bajonetsluiting. Doordat de trillingen rechtstreeks op het anker worden doorgegeven, welke rechtstreeks in het 5
schedelbot is bevestigd, is er geen energieverlies door haren, huid, of vet- en spierweefsel. Het vervelende feit dat er druk op de oscillator moet worden gezet om het geluid hard genoeg te laten klinken is hierdoor voorbij. Doordat er geen drukvlak van de oscillator op de huid is, kan deze niet irriteren of ontsteken. Wel is er een doorgang door de huid gemaakt, die goed verzorgd moet worden, maar in praktijk niet erg ontstekingsgevoelig blijkt. Hoewel het apparaat een hele verbetering betekent voor een hoop mensen met chronische middenooraandoeningen, moeten we wel onder ogen zien, dat deze oplossing cosmetisch bezien niet echt een hoogstandje genoemd mag worden. Het toestel is en blijft een opvallend uitsteeksel. Toestel Techniek Verreweg de meeste Baba s worden gebruikt ter compensatie van een geleidingsverliezen. We weten hierbij dat we het geluid alleen hoeven te versterken. Dit stelt doorgaans geen hele hoge eisen aan de versterkertechniek en de vereiste mogelijkheden. Figuur Fout! Geen tekst met opgegeven opmaakprofiel in document.-11 Baha met bajonetsluiting Op het moment wordt de BAHA in een aantal verschillende types geleverd. In de eerste plaats springt daarbij het formaat in het oog. Bijbehorend wordt naar mate het toestel kleiner wordt ook de versterking kleiner. Daarnaast vindt u de meeste zaken op het toestel terug die u ook op normale toestellen terug kunt vinden. Denk hierbij aan: Aan uit schakelaar Volumeregelaar Toonschakelaar Batterijklepje Microfoon ingang Audio input Figuur Fout! Geen tekst met opgegeven opmaakprofiel in document.-12 Accessoires 6
Middels de audioingang kunt u een verbinding maken met een radio, tv of MP3-speler. (Figuur Fout! Geen tekst met opgegeven opmaakprofiel in document.-12) Ook kunt u op de audio-input een ringleiding ontvanger aansluiten (Figuur Fout! Geen tekst met opgegeven opmaakprofiel in document.-12) Tegenwoordige zijn er ook toestellen met een directionele microfoon verkrijgbaar (Figuur Fout! Geen tekst met opgegeven opmaakprofiel in document.-12). Met de diverse types Baba s kunnen gehoorverliezen tot 60 db gecompenseerd worden. De maximale versterking is echter zo n 45 db Commercieel bezien Met de BAHA wordt een categorie cliënten geprothetiseerd, die ú in uw dagelijkse praktijk maar slecht kunt helpen. Inderdaad deze omzet loopt uit uw zaak weg, want de levering en nazorg van deze cliënten en toestellen wordt door de Academische Ziekenhuizen en Audiologische Centra van u overgenomen. Anderzijds hoeft u daar ook weer niet al te treurig om te zijn, want de cliënten waar het om gaat zijn doorgaans met normale hoortoesteltechniek slecht te helpen, zeer bewerkelijk, vragen veel nazorg en blijven doorgaans ontevreden over hun normale hooraanpassing, waardoor ze doorgaans geen reclameplaatje voor uw zaak zijn. Doordat de Academische Ziekenhuizen etc. de aanpassing en nazorg van de audicien overnemen, vervallen deze feiten, waardoor u meer tijd overhoudt en commercieel bezien een uiterst onrendabele aanpassing minder te verrichten heeft. Nawoord De fabrikant van de hier getoonde Beha s die wij danken voor het gebruik van het fotomateriaal is: Entific Medical Systems Beatrixstraat 2 2712 CK Zoetermeer Tel: +31 793 619 280 Fax: +31 793 619 274 http://www.entific.com email: info@entific.nl Het nemen van een kijkje op hun website is zeerwel aan te bevelen. 7