De meeste twintigers en dertigers staan niet stil bij morgen. Regelen komt later wel. Maar ook deze groep is vaak getrouwd of woont samen, en heeft kinderen en een huis. Reden genoeg om na te denken over huwelijkse voorwaarden, samenlevingscontract en (levens-) testament. JE BENT 20 OF 30 EN JE HEBT GEEN ZORGEN VOOR MORGEN? Tekst Dorine van Kesteren Beeld istockphoto 100
Het noodlot kan ineens toeslaan, ook bij jonge mensen. Nickey Smelt van Hart en Have ziet het misschien niet dagelijks gebeuren, maar wel regelmatig. En dan is er vaak niets geregeld. Smelt, fiscaal jurist, mediator en familiebedrijvenadviseur, werkt bij Hart en Have samen met Kirsten Kievit, fiscaal en notarieel jurist. Zij begeleiden particulieren en ondernemers bij het regelen van hun financiële en juridische zaken. Smelt: Twintigers en dertigers weten heus dat ze dingen moeten regelen, maar willen daar nu geen tijd en geld in investeren. Ze schuiven het op de lange baan. Ze denken: mij kan niets gebeuren. Maar ook jonge mensen scheiden, krijgen een ongeluk of gaan dood. Het is natuurlijk ook best confronterend om daarbij stil te staan. Maar het is tamelijk egoïstisch om alles op zijn beloop te laten. Zeker als je kinderen hebt. En je wilt toch ook niet dat je ouders of partner alle laatjes moeten opentrekken omdat jij niets hebt geregeld? Huwelijkse voorwaarden Nog altijd trouwt 85 procent van de stellen in gemeenschap van goederen. Alle bezittingen, schulden, erfenissen en giften worden dan eigendom van beide echtgenoten. >> VOOR NU EN LATER 2016 101
Bij scheiding wordt alles fiftyfifty verdeeld. Het zou echter beter zijn als meer mensen huwelijkse voorwaarden lieten maken, aldus Kievit. Nog steeds wordt het raar gevonden als mensen trouwen op huwelijkse voorwaarden, maar het enige dat je doet, is verstandige, zakelijke afspraken maken. Het belang daarvan wordt onvoldoende onderkend: mensen realiseren zich simpelweg niet dat deze voorwaarden bescherming en zekerheid bieden. Ook jonge mensen scheiden, krijgen een ongeluk of gaan dood In de huwelijkse voorwaarden regelt u welke bezittingen en schulden apart blijven. Dat is handig als u wilt dat een bepaald familiestuk voor altijd van u blijft of als een van de partners al vóór het huwelijk veel geld heeft. Huwelijkse voorwaarden zijn zeker verstandig als een van beide echtelieden een eigen zaak heeft of van plan is om ooit voor zichzelf te beginnen. Zo voorkomt u dat schuldeisers bij een faillissement een deel van het privévermogen opeisen. Smelt: Als je nu duidelijk vastlegt hoe het vermogen nu en in de toekomst verdeeld wordt en wat daarbij de intenties zijn, kan bij echtscheiding een groot deel van de discussies worden voorkomen. Mensen die al in gemeenschap van goederen getrouwd zijn, kunnen alsnog huwelijkse voorwaarden opstellen. Als u dit doet binnen drie jaar na het sluiten van het huwelijk, hoeft u geen schenkbelasting te betalen. Ook niet als de huwelijkse voorwaarden leiden tot een vermogensverschuiving (schenking) van de ene naar de andere partner. Samenlevingsovereenkomst Voor mensen die samenwonen, vormt de samenlevingsovereenkomst het equivalent van huwelijkse voorwaarden. Hierin worden de financiële gevolgen van het samenwonen geregeld: welke goederen zijn gemeenschappelijk en welke privé, hoe worden de kosten van de huishouding verdeeld, wat is de positie van de partij die geen mede-eigenaar is van het huis, maar wel meebetaalt aan de woonlasten? Een andere belangrijke afspraak is dat het werkgeverspensioen naar uw partner gaat als u overlijdt, en vice versa. Pensioenfondsen accepteren bij samenwoners alleen een samenlevingsovereenkomst als bewijs van hun relatie. En, wat ook steeds vaker voorkomt: een bepaling over het betalen van partneralimentatie na het verbreken van de relatie. Smelt: Dit past bij de algemene tendens om samenwoners, die volgens de wet geen recht hebben op partneralimentatie, gelijk te schakelen met gehuwden en geregistreerde partners. Samenwoners moeten zich ook goed realiseren dat zij voor de wet niet elkaars erfgenaam zijn. Dat betekent dat uw familie voor de helft erfgenaam is van de gezamenlijke bezittingen en volledig van de bezittingen die alleen op uw naam staan. Dit kan vervelend uitpakken, bijvoorbeeld als uw familie aanspraak maakt op de helft van de waarde van de woning en uw partner geen geld heeft om hen uit te kopen. Of als niet uw partner, maar uw familie uw spaardeel op de en/of-rekening krijgt. Met een samenlevingscontract met bijvoorbeeld een verblijvingsbeding kunt u dit voorkomen. Bepaalde specifieke goederen die aan beide partijen gezamenlijk toebe 102
Samenwoners zijn voor de wet niet elkaars erfgenaam EEN LEVENSTESTAMENT VOOR TWINTIGERS EN DERTIGERS? In een levenstestament staat wat er namens u moet worden gedaan of geregeld als u (tijdelijk) niet meer in staat bent uw eigen belangen te behartigen. Dit is niet alleen relevant voor ouderen die vergeetachtig of ziekelijk worden. Ook jonge mensen kunnen tijdelijk uit de running zijn denk bijvoorbeeld aan de revalidatieperiode na een ongeval en wie zorgt er dan bijvoorbeeld dat de hypotheek wordt betaald? Het is namelijk niet vanzelfsprekend dat uw partner namens u mag handelen in het financiële verkeer. Hij of zij heeft bijvoorbeeld niet zomaar toegang tot uw bankrekening. Met een levenstestament kunt u dit ondervangen, omdat u daarin een vertrouwenspersoon aanwijst die in uw naam (financiële) beslissingen mag nemen. U kunt deze persoon een algemene volmacht geven, maar ook gedetailleerd vastleggen welke taken hij of zij krijgt en voor welke specifieke situatie de volmacht is bedoeld. Het levenstestament biedt ook de kans om alle praktische informatie voor de vertrouwenspersoon op een rij te zetten: overzichten van bankrekeningen, verzekeringspolissen, codes en wachtwoorden. Daarnaast kunnen (alleenstaande) ouders vastleggen wie er voor hun kinderen moet zorgen als zij dat zelf even niet meer kunnen, welke financiële en dagelijkse zorgtaken er moeten worden verricht en hóé dit moet gebeuren. Ondernemers ten slotte kunnen het levenstestament gebruiken om instructies te geven voor hun bedrijf: wie krijgt de dagelijkse leiding en welke strategie moet gevolgd worden? Zie ook het artikel op pagina 14. horen (woning, auto, spaargeld), gaan dan bij overlijden over op de langstlevende. Smelt adviseert echter om toch ook altijd een testament te maken. Hoe goed de samenlevingsovereenkomst met verblijvingsbeding ook is vormgegeven, de langstlevende is geen erfgenaam. Deze krijgt bij de afwikkeling van de nalatenschap dus altijd te maken met de wettelijke erfgenamen. De positie van de langstlevende is eenvoudiger te beschermen wanneer deze (ook) als erfgenaam wordt benoemd in het testament. Voogdij en bewind Voor gehuwden én samenwonenden met minderjarige kinderen is het belangrijk dat zij de voogdij goed regelen. Als beide ouders overlijden en er is geen voogd benoemd, wijst de kantonrechter iemand aan. En dat is misschien net die ene zus die jij niet wilt. Bovendien komen de kinderen tijdens de procedure in het systeem terecht. >> VOOR NU EN LATER 2016 103
Iedereen met minderjarige kinderen zou de voogdij goed moeten regelen Dat moet je allemaal niet willen, zegt Smelt. Dit kunt u voorkomen door in een testament een voogd aan te wijzen die voor uw kinderen zorgt als u en uw partner zijn overleden. Tegenwoordig is het ook mogelijk om dit te regelen via een aantekening in het gezagsregister bij de rechtbank. Kievit: Het nadeel daarvan is echter dat je hierin alleen een naam kunt opnemen, terwijl je in een testament ook uitgebreidere (opvoedings) wensen kunt vastleggen. Het is ook mogelijk om in het testament een aparte bewindvoerder te benoemen, die voor het kind de erfenis beheert. Doet u dat niet, dan is zowel de dagelijkse als de financiële zorg bij de voogd ondergebracht. Smelt: Persoonlijk vind ik dat niet verstandig, omdat de persoon die voor een intens verdrietig, ontheemd kind moet zorgen, zich eigenlijk niet druk zou moeten maken over de afwikkeling van de nalatenschap en/of het beheer van het vermogen. Samengestelde gezinnen Samengestelde gezinnen komen steeds vaker voor, zeker ook onder jongere generaties: Nederland kent inmiddels meer dan 180.000 gezinnen die bestaan uit een gescheiden ouder, diens nieuwe partner en kinderen uit eerdere relaties. Het regelen van de erfenis ligt bij deze gezinnen vaak ingewikkelder en gevoeliger. Kinderen moeten hun ouder immers delen met zijn of haar nieuwe liefde, ook financieel. Kievit: In een testament wordt meestal afgesproken dat de langstlevende partner de volledige erfenis ontvangt, inclusief het kindsdeel. Dat levert vaak een hoop strijd op tussen de nieuwe partner en de kinderen. Maar dat was helemaal niet de bedoeling van de erflater, die alleen zijn partner goed verzorgd wilde achterlaten. Bij samengestelde gezinnen is het de kunst om in het testament de belangen van de langstlevende én die van de kinderen te beschermen. En dat kan ook. Als mensen zich er maar van bewust zijn dat er meer mogelijkheden zijn dan een standaard langstlevende testament. Smelt: Als de bedoelingen van de erflater bekend zijn, kunnen later zo veel problemen in de familie worden voorkomen. Daarom maken wij altijd een bijlage bij een testament, waarin precies staat wat de erflater wil bereiken en waarom. Zelfstandigen Onder twintigers en dertigers is de groep zelfstandigen ruim vertegenwoordigd. Smelt en Kievit merken dat zij doorgaans wel nadenken over de onderneming, zoals de rechtsvorm, algemene voorwaarden en verzekeringen, maar niet over de persoon van de ondernemer en alles wat hem of haar kan overkomen. Mensen realiseren zich vaak niet dat het gezin afhankelijk is van de geldstroom uit de onderneming, en dat die moet worden gecontinueerd als er iets met de ondernemer gebeurt, zegt Smelt. Wij adviseren ondernemers dus met klem om tijdig na te denken over de gevolgen van overlijden, arbeidsongeschiktheid en echtscheiding. Dat kan niet alleen door de juiste verzekeringen af te sluiten, maar ook door goede huwelijkse voorwaarden en een (levens)testament [zie kader] op te stellen. Denk daarnaast bijvoorbeeld aan op het (levens)testament afgestemde statuten en aandeelhoudersovereenkomsten. Het komt vandaag de dag helaas nog steeds voor dat een bedrijf moet worden verkocht om een echtscheiding financieel af te wikkelen. << 104