Stichting Volandis Jaarverslag 2018

Stichting Volandis Jaarverslag 2018

Inhoudsopgave 1. Inleiding... 3 2. Directieverslag Stichting Volandis... 4 3. Jaarrekening 2018... 15 4. Balans per 31 december 2018... 16 5. Staat van baten en lasten over 2018... 17 6. Kasstroomoverzicht over 2018... 18 7. Grondslagen voor waardering activa en passiva en bepaling van het resultaat.... 19 8. Toelichting op de balans per 31 december 2018... 25 9. Toelichting op de staat van baten en lasten over 2018... 33 10. Gebeurtenissen na balansdatum... 36 11. Ondertekening Bestuur Volandis... 37 12. Overige gegevens... 38 12.1 Controleverklaring van de onafhankelijke accountant... 39 Bijlage: Overzicht per kerndomein / activiteit... 42 Stichting Volandis Statutair gevestigd te Harderwijk Versie: 1.0 Vastgesteld te Harderwijk op 7 mei 2019 door het Bestuur van Stichting Volandis 2

1. Inleiding In dit jaarverslag treft u aan het directieverslag en de jaarrekening over het jaar 2018 van Stichting Volandis. Stichting Volandis is opgericht per 4 april 2016 en heeft haar statutaire zetel in de Gemeente Harderwijk. 3

2. Directieverslag Stichting Volandis Inleiding Volandis is een volwassen organisatie geworden. We zijn in 2018 getransformeerd tot een efficiënt georganiseerd bedrijf met een duidelijke focus. Hier zijn wij trots op want Volandis is een complexe organisatie die in control is. Wij werken met deskundige medewerkers en tal van partners aan een breed pakket van diensten en producten voor Werk veilig, Houd plezier en Kijk vooruit. Wij verzamelen en beheren hiervoor een voortdurend groeiende hoeveelheid en verscheidenheid aan data. Wij ondersteunen dit met moderne informatietechnologie. Ter sturing en verantwoording organiseren wij een transparante financiële administratie. In de afgelopen twee en een half jaar hebben we een duidelijke schaalsprong gerealiseerd in de deelname door werknemers en werkgevers aan de collectieve voorzieningen in de preventiezorg en in het onderhouden en aanbieden van kennis en praktische instrumenten voor de sector. Volandis wordt daarbij steeds beter gevonden door belanghebbenden. Afgelopen jaar hebben we onderzoek gedaan naar de tevredenheid van werknemers over onze Duurzame Inzetbaarheidsanalyse (DIA). Werknemers waarderen de deskundigheid van onze DIA adviseurs, de bedrijfsartsen en de locaties waar de DIA wordt afgenomen gemiddeld met een 7,5. Meer dan 2500 werkgevers nemen via de mijnvolandis-omgeving kennis van de voortgang van hun bedrijfsprestatie op Werk veilig, Houd plezier en Kijk vooruit en hebben zo toegang tot instrumenten met bedrijfsspecifieke informatie zoals de RI&E, V&G-planner en Storybuilder. De beschikbare schat aan instrumenten voor veilig en gezond werken in de bouw en infra is vrij beschikbaar voor iedereen via de nieuwe website van Volandis. Onze specialisten zijn goed op stoom in de verbetering en innovatie hiervan. Zijn er dan ook aandachtspunten? Ja, die zijn er ook. In 2018 is er volop aandacht geweest voor verdere groei in de kwantiteit én de kwaliteit van onze dienstverlening. Hoe goed is de deelname aan de collectieve voorzieningen? En hoe wordt deze ervaren door de deelnemers? Meten is weten. Wij monitoren en bespreken de voortgang van onze activiteiten en die van de partners met wie wij samenwerken. De onderliggende gedachte is dat een voortdurende inspanning vereist is om variaties in onze ontwikkel- en productieprocessen te beperken, deze beter meetbaar, effectiever, eenvoudiger en steeds veiliger te maken en de gevolgen voor strategie en besluitvorming te bespreken. Zo doorlopen wij een procescyclus van definiëren (ontwerpen), meten (luisteren), analyseren (denken), verbeteren (en innoveren) en controleren (observeren). Onderweg leren wij en stellen wij bij in afstemming met collega s en partners. Het certificeringsproces voor ISO 27001 voor informatiebeveiliging in Volandis is hierin een belangrijke bouwsteen. Dit proces was in 2018 in volle gang en zal in 2019 worden afgerond. De opkomst van de DIA ligt op dit moment rond de 35%. Dit is nog te laag. Wij stellen vast dat de prestatieovereenkomsten die wij in 2017 afsloten met 20 arbodiensten om de deelname aan PAGO en DIA te verhogen tot 50% en hoger nog onvoldoende rendement laten zien. Geen van de arbodiensten behaalde de overeengekomen prestatiebonus op basis van opkomst en deelname aan vervolgactiviteiten. Twee partners waren wel dichtbij. Er vielen ook partners af en er kwamen nieuwe bij. Als tegenprestatie voor de aanzienlijke inspanningen en de gevraagde investeringen van de arbodiensten in het logistieke proces en in ICT hebben wij hen eind 2018 een beperkte tegemoetkoming verstrekt. In de tweede helft van 2018 hebben wij met collega s in de werkorganisatie en met bestuurders gewerkt aan een strategie met als doel om het gehele proces van PAGO en DIA eenvoudiger, hoogwaardiger, grootschaliger en goedkoper te organiseren. De organisatie heeft hiervoor dan ook eind 2018 een pakket aan maatregelen voorgelegd aan onze opdrachtgever db cao. Deze maatregelen zijn gericht op vakmensen, bedrijven en partnerorganisaties. De gevraagde extra investering verdienen we in twee en een half jaar terug. Op het moment van schrijven is het voorstel voor herinrichting van de IPZ-organisatie in het besluitvormingsproces bij sociale partners. Met de groei van de DIA in de eerste lijn zien we ook een stijging van deelname aan de voorzieningen door partners in de tweede lijn. Voor de deelname aan loopbaanbegeleiding, opleiding en ontwikkeling is de stijging nog beperkt. 4

Voor de deelname aan de UTA-werkdruk voorziening is de stijging zo sterk dat een voorstel is voorgelegd aan db cao om het budget te verruimen. Dit voorstel is overgenomen. Ook de ontwikkeling in de deelname EVC-trajecten en in het gebruik van instrumentarium is in 2018 positief ontvangen in de sector. Al onze activiteiten hebben tot doel bij te dragen aan het realiseren van de nieuwe norm voor Werk veilig, Houd plezier en Kijk vooruit in de sector: Elk talent dat nu instroomt in de bouw en infra haalt gezond zijn of haar pensioen. Hieronder doen wij op hoofdlijn verslag van de bijdragen per team in 2018. Verslag van activiteiten Team duurzame inzet individu: adviseurs medewerker Het team van DIA adviseurs is op sterkte. We werken met eigen mensen en met een warme schil van externe adviseurs. De vraag naar onze DIA is onderhevig aan pieken en dalen. Arbodiensten plannen nog niet optimaal en we willen kunnen voldoen aan de maatwerkbehoefte van werkgevers. Dit vraagt om flexibiliteit van onze kant. Onze vaste en flexibele adviseurs houden regelmatig sessies, waarbij we kennisdelen. Via onze nieuwsbrief Flexflits houden we hen op de hoogte van de ontwikkelingen bij Volandis. In de startfase van Volandis lag onze prioriteit op het onder de aandacht brengen van onze DIA en lag het accent op het halen van volume. Het afgelopen jaar hebben we veel aandacht besteed aan de kwaliteit van de DIA-adviesgesprekken. Dit doen we onder andere door collegiale intervisie en door het organiseren van zogenaamde meeloopdagen. Wij besteden het hele jaar door aandacht aan scholing van onze adviseurs en stimuleren hen kennis te delen met elkaar en met andere afdelingen van Volandis. De kwaliteit van onze adviezen groeit door het verbinden van de kennis van onze adviseurs werknemers, de adviseurs bedrijven en de specialisten in team Kennis en Kunde. Wij doen dit vanuit de overtuiging dat in een cultuur waarin collega s elkaar coachen, de gezamenlijke prestatie groeit. In het jaar 2018 hebben we 9.445 DIA s (PAGO+DIA-adviesgesprekken) en 5.006 PAGO s sec uitgevoerd. Dit is bijna een verdubbeling van het aantal DIA s ten opzichte van 2017. In de gesprekken komen wij veel tegen dat de werkdruk in de bouwnijverheid als hoog wordt ervaren. Meer dan de helft van de werknemers geeft aan een hoge werkdruk te hebben. Bij het personeel op de bouwplaats is dat 45% en bij het UTA-personeel zelfs 69%. In onze gesprekken, in de medische onderzoeken en in onze publicaties besteden we hier veel aandacht aan. In het bedrijfstakverslag 2018 is na te lezen dat de trend in werkdruk stijgend is met de jaren, zowel voor UTA-personeel als op de bouwplaats. Is een hoge werkdruk altijd schadelijk? Nee, maar hard werken vraagt om een tijdig en goed herstel. In december was Volandis dan ook prominent aanwezig op het stresstival in Utrecht. In november werkten wij samen met Bouwend Nederland aan een topseminar over het brein, duurzame inzet, leren en stress. In onze CAO hebben wij een aantal voorzieningen, dat mogelijk vroegtijdige uitval door stress kan voorkomen. Zo kunnen UTA-werknemers met teveel werkdruk en stress terecht bij CSR voor gratis advies en begeleiding bij stress, stressklachten of burn-out. De verruiming van het budget getuigt van succesvol anticiperen op ontwikkelingen in de sector door te investeren in een voorziening die bewezen effectief is. 98% Van de deelnemers zegt na afronding succesvoller te functioneren in werk en privé. Team leercultuur en duurzame inzet bedrijf: adviseurs bedrijven Wij helpen bedrijven die willen werken aan de duurzame inzetbaarheid van hun werknemers. Werkgevers ontvangen van ons een compacte analyse van de gezondheidsrisico s, werkbeleving, lichamelijke conditie en leefstijl van hun medewerkers. Deze informatie verkrijgen wij uit de DIA s en stellen we ter beschikking via de mijnvolandis-omgeving. Volandis en partners garanderen de anonimiteit van deze data. Samen zorgen we ervoor dat deze niet te herleiden is naar personen, door deze te pseudonimiseren en gebruik te maken van een zogenaamde datakluis bij een onafhankelijke vertrouwde partner. Op basis van deze gegevens kunnen wij zowel werkgevers als werknemers adviseren. In 2018 hebben wij aanzienlijke energie gestoken in het inwinnen van tweemaal extern advies en het overtuigen van een aantal partners onder de arbodiensten over de juridische grondslag voor onze aanpak van de borging van de privacy van de werknemer én het adviseren van bedrijven. Dit proces loopt door in 2019. Dit is een risico voor de toekomstbestendigheid van de huidige aanpak van bedrijfsadvisering. Het is onze ervaring dat het totale resultaat van onze activiteiten die gericht zijn op bewustwording en handelingsperspectief bij beide doelgroepen sterk gebaat is bij extra interventies gericht op de werkgever. In het afgelopen jaar hebben we daarom verschillende tools toegevoegd 5

aan het portaal, waarmee we het nog aantrekkelijker maken voor werkgevers om hiermee zelf gericht aan de slag te gaan. Naast de genoemde RI&E voor de Bouw, de V&G planner en Storybuilder (registratie ongevallen in de bouw) zijn nieuwe concepten ontwikkeld met de focus op het bieden van handelingsperspectief aan de werkgever. Wanneer de werkgever in de mijnvolandis-omgeving kennis heeft genomen van hoe het bedrijf ervoor staat op Werk veilig, Houd plezier en Kijk vooruit, kan deze zelf beleid maken. Om dit beleid vorm te geven bieden we de werkgever in 2019 stappenplannen aan en een selectie van deskundige partners in de markt om het bedrijf hierbij te helpen. Naast de 2.500 bedrijven die al gebruik maken van de mijnvolandis-omgeving groeit het aantal bedrijven dat vraagt om maatwerk. In 2018 is met tientallen middelgrote en grote bedrijven een afspraak gemaakt om deelname aan de DIA te verbinden aan een themabijeenkomst of leertrajecten in het eigen bedrijf. Hiervoor werken wij samen met de arbodiensten van het bedrijf en het opleidingsbedrijf in de regio. In 2019 worden deze maatwerktrajecten gerealiseerd. In december zijn we gestart met het nabellen van werkgevers, die nog niet gebruik maken van de mijnvolandisomgeving en nog niet eerder regeerden op onze uitnodigingen en overzichten per brief. Deze actie is in begin 2019 voortgezet. Team opbouwen en ontsluiten kennis: Kennis & Kunde Volandis heeft veel kennisproducten in huis die werkgevers en werknemers helpen om veilig en gezond te kunnen werken. De producten worden projectmatig onderhouden en ontwikkeld door de specialisten in het team Kennis en Kunde. Hier bundelen we kennis op het gebied van veiligheid, arbeidshygiëne, ergonomie en arbeidsmarkt. Om optimaal gebruik te maken van de specialistische kennis in het team en bij partners is een flexibele schil van specialisten geformeerd rondom het team. Met de inzet van deze professionals kunnen wij versnellen of verdiepen in de uitvoering van projecten. In januari is de nieuwe website van Volandis gelanceerd. Alle instrumenten voor Werk veilig stellen wij ter beschikking via de nieuwe website van Volandis onder dit thema. Dit betreft risico s adviezen, toolboxen en A-bladen. Zo is in 2018 het A-blad Funderingen bijna afgerond. Het A-blad Voegen is afgerond. Het A- blad Natuursteen is bijna afgerond. Het A-blad Hellende daken is bijna afgerond. In november 2018 hebben we het A- blad Dieselmotoremissie (DME) gepubliceerd. Dit is vergezeld van een populair wetenschappelijk artikel in het vakblad voor HR-professionals Arbo. Wij hebben geconstateerd dat het volledig afronden en publiceren van een A-blad met consent van alle betrokkenen een langdurig traject is. Onze inspanningen in 2019 zijn er op gericht de doorlooptijd significant te verkorten. De RI&E voor de bouwnijverheid is geaccordeerd als sector RI&E. De inhoud en vormgeving van de nieuwe website voor Arbovriendelijke hulpmiddelen is voorbereid en zal in 2019 gelanceerd worden. Vanuit team Kennis & Kunde is er veel coördinatiewerk verricht tussen Volandis en externe partijen en partners. Zo staan de Arbocatalogi weer op de agenda van sociale partners en van de Inspectie SZW. Er is gewerkt aan de inhoud en aan het proces van de nieuwe Arbocatalogi in hiervoor geformeerde commissies. Zo is in 2018 ook invulling gegeven aan de dienstverlening voor de Afbouwsector. Naast de uitvoering van het PAGO betreft het bovengenoemde kennisproducten en de voorbereidingen voor een preventief en functiespecifieke PAGO in de Afbouw. Hiermee starten wij in de Afbouw in 2019. Bij gebleken succes is deze kwaliteitsinjectie een optie voor de bouw en infra. Met NSPOH zijn de opleidingen voor leefstijladviseurs, werkadviseurs, voor bedrijfsartsen en voor niet-bedrijfsartsen gestart. Op basis van deze ervaringen overwegen wij de trainingen volledig in eigen hand te nemen vanaf 2020. In mei 2018 startte het Ministerie SZW met de campagne Werken met gezond verstand = Veilig werken met gevaarlijke stoffen. Volandis is een partner in deze campagne met actieve bijdragen aan coördinatiebijeenkomsten, inhoudelijke seminars en bedrijfsbezoeken samen met werkgevers in de sector. Toekomstgericht beleid voor de duurzame inzet van vakmensen in onze sector vraagt om het grondig betrouwbaar analyseren en ontsluiten van alle relevante data- en informatie die waardevolle inzichten trends en ontwikkelingen laten zien. Jaarlijks publiceert Volandis deze in het Bedrijfstakverslag (https://www.volandis.nl/actualiteit/rapportages/bedrijfstakverslag/). Het team Kennis & Kunde is gezamenlijk verantwoordelijk voor deze publicatie. Het is een belangrijk onderdeel van onze opdracht van sociale partners. Het Bedrijfstakverslag is op weg het meest waardevolle kennisproduct van Volandis te worden (naast de Bedrijfstakatlas). Inzichten en trends en ontwikkelingen vertalen wij in kansen en risico s voor werknemers en werkgevers. Deze zijn terug te vinden in alle eerder genoemde kennisproducten. Het Bedrijfstakverslag 2017 werd in november gelanceerd tijdens de eerste Deskundigendag van Volandis. Deze dag stond in het teken van inspireren en kennisdelen rondom de thema s Werk veilig, Houd plezier en Kijk vooruit. Aan deze geslaagde dag nam een gevarieerd gezelschap van bedrijfsartsen, veiligheidskundigen, arbeidshygiënisten, arbeid- en organisatiedeskundigen, ergonomen, HR-, 6

preventie- en beleidsmedewerkers en professionals in de bouwnijverheid deel. In het plenaire deel stond het begrijpen van (on)veilig werkgedrag centraal (Juni Daalmans). In de parallelsessie kozen de deelnemers een voor hen aansprekend thema (https://www.volandis.nl/actualiteit/evenementen/volandis-deskundigendag-2018/). De dag werd afgesloten met enkele lessen uit de topsport voor het werken in de bouw en infra (Nico Rienks). Juist in de bouw- en infrasector is de veiligheid van de werknemers een belangrijk item. Werken op hoogte, werken met groot materieel en werken met chemische producten brengt nu eenmaal risico s met zich mee. Waar Volandis onder Werk veilig eerder vooral met gezond werken werd geassocieerd door de doelgroep, hebben wij in 2018 extra ingezet op genoemde producten en diensten ter bevordering van een cultuur van veilig werken. Veiligheid is dus een belangrijk item op de ontwikkelagenda van het team Kennis en Kunde. Het vraagt ook om een goede samenwerking met het team Adviseurs bedrijven en met externe partners. Een nieuw product in 2018 is de PubQuiz Werk veilig die wij samen met Savantis hebben gelanceerd bij events in bedrijven en als vast onderdeel in de leermeestercursus. Wij hebben bedrijven via nieuwsberichten en bij events uitgedaagd om een RI&E te maken en wij ondersteunden de trainingen RI&E voor de bouw & infra en voor de afbouw. In de mijnvolandis-omgeving voor bedrijven is naast het dashboard met voorrang gekozen voor RI&E, VNG-planner en Storybuilder als veiligheidsinstrumenten. Via de eigen website, op platforms van partners en via social media reageren wij steeds vaker op actualiteiten rondom veiligheid met een genuanceerde reactie die verwijst naar onze cijfers en beschikbare kennisproducten. Team support Het supportteam levert diensten aan Volandis maar in sommige situaties ook aan onze externe klanten op het Bouw en Infrapark. Zij is hiermee een partner die ontzorgt. Bij de vraagbaak van Volandis kunnen zowel werknemers als werkgevers terecht met al hun vragen over thema s rondom duurzame inzet, over onze dienstverlening en over de kennisproducten die wij via onze website of publicaties ter beschikking stellen aan de bedrijfstak. In die zin is de vraagbaak het kloppend hart waar vorig jaar ruim 7.000 klanten hun vragen gesteld hebben. Dat zij ons weten te vinden is mede te danken aan onze marketing- en communicatieafdeling. Zij hebben in het afgelopen jaar heel actief Volandis gepromoot via de social mediakanalen, beurzen en via onze maandelijkse nieuwsbrieven. Onze website is in 2018 ruim 125.000 keer bezocht. Dit is een groei van ruim 40% ten opzichte van 2017. Hierbij werd het meest gezocht naar informatie over onze leermeestercursus. In het afgelopen jaar mochten we meer cursisten inschrijven voor zowel de leermeestercursus als voor de nascholing. Volandis heeft het afgelopen jaar vol ingezet op digitale dienstverlening aan werknemers en bedrijven. Om dit waar te kunnen maken beschikken we over hoogwaardige ICT-kennis. Deze kennis delen we ook met de bedrijfstakinstituten die net als Volandis gevestigd zijn op het Bouw en Infra park te Harderwijk en die dit vanwege hun schaalgrootte niet zelf in huis hebben. Dit geldt evenzo voor ondersteuning van de financiële administratie bij partner Concreet. Zo delen we onze kennis en maken onze rol van partner waar. Eerder gaven wij aan dat Volandis gegroeid is naar een volwassen organisatie die in control is. Na de opstartfase in 2016 en 2017 hebben we ons in dit jaar kunnen richten op verdere kwaliteitsverbetering. Hierbij kijken we niet alleen naar de kwaliteit van het PAGO en van de DIA-adviesgesprekken in de eerste lijn (arbodiensten en Volandis) maar ook naar de kwaliteit van onze tweedelijns partners (James, Mijnloopbaancoach, Bouwloopbaan, Stichting EDI, EVC Bouw en Infra en CSR). De kwaliteitsmonitoring van tweedelijns partners EVC Bouw en Infra (wijzelf) en CSR (UTA_werkdrukvoorziening) is op orde. Met de monitoring van James, Mijnloopbaancoach, Bouwloopbaan, Stichting EDI hebben wij een start gemaakt. Dit wordt uitgewerkt in 2019. En - last but not least - naar onze interne processen. Zo hebben we in de tweede helft van 2018 de Prestatieverbeteringscyclus voor medewerkers van Volandis voorbereid. Hiermee is in 2019 gestart. Ons informatiebeveiligingsbeleid heeft in 2018 vorm gekregen conform de ISO 27001 norm waar wij in 2019 voor gecertificeerd willen zijn. Samen met onze mensen hebben wij het afgelopen jaar hard gewerkt aan Volandis. Wij zijn trots op de betrokkenheid, de inzet en het enthousiasme van onze medewerkers, die ervoor gezorgd hebben dat we in 2018 gegroeid zijn naar een volwassen organisatie. 7

Algemene informatie Juridische structuur De rechtsvorm van Volandis is een Stichting. Doelstelling Stichting Volandis heeft ten doel medewerkers en bedrijven te stimuleren en faciliteren om werk te maken van duurzame inzetbaarheid en al hetgeen daarmee verband houdt. De activiteiten zijn erop gericht dat werknemers en bedrijven steeds meer eigen initiatief nemen om het werkvermogen op peil te houden, vitaal te blijven en een goede arbeidsmarktpositie te behouden. Ter verwezenlijking van haar doelen kan de stichting onder meer een belang nemen in andere rechtspersonen en ondernemingen, deze financieren en daarover het beheer voeren, zomede al hetgeen verrichten dat met het vorenstaande verband houdt of daartoe bevorderlijk kan zijn, alles in de ruimste zin van het woord. Organisatie en bezetting De Stichting wordt bestuurd door een beleidsbepalend bestuur en kent een tweehoofdige directie. Tjeerd Willem Hobma is algemeen directeur en Alexander Kreulen is directeur bedrijfsvoering. De directie legt verantwoording af aan het bestuur. Volandis is een innovatieve organisatie met zelfstandig werkende professionals. Hier past het geven van verantwoordelijkheid aan deze professionals om mee te denken, mee te praten en mee te beslissen. Dit vraagt om een coachende stijl van leiding geven en zelf leiding nemen met korte cycli van denken, netwerken, doen, evalueren en leren. De organisatie bestaat zoveel mogelijk uit zelforganiserende teams die een proces integraal oppakken met een duidelijke opdracht en verantwoordelijkheden en bevoegdheden die hierbij horen. Wij werken in de volgende teams en functies: team duurzame inzet individu: adviseurs medewerker team leercultuur en duurzame inzet bedrijf: adviseurs bedrijven team opbouwen en ontsluiten kennis: specialisten Kennis & Kunde supportteam inclusief projecten: adviseurs Marketing & Communicatie; medewerkers ICT; medewerkers financiën; medewerkers Vraagbaak en medewerkers Individuele Preventiezorg (IPZ). team directie en secretariaat: directeuren en managementondersteuning Bij Volandis maken wij geen gebruik van een CAO, maar van een arbeidsvoorwaardenregeling, daarnaast zijn wij voor onze pensioenregeling vrijwillig aangesloten bij de Stichting Bedrijfstakpensioenfonds voor de Bouwnijverheid. Wij volgen de regeling welke door BpfBouw wordt uitgevoerd. Het is voor de medewerkers verplicht om hieraan deel te nemen. Volandis heeft een preventiemedewerker, een vertrouwenspersoon, een functionaris gegevensbescherming en een klachtenfunctionaris aangesteld. Voor zover relevant werken zij met onze klachtenregeling, de klachtenregeling ongewenst gedrag en het protocol vertrouwenspersoon. Met de preventiemedewerker en de vertrouwenspersoon hebben we minimaal eenmaal per jaar een gesprek waarbij zij ons bijpraten over hun werkzaamheden in het afgelopen jaar. Over 2018 hebben zij geen incidenten gemeld. Privacy en klachten zijn onderdeel van de directieagenda en worden daar besproken. In 2018 zijn er geen officiële klachten binnen gekomen via de klachtenprocedure. Gaat daar mee alles goed? Nee, uiteraard ontvangen onze medewerkers complimenten maar soms ook klachten. Deze worden dan rechtstreeks samen met de klant opgelost en zo nodig ingebracht in het directieoverleg. Onze organisatie beschikt over veel data, inclusief bijzondere persoonsgegevens. De wet Bescherming Persoonsgegevens en de introductie van de AVG in mei 2018 heeft dan ook onze voortdurende aandacht en die van onze partners. De functionaris gegevensbescherming praat ons als directie wekelijks bij over dit onderwerp. In 2018 hebben zich geen incidenten voorgedaan op het gebied van de AVG of datalekken. Sinds de start van Volandis organiseren wij als directie kwartaalbijeenkomsten voor alle collega s met als doel versterking van verbinding, samenwerken en kennisdelen. Deze bijeenkomsten bestaan op voorstel van de collega s om uit een Volandislunch en een Volandisdag. Hier delen wij met elkaar de voortgang van activiteiten, cijfers, voorstellen van collega s, strategische keuzes van directie en bestuur. Zo werken wij samen aan ons Houd plezier en Kijk vooruit. 8

Met de DIA-adviseurs in onze flexibele schil hebben wij elk half jaar een bijeenkomst om met elkaar van gedachten te wisselen over ontwikkelingen in de DIA, en bij eerste- en tweedelijns partners, met als doel de verbinding met deze flexcollega s te versterken en de kwaliteit van de gesprekken voortdurend te verbeteren. Volandis is in 2018 in personele omvang gegroeid naar 48 werknemers in loondienst per december 2018 en een gemiddelde van 37,38 FTE in 2018. Op zich is het hiermee wettelijk gezien niet nodig om een ondernemingsraad (OR) te hebben. We hebben echter besloten om deze nu toch op te richten. Eind 2018 zijn de voorbereidingen door collega s gestart. Met ingang van begin 2019 zal deze operationeel zijn. Naast de OR handhaven we onze huidige communicatiestructuur, waarbij we elk kwartaal de algemene gang van zaken binnen Volandis bespreken met alle medewerkers. Volandis is een transparante organisatie en medewerkers hebben inzicht in de bestuurs- en directieverslagen, de begroting en het jaarverslag. Samenstelling Bestuur Stichting Volandis en Volandis Fonds, ultimo 2018. Bestuursleden worden benoemd voor onbepaalde tijd. Het voorzitterschap van de vergaderingen van het bestuur rouleert per kalenderjaar tussen werkgevervoorzitter en werknemer voorzitter. De bestuursleden worden voor onbepaalde tijd benoemd, waardoor een rooster van aftreden niet noodzakelijk is. Per 1 juli 2016 zijn de volgende bestuursleden benoemd: Namens Bouwend Nederland: H. Homberg (werkgeversvoorzitter, fungerend voorzitter in 2018) Mw. M.J.T.P. van der Post (secretaris) G.A. Reus Namens FNV Bouw: P.H. Roos (werknemersvoorzitter) Mw. S.H. ter Maat Namens CNV Vakmensen: G. Lokhorst (penningmeester) 9

Analyse financieel beleid Het resultaat over het boekjaar bedraagt Euro 360.000 voor bijzondere bestemming en Euro 0 na bijzondere bestemming. Een eventueel batig saldo op de exploitatie wordt direct verrekend met de organisatiesubsidie van het O&O-fonds, dit voor zover het saldo niet aan een bestemmingsreserve of bestemmingsfonds wordt toegevoegd of hieruit wordt onttrokken. Mutaties in de bestemmingsreserves en -fondsen zijn verantwoord in de staat van Baten en Lasten en nader toegelicht in de Toelichting op de balans in hoofdstuk 8 van de jaarrekening. Een nadere analyse vanuit onze balanspositie per 31 december 2018 blijkt een positief netto werkkapitaal van Euro 4.538.000 en een saldo aan liquide middelen van Euro 1.638.000, waarmee wij aan al onze financiële verplichtingen kunnen voldoen. Volandis heeft ook geen ander soortige financieringsbehoeften. Begroting Stichting Volandis: (bedragen x 1.000) BATEN Subsidie O&O-fonds bouw & infra Stichting Volandis Staat van baten en lasten Begroting 2019 13.076 Overige baten 1.901 Totaal baten 14.977 LASTEN Personeelslasten Afschrijvingen materiële vaste activa Huisvestingslasten 5.182 Overige bedrijfslasten 9.465 Totaal lasten 14.988 84 257 Bedrijfsresultaat - Financieringsresultaat 11 Exploitatieresultaat - De begroting voor 2019 stelt ons in staat om de opdracht van CAO partijen over 2019 uit te voeren. In deze opdracht staat beschreven welke resultaten Volandis dit jaar moet realiseren. Het bestuur heeft de begroting voor het jaar 2019 vastgesteld in de bestuursvergadering van 11 december 2018. Het O&O Fonds Bouw & Infra heeft de begroting goedgekeurd en een subsidie voor organisatiekosten 2019 toegekend van 13.076.073 (toekenning subsidieaanvraag 2019 met kenmerk 978/18/MB/ro). De betreffende subsidies hebben een structureel karakter. 10

Organisatorisch Op de balansdatum zijn er geen belangrijke organisatorische wijzigingen ten opzichte van hetgeen in het voorgaande reeds is beschreven. Voornaamste risico s en onzekerheden Lage opkomst PAGO s en DIA s Een belangrijke onzekerheid voor het succes van Volandis is het aantal uitgevoerde DIA-adviesgesprekken. Er is gekozen voor een hybride uitvoeringsmodel, waarbij de arbodienst uitvoering geeft aan het PAGO-onderdeel van de DIA en de DIA-adviseur van Volandis in directe aansluiting het DIA-adviesgesprek voert. De arbodienst faciliteert het DIA-adviesgesprek. In de praktijk brengt deze samenwerking de nodige administratief-organisatorische en logistieke problemen met zich mee, t.a.v. zowel planning als uitvoering. Dit werkt remmend op het realiseren van het aantal PAGO s en DIA s. Ondanks onze inspanningen blijft de opkomst laag. Wij hebben een pakket aan opkomstverhogende maatregelen voorgelegd aan db cao. Wij verwachten dat zij daar begin 2019 een besluit over zullen nemen. Discussie over privacy-borging Een ander nadeel van de hybride-opzet is, dat deze de overdracht van bijzondere persoonsgegevens (medische gegevens uit het PAGO) noodzakelijk maakt. Arbodiensten leveren ons gescheiden de declaratiegegevens aan via het declaratiesysteem van Volandis (ISP) en medisch inhoudelijke gegevens via de datakluis van ZorgTTP. Deze systematiek hebben we juridisch laten toetsen en samen met de juristen hebben wij vastgesteld, dat we hiermee voldoen aan de Europese richtlijn (Algemene verordening gegevensbescherming; AVG) per mei 2018. Ondanks deze conclusie zijn er twee arbodiensten die hun twijfels hebben over de conclusie van de juristen. Wij zijn met hen in overleg maar lopen het risico dat zij op enig moment geen data meer willen leveren. Beide arbodiensten nemen een substantieel van de DIA S voor hun rekening. Het is dus belangrijk dat wij met hen tot een overeenstemming komen. Grote werkgevers willen maatwerk Voor het slagen van onze missie blijft het van groot belang dat werknemers en werkgevers het belang van werken aan duurzame inzet inzien. Dit vraag extra inspanningen op het gebied van communicatie via alle partners om grote en kleine bedrijven en hun medewerkers te verleiden tot het deelnemen aan de DIA en aan eventuele vervolgactiviteiten. De DIA is de nieuwe norm. Zonder bekendheid van Volandis en de DIA en zonder versterking van de verbinding met bedrijven en hun medewerkers geen groei van de DIA. Zonder groei van de DIA geen groei van de deelname aan: werk- of leefstijladvies, loopbaanbegeleiding, opleiding en ontwikkeling, of stress-coaching. Hier waren in 2018 tal van genoemde inhoudelijke en promotionele activiteiten op gericht. Ondanks onze inspanningen en de succesvolle feedback van werknemers en werkgevers zijn nog niet alle grote werkgevers overtuigd van de meerwaarde van het adviesgesprek van een medewerker met een onafhankelijke adviseur van Volandis en wij weten nog niet alle werknemers in MBK-bedrijven te bereiken. Wij zijn met de HRmensen van de grotere werkgevers in gesprek over hoe wij tegemoet kunnen komen aan hun wensen voor maatwerk om recht te doen aan het bedrijfsbelang en de rechten van de werknemer zoals vastgelegd in de CAO. Zo hebben wij in 2018 geëxperimenteerd met het verstrekken van signaalrapporten aan werkgevers. Hierin doen wij anoniem verslag van opvallende ontwikkelingen bij de totale groep deelnemers aan de DIA zonder de vertrouwelijkheid uit individuele gespreken te schaden. Dit krijgt in 2019 een vervolg op grotere schaal. Eind 2018 hebben wij voorbereidingen getroffen voor een experiment met het beschikbaar stellen van zogenaamde dedicated DIAadviseurs voor werknemers in grote bedrijven. Deze adviseurs zijn in het bijzonder op de hoogte van de interventies, die het bedrijf zelf aan haar mensen biedt, in aanvulling op de collectieve voorzieningen in Werk veilig, Houd plezier en Kijk vooruit. MKB niet te bereiken De opkomst van werknemers in MKB-bedrijven voor het PAGO en de DIA is het laagst. Dit geldt ook voor de arbodiensten die vooral MKB-bedrijven in hun klantenbestand hebben. Via deze arbodiensten en opleidingsbedrijven in de regio proberen wij MKB-bedrijven te bereiken, hen bewust te maken van de noodzaak en het rendement van investeren in duurzame inzet van hun mensen en hen met op maat gemaakte instrumenten in beweging te brengen. Deze beweging komt nog maar langzaam op gang, maar is ingezet. 11

Voorbeelden van nieuwe interventies ontwikkeld en succesvol getest in 2018 zijn: de MKB-scan in mijnvolandis, de Werk Veilig-dagen in opleidingsbedrijven en de PubQuiz tijdens events, in bedrijven en in de leermeestercursus. Geen buitendienst Volandis Accountmanagement is voor Volandis het strategisch inzetten van middelen om de relatie tussen bedrijven, onze partners en Volandis te optimaliseren om de hierboven beschreven triple-winsituatie te creëren. In het bedrijfsplan is bewust niet voorzien in accountmanagement door Volandis, ook niet in een buitendienst. Om dit in eigen beheer te realiseren vraagt een grote investering in mensen en middelen. Hier is geen draagvlak voor bij sociale partners. Onze dienstverlening richting bedrijven vindt daarom vooral plaats vanuit Harderwijk en is in hoge mate digitaal. Wij hebben vooral contact met bedrijven wanneer zij in groepen bijeen zijn. Dit is meestal het geval bij regiobijeenkomsten van Bouwend Nederland en bij deelbranchebijeenkomsten van de Aannemersfederatie Nederland. Wij bezoeken tot nu toe alleen bedrijven wanneer maatwerk nodig is (b.v. G10, EVC-afnemers). Grote en kleine bedrijven vragen wel om adviesgesprekken met onze bedrijfsadviseurs. Wij kunnen hen dit nu (vrijwel) niet bieden. Dit is een risico voor de transitie die wij willen maken met de mensen in deze bedrijven naar Werk veilig, Houd plezier en Kijk vooruit. Ondanks extra wervingsactiviteiten is het ons in 2018 niet gelukt om de beide vacatures voor een bedrijfsarts en een specialist arbeid en organisatie (A&O) toekomstbestendig in te vullen. Door ziekte van de nieuw aangestelde bedrijfsarts in begin 2018 hebben wij dit gedeeltelijk op kunnen vangen met voortzetting van de inhuur van de bekende flexibele bedrijfsarts. Dit heeft geleid tot een aanzienlijk capaciteitsprobleem voor medische expertise in het team Kennis & Kunde. Dit geldt ook voor de inzet van A&O-expertise voor de zachtere thema s voor duurzame inzet (Houd plezier). Dit hebben wij op kunnen vangen met extra inzet van de adviseurs bedrijven. In 2019 verwachten wij beide vacatures door actief te blijven werven, wel in te kunnen vullen. Dit is urgent. 12

Toekomst paragraaf In 2019 groeit het aantal DIA S naar een begroot aantal van 12.375. Zoals eerder aangegeven wordt de DIA goed gewaardeerd door zowel werkgevers als werknemers. Het opbouwen en ontsluiten van kennis heeft een steviger positie gekregen binnen Volandis. Inmiddels is gebleken dat bestuur en Cao partijen het belangrijk vinden dat sectorkennis goed geborgd is en verder opgebouwd en ontsloten wordt. Het thema Werk veilig is zeer actueel. Wij zullen hier in 2019 blijvend in investeren. In het meerjarenplan van Volandis was er minimale invulling gegeven aan communicatie. De afgelopen jaren hebben we geleerd dat we hier meer op moeten inzetten, willen we duurzame inzet binnen de bouw goed voor het voetlicht brengen. De naamsbekendheid van Volandis is nog niet groot genoeg. Hier zullen we ook in 2019 meer in investeren dan oorspronkelijk voorzien. We zullen waar het kan ook onze partners inzetten als ambassadeur van duurzame inzet. Er zijn potentiele partners rondom Volandis die beschikken over accountmanagers en een buitendienst. Volandis heeft die niet. Wij kunnen de professionals bij deze partners goed informeren over de producten en diensten van Volandis en hen het juiste verhaal laten vertellen in de bedrijven waar zij met regelmaat komen. Zij kunnen ook onze antenne voor signalen van werkgevers en werknemers zijn. Deze aanpak is al besproken met het bestuur naar aanleiding van de notitie Naar Volandis-accountmanagement en een buitendienst (juli, 2018). Vervolgens zijn wij gestart met het geven van workshops aan de professionals bij onze partners, als eerste de consulenten van FNV. In 2019 willen wij deze workshops met onze mensen aanbieden aan professionals bij meerdere partners en tegelijkertijd onze adviseurs bedrijven in een coachende rol laten zijn van deze advisering. Dit gaat niet zonder bedrijfsbezoeken. Daarom zal de balans tussen intern en extern werken in de functie van adviseur bedrijven verschuiven naar extern. Lerend van de ervaringen door te werken met een buitendienst door partners komen wij in 2019 met een uitgewerkt voorstel aan het bestuur voor de vereiste capaciteit en de competenties van de adviseurs bedrijven (intern en extern). Duurzaamheidsbeleid in Volandis Onze core business als Volandis is vakmensen en bedrijven in bouw en infra in beweging brengen voor hun duurzame inzet. Hier geldt natuurlijk Practise what you preach. Zo werken wij als jonge organisatie voortdurend aan het vergroten van onze eigen duurzaamheidsprestatie. Hierbij gaan sociale innovatie (people), groene duurzaamheid (planet) en economisch rendement (profit) hand in hand. Uitgangspunt voor Volandis hierbij is om te handelen vanuit onze eigen sterke punten. Dit geldt voor individuele medewerkers, teams en de organisatie als geheel. Je kunt immers niet slim zijn tegen je wil en duurzaam ook niet. Om vorm te geven aan ons eigen duurzaamheidsbeleid gebruiken wij de ISO26000 richtlijn. Wij overwegen om toe te werken naar een zelfverklaring, geen certificering, waarin wij aangeven waar wij nu staan en waar wij naar toe willen groeien als maatschappelijk verantwoorde onderneming (MVO). Ook hier geldt onze voorbeeldfunctie in de sector. Hierin maken wij onderscheid in de volgende bouwstenen: Principes onze basishouding; waar staan wij voor? Omgeving wij verkennen en betrekken onze partners en klanten hierin. Thema s wij volgen en anticiperen op maatschappelijke en sectorale ontwikkelingen. Implementatie hier gaan wij actief mee aan de slag. Terwijl wij vormgeven aan ons beleid zijn wij al aan de slag met tal van thema s in onze eigen duurzame bedrijfsvoering. Wij laten dit heel praktisch zien in ons handelen ten aanzien van: Bestuur van onze organisatie Mensenrechten Werknemers (arbeidspraktijk) Milieu en klimaat Eerlijk zakendoen Consumentenonderwerpen Maatschappelijke betrokkenheid 13

Gebeurtenissen na balansdatum De directie van Volandis gaat het bestuur voorstellen om de jaarrekening in haar vergadering van 7 mei 2019 formeel vast te stellen. Er hebben zich verder geen gebeurtenissen na de balansdatum voorgedaan die van invloed zijn op de financiële positie van Stichting Volandis per 31 december 2018. Tot slot Als directie en collega s van Volandis zijn wij vastberaden dat wij zullen slagen in onze missie, want: Iedereen zei dat het onmogelijk was, totdat er iemand langs kwam die dat niet wist. Ondertekening directie Opgesteld te Harderwijk op 7 mei 2019 Dr.ir. T.W. Hobma Algemeen Directeur A. Kreulen Directeur Bedrijfsvoering 14

3. Jaarrekening 2018 Stichting Volandis 15

4. Balans per 31 december 2018 Stichting Volandis (bedragen x 1.000) ACTIVA 31-12-2018 31-12-2017 Vaste activa Materiële vaste activa 1 287 316 Financiële vaste activa 2 907 1.120 Totaal vaste activa 1.194 1.436 Vlottende activa Debiteuren 3 145 115 Rekening courant O&O-fonds Bouw en Infra 4 4.757 5.197 Vorderingen op verbonden partijen 5 2 - Overige vorderingen en overlopende activa 6 235 320 Totaal vlottende activa 5.139 5.632 Liquide middelen 7 1.638 2.881 Totaal ACTIVA 7.971 9.949 PASSIVA 31-12-2018 31-12-2017 Eigen vermogen 8 Bestemmingsfonds 589 - Bestemmingsreserve 182 411 771 411 Voorzieningen 9 4.052 5.787 Langlopende schulden 10 909 1.062 Kortlopende schulden Crediteuren 11 962 1.329 Belastingen en premies sociale verzekeringen 12 126 82 Overige schulden en overlopende passiva 13 1.151 1.278 Totaal kortlopende schulden 2.239 2.689 Totaal PASSIVA 7.971 9.949 16

5. Staat van baten en lasten over 2018 BATEN Stichting Volandis (bedragen x 1.000) Realisatie Begroting Realisatie 2018 2018 2017 Subsidie O&O-fonds bouw & infra 14 9.928 12.285 7.777 Overige baten 15 2.192 1.378 1.963 Totaal baten 12.120 13.663 9.740 LASTEN Personeelslasten 16 5.028 5.170 4.124 Afschrijvingen materiële vaste activa 17 60 69 42 Huisvestingslasten 18 291 266 211 Overige bedrijfslasten 19 7.243 8.170 5.984 Liquidatielasten ontbonden Stichting Fundeon 20-850 - -856 Liquidatielasten ontbonden Stichting Arbouw 21 - - -1 Projectlasten Opstart Kenniscentrum 22 - - -163 Totaal lasten 11.772 13.675 9.341 Bedrijfsresultaat 348-12 399 Financieringsresultaat 23 12 12 12 Resultaat 360-411 Toevoegingen aan bestemmingsreserves -182 - -411 Onttrekkingen uit bestemmingsreserves 411 - - Toevoegingen aan bestemmingsfondsen -589 - - Onttrekkingen uit bestemmingsfondsen - - - Resultaat na bijzondere bestemming - - - 17

6. Kasstroomoverzicht over 2018 Stichting Volandis (bedragen x 1.000) Kasstroom uit operationele activiteiten: 2018 2017 - Exploitatieresultaat 360 411 Aanpassingen voor: - Afschrijvingen 60 42 - Mutatie voorzieningen -1.735-2.176-1.675-2.134 Aanpassingen voor veranderingen in werkkapitaal en overige: - Toename/afname langlopende vorderingen 213-107 - Toename/afname debiteuren -30 118 - Toename/afname rekening courant O&O-fonds bouw & infra Volandis 440-3.395 - Toename/afname vorderingen aan verbonden partijen -2 24 - Toename/afname overige vorderingen en overlopende activa 85 298 - Toename/afname crediteuren -367 907 - Toename/afname belastingen en premies sociale verzekeringen 44-89 - Toename/afname overige schulden en overlopende passiva -127-990 257-3.234 Kasstroom uit bedrijfsoperaties Kasstroom uit operationele activiteiten -1.059-4.957 Kasstroom uit investeringsactiviteiten: - Investeringen in materiële vaste activa -31-347 Kaststroom uit investeringsactiviteiten -31-347 Kasstroom uit financieringsactiviteiten: - Toename/afname langlopende schulden -153 179 Kasstroom uit financieringsactiviteiten -153 179 Mutatie geldmiddelen -1.243-5.125 Liquide middelen per 31 december, huidig boekjaar 1.638 2.881 Liquide middelen per 31 december, voorgaand boekjaar 2.881 8.006-1.243-5.125 18

7. Grondslagen voor waardering activa en passiva en bepaling van het resultaat. Algemene toelichting en grondslagen Algemeen Stichting Volandis is statutair gevestigd in Harderwijk en is ingeschreven bij het Handelsregister Kamer van Koophandel onder nummer: 65752805. Het vestigingsadres van de Stichting Volandis is: Ceintuurbaan 2, 3847 LG te Harderwijk. De stichting heeft de jaarrekening opgesteld volgens de Richtlijn 640 Organisaties-zonder-winststreven van de Raad voor de Jaarverslaggeving, alsmede specifieke bepalingen in de Leidraad Administratieve Voorwaarden van het O&Ofonds Bouw en Infra. Op de in de staat van baten en lasten opgenomen begroting 2018 is geen accountantscontrole toegepast. In de balans en de staat van baten en lasten zijn referenties opgenomen. Met deze referenties wordt verwezen naar de toelichting. Boekjaar Het boekjaar loopt van 1 januari 2018 tot en met 31 december 2018. Activiteiten van de stichting De activiteiten van stichting Volandis zijn er op gericht dat werknemers en bedrijven steeds meer eigen initiatief nemen om het werkvermogen op peil te houden, vitaal te blijven en een goede arbeidsmarktpositie te behouden. De stichting heeft ten doel medewerkers en bedrijven te stimuleren en faciliteren om werk te maken van duurzame inzetbaarheid en al het geen daarmee verband houdt. Ter verwezenlijking van haar doelen kan de stichting onder meer een belang nemen in andere rechtspersonen en ondernemingen, deze financieren en daarover het beheer voeren, zomede al hetgeen verrichten dat met het vorenstaande verband houdt of daartoe bevorderlijk kan zijn, alles in de ruimste zin van het woord. Continuïteit van de activiteiten De jaarrekening is opgesteld op basis van de continuïteitsveronderstelling. Vergelijkende cijfers De vergelijkende cijfers 2017 zijn waar nodig aangepast aan de huidige presentatie. Deze aanpassing heeft geen gevolgen voor het vermogen of resultaat. Schattingen Bij toepassing van de grondslagen en regels voor het opstellen van de jaarrekening vormt de leiding van Stichting Volandis zich verschillende oordelen en schattingen die essentieel kunnen zijn voor de in de jaarrekening opgenomen bedragen. Indien het voor het geven van het vereiste inzicht noodzakelijk is, is de aard van deze oordelen en schattingen inclusief de bijbehorende veronderstellingen opgenomen bij de toelichting op de desbetreffende jaarrekeningpost. 19

Consolidatie Mede op grond van de bepalingen in de Leidraad Administratieve Voorwaarden van het O&O-fonds Bouw en Infra vindt geen consolidatie plaats met Stichting Volandis Fonds. Verbonden partijen Als verbonden partijen worden aangemerkt alle rechtspersonen waarover overheersende zeggenschap, gezamenlijke zeggenschap of invloed van betekenis kan worden uitgeoefend. Ook rechtspersonen die overwegende zeggenschap kunnen uitoefenen worden aangemerkt als verbonden partij. Ook de statutaire directieleden, andere sleutelfunctionarissen in het management van de stichting Volandis en nauwe verwanten zijn verbonden partijen. Transacties van betekenis met verbonden partijen worden toegelicht voor zover deze niet onder normale marktvoorwaarden zijn aangegaan. Hiervan wordt toegelicht de aard en de omvang van de transactie en andere informatie die nodig is voor het verschaffen van het inzicht. Salderen Een actief en een post van het vreemd vermogen worden gesaldeerd in de jaarrekening opgenomen uitsluitend indien en voor zover: - en deugdelijk juridisch instrument beschikbaar is om het actief en de post van het vreemd vermogen gesaldeerd en simultaan af te wikkelen; en - het stellige voornemen bestaat om het saldo als zodanig of beide posten simultaan af te wikkelen. Financiële instrumenten Onder financiële instrumenten worden zowel primaire financiële instrumenten zoals vorderingen, effecten en schulden, als financiële derivaten verstaan. Voor de grondslagen van de primaire financiële instrumenten wordt verwezen naar de behandeling per balanspost. De stichting heeft geen derivaten. Kasstroomoverzicht Het kasstroomoverzicht is opgesteld volgens de indirecte methode. De geldmiddelen in het kasstroomoverzicht bestaan uit de liquide middelen. Ontvangsten en uitgaven uit hoofde van aanpassingen voor afschrijvingen en mutaties van de voorzieningen en verplichtingen zijn opgenomen onder de kasstroom uit operationele activiteiten. Mutaties voor kapitaalinvesteringen zijn opgenomen onder de kasstroom uit financieringsactiviteiten. 20

Grondslagen voor waardering activa en passiva Materiële vaste activa Machines en installaties en andere bedrijfsmiddelen worden gewaardeerd tegen verkrijgings- of vervaardigingsprijs inclusief direct toerekenbare lasten, onder aftrek van lineaire afschrijvingen gedurende de verwachte toekomstige gebruiksduur en bijzondere waardeverminderingen. De vervaardigingsprijs bestaat uit de aanschaffingslasten van grond- en hulpstoffen en lasten die rechtstreeks toerekenbaar zijn aan de vervaardiging inclusief installatielasten. Wij hanteren de volgende afschrijvingstermijnen: Inventaris en apparatuur 5 jaar Andere bedrijfsmiddelen 5 jaar Verbouwing 7 jaar De stichting beoordeelt op iedere balansdatum of er aanwijzingen zijn dat een vast actief aan een bijzondere waardevermindering onderhevig kan zijn. Indien dergelijke indicaties aanwezig zijn, wordt de realiseerbare waarde van het actief vastgesteld. Van een bijzondere waardevermindering is sprake als de boekwaarde van een actief hoger is dan de realiseerbare waarde; de realiseerbare waarde is de hoogste van de opbrengstwaarde (op basis van een actieve markt) en de bedrijfswaarde (de contantmaking van de kasstromen tegen een disconteringsvoet van 4%). Een waardeverminderingsverlies wordt direct als een last verwerkt in de staat van baten en lasten. Indien wordt vastgesteld dat een bijzondere waardevermindering die in het verleden verantwoord is, niet meer bestaat of is afgenomen, dan wordt de toegenomen boekwaarde van de desbetreffende activa niet hoger gesteld dan de boekwaarde die bepaald zou zijn indien geen bijzondere waardevermindering voor het actief zou zijn verantwoord. Het teruggenomen verlies wordt in de staat van baten en lasten verwerkt. Buitengebruikgestelde materiële vaste activa worden gewaardeerd tegen de boekwaarde dan wel de lagere opbrengstwaarde. Een materieel vast actief wordt niet langer in de balans opgenomen na vervreemding of wanneer geen toekomstige prestatie-eenheden van het gebruik of de vervreemding worden verwacht. De bate of last die voortvloeit uit de desinvestering wordt in de staat van baten en lasten verwerkt. Financiële vaste activa De onder financiële vaste activa opgenomen overige vorderingen omvatten verstrekte leningen en overige vorderingen. Deze vorderingen worden initieel gewaardeerd tegen reële waarde. Vervolgens worden deze leningen en overige vorderingen gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs. Indien er bij de verstrekking van leningen sprake is van disagio of agio, wordt dit gedurende de looptijd ten gunste respectievelijk ten laste van het resultaat gebracht als onderdeel van de effectieve rente. Ook transactielasten worden verwerkt in de eerste waardering en als onderdeel van de effectieve rente ten laste van het resultaat gebracht. Bijzondere waardeverminderingen worden in mindering gebracht op de geamortiseerde kostprijs en direct verantwoord in de winst-en-verliesrekening. Vorderingen en overlopende activa Vorderingen worden bij eerste verwerking gewaardeerd tegen de reële waarde van de tegenprestatie. Handelsvorderingen worden na eerste verwerking gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs. Voorzieningen wegens oninbaarheid worden in mindering gebracht op de boekwaarde van de vordering. Liquide middelen Liquide middelen bestaan uit kas, banktegoeden en direct opeisbare deposito s met een looptijd korter dan een jaar. Rekening-courantschulden bij banken worden opgenomen onder schulden aan kredietinstellingen onder kortlopende schulden. Liquide middelen worden gewaardeerd tegen de nominale waarde. 21

Eigen vermogen Bestemmingsreserve De bestemmingsreserve is het deel van het eigen vermogen dat wordt afgezonderd omdat daaraan een beperktere bestedingsmogelijkheid is gegeven dan gezien de doelstelling van de stichting zou zijn toegestaan en deze beperking door het bestuur is aangebracht. Bestemmingsfonds De bestemmingsfonds is het deel van het eigen vermogen dat wordt afgezonderd omdat daaraan een beperktere bestedingsmogelijkheid is gegeven dan gezien de doelstelling van de organisatie zou zijn toegestaan en deze beperking door derden is aangebracht. Voorzieningen Voorzieningen worden gevormd voor in rechte afdwingbare of feitelijke verplichtingen die op de balansdatum bestaan, waarbij het waarschijnlijk is dat een uitstroom van middelen noodzakelijk is en waarvan de omvang op betrouwbare wijze is te schatten. De omvang van de voorziening wordt bepaald door de beste schatting van de bedragen die noodzakelijk zijn om de desbetreffende verplichtingen en verliezen per balansdatum af te wikkelen. De overige voorzieningen worden gewaardeerd tegen de nominale waarde van de uitgaven die naar verwachting noodzakelijk zijn om de verplichtingen af te wikkelen, tenzij anders vermeld. Wanneer de verwachting is dat een derde de verplichtingen vergoedt en wanneer het waarschijnlijk is dat deze vergoeding zal worden ontvangen bij de afwikkeling van de verplichting, wordt deze vergoeding als een actief in de balans opgenomen. Langlopende schulden Langlopende schulden worden bij de eerste verwerking gewaardeerd tegen reële waarde. Transactielasten die direct zijn toe te rekenen aan de verwerving van de schulden worden in de waardering bij eerste verwerking opgenomen. Schulden worden na eerste verwerking gewaardeerd tegen geamortiseerde kostprijs, zijnde het ontvangen bedrag rekening houdend met agio of disagio en onder aftrek van transactielasten. Het verschil tussen de bepaalde boekwaarde en de uiteindelijke aflossingswaarde wordt op basis van de effectieve rente gedurende de looptijd van de schulden in de staat van baten en lasten als interestlast verwerkt. Kapitaalrekening investeringen De kapitaalrekeningen investeringen betreft de financiering van het O&O-fonds Bouw en Infra van de materiële vaste activa en is gewaardeerd tegen de boekwaarde van de activa. Kortlopende schulden Kortlopende schulden worden bij de eerste verwerking gewaardeerd tegen reële waarde verminderd met de direct daaraan toe te rekenen transactiekosten. De kortlopende schulden worden na de eerste waardering gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs. Bij kortlopende schulden is dit meestal de nominale waarde. Alle kortlopende schulden hebben een looptijd korter dan een jaar. Leasing In geval van operationele leasing worden de leasebetalingen lineair over de leaseperiode ten laste van de staat van baten en lasten gebracht. 22

Grondslagen voor bepaling van het resultaat Algemeen Het saldo (resultaat) wordt bepaald als het verschil tussen het totaal der baten en het totaal der lasten. De baten worden verantwoord in het jaar waarin zij zijn gerealiseerd; lasten reeds zodra zij voorzienbaar zijn. Baten die worden ontvangen in de vorm van zaken of diensten worden gewaardeerd tegen de reële waarde, voor zover deze bepaalbaar is. In dat geval worden zodanige baten in de staat van baten en lasten verantwoord. Baten waarvoor een bijzondere bestemming is aangewezen, worden in de staat van baten en lasten verwerkt; indien deze baten in het verslagjaar niet volledig zijn besteed, worden de nog niet bestede gelden opgenomen in de desbetreffende bestemmingsreserve resp. bestemmingsfonds. Een onttrekking aan bestemmingsreserve resp. - fonds wordt als besteding (last) verwerkt in de staat van baten en lasten. Vergelijking met de begroting Stichting Volandis heeft in het verslagjaar 2018 de begroting als belangrijk stuurinstrument gebruikt voor de beheersing van haar activiteiten. Dat er een aantal activiteiten achter is gebleven bij de begroting 2018, komt met name door: - een lager aantal uitgevoerde PAGO s en de DIA s dan begroot; - een lagere realisatie op projecten dan begroot. Baten met een bijzondere bestemming Baten waarvoor een bijzondere bestemming is aangewezen, worden in de staat van baten en lasten verwerkt. Indien deze baten in het verslagjaar niet volledig zijn besteed, worden de nog niet bestede gelden verwerkt in de desbetreffende bestemmingsreserve(s) respectievelijk bestemmingsfonds(en). Subsidies O&O-fonds Bouw en Infra Exploitatiesubsidies worden als bate verantwoord in de staat van baten en lasten in het jaar waarin de gesubsidieerde lasten zijn gemaakt of baten zijn gederfd, of wanneer een gesubsidieerd exploitatietekort zich heeft voorgedaan. De baten worden verantwoord als het waarschijnlijk is dat deze worden ontvangen en de stichting de condities voor ontvangst kan aantonen. Subsidies met betrekking tot investeringen in materiële vaste activa worden in mindering gebracht op het desbetreffende actief en als onderdeel van de afschrijvingen verwerkt in de staat van baten en lasten. Zowel de exploitatie subsidie als de kapitaallening kennen een structureel karakter, waarvoor Stichting Volandis elk jaar een subsidie aanvraag indient bij het O&O fonds Bouw en Infra. Stichting Volandis heeft in de verslagperiode al haar bestedingen gedaan binnen het door het O&O fonds Bouw en Infra gestelde bestedingsdoelen, zoals verwoord in de Leidraad Administratieve voorwaarden (versie 4 oktober 2018). Afrekening van de over het jaar 2018 bij te dragen gelden door de financiers vindt plaats in 2019 op basis van specifiek daartoe op te maken eindafrekeningen. Overige baten De overige baten worden bepaald met inachtneming van de hiervoor reeds vermelde grondslagen voor waardering en toegerekend aan het verslagjaar waarop zij betrekking hebben. 23

Lasten algemeen De lasten worden bepaald met inachtneming van de hiervoor reeds vermelde grondslagen van waardering en toegerekend aan het verslagjaar waarop zij betrekking hebben. Lasten voor een bijzondere bestemming Lasten in het kader van een bijzondere bestemming, worden enerzijds in de staat van baten en lasten en anderzijds in de desbetreffende bestemmingsreserve(s) respectievelijk bestemmingsfonds(en) verwerkt. Personeelslasten Periodiek betaalbare beloningen - Lonen, salarissen en sociale lasten worden op grond van de arbeidsvoorwaarden verwerkt in de staat van baten en lasten voor zover ze verschuldigd zijn aan werknemers. Pensioenen Stichting Volandis heeft alle pensioenregelingen verwerkt volgens de verplichtingenbenadering. De over het verslagjaar verschuldigde premie wordt als last verantwoord. Stichting Volandis is vrijwillig aangesloten bij Stichting Bedrijfstakpensioenfonds voor de Bouwnijverheid. De beleidsdekkingsgraad (gemiddelde over 12 maanden) van het fonds bedraagt 118,3%. Afschrijvingen materiële vaste activa De afschrijvingen geschieden tijdsevenredig op basis van de verwachte economische levensduur. Overige lasten De overige lasten worden bepaald met inachtneming van de hiervoor reeds vermelde grondslagen voor waardering en toegerekend aan het verslagjaar waarop zij betrekking hebben. Financieringsresultaat (rentebaten en rentelasten) Rentebaten en rentelasten worden tijdsevenredig verwerkt, rekening houdend met de effectieve rentevoet van de betreffende activa en passiva. Bij de verwerking van de rentelasten wordt rekening gehouden met de verantwoorde transactielasten op ontvangen leningen die als onderdeel van de berekening van de effectieve rente worden meegenomen. 24

8. Toelichting op de balans per 31 december 2018 (bedragen x 1.000) VASTE ACTIVA 1. Materiële vaste activa Inventaris en apparatuur Andere bedrijfsmiddelen Verbouwing Totaal Cumulatieve aanschafwaarde per 01 januari 2018 111 7 240 358 Cumulatieve afschrijvingen per 01 januari 2018-16 - -26-42 95 7 214 316 Boekwaarde per 01 januari 2018 95 7 214 316 Investeringen 3 39-42 Investeringssubsidie - -11 - -11 Afschrijvingen -23-3 -34-60 Boekwaarde per 31 december 2018 75 32 180 287 Cumulatieve aanschafwaarde per 31 december 2018 114 35 240 389 Cumulatieve afschrijvingen per 31 december 2018-39 -3-60 -102 Boekwaarde per 31 december 2018 75 32 180 287 2. Financiële vaste activa 2018 2017 Overige vorderingen Vooruitbetaalde huur 884 1.097 Aegon depot C-01 23 23 907 1.120 Vooruitbetaalde huur De vooruitbetaalde huur Bouw en Infrapark BV betreft de totale vooruitbetaling van de huur voor gebouw 100 voor de periode 1 april 2017 tot en met 31 maart 2024. Bouw en Infrapark BV heeft deze voorfinanciering gebruikt voor het verhuurgereed maken van gebouw 100. Huurverplichtingen Binnen één jaar 166 Tussen één jaar en vijf jaar 675 Meer dan vijf jaar 43 Aegon depot C-01 Het saldo ad 23.000 heeft betrekking op het depot welke door Aegon wordt beheerd ten behoeve van toekomstige voorwaardelijke indexatieverplichtingen op de pensioenaanspraken. Vanwege het voorwaardelijke karakter is voor deze indexatieverplichtingen geen voorziening opgenomen. 25

Toelichting op de balans per 31 december 2018 (bedragen x 1.000) VLOTTENDE ACTIVA 2018 2017 3. Debiteuren Debiteuren 171 125 Af: voorziening dubieuze debiteuren 26 10 Saldo per 31 december 145 115 4. Rekening courant O&O-fonds Bouw en Infra Het verloop is als volgt weer te geven: Beschikking Rekeningcourant per 01-01-2018 Ontvangen Retour Uitgaven Rekeningcourant per 31-12-2018 Stichting Volandis Subsidie Volandis 12.622-665 11.293 1.833 10.189 64 Subsidie inzake Opstart Kenniscentrum 1.398 2.152 754 - - 1.398 Subsidie kapitaalrekening 120 304 304 - -28-28 Ontbonden Stichting Fundeon 14.140 1.791 12.351 1.833 10.160 1.434 Sociaal Plan 2012 - -693-693 - - Sociaal Plan 2014 1.570 1.747 176 - - 1.571 Subsidie liquidatie 1.150 1.378 228 - - 1.150 Subsidie projecten 866 1.128 265 - -261 602 Subsidie organisatie 2016 - -153-153 - - Ontbonden Stichting Arbouw 3.586 3.407 669 846-261 3.323 Subsidie organisatie 2016 - - - - - Subsidie UTA Stress project 2016 - - - - - Subsidie liquidatie -1-1 - - -1-1 - 0 17.726 5.197 13.020 2.680 9.900 4.757 Per 23 oktober 2018 hebben cao-partijen Bouw & Infra aan Volandis opdracht verleend voor uitvoering van het project Bouwspraak, met een maximum budget van 75.000 (kenmerk 769/18/MB/ro). Dit project wordt volledig in 2019 gerealiseerd en verantwoord. 26

Toelichting op de balans per 31 december 2018 (bedragen x 1.000) 2018 2017 5. Vorderingen op verbonden partijen Stichting Volandis Fonds 2-2018 2017 6. Overige vorderingen en overlopende activa Vooruitbetaalde lasten en overige vorderingen 235 320 Saldo per 31 december 235 320 2018 2017 7. Liquide middelen ABN AMRO Stichting Volandis 1.638 2.881 Saldo per 31 december 1.638 2.881 De liquide middelen staan volledig ter vrije beschikking. 27

Toelichting op de balans per 31 december 2018 (bedragen x 1.000) 8. EIGEN VERMOGEN 8.1 Bestemmingsfonds Saldo per Toevoeging Onttrekking Vrijval Saldo per 01-01-18 31-12-18 Bestemmingsfonds A - 589 - - 589-589 - - 589 De doelstelling van bestemmingsfonds A is dekking van mogelijke tekorten in de uitvoering van het Sociaal Plan 2014 van de ontbonden Stichting Fundeon en dient voor 31 december 2025 bereikt te zijn. De reden voor deze bestedingsbeperking is dat de bestemmingsfonds is gevormd vanuit het door het O&O-Fonds in rekening-courant verhouding hiervoor beschikbaar gestelde middelen. 8.2 Bestemmingsreserve Saldo per Toevoeging Onttrekking Vrijval Saldo per 01-01-18 31-12-18 Arbo-instrumenten 13 36 13-36 Datamodel 19-19 - - Campagne werknemers 299-299 - - Herbouw RI&E 80-80 - - Campagne bedrijven - 10 - - 10 Scan duurzame inzetbaarheid - 34 - - 34 Kennis/ Informatiesystemen - 11 - - 11 Informatie beveiliging ISO 207001-7 - - 7 Aanpassen DIA vragenlijst - 84 - - 84 411 182 411-182 De bestemmingsreserve is gevormd voor projecten waarvoor in het boekjaar verplichtingen zijn aangegaan, maar waarbij de realisatie en afronding in het nieuwe boekjaar valt. De vorming van een bestemmingsreserve wordt middels een bestuursbesluit bekrachtigd. 28

Toelichting op de balans per 31 december 2018 (bedragen x 1.000) VOORZIENINGEN 9. Voorzieningen Saldo per Dotatie Onttrekking Vrijval Saldo per Het verloop is als volgt weer te geven: 01-01-18 31-12-18 Stichting Volandis Opstart Kenniscentrum 1.398-412 - 986 Eerder verworven competenties (EVC) 219-92 - 127 Ontbonden Stichting Fundeon Sociaal Plan 2014 2.156-277 589 1.290 Liquidatie ontbonden Stichting Fundeon 1.148-73 - 1.075 Loopbaantrajecten ontbonden Stichting Fundeon 866-31 261 574 Totaal voorzieningen 5.787-885 850 4.052 Kortlopend deel van de voorzieningen Binnen één jaar 1.747 Langlopend deel van de voorzieningen Tussen één jaar en vijf jaar 2.305 Hiervan langlopend (> 5 jaar) Meer dan vijf jaar - Opstart Kenniscentrum De voorziening "Opstart Kenniscentrum" betreft een voorziening voor de materiële lasten, welke uitgegeven zullen worden voor de opstart van Stichting Volandis (conform het Bedrijfsplan Kennis- en Adviescentrum Duurzame Inzetbaarheid). Lasten welke voortvloeien uit "Opstart Kenniscentrum" worden direct ten laste van de voorziening gebracht. Deze voorziening wordt gewaardeerd tegen de nominale waarde. Er is sprake van een feitelijke verplichting omdat er voor Stichting Volandis geen reëel ander alternatief is om deze verplichting af te wikkelen, omdat bij de betrokkenen (Dagelijks Bestuur cao-partijen) de gerechtvaardigde verwachting is gewekt dat Stichting Volandis deze verplichtingen zal nakomen (conform de bepalingen van RJ 252.203). Eerder verworven competenties (EVC) De voorziening "Eerder verworven competenties (EVC)" betreft een voorziening voor de afloop van EVC-trajecten die tot en met 30 juni 2017 zijn gestart. Deze voorziening wordt gewaardeerd tegen de nominale waarde. Er is sprake van een feitelijke verplichting omdat er voor Stichting Volandis geen reëel ander alternatief is om deze verplichting af te wikkelen, omdat bij de betrokkenen (Dagelijks Bestuur cao-partijen) de gerechtvaardigde verwachting is gewekt dat Stichting Volandis deze verplichtingen zal nakomen (conform de bepalingen van RJ 252.203). Sociaal Plan 2014 ontbonden Stichting Fundeon De voorziening Sociaal Plan 2014 betreft een voorziening voor de nog te verwachten lasten, die als gevolg van het verdwijnen van wettelijke taken binnen de ontbonden Stichting Fundeon KBBI en de heroriëntatie op bedrijfstaktaken zijn ontstaan, vanuit de ontbonden Stichting Fundeon, waarvoor Stichting Volandis verantwoordelijk is voor de afloop van deze voorziening. Lasten welke voortvloeien uit het Sociaal Plan 2014 worden direct ten laste van de voorziening gebracht. Deze voorziening wordt gewaardeerd tegen de nominale waarde. Per ultimo 2018 is een deel van de voorziening vrijgevallen ten gunste van een bestemmingsfonds. 29

Toelichting op de balans per 31 december 2018 (bedragen x 1.000) Liquidatielasten ontbonden Stichting Fundeon De voorziening "Liquidatie ontbonden Stichting Fundeon" betreft een voorziening voor de nog te verwachten liquidatielasten als gevolg van het besluit van Cao-partijen om de bedrijfstak taken af te bouwen en Stichting Fundeon te liquideren. Stichting Volandis is verantwoordelijk voor de afloop van deze voorziening. Lasten betreffende deze voorziening worden direct ten laste gebracht. Deze voorziening wordt gewaardeerd tegen de nominale waarde. In deze liquidatievoorziening is een bedrag opgenomen voor uitvoering van het Sociaal Plan 2015 van Euro 942.703. Loopbaantrajecten ontbonden Stichting Fundeon De voorziening "Loopbaantrajecten ontbonden Stichting Fundeon" betreft een voorziening voor de nog te verwachten loopbaantrajectlasten, welke voortvloeien als gevolg van het besluit van Cao-partijen om de bedrijfstak taken af te bouwen en Stichting Fundeon te liquideren. Stichting Volandis is verantwoordelijk voor de afloop van deze voorziening. Lasten betreffende deze voorziening worden direct ten laste gebracht. Deze voorziening wordt gewaardeerd tegen de nominale waarde. LANGLOPENDE SCHULDEN 2018 2017 10. Langlopende schulden 10.a Kapitaalrekening investeringen Saldo per 01 januari 315 11 Investeringen materiële vaste activa 31 347 Afschrijvingen materiële vaste activa -59-43 Saldo per 31 december 287 315 10.b Schulden aan verbonden partijen 747 871 Af: Kortlopende deel langlopende lening -125-124 Geldlening Volandis Fonds 622 747 Saldo per 31 december 909 1.062 Het saldo van de kapitaalrekening komt overeen met de boekwaarde ultimo 2018 van de aanwezige en door het O&Ofonds bouw & infra gefinancierde materiële vaste activa. Over de kapitaalrekening investeringen is geen rente verschuldigd. Door Volandis Fonds is op 20 oktober 2016 een geldlening verstrekt met een hoofdsom van 995.542. Deze geldlening is aangegaan voor 8 jaar en eindigt per 31 december 2024. De aflossing vindt jaarlijks in gelijke delen plaats op 31 december van ieder jaar, voor het eerst op 31 december 2017. Het is toegestaan om tussentijds zonder kosten en boete extra af te lossen. Over de lening is geen rente verschuldigd. Stichting Volandis zal deze geldlening direct bestemmen voor het voorfinancieren van de huurtermijnen die tot 2024 door Stichting Volandis betaald moet worden aan Bouw en Infrapark BV. Aflossingsverplichtingen Binnen één jaar 125 Tussen één jaar en vijf jaar 498 Meer dan vijf jaar 124 30

Toelichting op de balans per 31 december 2018 (bedragen x 1.000) KORTLOPENDE SCHULDEN 2018 2017 11. Crediteuren Saldo per 31 december 962 1.329 2018 2017 12. Belastingen en premies sociale verzekeringen Te betalen loonheffingen 85 77 Te betalen omzetbelasting 41 5 Saldo per 31 december 126 82 2018 2017 13. Overige schulden en overlopende passiva Leermeestercursussen - 23 Pensioenpremie 38 34 Accountant- en advieslasten 79 72 Overige verplichtingen ontbonden Stichting Fundeon 59 75 Overige pensioenverplichtingen ontbonden Stichting Fundeon 118 112 Kortlopend deel langlopende geldlening 125 124 Vakantiegeld en vakantiedagen 167 146 Individu gerichte preventiezorg 24 159 Intredekeuringen 245 166 Overige lasten 296 367 Saldo per 31 december 1.151 1.278 31

NIET IN DE BALANS OPGENOMEN REGELINGEN EN VERPLICHTINGEN Langlopende financiële verplichtingen Auto s (huur en lease) Te betalen Bedrag Looptijd tot Binnen één jaar 74.816 2019 Tussen één jaar en vijf jaar 147.512 2023 Na vijf jaar - 222.328 De contracten met betrekking tot de leaseauto s hebben een maximale looptijd tot 2023. Beheers- en garantiekosten Aegon Sinds 1 januari 2009 heeft de ontbonden Stichting Fundeon geen uitvoeringsovereenkomst meer met Aegon, maar tot op heden wordt jaarlijks nog wel een bedrag voor beheers- en garantiekosten betaald. De inmiddels ontbonden Stichting Fundeon is geliquideerd per 12 februari 2017. De verplichting richting Aegon is nog niet afgewikkeld. Aegon stelt zich op het standpunt dat de totale waarde van de toekomstige beheers- en garantiekosten dient te worden afgerekend en heeft hiervoor een eenmalige koopsom overlegd: beheerskosten 494.251 en garantiekosten 627.759. Deze bedragen zijn zoals Aegon stelt op basis van de marktomstandigheden per 15 februari 2017 tot stand gekomen. Deze eenmalige koopsom totaal 1.122.010 is door Aegon op 15 februari 2017 al verwerkt als vordering in rekening-courant met de inmiddels ontbonden Stichting Fundeon. Beheerskosten De pensioenadviseurs van de ontbonden Stichting Fundeon zijn na bestudering van de beëindigingsbepalingen in de uitvoeringsovereenkomst van mening dat met betrekking tot de beheerskosten een verplichting bestaat tot afrekenen. Het bedrag zoals opgenomen in de eenmalige koopsom wordt qua grondslag niet betwist. Garantiekosten Met betrekking tot de garantiekosten zijn de pensioenadviseurs van mening dat in de uitvoeringsovereenkomst geen beëindigingsbepalingen zijn opgenomen die verplichten tot het betalen van garantiekosten. Dat betekent enerzijds dat afkoop van de toekomstige verplichting door de ontbonden Stichting Fundeon wordt betwist. Op basis hiervan is er geen verplichting in de balans verwerkt. De verwerking van 627.759 in rekening-courant door Aegon is in deze jaarrekening gesaldeerd opgenomen onder de overlopende schulden en overlopende passiva in de post Overige pensioenverplichtingen ontbonden Stichting Fundeon. Aegon en Stichting Volandis zijn met elkaar in overleg om een oplossing te vinden voor de ontstane situatie. De verwachting is dat deze in de loop van 2019/2020 tot stand zal komen. Sociaal Plan 2014 Stichting Volandis heeft jegens werknemers welke inmiddels vervangend werk hebben gevonden een verplichting overeenkomstig het sociaal plan 2014 van de ontbonden Stichting Fundeon tot het betalen van een aansluitende uitkering bij mogelijk hernieuwde werkloosheid. Deze verplichting is niet opgenomen in de voorziening Sociaal Plan 2014 daar geen betrouwbare schatting kan worden gemaakt van de uitstroom van middelen. Deskundigenonderzoek Door de onafhankelijke accountant Ernst & Young Accountants LLP heeft een controle plaatsgevonden op de jaarrekening. 32

9. Toelichting op de staat van baten en lasten over 2018 (bedragen x 1.000) BATEN Realisatie Begroting Realisatie 2018 2018 2017 14. Subsidie O&O-fonds bouw & infra Organisatiesubsidie Volandis 10.189 12.285 8.797 Opstart Kenniscentrum Volandis - - -163 Liquidatielasten ontbonden Stichting Arbouw - - -1 Liquidatielasten ontbonden Stichting Fundeon -261 - -856 9.928 12.285 7.777 In de verhoogde toezegging subsidie 2018, kenmerk 513/18/MB/ro, wordt een subsidie toegekend m.b.t. de organisatiekosten van 12.622.253. De betreffende subsidies hebben een structureel karakter. Alle subsidieafrekeningen tot en met het boekjaar 2017 zijn goedgekeurd. Realisatie Begroting Realisatie 2018 2018 2017 15. Overige baten Dienstverlening 616 441 713 Leermeestercursussen 1.576 937 1.250 2.192 1.378 1.963 LASTEN Realisatie Begroting Realisatie 16. Personeelslasten 2018 2018 2017 Lonen en salarissen 2.203 3.180 2.220 Sociale lasten 341 510 324 Pensioenlasten 249 372 251 Inhuur derden 1.769 621 908 Reis- en verblijfslasten 218 286 259 Overige personele lasten 248 201 162 5.028 5.170 4.124 Gedurende het jaar 2018 waren 37,38 werknemers bij de stichting in dienst op basis van een volledig dienstverband (2017: 36,54). 33

Toelichting op de staat van baten en lasten over 2018 (bedragen x 1.000) Realisatie Begroting Realisatie 2018 2018 2017 17. Afschrijvingen materiële vaste activa 60 69 42 Realisatie Begroting Realisatie 2018 2018 2017 18. Huisvestingslasten Huisvestingslasten 291 266 211 19. Overige bedrijfslasten Realisatie Begroting Realisatie 2018 2018 2017 Bestuurslasten (incl. bezoldigingen) 30 38 31 Accountantslasten 167 110 116 Algemene lasten 432 1.046 191 Uitwerken Dia Bedrijf 14 240 292 Eerder verworven competenties (EVC) - - 294 Uitwerken Dia Individu 4 340 299 Communicatielasten 605 525 324 UTA Werkdruk begeleiding 722 500 481 Automatiseringslasten 676 652 482 Leermeester Cursus (LMC) 801 674 510 Individu gerichte preventiezorg 3.792 4.045 2.964 7.243 8.170 5.984 Bezoldigingen aan bestuurders De bezoldigingen met inbegrip van de pensioenlasten en andere uitkeringen van de huidige bestuurders die in het boekjaar ten laste van de stichting zijn gekomen, bedragen 28.786 (2017: 28.965). Realisatie Begroting Realisatie 2018 2018 2017 20. Liquidatielasten ontbonden Stichting Fundeon Voorziening materieel -850 - -693 Overige - - -163-850 - -856 34

Toelichting op de staat van baten en lasten over 2018 (bedragen x 1.000) Realisatie Begroting Realisatie 2018 2018 2017 21. Liquidatielasten ontbonden Stichting Arbouw Overige - - -1 - - -1 22. Projectlasten Realisatie Begroting Realisatie 2018 2018 2017 Opstart Kenniscentrum ICT projecten - - -163 Overige - - - Totaal - - -163 Realisatie Begroting Realisatie 2018 2018 2017 23. Financieringsresultaat Bankkosten 2 2 2 Rentebaten -14-14 -14-12 -12-12 35

10. Gebeurtenissen na balansdatum Er hebben zich geen gebeurtenissen na de balansdatum voorgedaan die van invloed zijn op de financiële positie van Stichting Volandis per 31 december 2018. 36

11. Ondertekening Bestuur Volandis Harderwijk, 7 mei 2019 Bestuur: Namens Bouwend Nederland De heer H. Homberg Werkgevers-voorzitter, fungerend voorzitter 2018 De heer G.A. Reus Mevrouw M.J.T.P van der Post Secretaris Namens FNV Bouw De heer P.H. Roos Werknemers-voorzitter Mevrouw S.H. ter Maat Namens CNV Vakmensen De heer G. Lokhorst Penningmeester 37

12. Overige gegevens Statutaire regeling betreffende de bestemming van het resultaat In de statuten zijn geen specifieke bepalingen opgenomen met betrekking tot de bestemming van het resultaat. 38

Overzicht per kerndomein / activiteit Werkelijk Begroting Werkelijk 2018 2018 2017 Duurzame inzetbaarheid individu kosten kosten kosten Personele kosten 1.865.460 1.967.773 1.083.747 Directe kosten PAGO's 3.837.531 4.044.538 2.963.467 Out of pocketkosten adviesdesk 387.414 1.010.428 242.726 6.090.405 7.022.739 4.289.940 Leercultuur en duurzame inzetbaarheid bedrijf Personele kosten 119.321 414.523 169.347 Out of pocketkosten 292.315 465.147 177.522 411.636 879.670 346.869 Opbouwen en ontsluiten van kennis Personele kosten 578.510 482.709 348.849 Out of pocketkosten 522.945 852.115 311.141 1.101.455 1.334.824 659.990 Projecten **inclusief overhead** Programmamanagement Personele kosten 89.103 212.402 143.193 Out of pocketkosten Bedrijfsbureau * UTA werkdruk Out of pocketkosten 783.318 557.725 524.150 * EVC Personele kosten 283.309 Out of pocketkosten 1.481 569.264 * Leermeestercursus Personele kosten 237.452 91.840 188.239 Out of pocketkosten 895.305 761.960 809.957 Voorloperprojecten: * lm en pm/leercultuur in bedrijf 6.490 * uitwerken DIA individu (incl overgangsregeling) 292.088 * uitwerken DIA bedrijf 317.299 * onderzoeksprojecten * servicen Volandis Fonds Personele kosten 282.972 249.959 166.690 Out of pocketkosten 283.246 234.673 36.892 * opstart kenniscentrum -162.935 2.572.877 2.108.558 3.174.636 Dienstverlening * Concreet 224.179 236.386 245.588 * SOMA college 90.220 65.000 73.309 * SOMA bedrijfsopleidingen 38.166 37.600 37.611 * B&I park bv 38.712 25.600 26.837 * VMBO Platform 24.685 20.000 27.332 * Afrekening Afbouw 164.769 * Derden bouwkolom overig 16.394 16.000 21.973 432.355 400.586 597.418 Overhead (t.b.v. 3 kerndomeinen) Personele kosten (ict, hr, management etc) 997.152 1.029.128 974.918 Out of pocketkosten (huisvesting etc) 773.642 887.181 553.371 1.770.794 1.916.309 1.528.289 Totale kosten 12.379.522 13.662.686 10.597.143 42

Werkelijk Begroting Werkelijk 2018 2018 2017 Correcties: Opbrengst Leermeestercursus 1.575.750 937.200 1.249.925 Opbrengst EVC 1.481 - - Opbrengst Dienstverlening 432.355 400.586 597.418 Opbrengst Overig 181.196 40.000 115.649 Extern gefinancierd 2.190.782 1.377.786 1.962.992 Organisatiekosten 3.191.792 4.303.205 2.562.692 Kosten DIA adviseurs individu 2.252.874 2.978.201 1.326.473 Kosten PAGO's 3.837.531 4.044.538 2.963.467 Kosten UTA werkdruk 783.318 557.725 524.150 Kosten EVC - - 852.573 Kosten LMC -442.993-83.400-251.729 Kosten voorloperprojecten - - 615.877 Kosten servicen Volandis Fonds 566.218 484.631 203.582 Financiering O&O-fonds 10.188.740 12.284.900 8.797.086 Financiering O&O-fonds inzake opstart kenniscentrum - - -162.935 43