1. Algemene projectgegevens

1. Algemene projectgegevens Programmatitel Impuls Gezonde Leefstijl Jeugd Opdrachtgever Contactpersoon Ministerie van VWS Rebecca van Riel, directie VGP Opdrachtnemer contactpersoon RIVM Dr. Wanda Bemelmans, Centrum Gezond Leven Budget 5.997.880,- Begindatum en einddatum 1 augustus 2012 31 december 2014 Versie programmatekst 2.4 d.d. 5 juli 2012 2. Aanleiding De minister van VWS besteedt extra aandacht aan een gezonde leefstijl van de jeugd. Het gaat hierbij om het aanleren en stimuleren van een gezonde leefstijl, inzet op weerbaarheid om dagelijkse verleidingen te weerstaan, vroege signalering van risico s en het stellen van grenzen. Samen met de minister van OCW heeft zij op 13 april de kamer geïnformeerd dat de onderwijsraden (PO, VO en MBO) zijn gevraagd om een onderwijsagenda sport, bewegen en gezonde leefstijl op te stellen. Het LOT-i is gevraagd hun toekomstige inzet te herprioriteren: meer inzet op jeugd, minder op actieve gedragsbeïnvloeding van volwassenen. Ondanks de noodzakelijke bezuinigingen zien zij toch kans vanuit hun resterende subsidies ruim 2 miljoen extra te investeren in een gezonde leefstijl van de jeugd. Op 25 juni 2012 heeft de minister de Tweede Kamer geïnformeerd over de extra middelen voor het tegengaan van obesitas bij kinderen. De middelen wil de minister inzetten voor het versterken en intensiveren van bestaande programma s gericht op het bevorderen van een gezonde leefstijl van de jeugd, waarin onder meer een extra JGZ contactmoment voor pubers is opgenomen. Onder andere doorontwikkeling van de Gezonde School methode, inzet op voorschoolse gezondheidsbevordering en het verspreiden van interventies gericht op een gezonde schoolomgeving RIVM Centrum Gezond Leven 5 juli 2012 pagina 1

Daarnaast beschikt VWS de komende jaren over budget dat we daar bovenop kunnen inzetten voor een gezonde leefstijl van de jeugd. De minister heeft aangegeven dit budget te willen inzetten op de setting school en op het vergroten van het bereik van jongeren over een gezonde leefstijl via social media. - School: 1) investeren in schoolprogramma s, aansluitend bij de vraag en belangen vanuit het onderwijsveld en 2) het aanbod voor schoolgezondheidsbeleid uitbreiden (o.a. Gezonde School aanpak voor het voortgezet onderwijs en het Vignet Gezonde School ); - Social media: bereik van jongeren over een gezonde leefstijl via social media vergroten. Het gaat daarbij om alle leefstijlthema s. Hiervoor is het volgende budget gereserveerd: 2012: 1 miljoen / 2013: 2,5 miljoen / 2014: 2,5 miljoen Verzoek Op 13 maart 2012 ontving het RIVM Centrum Gezond Leven het verzoek om een offerte en een plan van aanpak voor het ontwikkelen van genoemde tweeledige aanpak en de coördinatie van de uitvoering hiervan. Hierbij vroeg het ministerie ook aan te geven hoe en met/door welke partijen u deze tweeledige aanpak wilt (laten) vormgeven. En daarbij in iedere geval rekening te houden met onderstaande aandachtspunten. Aandachtspunten Als coördinator van de extra impuls gezonde leefstijl jeugd ontwikkelt u de tweeledige aanpak en schakelt u (via subsidie- en opdrachtverlening) organisaties in met ervaring en expertise op dit vlak, waaronder in elk geval de thema-instituten, GGD Nederland (Vignet Gezonde School), Stichting Opvoeden.nl (communicatie via CJG s), organisaties uit het onderwijsveld (waaronder MBO Dienst (Vignet Gezond MBO)), maar ook organisaties met expertise op het vlak van social media. Om optimaal aan te sluiten bij de leefwereld van jongeren zelf verzoeken wij u in uw offerte, naast betrokkenheid van eerder genoemde partijen, ook in te gaan op de wijze waarop u jongeren zelf wilt (laten) betrekken bij ontwikkeling- en uitvoering van deze impuls. Ik vind het van belang dat met de aanpak voorzien wordt in datgene waar direct gebruik gemaakt kan worden door de primaire doelgroep en hun omgeving (ouders, school). Ik verzoek u daarom de aanpak zo direct mogelijk te laten aansluiten op de jeugd, scholen en ouders zelf. Bij het deelspoor School gaat het enerzijds om het investeren in schoolprogramma s, aansluitend bij de vraag en behoefte van scholen. Anderzijds gaat het om het uitbreiden van het aanbod voor schoolgezondheidsbeleid, zoals uitbreiding van de Gezonde School aanpak voor het voortgezet onderwijs en uitbreiding van het Vignet Gezonde School naar andere schooltypen en niveaus. Hierbij is het overigens wel van belang dat de aanpak zo min mogelijk leidt tot informatie overload richting het onderwijs. Bij het deelspoor Sociale media gaat het om het optimaal benutten van sociale media bij succesvol gebleken inzet gericht op jongeren. Hierbij kan gedacht worden aan gebruik hiervan binnen bestaande schoolprogramma s of interventies (bijvoorbeeld leefstijltesten) en informatievoorziening over leefstijl aan jeugd (o.a. het benutten van succesvolle onderdelen uit afgesloten campagnes). We vragen hierbij dan ook nadrukkelijk niet zozeer om nieuwe aparte inzet via dit medium te ontwikkelen maar vooral het voor elkaar te krijgen dat binnen bestaande of voorgenomen inzet van samenwerkingspartners in het veld sociale media in te zetten waar dat toegevoegde waarde heeft en het bereik van jongeren kan vergroten. Daarbij vragen wij u specifiek te kijken wat u vanuit deze invalshoek kunt betekenen aan gezamenlijke inzet gericht op gezonde leefstijl jeugd vanuit de thema-instituten. Ik verzoek u in uw voorstel verder aandacht te besteden aan: o Geef aan welke partijen u overweegt opdracht te verlenen binnen de twee deelsporen en met welke partijen u verder wilt samenwerken; o Geef aan welke resultaten / producten u voor ogen heeft voor de korte (2012) en langere termijn (2013/4) en welke kosten (personeel, materiaal) daarmee gemoeid zijn; o Geef aan welke communicatiemomenten u voor ogen heeft voor de korte (2012) en langere termijn (2013/4); o Geef aan hoe u reeds beschikbare interventies en aanpakken wilt benutten; RIVM Centrum Gezond Leven 5 juli 2012 pagina 2

o o o Geef aan hoe u de resultaten uit deze aanpak voor zover dat nu te voorzien is wilt borgen voor de lange termijn; Geef aan hoe u de verbinding maakt met andere trajecten die lopen, waaronder in elk geval: de (goedgekeurde) voornemens van het LOT-i op de betreffende terreinen, de jongerenaanpak seksuele weerbaarheid via social media die in opdracht van de ministeries van VWS en OCW uitgevoerd gaat worden door Soa Aids Nederland en Rutgers WPF, en het vervolg op het programma Sport, Bewegen en Onderwijs; Geef aan hoe en met welke frequentie u zowel inhoudelijk als financieel over de voortgang van de aanpak wilt rapporteren. Ik verzoek u in elk geval aan het eind van elk kalenderjaar een jaarverantwoording te sturen. Uitwerking Ten behoeve van de uitwerking van dit programmavoorstel heeft het Centum Gezond Leven in de periode maart/april 2012 gesprekken gevoerd en laten voeren met een veelvoud van mensen werkzaam in het onderwijs, de publieke gezondheid en de sociale media sector. Ook verschillende jongeren zijn om input gevraagd. Naast bilaterale gesprekken hebben we op 5 april goed bezochte partneroverleggen gevoerd over beide deelsporen en hebben we op 3 april de CGL-expertgroep Gezonde School en op 5 april de CGLadviesraad geraadpleegd. Actiebereidheid is breed aanwezig, en ook de mogelijkheden om aan de slag te gaan met sociale media ter vesterking van het bestaande worden goed ontvangen. Een overzicht van geraadpleegde personen en organisaties is beschikbaar. Dit programmavoorstel bouwt voort op de meerjarige expertise van ons en onze partners met onder andere de programma s Gezonde School en Professionals Gezond Versterkt en maakt daarnaast gebruik van de campagne-expertise die met name door onze partners is opgedaan in het ZonMwprogramma Landelijke Leefstijlprogramma s. Bij de uitwerking van het programma is ook oog voor reeds lopende samenwerkingsinitiatieven als Alliantie Olympisch Vuur (onder andere NOC*NSF, NISB), het Convenant Gezond Gewicht (onder andere Voedingscentrum, NISB en Voedingsindustrie) en het jeugd-seksualiteitsprogramma van SAN & Rutgers WPF. Op 19 april was dit programma ook onderwerp van gesprek in de werkgroep Publiekscommunicatie van het LOT-i. Een uitgewerkt voorstel van hen verwachten wij medio mei te ontvangen. Dit voorstel benutten wij in de nadere uitwerking van het deelspoor sociale media, voorzover passend binnen de onderhavige opdracht. In het kader van het schrijven van de ministers van OCW en VWS dd. 13 april verwachten wij vervolgens in juli kennis te kunnen nemen van de door de onderwijsraden uitgewerkte onderwijsagenda Sport, Bewegen en Gezonde Leefstijl. Het voorliggende programma voorstel zal zeker wat betreft het deelspoor gezonde school hier op aansluiten. De onderwijsagenda zal een belangrijke richtinggever worden voor de activiteiten die binnen dit deelspoort gerealiseerd gaan worden. En daarmee ook versterkend aan de activiteiten die vanuit de onderwijsraden zelf entameren in het kader van deze onderwijsagenda. RIVM Centrum Gezond Leven 5 juli 2012 pagina 3

3. Programmavoorstel Offerte Impuls Gezonde Leefstijl Jeugd 2012-2014 Jeugdimpuls Gezonde Leefstijl via school & sociale media Strategie en aanpak De minister van VWS wil een impuls geven aan een gezonde leefstijl van de Nederlandse jeugd, via scholen en via de inzet van sociale media. De Jeugdimpuls Gezonde Leefstijl is erop gericht nauw aan te sluiten op de belevingswereld en dagelijkse realiteit van jeugd en scholen, en van daaruit te kijken hoe aandacht voor een gezonde leefstijl en positieve levenshouding een betere plek kan krijgen. Achterliggend doel is bij te dragen aan bevordering van een gezonde leefstijl en het welbevinden bij de jeugd en de jongeren weerbaarder maken om ongezonde verleidingen te weerstaan. Tegelijkertijd is de opgave meer samenhang en waar nodig meer kwaliteit te creëren in het aanbod van gezondheidsactiviteiten waarbij de belevingswereld van jongeren en scholen leidend is. De jeugdimpuls behelst het doorzetten van de kanteling van aanbod naar vraag & behoefte; de inschatting van het ministerie van VWS en het CGL is dat daar op dit moment de meeste winst te boeken is. Uitgangspunten Bij het coördineren van de jeugdimpuls hanteert het RIVM Centrum Gezond Leven vijf uitgangspunten. 1. Activiteiten sluiten goed aan bij de belevingswereld van de schoolgaande jeugd (PO, VO en MBO). Kinderen en jongeren staan centraal en waar mogelijk hebben ze een actieve rol. 2. De behoefte en vraag van scholen zijn leidend en we zetten daarbij vooral in op samenwerking met scholen die zelf actief aan de slag willen met de gezondheid van hun leerlingen. We respecteren hierbij de autonomie van scholen. 3. Inzet op inspireren om in actie te komen; om verbindingen aan te brengen tussen onderwijs & professionals en tussen gezondheidsbevordering in het onderwijs & social media; en om te versterken. De prioriteit in het programma ligt op het versterken van dat wat goed gaat of nog net het extra zetje nodig heeft en het versterken van bestaande programma met social media componenten. 4. De impuls aan een gezonde leefstijl van jongeren geven we samen met onderwijs- en gezondheidspartners. Vanzelfsprekend stemmen we af met partners (inclusief bestaande samenwerkingsverbanden zoals Convenant Gezond Gewicht en Olympisch Vuur), waarbij we staan voor een vlotte en doortastende uitvoering. Die uitvoering ligt voor een belangrijk deel bij onderwijs- en gezondheidspartners. 5. Betrouwbare en relevante informatie willen we optimaal beschikbaar, deelbaar en vindbaar maken zodat jongeren, ouders, onderwijs- en gezondheidsprofessionals de juiste informatie gemakkelijk kunnen vinden en kunnen delen met peers, partners en collega s. Hiermee willen we tevens bijdragen aan het terugdringen van informatieoverload richting het onderwijs. Overall doel In lijn met deze uitgangspunten streeft het RIVM Centrum Gezond Leven samen met partners naar versterking van goedlopende en/of beloftevolle gezondheidsbevorderende activiteiten en RIVM Centrum Gezond Leven 5 juli 2012 pagina 4

programma s bij de schoolgaande jeugd en meer samenhang in de uitvoering hiervan. De mate waarin dit lukt zullen we gedurende de hele periode monitoren met procesindicatoren. Bij de keuze voor de te versterken activiteiten staat de winst voor de scholen en de jongeren centraal. Het kan hierbij gaan om leerlingen die beter in hun vel zitten, veiliger schoolklimaat, minder schooluitval en een meer stimulerende en gezondere leeromgeving. Daarnaast laat RIVM onderzoek zien dat veel middelbare scholen graag maatregelen treffen rond een gezonde leefstijl van hun leerlingen, omdat ze zich er mede verantwoordelijk voor voelen en vinden dat ze daarmee bijdragen aan een betere gezondheid van de jeugd 1. Oftewel, voor veel scholen zit de winst ook (gewoon) in een betere gezondheid en welbevinden van hun leerlingen. Dat gezondheidsbevorderende activiteiten ook bij kunnen dragen aan betere leerprestaties 2 maakt het nog aantrekkelijker voor scholen om zich hiervoor in te zetten. Idealiter is er sprake van gelijktijdige verbeteringen op meerdere terreinen. Programma s en activiteiten waarbij deze synergie aanwezig is, worden met stip binnen de impuls versterkt of ingezet ter inspiratie. Actie binnen drie lijnen De impuls wordt ingevuld via twee deelsporen: de gezonde school en sociale media. De aanpak van beide sporen is georganiseerd langs drie lijnen: inspireren, verbinden en versterken. Binnen alle lijnen bestaat de hoofdmoot uit concrete activiteiten voor en met het onderwijsveld, professionals en de jeugd: veel actie dus, en weinig praten. De nadruk ligt hierbij op versterken. Bij het versterken bieden we gerichte ondersteuning aan jongeren en scholen die iets willen met gezonde leefstijl of die al goed bezig zijn maar net dat extra persoonlijke, inhoudelijke of financiële zetje nodig hebben. Bestaande en goedlopende programma s kunnen binnen de impuls verder verrijkt worden met een social media component. Inspireren betekent jongeren en scholen gezonde leefstijl bevorderende tips en inspirerende voorbeelden aanreiken zodat zij gestimuleerd worden actie te ondernemen. Hiertoe blijven we met hen in contact en houden we voortdurend zicht op hun situatie en belevingswereld. Verbinden betekent scholen en ondersteunende professionals met elkaar in contact brengen rondom succesverhalen, en ook het verbinden van de twee deelsporen zodanig dat met inzet van sociale media de impact van gezonde school op de leefstijl van jeugd versterkt kan worden. De lijnen inspireren en verbinden worden ingevuld op basis van wensen vanuit de scholen en jeugd, en bij bijeenkomsten moet er vooral ook veel te halen zijn. Op nadrukkelijk verzoek van het ministerie van VWS besteden we in beide deelsporen in ieder geval aandacht aan de leefstijlthema s alcohol, roken, drugs, letselpreventie, voeding, beweging en seksuele gezondheid. Organisatie Qua organisatie stellen we voor om het programma van meet af aan te laten begeleiden door een groep meedenkers 3 die evenwichtig wordt samengesteld uit jeugd (4), onderwijs (4), gezin/omgeving (4) en gezondheidspartners (4). Hiervoor willen we (ook) buiten de gebaande banen gaan werven. De werkwijze van deze groep moet betrokkenheid bij de jeugdimpuls gaan uitstralen op een interactieve en onafhankelijke manier. We zullen stevige discussie initiëren tussen de deelnemers aan deze groep over actuele leefstijl- en #Jeugdimpuls gerelateerde onderwerpen, waarmee de programmaleiding geïnspireerd wordt, en blinde vlekken en tunnelvisie wordt 1 Mikolajczak J, van den Berg SW, Bemelmans WJE. Overgewichtpreventie in het voortgezet onderwijs in 2010-2011. Een landelijke vervolgstudie. RIVM rapport 260701007/2012. 2 Singh AS e.a.(2012). Physical activity and performance at school: a systematic review, including a methodological quality assessment. Arch Pediatr Adolesc Med.166(1):49-55.(review EMGO-instituut A dam) 3 In ieder geval het ministerie van VWS is van harte welkom als waarnemer bij deze groepssessies om zo uit eerste hand de vragen en aandachtspunten van deze denktank mee te krijgen. Verder zullen we ook andere partners hiervoor uitnodigen. De adviezen van #team16 hebben een niet-bindend karakter gezien de agentschapstatus van de coördinererend organisatie. RIVM Centrum Gezond Leven 5 juli 2012 pagina 5

voorkomen. De naam van deze groep is #Team16 (4x4 deelnemers - zoals voortaan gebruikt in deze offerte). De groep komt twee tot vijf keer per jaar bijeen. Voor de twee deelsporen werken we met twee kernteams van deskundigen. Het kernteam Gezonde School wordt de opvolger van de huidige expertgroep Gezonde School, maar met vernieuwde samenstelling (onderwijs & gezondheid, inclusief vertegenwoordigers van sport, bewegen en onderwijs en liefst ook de kwartiermaker jeugd van het LOT-i). Het kernteam Sociale Media willen we goed verbinden met de werkgroep publiekscommunicatie van het LOT-i, bij voorkeur via een aantal personele unies. Voor het kernteam Sociale Media nodigen we daarom ook de projectleider van jongerenaanpak seksuele weerbaarheid via social media van SoaAidsNederland en RutgersWPF uit. Om optimaal gebruik te kunnen maken van de ervaringen opgedaan met de landelijke leefstijlprogramma s nodigen we ook de programmasecretaris van dit ZonMw programma uit voor deelname 4. De leden van de beide kernteams hebben een adviesfunctie. Met name binnen het deelspoor Gezonde School kan in geval van meerdere opties de bevoegdheid tot beslissen bij het kernteam belegd gaan worden. Dit betreft geen formele beslisbevoegdheid, maar wordt in principe als zodanig beschouwd, en er wordt alleen beargumenteerd vanaf geweken. We streven naar transparantie in alle gevallen en zijn daar ook op aan te spreken. De precieze taken en bevoegdheden van de twee kernteams worden in afstemming met onze samenwerkingspartners vastgesteld (begin september 2012). Hierbij wordt tevens meegenomen dat optimale afstemming plaatsvindt met de onderwijsagenda Sport en Bewegen, het convenant Gezond gewicht, Sport en Bewegen in de buurt en Olympisch plan. Daarnaast zullen we bij de uitwerking van grotere activiteiten en projecten binnen de impuls actief feedback op maat zoeken, door gebruik te maken van panels van jongeren, leerkrachten en ouders. Deze hebben een wisselende samenstelling en kunnen zeker ook virtueel zijn ( blog community ). Ook voor gedachtenwisselingen over allerhande onderwerpen zullen we panels gaan gebruiken, bijvoorbeeld in de vorm van werk-doe sessies. Het geheel ondersteunen we vanuit het RIVM met programmacoördinatie, webredactie (gezondeschool.nl) en communicatie, samen het RIVM impulsteam vormend. Borging Het betreft een tijdelijke impuls. Derhalve zullen we prioriteit geven aan versterking van bestaande structuren of aan nieuwe verbindingen die structureel geborgd kunnen worden. Hierbij kan gedacht worden aan versterking via de reguliere taken van onder meer de jeugdgezondheidszorg en de zorgadviesstructuren in het onderwijs. Verder zetten we in op empowerment van onze onderwijs- en gezondheidspartners, zodat zij in staat zijn om na afloop van de impulsperiode de ontwikkelde competenties in de twee deelsporen blijvend in te kunnen zetten. Ook het overzichtelijk ontsluiten van materiaal en methodieken vormt een belangrijke pijler van de borging. Het totaal aan programmaresultaten maken we eind 2014 inzichtelijk via www.gezondeschool.nl, de inspiratiebundel 2020 en een afsluitend jeugd werk doe evenement. Hiermee geven we een extra impuls aan de doorwerking van programmaresultaten. Verantwoording We stellen voor om maandelijks met uw ministerie de voortgang van het programma te bespreken met uw accounthouder jeugdimpuls en in het reguliere CGL-accounthoudersoverleg 5. Daarnaast sluiten wij aan bij de reguliere P&C cyclus zoals met het RIVM afgesproken voor de reguliere kennisvragen. Dit betekent jaarlijkse financiële verslaglegging en halfjaarlijkse schriftelijke voortgangsrapportages. Uiterlijk voor 1 maart van een kalenderjaar ontvangt u een jaarverantwoording over het voorgaande jaar. 4 Normaliter neemt ZonMw als adviseur/waarnemer deel aan CGL-overleggen zoals de CGL-adviesraad en de CGL-klankbordgroep. ViceVersa fungeren CGL-medewerkers als adviseur/waarnemer in relevante ZonMwcommissies. 5 Aan dit interne VWS-overleg nemen de accounthouders van de LOT-i,partners deel en op uitnodiging ook de accountders van het NCJ en het NJi. Zij zijn afkomstig van de directies VGP, PG, Sport en Jeugd. RIVM Centrum Gezond Leven 5 juli 2012 pagina 6

Op de volgende pagina s komen de twee deelsporen aan bod, leest u meer over enkele specifieke aandachtspunten op het gebied van communicatie en geven we inzicht in de planning en organisatie. Deelspoor Gezonde School Kern: het stimuleren van best practices en creëren van een voorhoede Binnen het deelspoor Gezonde School zoeken we naar en investeren we in de doorontwikkeling en vooral uitvoering van best practices 6. Uit de gespreksronde kwamen als goede voorbeelden naar voren: succesvolle samenwerking met de jeugdgezondheidszorg (JGZ), de koppeling vanuit passend onderwijs met preventie, vakleerkrachten bewegingsonderwijs en biologiedocenten die gezonde school verder binnen de school aanjagen, en het benutten van de Brede School als vliegwiel om de samenwerking met partners te intensiveren en de buitenschoolse tijd optimaal te benutten. De suggestie om in te zetten op het vinden en helpen van (potientiële) voorhoedescholen is tijdens onze verkenning breed omarmd. Het betreft scholen die iets willen rond gezondheidsbevordering en relatief goed zijn georganiseeerd, zodat je snel resultaten kunt boeken. Extra interessant is het als de potentiële gezondheidswinst groot is, bijvoorbeeld bij sterke scholen in achterstandswijken. De activiteiten moeten goed aan (kunnen) sluiten op het (stimuleren van) gebruikmaken van de Gezonde School methode in het onderwijs en zodoende ook bijdragen aan doelen van het onderwijs. De op pagina 4 geformuleerde uitgangspunten worden hieronder verder vertaald naar het deelspoor Gezonde School. Het Kernteam Gezonde School werkt onder meer aan de samenhang van activiteiten die waar mogelijk worden uitgevoerd door co-creatie van onderwijs- en gezondheidsbevorderende partners, waaronder onderwijsraden, onderwijsorganisaties (denk aan Kennisnet, AVS, SLO, steunpunt Brede School), ouderorganisaties, scholierenorganisaties, de landelijke thema-instituten, gezondheidsfondsen, NCJ, de GGD en en GGD NL. Het basisonderwijs, voortgezet onderwijs en middelbaar beroepsonderwijs vergen ieder een eigen benadering. Per onderwijstype is de behoefte anders, spelen er andere issues en verschillen de aanknopingspunten. Het werken aan een gezonde school is ondersteunend aan het onderwijs en scholen bepalen zelf hun ambitieniveau. Scholen staan er daarbij niet alleen voor: ze inspireren en helpen elkaar en worden ondersteund op lokaal niveau door partners als de GGD en sportserviceorganisaties. De website www.gezondeschool.nl wordt een belangrijk portal voor schoolleiders, docenten, ouders en anderen die op zoek zijn naar meer informatie. Daartoe krijgt de site een face-lift zodat de informatie en het taalgebruik beter aansluit bij de leefwereld van het onderwijs en wordt de site beter gelinkt met de sites van de onderwijskoepels en onderwijssites als wikiwijs. Scholen kunnen zich via gezondeschool.nl direct op de landelijke nieuwsbrief Gezonde School voor PO, VO of MBOabonneren. Daarnaast zullen we via de website de servicedesk-functie verder uitbreiden. Scholen kunnen hun vraag over Gezonde Leefstijl / Gezonde School dan via email of telefoon stellen aan de servicedesk, waarna verbinding gelegd wordt naar aanbod & ondersteuning op maat. Ook gebruiken we communicatiekanalen van het onderwijs zoals bijvoorbeeld de nieuwsbrieven van bijv OCW, de PO-, VO- en MBO-raad en brengen we waar mogelijk links aan op hun websites naar gezondeschool.nl. We benutten bestaande netwerken zoals bijvoorbeeld binnen de zorgadviesstructuur van scholen. 6 Het gaat bij best practices om zowel erkende leefstijlinterventies als beleids- en omgevingsvoorbeelden. RIVM Centrum Gezond Leven 5 juli 2012 pagina 7

Scholen, jongeren en ouders weten zelf goed waar zij behoefte aan hebben. Daarom geven wij hen een duidelijke stem in de keuze van activiteiten die versterkt worden vanuit de impuls. Een jongerenpanel kan onder het motto laat jongeren zelf aan het woord over gezonde leefstijl zich bijvoorbeeld enkele dagen verdiepen in de gezondheidssituatie van de Nederlandse jeugd en enkele scholen bezoeken. Vervolgens brengt het in een moderne vorm (bijvoorbeeld facebook, video, blog of toch IRL) advies uit aan de minister over de vraag: waar liggen aanknopingspunten voor verbetering en wat zijn de meest wenselijke activiteiten? Binnen de impuls willen we ruimte bieden voor het omarmen en financieel versterken van initiatieven die onder andere bottom up opborrelen vanuit het onderwijs en leerlingen. Activiteiten binnen de programmalijnen. Uit onze verkenningen tot op heden hebben we verschillende soorten activiteiten binnen de drie programmalijnen geïdentificeerd: must-do activiteiten waarvan op basis van de opdracht of op basis van de gespreksronde evident is dat we ze uitvoeren; @ perhaps activiteiten waarover de taskforce op aangeven van het kernteam & panels uitspraken zal doen. Daarnaast geldt: activiteiten gemarkeerd met een * hebben mogelijk perswaarde voor de minister. Omdat nog zeker niet alle @perhaps activiteiten door ons in deze fase in beeld zijn gebracht reserveren we ruimte in de begroting om in een later stadium activiteiten op aangeven van onze partners, waaronder ook de reeds genoemde bottom-up initiatieven, hieraan toe te kunnen voegen. Dit gebeurt in overleg met de opdrachtgever. De definitieve keuze voor concrete activiteiten of de beslisprocedures bij meerdere opties wordt gemaakt in overleg met de opdrachtgever. Hierbij baseren wij het advies van het RIVM-impuls team mede op feedback uit #Team16, de kernteams en de panels. Versterken Versterking is het geven van gerichte ondersteuning aan scholen en leerlingen die iets met gezondheid willen. Het gaat daarbij zowel over kennis & advies als over praktische materialen. Scholen hebben behoefte aan concrete activiteiten, producten en initiatieven die bruikbaar zijn in de les en makkelijk toepasbaar zijn, bijvoorbeeld om ouderbetrokkenheid of communicatie binnen de school te versterken. We gaan met het Kernteam Gezonde School inzetten op verhogen van praktische meerwaarde van bestaande interventies en materialen die ertoe doen. Als scholen informatie willen over gezondheid, vitaliteit of in balans zijn dan moeten zij dit heel gemakkelijk, snel en toegankelijk kunnen vinden. Docenten, zorgcoördinatoren, directeuren en schoolleiders zijn prima in staat om zélf te zoeken. Het is de verantwoordelijkheid van de gezondheidspartners om ervoor te zorgen dat de informatie goed toegankelijk is én afgestemd is op de vragen van scholen. Concreet zullen we snel starten met het versterken van de mogelijkheden om advies op maat te verlenen op basis van vragen van de scholen 7. Dit bleek in de gespreksrondes een duidelijke wens vanuit het onderwijsveld. Verder is een deel van het budget gereserveerd voor tenders 8 richting de scholen, waarbinnen acties en maatregelen die de scholen zelf aandragen versterkt kunnen worden met een financiële bijdrage. Naast eigen initiatief leggen we ook de nadruk op het gebruik en versterken van erkende interventies met een financiële bijdrage. Uit eerder genoemd onderzoek (voetnoot 1) blijkt dat veel scholen een gebrek aan middelen rapporteren als barrière bij het uitvoeren van landelijk en regionaal ontwikkelde interventies. 7 Daar waar de onderwijsraden hun eigen advies op maat trajecten vanuit de onderwijsagenda sport, bewegen en gezonde leefstijl willen organiseren, zal de #impuls-ondersteuning hierop aansluiten c.q. complementair aan zijn. 8 De precieze constructie wordt in 2012 uitgewerkt, maar het woord tender beschrijft de intentie erachter op de juiste manier RIVM Centrum Gezond Leven 5 juli 2012 pagina 8

We ondernemen de volgende activiteiten Handreiking Gezond PO en VO: product van, voor én door het onderwijs met ondersteuning van gezondheidspartners. Wordt ontsloten via www.gezondeschool.nl. Met informatie over redenen om aan gezonde school te werken, tips over het verkrijgen van draagvlak en mogelijkheden om concreet aan de slag te gaan. En natuurlijk handreikingen voor het inbedding in het schoolbeleid, verbinding met bestaande activiteiten binnen de school en inzet van erkende activeiten. Met het uitvoeren van activiteiten uit de handreikingen werken scholen toe naar de eindtermen van de vignetten. De handreikingen zijn zodanig opgezet dat het voor scholen inzichtelijk is hoe ver ze al zijn en wat ze kunnen doen om te gaan voldoen aan de criteria. Uiteraard worden bij de (door)ontwikkeling van de handreikingen ook de in de praktijk succesvol gebleken beleids- en omgevingsvoorbeelden meegenomen. Ontwikkeling en promotie Vignet Gezond MBO (2012/2013) en VO (2013). Waarmee scholen kunnen uitdragen dat zij aan Gezonde School werken. Ontwikkeling en promotie vindt uitsluitend plaats met instemming en support vanuit de betrokken onderwijsraad. Xperts Gezonde School. PO-, VO- en MBO-scholen kunnen een beroep doen op een GezondeSchool Xpert voor een eenmalig of kort begeleidingstraject op maat. Xperts kunnen GGD-medewerkers zijn, mensen uit het onderwijs zelf of bijvoorbeeld medewerkers van ouderof lokale of landelijke gezondheidsbevorderende organisaties. 9 Activiteiten op scholen (gezonde school tenders). PO-, VO- en MBO-scholen kunnen een beroep doen op een financiële bijdrage voor of ondersteuning bij activiteiten die hen helpen om zich door te ontwikkelen richting een gezonde school. Bij een financiele bijdrage gaat hierbij in beginsel om bedragen tussen de 500 euro en max 5.000 euro per school, verkrijgbaar via een beknopte aanvraagprocedure. Bij ondersteuning gaat het hierbij bijvoorbeeld om het realiseren van een regionale vraagbaak, een persoon waar scholen bij aan kunnen kloppen voor laagdrempelige en binnenschoolse ondersteuning en om het verlenen van advies en ondersteuning bij belemmeringen waar scholen tegen aan lopen. Omdat de meest zinvolle manier van ondersteunen kan verschillen per interventie, vindt het versterken van specifieke interventies altijd plaats na afstemming met en met instemming van de interventie-eigenaar. Vanuit de tenders wordt tevens een link gelegd naar de vignet - procedure. #ErkendGezond activiteiten gemakkelijk vindbaar via www.gezondeschool.nl en liefst ook via wikiwijs. De huidige overzichten voor #ErkendGezond beweeg- en voedingsactiviteiten worden uitgebreid naar de overige gezondheidsthema s. Op dit moment wordt de presentatiewijze getest. Ten aanzien van Wikiwijs is het zo dat scholen daar vaak zoeken als het gaat om leermaterialen. De materialen die behoren tot #erkendgezond interventies moeten daarom ook via dit onderwijskanaal goed vindbaar zijn. Basis blijft www.gezondeschool.nl @ Veldlabs* Enkele veldlabs (regionale proeftuinen) waarin rondom een specifieke school of in een specifieke gemeente of regio ervaring wordt opgedaan met de (door)ontwikkeling en werking van best practices of geëxperimenteerd wordt met innovaties. Het kan hierbij bijvoorbeeld gaan om kleine praktische activiteiten binnen een school om draagvlak te creëren, om bestaande en eventueel nieuwe interventies, om het experimenteren met Gezonde Brede Scholen. Vertrekkend vanuit de situatie op school, in de wijk, in een gemeente met ondersteuning van GGD en en landelijke deskundigen, begeleidt door een energieke lab-leader. We sluiten hierbij zoveel mogelijk aan bij de implementatie van de handreiking gezonde gemeente. @ Buddy-projecten* Op een aantal plaatsen starten we een buddy-project, waarbij een hbo- of mbo-school met een gezondheidsopleiding een andere school adopteert. Via leerlingactiviteiten werken aan een gezondere leefstijl, in samenwerking met wijkorganisaties, bijvoorbeeld rond gezonde schoolkantine, sportprojecten, mediawijsheid of gezonde medewerkers. In de loop van 2014 een samenkomst om de ervaringen te delen en lessen te trekken. Inspireren Eén gedreven enthousiasteling kan al verschil maken en het onderwerp binnen de school op de kaart zetten. De ene keer is dat een schooldirecteur, dan weer een enthousiaste docent, een betrokken zorgcoördinator, of een lid van een medezeggenschapsraad. Activiteiten onder de kop Inspireren zijn erop gericht die personen te vinden en faciliteren bij het betrekken van anderen binnen hun school 9 Verdere uitwerking van deze activiteit gebeurt op basis van afstemming met de onderwijsagenda. RIVM Centrum Gezond Leven 5 juli 2012 pagina 9

en daarbuiten. Veel van deze activiteiten vormen een duidelijke verbinding met het deelspoor sociale media, zoals blijkt uit de voorbeelden. Mooie voorbeelden: YouTube-filmpjes, inspiratiemagazine, instapkaart. Krachtige voorbeelden brengen we aantrekkelijk onder de aandacht. Voorbeelden die laten zien wat scholen praktisch en snel kunnen doen en welke voordelen dit oplevert. Laagdrempelige voorbeelden die leiden tot zin in meer. Ook de resultaten van de veldlabs (zie Versterken) en ervaringen van de voorhoedescholen worden op deze manier gedeeld. Scholen worden geïnspireerd door (voorhoede)scholen. Sociale media Gezonde School. Twitter-accounts voor PO, VO en MBO met actieve webcare. Gezonde School facebook pagina gekoppeld aan GezondeSchool twitters & gezondeschool.nl. Blogs, YouTube, oa om jongeren te betrekken bij Gezonde School activiteiten die scholen uitvoeren. Organisatie en uitvoering met behulp van jongeren, bijvoorbeeld als onderwijsproject. (zie ook de paragraaf over communicatie) Promotie Vignet Gezond PO: We willen scholen met het vignet een lonkend perspectief bieden: door in te stappen in het begeleidingstraject richting een vignet krijgen ze de mogelijkheid om te kiezen uit een aantal plusopties en gaan ze behoren tot de groep voorlopers. Ook willen we middelen inzetten ter versterking van het uitvoeren van interventie-activiteiten, en het wegnemen van barrières daarbij, waarmee wordt bevorderd dat gemakkelijker voldaan kan worden aan de vignet criteria. Scholen dragen hiermee uit niet alleen aandacht te hebben voor rekenen en taal, maar ook voor een vitale leeromgeving. Scholen die een vignet hebben zijn de voorhoede scholen die we graag in het zonnetje zetten om andere scholen te inspireren en hun ervaringen te delen. Dit vraagt tevens om extra promotie-activiteiten rond het vignet, gericht op het bekendmaken van de meerwaarde van het vignet en het inspireren van andere scholen. @ Health hacking tour* In 2014 is er een health hacking tour door Nederland. Een set van tien super eenvoudige, direct toepasbare en tegelijkertijd bewezen effectieve ingrepen om een school gezonder te maken (gekozen en/of ontwikkeld samen met de thema instituten), aangereikt door een energiek sing & danceteam van jongeren dat in iedere regio enkele scholen aandoet. Ondersteund met sociale media. Afstemming vindt plaats met diverse overzichten met soortgelijke doelstelling: de snelle instapinterventies, zoals bijvoorbeeld genoemd in de handreiking Gezonde Gemeente. Verbinden Scholen, ondersteunende professionals, ouders en leerlingen kunnen elkaar goed helpen en kennis delen bij het inrichten van een school met goed onderwijs die gezond leven makkelijk, leuk en normaal maakt. Papier en mail zijn behulpzaam, alleen moet je elkaar zo nu en dan in de ogen kunnen zien en op de plek aanwezig zijn waar het gebeurt. Waar mogelijk wordt enerzijds verbinding gemaakt met de zorgstructuur in de school (en de Centra voor Jeugd en Gezin in het verlengde hiervan) en anderzijds met het buurtsportwerk buiten de school. Door programma s die leefstijlinformatie verzamelen en onderwerpen als middelengebruik en sexualiteit bespreekbaar maken, kunnen leerlingen met mogelijke problemen in een vroeg stadium worden gesignaleerd en geholpen, waardoor de school minder wordt belast. Dit geldt ook voor kinderen die door regelmatig sport en bewegen beter in hun vel zitten. Omgekeerd kunnen naar aanleiding van de individuele contactmomenten met de jeugdgezondheidszorg of besproken leerlingen in de zorgadviesteams (ZAT) gezondheids-onderwerpen klassikaal bespreekbaar worden gemaakt. Ook dit draagt bij aan minder uitval en belasting van de school. School to School meetups (S2S meetups) 10 Regionaal of lokaal te organiseren inspiratiesessies waarin onderwijsmedewerkers informatie delen en ontvangen over gezondheid op school en geïnspireerd kunnen raken om iets met gezondheid te doen. Met inbreng van lokale en landelijke partners, krachtige voorbeelden en inspirende gastsprekers zoals een topsporter die de top haalde dankzij het bewegingsonderwijs of een docent die zijn collega s omturnde en het overgewicht terugdrong. De sessies hebben ook tot doel uitwisseling tussen scholen en 10 Deze regionale/lokale uitwisselingen zijn op expliciet aangeven vanuit het onderwijs. NISB heeft hier al positieve ervaringen mee opgedaan. Ook elders in Europe werkt dit goed. RIVM Centrum Gezond Leven 5 juli 2012 pagina 10

verbanden tussen scholen en lokale onderwijs- en gezondheidsbevorderende professionals te versterken, om van elkaar te leren en samenwerking duurzaam te bevorderen. @ Koploperscholen in het zonnetje* Een grootschalige werk-doe-conferentie met voorhoedescholen voor delegaties van scholen (leerlingen, ouders, docenten, directeuren, wijkpartners) die ver zijn met gezondheid, in het najaar van 2013 (zo mogelijk eerder). Bijvoorbeeld voor scholen die het vignet Gezonde School hebben of willen behalen. Toonzetting: fikse schouderklop en tegelijkertijd een tandje erbij richting collega-scholen (spread the word). Een programma met veel beweging en energie, mooie voorbeelden, nuttige lessen en medewerking van jeugdhelden, topkoks en topsporters. Deelnemende scholen kunnen vooral zelf halen op deze dag en gaan geïnspireerd en met tas vol ideeën en materialen naar huis. Deelspoor Sociale media Op de vraag hoe we jongeren met sociale media vinden en binden, zijn evenveel antwoorden te geven als er jongeren zijn. Het gaat in de kern om instrumenten waarmee personen woord en beelden delen met anderen. Het gaat over geven, informeren, leren, lachen, ontmoeten en inspireren. Sociale media zijn voor jongeren tussen de 10 en de 15 jaar inmiddels net zo gewoon als slapen en eten. Strategie Het RIVM stelt voor om het deelspoor Sociale media enerzijds op te pakken met de werkgroep publiekscommunicatie van de landelijke thema-instituten. In het Actieplan: Gezond leven moet je leren van 22 mei 2012 doet deze LOT-i werkgroep een voorstel hoe zij vanuit de thema-instituten het beste invulling kunnen geven aan publiekscommunicatie Jeugd, voortbouwend op de sociale media expertise die ze onder andere in de landelijke leefstijlcampagnes hebben opgebouwd. Hierbij brengen zij focus aan in de doelgroep op basis van de ontwikkelfasen van kinderen en jongeren en gaan zij uit van versterken en verspreiden van bestaande interventies en sociale media componenten die ontwikkeld zijn als onderdeel van de landelijke leefstijlcampagnes. Het kernteam social media zal vaststellen welke delen vanuit dit plan binnen de impuls opgepakt zullen worden. Anderzijds wil het RIVM het onderdeel sociale media jeugd oppakken met scholen en onderwijsexperts om zo ook de verbinding met het deelspoor school te maken. Sociale media is in het onderwijs een trending topic. Scholen beseffen dat ze hier iets mee moeten maar weten vaak niet wat. Ook bij ouders leven veel vragen. Voortgezet onderwijsscholen organiseren ouderavonden over sociale media, waarbij de zaal wél vol zit (in tegenstelling tot wanneer het over gezondheidsonderwerpen gaat). Scholen willen bovendien vaak de jeugd mediawijs maken en kunnen sociale media inzetten om school en gezondheidsdoelen te versterken. Los van het onderwijs wil het RIVM tevens kennis over gezonde leefstijl breed online toegankelijk maken voor jeugd en daarbij de mogelijkheden van sociale media zo actueel en optimaal mogelijk benutten. Sociale media spelen namelijk een rol bij zowel het aanreiken als het vinden van relevante informatie. Jongeren kunnen informatie krijgen via hun beïnvloeders (peers) op social media of IRL (In Real Life), omdat hun beïnvloeders op social media relevante informatie aangereikt hebben gekregen of gevonden. Als jongeren zelf op zoek gaan naar informatie, dan zijn Google en YouTube hoofdingangen. Goede vindbaarheid van betrouwbare informatie via deze ingangen is daarom essentieel. De vindbaarheid van de informatie wordt onder andere verbeterd door het aantal links vanaf andere sites en meldingen op bijvoorbeeld Twitter en Facebook. RIVM Centrum Gezond Leven 5 juli 2012 pagina 11

Figuur 1 de interacties die mogelijk en nodig zijn in het sociale media spoor van de jeugdimpuls. Deze figuur is toegelicht tijdens het CGL-partneroverleg sociale media van 5 april 2012. Kernteam Voor de sociale media strategie werken we met een kernteam (12-15 personen) met sociale media-, jeugd-, onderwijs- en gezondheidsexpertise (zie ook pagina 5/6). Deze groep is de spil van de sociale media strategie en wordt op diverse momenten geadviseerd door een groep erom heen van jongeren, creatieve industrie (games, sociale media tools), onderwijs en (social) marketing experts. Dit krijgt vorm in creatieve sessies met concrete opbrengsten. Voortdurend zijn we alert op input van jongeren, in lijn met de uitgangspunten voor de impuls (zie pagina 4 en 6). Zeker bij het deelspoor Sociale media is het essentieel om met keuze van onderwerpen en vormgeving niet de plank mis te slaan, en echt aan te kunnen sluiten bij de belevingswereld van jongeren en hun sociale media gebruik. Leerlingen hechten vanuit zichzelf immers weinig belang aan gezondheid, hetgeen extra eisen stelt aan inzet van sociale media om hun aandacht toch te vangen en vast te houden. Jeugd wil graag uitgedaagd worden, ziet graag helden uit soap & sport & muziek, speelt graag spelletjes en wint graag een prijs. Daarnaast zullen we graag gebruik maken van gespecialiseerde bureaus en ervaringsdeskundigen. RIVM heeft inmiddels zelf goede ervaringen opgedaan met de uitwerking van Sense.info in samenwerking met SAN, RutgersWPF en de Universiteit Twente en met de informatievoorziening over baarmoederhalskankervaccinaties. Bij kennisnet.nl is een groep jongeren betrokken als denktank (#21learners). De eerste contacten zijn al gelegd om gezondheid als onderwerp in te brengen: hoe zien zij de mogelijkheden om via de combinatie sociale media onderwijs een bijdrage te leveren aan gezondheid. Daarnaast is bij de Hogeschool Utrecht afgelopen jaar een lectoraat gestart over cross mediale communicatie in het publieke domein. Hier bestaat interesse om met een nader uit te werken project met studenten samen te werken met het RIVM. Belangrijk bij sociale media is te beseffen dat er relatief veel kosten zitten in actieve webcare (reageren op comments in de eigen kanelen en op die van anderen) en relatiebeheer (verbinding met jeugdgroepen, sites & interventie-eigenaren). Alleen al daarom is het uitgangspunt dat er geen nieuwe sites komen met financiering vanuit dit impulsprogramma. Inspireren, verbinden en versterken Ook binnen het sociale media spoor zoeken we naar activiteiten die inspireren, verbinden en versterken. Belangrijke voorwaarden voor het slagen van het deelspoor sociale media zijn: bereidheid om transparant en open kennis met elkaar te delen en uit te wisselen; versterken van sociale media-vaardigheid van de gezondheidsprofessionals; verrijken van gezondheidsinterventies met social media-componenten (versterk wat al werkt). RIVM Centrum Gezond Leven 5 juli 2012 pagina 12

Net als bij het deelspoor Gezonde School ligt ook bij het deelspoor Social Media de nadruk op het versterken en wordt zoveel mogelijk toegewerkt naar concrete producten. Samen met ons #Team16 en het in te stellen kernteam zullen we het deelspoor Social Media gaan vormgeven. Hieronder staan enkele eerste ideeën. #ErkendGezond leefstijl interventies voorzien van social media component. Er zijn diverse interventies die goed aansluiten bij de vragen van het onderwijs, die nu nog geen of een beperkte sociale media component hebben. Bij vijf of zes van deze interventies willen we daar graag verandering in brengen. De ervaring die we hiermee opdoen biedt inzicht in de vraag of het zinnig is om sociale media componenten aan meer interventies toe te voegen. Apps. Het ontwikkelen van sociale media apps, waaronder een test-je-leefstijl app die de betrokkenheid van leerlingen bij leefstijl onderwerpen versterkt. @ Croud sourcing/sharing. We gaan bottom up en laagdrempelig initiatieven en ideeën oproepen en verzamelen om inspiratie op te doen over succesvolle strategieën voor een hoog bereik (bijvoorbeeld via marktplaats.nl, jeugdorganisaties en netwerken als linkedin). De ideeën worden uitgewisseld via sociale media zoals twitter en YouTube. Ideeën worden uitsluitend opgeroepen vanuit het achterliggende doel om bestaande interventies te versterken en het bereik onder jongeren te vergroten. Als concreet product werken we toe naar de eerder genoemde (digitale) inspiratiebundel, waarvan onderdelen ook losstaand bruikbaar zijn. @ Database voor jongereninfo. Stichting Opvoeden.nl heeft inmiddels een goed gevulde database met kennis voor ouders/opvoeders. Maar niet in de taal van de jeugd. Deze databank wordt via een toenemend aantal gemeentelijke CJG-websites ontsloten. Het plan is om te verkennen en vervolgens te realiseren hoe we de gezondheidsinfo voor jeugd gevalideerd en vereenvoudigd voor breed gebruik beschikbaar kunnen maken. Dit doen we vanuit het kennisprogramma Jeugd (NCJ, NJi, TNO en ZonMw) en met inbreng van de LOT-i partners. Hierbij streven we naar verbinding met onder meer Ondertussen.nl en JongIn.nl. De gezondheidsinfo moet daarnaast te koppelen zijn aan advies-op-maat modules via EMOVO en testjeleefstijl.nl Bij het deelspoor sociale media zoeken we ook actief naar online verbindingen met aanpalende initiatieve zoals de met de WE CAN Young jongerenaanpak die het ministerie van OCW eind 2011 is gestart. Dat zou bijvoorbeeld kunnen door onderling op elkaars websites naar elkaar te verwijzen of door jonge changemakers (als peer educators) in te zetten in bijvoorbeeld de School2School MeetUps. 4. Communicatie Veel activiteiten in het plan van aanpak hebben een communicatieve kant of zijn feitelijk een vorm van communicatie. Tegelijkertijd zijn er enkele specifieke aandachtspunten om apart bij stil te staan. Participatie: dicht op jongeren en het onderwijs Jongeren en hun (leer)omgeving vormen het vertrekpunt. Dit betekent dat vragen en behoeften van scholen leidend zijn. Bij alle activiteiten binnen de jeugdimpuls van het ontwikkeling van een RIVM Centrum Gezond Leven 5 juli 2012 pagina 13

handleiding tot het organiseren van een bijeenkomst krijgt de stem van leerlingen, ouders en scholen linksom of rechtsom een plek. Dat gebeurt in ieder geval door: Doorlopend feedback te vragen via een jongerenpanel, een ouderpanel en drie scholenpanels (PO, VO en MBO) voor de aanpak en de activiteiten van ons én anderen. Kwalitatief van aard, laagdrempelig, informeel getoonzet en makkelijk (virtueel) te benaderen. Belangrijke infobron voor ons #Team16 en de kernteams. Scholen, ouders en/of jongeren mee te laten ontwikkelen aan materialen en instrumenten en actief en bottom-up op zoek te gaan naar aansprekende activiteiten. Bijeenkomsten te laten plaatsvinden op scholen zelf, mét betrokkenheid van leerlingen, ouders, docenten, schoolleiders en onderwijsondersteunend personeel (meetups). Interventies en andere activiteiten op en met scholen continu te toetsen aan de betrokkenheid van leerlingen, ouders en docenten. Na verloop van tijd participatielessen te bundelen en beschikbaar te stellen aan scholen er hun voordeel mee kunnen doen (inspiratiemagazine & eindbundel). Leefwereld van jongeren centraal: ook vertaald naar werkwijze RIVM impulsteam Alle medewerkers van het RIVM impulsteam werken regelmatig actief mee in het jeugd- en onderwijsveld. Hierbij schromen ze er niet voor om de handen uit de mouwen te steken door bijvoorbeeld te helpen bij een vignet-aanvraag, een kantinedienst of een toelichting in een zorgadviesteam of docententeam. We benutten deze mogelijkheden op locatie om met verschillende jongeren te praten; de impressies worden gevangen in foto s en een korte teksten, zodat feeling met de jeugd gedurende het hele traject steeds verder uitgebeeld en ingevuld wordt. Uiteraard luisteren we daarnaast naar jongeren via openbare media en TV programma s, YouTube, en sociale media. Ook zoeken we (mogelijke) opinieleiders actief op voor een gesprek. Het eigen verhaal op orde In contact zijn met jongeren en het onderwijs vergt ook duidelijk maken waar je voor staat. Het verhaal van gezondheid op scholen moet goed op orde zijn. Waar gaat gezondheid precies over? Wat levert het op? Waarom er nu aandacht voor? Hierbij zijn er twee aandachtspunten. Enerzijds dat helder moet zijn wat de winst is voor leerlingen en scholen, en anderzijds dat het thema gezondheid breed blijft en het niet structureel wordt vernauwd tot bijvoorbeeld bewegen of roken. Als schot voor de boeg kan dit de kernboodschap in zes zinnen zijn. Jongeren verdienen een gezonde leeromgeving. Gezonde leerlingen die goed in hun vel zitten zijn beter geconcentreerd, houden langer vol, en zijn minder vaak ziek. Kortweg: gezonde leerlingen presteren beter en hun kansen in de samenleving zijn groter. Gezondheid biedt scholen extra voordelen: minder ziekteverzuim van medewerkers, aanknopingspunten voor betrokkenheid van ouders en vruchtbare samenwerking met organisaties in de wijk. Aandacht voor gezondheid betekent aandacht voor voeding, sport & beweging, roken, alcohol & drugs, relaties & seksualiteit, persoonlijke verzorging & mondverzorging, veiligheid en leefmilieu. Najaar 2012 scherpen we deze kernboodschap aan in afstemming met de belangrijkste partners. Verder breiden we de boodschap uit, zodat er ook een goed en eenduidig verhaal is over de Jeugdimpuls zelf. Het RIVM Centrum Gezond Gezond (CGL) Leven staat voor het versterken van professionele gezondheidsbevordering in Nederland. Hierbij werkt het CGL samen met een groot scala aan landelijke en regionale partners. Met de komst van de #Jeugdimpuls betekent dit dat het CGL samen met zijn partners tevens inzet op het (direct) versterken van gezondheidsbevordering in het onderwijs, waarbij de bestaande (lokale en regionale) ondersteuningsstructuren zo optimaal mogelijk worden benut. Stroomlijnen en waar mogeljik verminderen van informatie-overload en verschaffen van inzicht in de kwaliteit van het bestaande aanbod zijn daarbij aandachtspunten die voortvloeien uit de algemene CGL-werkwijze. De door het onderwijs ervaren informatie-overload, onsamenhangend en incident-gedreven inzet en de veronderstelling dat gezondheidspartners enkel kwaliteit bieden liggen ten grondslag aan liggen ten grondslag aan de gezonde school methode zoals deze in de afgelopen 10 jaar is ontwikkeld en momenteel door het CGL en partners wordt uitgedragen. RIVM Centrum Gezond Leven 5 juli 2012 pagina 14

Communicatie over en binnen het programma Professionals en geïnteresseerden binnen en buiten de onderwijs- en gezondheidswereld houden we op de hoogte van belangrijke ontwikkelingen en lessen uit het programma. Dat doen we via: De reguliere digitale CGL-nieuwsbrief (ca 10x per jaar), in combinatie met de dagelijkse CGLtwitters @gezondlevennl en @gezondeschoolnl primair gericht op professionals in het publieke domein; De reguliere digitale nieuwsbrieven voor po, vo en mbo 11 waarop scholen zich direct kunnen abonneren (minimaal 3x per jaar), aangevuld met de tweets via @gezondeschoolpo, @gezondeschoolvo en @gezondeschoolmbo allen gericht op professionals in het onderwijsdomein. Via aanwezigheid, presentaties en waar zinvol informatiestands op congressen en andere bijeenkomsten, onder andere in 2013 in op de Nationale Onderwijstentoonstelling, met een breed paviljoen dat samen met de thema-instituten wordt opgezet. En uiteraard ook via de bestaande overlegstructuren van het CGL zoals de adviesraad, klankbordgroep en diverse partneroverleggen. Daarnaast ook via de overlegstructuren waar het CGL als lid of waarnemer aan deelneemt, zoals diverse ZonMw-commissies, de stuurgroep Convenant Gezond Gewicht, Kennisprogramma jeugd en adviescommissie Sport van de Vereniging Sport en Gemeente. We besteden ook expliciet aandacht aan de communicatie binnen het programma, met name aan het verbinden van de twee deelsporen gezonde school en sociale media. Natuurlijk is het impulsteam een cruciale verbindende schakel, maar het lijkt ons ook verstandig dat de beide kernteams elkaar zo nu en dan inspirerend bijpraten. In het maandelijks overleg met de opdrachtgever zullen (potentiële) grotere communicatiemomenten besproken worden 12. Afzenderschap Bij de communicatie staat de inhoud centraal, met als kernwoorden jeugd, gezondheid, welbevinden en onderwijs. Voor extra positionering van VWS, het CGL of gezondheids- dan wel onderwijspartners is geen directe noodzaak; gezien het woud aan initiatieven en de behoefte aan vereenvoudiging hoeft de impuls zelf evenmin nadrukkelijk te worden geprofileerd. Tegelijkertijd helpt een verbindend label wel om voor scholen de samenhang tussen allerlei activiteiten van verschillende organisaties te onderstrepen. Het ligt voor de hand om het begrip Gezonde School dat de afgelopen jaren aan betekenis heeft gewonnen als bundelend merk te gaan gebruiken, in ieder geval voor het scholenspoor en mogelijk ook bij de inzet van sociale media. Het Gezonde School beeldmerk stellen we tevens ter beschikking voor drukwerk en online communicatie over erkende leefstijlinterventies voor het onderwijs. Door in te zetten op het begrip en bijbehorend beeldmerk gezonde school, zetten we van meet af aan in op versterken en tevens borgen van het bestaande. 11 GGD en kunnen hier een regionale variant van maken en scholen zo met een totaal overzicht van regionale en landelijke informatie bedienen. Hierdoor is beter maatwerk mogelijk. Een voorbeeld hiervan is: http://www.schoolslag.nl/pool/5/documents/schoolslag%20nieuwsflits%20-%20mei%202012.pdf 12 Afstemming met de opdrachtgever over de verschillende pr-uitingen vindt op hoofdlijnen plaats en niet per tweet of nieuwsbriefitem, conform de huidige CGL-werkwijze. Persberichten en rapporten brengt het RIVM volgens de hiertoe gelden afspraken ten aanzien van goedkeuring en publicatiedata naar buiten. RIVM Centrum Gezond Leven 5 juli 2012 pagina 15

5. Planning & overige aandachtspunten Deze paragraaf beschrijft op hoofdlijnen een tijdsplanning, de geplande producten en de beoogde samenwerkings- en uitvoeringspartners. Daarnaast wordt op verzoek van de opdrachtgever ingegaan op gebruik van erkende interventies, borging van kennis op langere termijn en verbinding met andere trajecten, en de overlegfrequentie met de opdrachtgever. Tijdsplanning en producten De tabel geeft een aantal activiteiten weer voor 2012, en enkele geplande bijeenkomsten en producten. Opstarten #Team16 & kernteams Handreiking PO Handreiking VO Vignet PO, met name pr & doorontwikkeling Vignet VO Vignet MBO Communicatie (inspiratiebundels) Versterken advies op maat voor scholen Versterken activiteiten op scholen Versterken erkende interventies met sociale media component 2012 2013 2014 Ontwikkeling Toepassing / actualisatie De activiteiten lopen allen door in 2013 en 2014. We stellen voor om de tijdsplanning voor deze jaren in overleg met de opdrachtgever specifieker uit te werken. Realisatie van de planning is mede afhankelijk van een spoedige programmagoedkeuring zodat het programma daadwerkelijk van start kan gaan. Opdrachtenstructuur en beoogde samenwerkings- en uitvoeringspartners Het versterken van programma s en initiatieven op basis van behoeften uit het onderwijsveldvindt plaats via het verlenen van opdrachten. De volgende partijen hebben we op dit moment in beeld als mogelijke samenwerkings- en uitvoeringspartners. Deelspoor Gezonde School: Ideeën en initiatieven van scholen en/of leerlingen zelf; Onderwijsraden, ouderorganisaties, scholierenorganisaties, onderwijsorganisaties (bijv kennisnet, AVS, SLO, steunpunt Brede School), Landelijke thema-instituten (LOT-i-partners), gezondheidsfondsen, GGD NL en GGD en; Partners Vignet Gezonde School Xperts Gezonde School werkzaam bij o.a. GGD en, onderwijsbegeleidingsdiensten, onderwijsinstellingen, buurtsport. Deelspoor Sociale media: Voormalige uitvoerders van het ZonMw programma Landelijke Leestijlprogramma s Centrum voor Media & Gezondheid Stichting Opvoeden.nl Lectoraat crossmediale communicatie Hogeschool Utrecht Unversiteit Twente en/of Radbout Universiteit Nijmegen Gespecialiseerde bureaus Ideeën en initiatieven van scholen en/of leerlingen zelf Binnen het RIVM zetten we in op korte lijnen met het Centrum voor Infectieziektenbestrijding (Sense / teekcontrol), het in te richten Centrum Gezondheid en Maatschappij (jeugd-vtv / pilots met RIVM Centrum Gezond Leven 5 juli 2012 pagina 16

burgerparticipatie via sociale media), en de nog te benoemen Chief Scientific Officer media psychologie. Directe samenwerking met corporate communicatie van het RIVM is hierbij een vanzelfsprekende must en al in de huidige voorbereidingsfase gerealiseerd. In het algemeen is het belangrijk om de gelden effectief en snel in te kunnen zetten binnen de mogelijkheden die een agentschap als het RIVM binnen de kaders van de rijksoverheid hiervoor heeft. Toekenningsprocedures beperken we zoveel mogelijk tot het minimum, zowel qua tijdsduur als mankracht. Binnen de lijn versterken willen we op korte termijn onder meer starten met het versterken van de capaciteit om advies op maat te verlenen op scholen, met het financieel versterken van uitvoering van gezondheidsbevorderende activiteiten op scholen, en met het versterken van bestaande interventies met een sociale media component. In 2012 zullen we verschillende structuren verkennen voor het toekennen van opdrachten en hierbij leren van ervaringen elders. Zo is het bijvoorbeeld een optie om een tender van te voren aan te kondigen, hierbij duidelijk de randvoorwaarden aan te geven, en vervolgens opdrachten te verstrekken. Hiermee bevorderen we dat we nog in 2012 een eerste ronde met goede initiatieven snel kunnen starten. In november 2012 doen we vervolgens een procesvoorstel voor subsidie- en opdrachtenstructuur voor 2013, wat in overleg met opdrachtgever wordt vastgesteld. Hierbij nemen we de eerste ervaringen met het uitzetten van een stimuleringstender meteen mee. Hoe reeds beschikbare interventies en aanpakken benutten? Op meerdere manieren willen we beschikbare interventies optimaal benutten. Zo krijgen erkende interventies een prominente plaats in handreikingen, S2S meetups en sociale media acties richting onderwijs. Ook zullen we specifiek inzetten op toegankelijker maken van informatie daarover (voorbeeld: overgewicht interventies). Verder zullen we wanneer dit samenvalt met de behoeften vanuit de scholen - middelen vanuit de jeugdimpuls inzetten ter implementatieversterking. Dit valt onder de lijn Versterken binnen het deelspoor gezonde school. Tot slot is binnen het deelspoor sociale media voorzien in versterking van beschikbare interventies (bij voorkeur #ErkendGezond interventies) 13 met een sociale media component. Borging voor de langere termijn Voor borging op de langere termijn is het belangrijk om van meet af aan te bevorderen dat professionals en aankomende professionals nieuwe werkwijzen en best practice gezondheidsbevorderende activiteiten als vanzelfsprekend inbouwen in het reguliere werk. Learningby-doing is hierbij het motto. Ofwel: we organiseren hier geen specifieke activiteiten voor maar zetten in op het betrekken van zoveel mogelijk professionals aan zowel de onderwijs- als de gezondheidszijde (zie ook pagina 6). Verbinding met andere trajecten De verbinding met min of meer parallellopende initiatieven verloopt zoveel mogelijk via personele unies in plaats van het inrichten van nieuwe overlegstructuren tussen de initiatieven. Hiertoe nodigen wij het LOT-i uit voor deelname aan de kernteams. Hierbij ligt het voor de hand om de LOTi-kwartiermaker Jeugd uit te nodigen voor het kernteam gezonde school en de voorzitter van de LOT-i werkgroep publiekscommunicatie voor het kernteam sociale media. Daarnaast nodigen wij de projectleider van de jongerenaanpak seksuele weerbaarheid via sociale media ook uit voor deelname aan ons kernteam sociale media. Ook vertegenwoordigers van de onderwijsraden worden uitgenodigd voor deelname aan het kernteam. Vice versa blijven wij deelnemen aan de adviesraad sport van de VSG, de adviesraad van het masterplan effectieve interventies sport en bewegen van NISB, de adviesraad jongeren op gezond gewicht en als waarnemer aan diverse preventieprogrammacommissies bij ZonMw. En waar nodig zorgen wij voor directe afstemming met de verschillende initiatieven. 13 Deze hebben al in meer of mindere mate een positieve kwaliteitsbeoordeling doorstaan. Het is tevens een van de taken van het CGL om het werken met #ErkendGezond interventies te bevorderen RIVM Centrum Gezond Leven 5 juli 2012 pagina 17

Verbindingen vanuit het Vignet Gezonde School Vanuit de doorontwikkeling van het Vignet Gezonde School voor PO en nieuw te ontwikkelen vignetten voor VO en MBO, stimuleren we koppeling met Olympisch Vuur (themacertificaat sport & bewegen), Convenant Gezond Gewicht (themacertificaten sport&bewegen en voeding & mondgezondheid), met Frisse Scholen Agentschap NL (themacertificaat milieu) en Alcoholvrije School (STAP). Ook stimuleren we in dit kader het verkennen van PPS-mogelijkheden, bijv. tandenpoetssets voor alle leerlingen bij toekenning thema-certificaat voeding & mondgezondheid Interne verbindingen bij de opdrachtgever Voor zorgvuldig verloop en verbinding van de verschillende initiatieven is het van belang dat ook de aansturing aan de zijde van de opdrachtgever dit proces kan versterken. Wij geven daarom in overweging mee om het CGL-accounthoudersoverleg hiertoe uit te breiden met accounthouders van Kennisprogramma Jeugd, Olympisch Vuur, Convenant Gezond Gewicht en Sport, Bewegen en Onderwijs. Dit betreft medewerkers van de directies VGP, Sport, PG en Jeugdbeleid. Overige verbindingen Daarnaast zullen we ook verbindingen leggen naar activiteiten op het terrein van arbeidsparticipatie en bevorderen van gezondheid van werknemers. Door verbindingen te leggen wordt bevorderd dat leraren het goede voorbeeld geven en geloofwaardig zijn in hun communicatie met leerlingen (practice what you preach). Deze activiteiten vallen in principe binnen het aandachtsveld van de reguliere CGL-programma s Gezonde School en Gezond Werk. Ze vallen buiten directe stimulering vanuit de jeugdimpuls, maar de verbinding wordt wel opgezocht en aanbevolen aangezien dit een terugkerend onderwerp is in gesprekken met scholen. Ook eventuele allianties met bijvoorbeeld lokale detailhandel of horeca-gelegenheden zijn in beeld via de verbinding met samenwerkingsverbanden als het deelconvenant Gezonde School (Convenant Gezond Gewicht) en de onderwijsagenda Sport, Bewegen en Gezonde Leefstijl. Frequentie overleg opdrachtgever Zoals in paragraaf 3 onder het kopje verantwoording reeds aangegeven stellen we voor om minimaal 1 keer per maand af te stemmen over gang van zaken. Voorafgaand worden beslis- en bespreekpunten vastgesteld. Daarnaast vindt 1 keer per 3 maanden overleg plaats over financiën. RIVM Centrum Gezond Leven 5 juli 2012 pagina 18

6. Begroting Offerte Impuls Gezonde Leefstijl Jeugd 2012-2014 Onderstaande begroting is opgesteld op basis van het nieuwe kostprijsmodel van het RIVM. Begroting Impuls Gezonde Leefstijl Jeugd looptijd mei 12 December 14 Personele kosten tarie f 2012 2013 2014 totaal expert programmaleiding & senioradvies 121 130438 273460 273460 677358 hoog Uitvoering en advies 100 20800 60120 60120 141040 midde n Webredactie 84 87696 159600 159600 406896 laag secretariele ondersteuning 71 9940 19880 19880 49700 Totaal personele kosten 248874 513060 513.060 1274994 Uitbestedingen & overige directe kosten Deelspoor Gezonde School 530.000 1.160.000 847.886 2.537.886 Deelspoor Sociale Media 155.000 890.000 820.000 1.865.000 Communicatie 85.000 145.000 90.000 320.000 Totaal uitbestedingen & overige directe kosten 770.000 2.195.000 1.760.000 4.722.886 Totaal programmakosten 1.018.874 2.708.060 2.273.060 5.997.880 Nb. Ten aanzien van de uitbestedingen en overige directe kosten begroot voor de deelsporen is een deel van de gelden gereserveerd voor niet vooraf geïdentificeerde activiteiten. RIVM Centrum Gezond Leven 5 juli 2012 pagina 19

Bijlage Relevante literatuur: @ De Handleiding Gezonde School (RIVM CGL, 2010) @ De menselijke beslisser over psychologie van keuze en gedrag (WRR 2010) @ Duurzaam Denken Doen 2011-2035 (Jonker ea, 2011) @ Het schoolslag-praktijkboek samen werken aan preventie op maat (GGD ZL, 2006) @ Society 3.0 (Van den Hoff, 2011) @ Transfer-oriented learning in health education at secondary schools (Peters, 2012) @ Trendrapport PO en VO Technologieën van de toekomst (Kennisnet, 2011) @ Trendrapport MBO Technologieën van de toekomst (Kennisnet, 2011) Interessante sites voor jeugd waarmee we verbinding willen verkennen: www.mbo rokendrinkendrugs.nl/ (e-learning module voor MBO van Trimbos) www.drankendrugs.nl/ (Tactus verslavingszorg) www.opgroeien zonderalcohol.nl (GGD Zaanstreek Waterland en Brijder) www.sense.info/ (oa. SAN, RutgersWPF en RIVM) www.seksenzo.info (online jongerenplatform over seksualiteit van stichting Casa) www.vrijlekker.nl (condoomgebruikcursus van GGD Amsterdam input van partnersessie 5/3) www.mindyourownlife.nl/ (oa stichting Casa, Tactus verslavingszorg en JeugdRiagg Noord Holland Zuid). Nb. De myol chat is momenteel niet beschikbaar wegens bezuinigingen www.gripopjedip.info (website voor jongeren met depressieve klachten van Dimence, Dde Jutters, Indigo en Trimbos) www.jongin.nl (site met gemeentelijke info voor jongeren over gezondheid, geld en andere sociale zaken, mmv o.a. GGD Flevoland, Gelderse SportFederatie en Spectrum Gelderland) www.ondertussen.nl (actualiteitenwebsite voor tieners mmv oa NISB, SAN, Trimbos, RutgersWPF, VC; met optie voor gemeentelijke actualiteitenpagina s) www.stichtingopvoeden.nl (biedt info voor lokale CJG-sites met info voor jeugd & opvoeders; de door VWS-gefinancierde thema-instituten werken hieraan mee) www.cyberouders.nl RIVM Centrum Gezond Leven 5 juli 2012 pagina 20