PROVINCIAAL BLAD Officiële uitgave van provincie Zuid-Holland. Nr. 8283 17 december 2015 Maatregelenpakket erfgoedlijnen 2016 Gedeputeerde Staten van Zuid-Holland, Gelet op artikel 3 van de Algemene subsidieverordening Zuid-Holland 2013 en artikel 1, sub c, van de Subsidieregeling erfgoedlijnen Zuid-Holland; Overwegende dat de provincie Zuid-Holland zich conform het Hoofdlijnenakkoord 2015-2019 inzet voor het behoud, het beleefbaar en toegankelijk maken en het benutten van erfgoed zodat dit bijdraagt aan een aantrekkelijke leefomgeving en een aantrekkelijk vestigingsklimaat. Besluiten: Vast te stellen het Maatregelenpakket erfgoedlijnen 2016 De provincie Zuid-Holland zet zich conform het Hoofdlijnenakkoord 2015-2019 in voor het behoud, het beleefbaar en toegankelijk maken en het benutten van erfgoed, opdat dit bijdraagt aan een aantrekkelijke leefomgeving en een aantrekkelijk vestigingsklimaat. Hierbij richt de provincie zich op 7 erfgoedlijnen in de provincie Zuid-Holland die bestaan uit de volgende objecten en elementen: 1. Atlantikwall bestaat uit de samenhangende ensembles van objecten die langs de kust zijn gebouwd of benut als onderdeel van de Duitse linie die diende om de geallieerden buiten en bezet Nederland binnen te houden. Zwaartepunten in Zuid-Holland zijn onder meer de Festung Hoek van Holland, de verdedigingswerken in/bij Den Haag, Stützpunktgruppe Scheveningen, Katwijk en Noordwijk en enkele verdedigingswerken op de Zuid-Hollandse eilanden. Middels een GS-besluit op 26 mei 2015 is het Oranjehotel toegevoegd aan deze erfgoedlijn. Het Oranjehotel is dat deel van de gevangenis in Scheveningen waar degenen die aan de bezetting trachten te ontsnappen of zich er tegen verzetten, gevangen zaten. Ook dat vormt een essentieel onderdeel van het verhaal van Zuid-Holland tijdens de bezetting in WO II. 2. Goeree-Overflakkee wordt bepaald door de elementen die te maken hebben met de rol van het water. Meer specifiek: de elementen die - tegen de achtergrond van het zuidwestelijk zeekleigebied als geheel- representatief zijn voor wat typerend is voor Goeree-Overflakkee. Als basisstructuur geldt de zeewering: het geheel van de huidige zeedijk en de duinen. Daarnaast gaat het dan vooral om: de lijnen van de havenkanalen en van de liniedijk in Ooltgensplaat, tracégedeelten van het aan de havens verbonden RTM tramnet, de verdedigingswerken in Ooltgensplaat, elementen van het binnenwaterbeheer als uitwateringssluizen e.d., enkele objecten die herinneren aan de tramlijnen en enkele historische visserij elementen. 3. Landgoederenzone bestaat uit de buitenplaatsen, landgoederen en kastelen (complexen en elementen en gerelateerde objecten) langs de binnenduinrand, op de strandwallen tussen Monster tot en met Noordwijkerhout en Hillegom en langs de trekvaarten Vliet en Haarlemmertrekvaart. Deze zijn voorzien van ruimtelijke bescherming, zoals landgoed- of kasteelbiotoop en maken veelal deel uit van een landgoederenzone (CHS). 4. Limes volgt het historische tracé van de Limes, de Oude Rijn en bestaat uit archeologische elementen langs de rivier, daaraan gelegen forten, wachttorens en burgernederzettingen (vici), alsmede de Vliet (FossaCorbulonis/Corbulogracht) en de Civitas Cananefatium: Forum Hadriani te Voorburg. 5. Oude Hollandse Waterlinie (OHW) bestaat uit elementen die het functionele defensiewerk belichten, te weten de inundatiekommen en inundatiegebieden, de stedelijke vestingen, de dijken en kades langs de rivieren en rond de te inunderen polders, de inundatiesluizen, forten en schansen. 6. Trekvaarten (Haarlemmer Trekvaart, Vliet, Schie, Maassluizervaart en Vlaardingenvaart) bestaat uit de historische transportassen tussen de opkomende Hollandse steden: het water en de oevers langs de trekvaartverbindingen Schie, Vliet, Haarlemmertrekvaart en Delflandse Trekvaarten en de vaarweggebonden monumenten die aan deze trekvaarten zijn gelegen. 7. Waterdriehoek wordt gevormd door Werelderfgoed, de Biesbosch en de Drechtsteden en vertelt het verhaal van het water, mensen en machines in Zuid-Holland. De Waterdriehoek bestaat uit de volgende elementen: de dijken en de rivieren Oude Maas, Merwede en Noord en hun oevers, historische waterstaatsobjecten zoals molens en gemalen, buitendijkse elementen als griendheuvels/griendketen, eendenkooien en watergebonden industriële objecten als scheepswerven. 1
Proces Het realiseren van de erfgoedlijnen kan de provincie niet alleen. Daar zijn vele in- en externe partijen bij betrokken. Iedere erfgoedlijn kent een netwerk van stakeholders; de zogenaamde erfgoedtafel. De erfgoedtafels formuleren een gezamenlijk streefbeeld en een logisch daaruit voortvloeiende agenda van activiteiten en projecten. Deze erfgoedtafels zijn niet statisch en niemand is uitgesloten. Gedurende de uitvoering kunnen stakeholders aanhaken. Hierover wordt gecommuniceerd op de website van de provincie Zuid-Holland. Partijen kunnen aan de erfgoedtafel een project of activiteit inbrengen. De erfgoedtafel bepaalt of dit project bijdraagt aan het streefbeeld en of het wordt voorgedragen aan de provincie ter financiering. De algemene criteria uit de Beleidsvisie Cultureel Erfgoed 2013-2016 en het Uitvoeringsprogramma Erfgoedlijnen 2013-2016 vormen de kaders hiervoor. Dit resulteert jaarlijks in een lijst projecten per erfgoedlijn waarvoor een bijdrage van de provincie noodzakelijk is om het te kunnen realiseren. Dit dient als advies aan de provincie Zuid-Holland en vormt de basis voor het Maatregelenpakket erfgoedlijnen. Jaarlijks wordt een nieuw maatregelenpakket vastgesteld op advies van de erfgoedtafels. Met de Subsidieregeling erfgoedlijnen Zuid-Holland kunnen uitsluitend subsidies worden aangevraagd voor projecten en door de partijen uit het Maatregelenpakket erfgoedlijnen. In onderstaande tabel worden de projecten, partijen, subsidiebedragen en prestaties genoemd waarvoor subsidies kunnen worden aangevraagd in het kader van de Subsidieregeling erfgoedlijnen Zuid-Holland. Atlantikwall Stichting Europees Erfgoed Atlantikwall Stichting Oranjehotel Stichting Fort aan den Hoek van Holland Stichting Atlantikwall Museum Noordwijk Stichting Podium Stichting Militair Erfgoed Stichting Fort aan Zee Stichting Atlantikwall Museum Scheveningen (SAMS) 35.000 573.000 32.750 22.900 32.000 37.500 De Nationale Bunkerdag Restauratie en toegankelijk maken Oorlogsmonument/Herinneringscentrum Oranjehotel Ontwikkeling Vinetaduin Ontwikkeling Bunkercomplex Noordwijk SporenWW2.nl Atlantikwall Route (wandelgids) Atlantikwall toegankelijkheid voor bezoekers met een functiebeperking Project Wn 67 Fase III 2016 Organisatie evenement waarbij gebouwen, objecten en plaatsen die onderdeel zijn geweest van de Atlantikwall opengesteld worden voor publiek Restauratie van een deel van de cellenblokken Inrichten nieuw onderkomen t.b.v. de collectie van de Stichting Fort aan den Hoek van Holland Aanleggen noodverlichting en akoestisch alarm in zuidgang Verwijderen en afvoer puin noordgang Planten extra helm rondom dak S414 Aanschaf en installatie omroepinstallatie Vleermuis gereed maken noordelijke woonbunker en uitbreiding groepenkast waaronder noodverlichting De webquest www.sporenww2.nl (een educatieve tool voor het VO) uitbreiden met de Atlantikwall in Zuid- Holland Uitzetten van de wandelroute i.s.m. vrijwilligers Schrijven van een inleiding en toelichting per routepunt Schrijven van een routebeschrijving Beeldredactie Contact met toeristisch/recreatieve partners Het toegankelijk maken van de tentoonstelling voor mensen met een lichamelijke functiebeperking Het zogenoemde dagverblijf (een bunker in het gangenstelsel) zodanig inrichten dat de oorspronkelijke opzet (een halfopen gebouw) wordt nagebootst Nabijgelegen Pak-Bunker toegankelijk maken en op het gangenstelsel aansluiten Elektrische verlichtingsinstallatie Informatiebord buiten en enkele informatiepanelen binnen geplaatst 2
RAAP Archeologisch Adviesbureau BV Stichting Nationaal Veiligheidsinstituut Stichting Vesting Hoek van Holland Atlantikwall-Museum Goeree-Overflakkee Vereniging Dorpsraad Ooltgenplaat Stichting Behoud Scheepstimmerwerf Middelharnis Vereniging Streekmuseum Goeree-Overflakkee Stichting Behoud Scheepstimmerwerf Middelharnis Stichting Cultuur en Recreatie Zuid-Holland Tauw bv Gemeente Goeree-Overflakkee Gemeente Goeree-Overflakkee Vereniging KunstPlus Stichting Podium Goeree- Overflakkee Erfgoedhuis Zuid-Holland Landgoederenzone Gemeente Den Haag 11.900 59.000 62.250 45.000 79.000 16.500 44.010 12.500 28.000 16.000 500.000 Wandelroute sporen Atlantikwall Noordwijk Herstel van en aantrekkelijk maken voor publiek Küverbunker 413a en SK-bunker Overvoorde fase 2 Restauratie Flak-88 Weeghuisje kaai havenkanaal Ooltgensplaat Toeristisch informatiepunt Menheerse werf Watersnoodramp 1953 Deltawerken en de toekomst: WATER, het DNA van Goeree-Overflakkee Watersnoodramp 1953 Deltawerken en de toekomst: De Tijtafel Watersnoodramp 1953 Herinneren en gedenken: Erepredikaat hulpvloot Watersnoodramp 1953 Wederopbouw: Grondboring overstromingsgeschiedenis Watersnoodramp 1953 Herinneren en gedenken: Themaroutes ramp en waterbewustzijn Watersnoodramp 1953 Herinneren en gedenken: Verhaallijnen fase 2 Kunstproject dat het verhaal vertelt van het havenkanaal Oude-Tonge Strategie ontsluiting verhaal EGL GO: Marketing & Promotie 2016 Synergie Erfgoedlijn en Eilandmarketing: Portret van een eiland Villa Ockenburgh restauratie, fase 1 Beknopte rapportage van het uitgevoerde onderzoek, inclusief kaart van alle aangetroffen sporen Wandelroute- folder GPS-versie van de wandelroute Het herstel en verdere ontsluiting van de twee Duitse bunkers (beveiliging, ontvochtiging en de verlichting) Inrichting Media-/ pr-aspecten en communicatie Schadeveroorzakende bomen gekapt en verwijderd Restauratie van de Flak-88 Restauratie en herbestemming PR/communicatie Informatiebord Realisatie toeristisch informatiepunt in het bezoekerscentrum van de Menheerse werf Een permanente interactieve tentoonstelling Productie van 3-5 filmpjes Foto's, films, persoonlijke verhalen over de ramp beschikbaar via touchscreen tafel Pop-up tentoonstelling met panelen Regionale en eilandelijke communicatie Realisatie educatieve tijtafelstroommodel Zuidwestelijke Delta i.s.m. ARK en ministerie IenM Inventarisatie en registratie hulpvloot Digitale tentoonstelling Ontwerp en productie plaquette en vlag Vlootschouw Uitreiking plaquette en vlag aan schepen Grondboring van ca. 3.5 meter om overstromingsgeschiedenis bovengronds te halen Geplaatste grondboring op een nader te bepalen locatie Realisatie van 3 themaroutes, waarvan 2 met kunstgerelateerde herkenningspunten App. en 2 boekjes Cursusmateriaal opleiding 40/50 ambassadeurs Folder Boek met de 3 verhaallijnen (ramp, wederopbouw, Deltawerken) Tijdelijke expositie 120 foto's objecten ramp voor de CH-waardekaart Realiseren kunstwerk op het plein van de kaai haven Oude-Tonge Realisatie Erfgoedkrant nr.3 incl. kinderspecial 10 objecten inventariseren, documenteren en markeren met schildjes/qr-code artikel HIER 5 promotiefilms Publiekspresentatie Promotie-item Casco restauratie Villa Ockenburgh 3
Erfgoedhuis Zuid-Holland Gemeente Voorschoten Erfgoedhuis Zuid-Holland Zuid-Hollands Landschap Stichting Erfgoed Oud-Poelgeest Gemeente Rijswijk Monumentenstichting Kasteel Oud Wassenaar Gemeente Wassenaar Huygensmuseum Hofwijck Heemst Advies/ Kantoor Verschoor Boekmakers Fam. Leemans IVN Amvest Vastgoed Ontwikkeling Gemeente Wassenaar Stichting Erfgoed Oud-Poelgeest Stichting Duivenvoorde Stichting tot behoud cultuurhistorische buitenplaatsen Limes Stichting Mooi Matilo 38.000 15.000 20.000 58.572 300.000 200.000 40.000 27.000 40.000 12.500 20.000 20.000 50.000 15.000 Dag van het Kasteel 2016 Ter Wadding, herontdekking van een landgoedparel Verhalen buitenplaatsen en WOII (oral history) Drakenbrug Rhijngeest Restauratie koetshuisdeuren Oud Poelgeest Restauratie en herbestemming De Voorde Restauratie Kasteel Oud Wassenaar De Paauw, klein Potsdam in Wassenaar Beleef de Gouden Eeuw op Hofwijck Boek Buitenplaatsen Den Haag- Leiden Herstel Kas/oranjerie Oostergeest Cursus Gastheren van de Buitenplaats Herstel Kruisvijver Buitenplaats Beresteyn Backershagen, meer beleving door betere bescherming Toekomstvisie park Oud Poelgeest Restauratie en herstel muren en hekwerk Leidse tuin Duivenvoorde Schuur annex (voormalig) schuitenhuis Berbice Limes EVENT 2016 (werktitel) Organisatie Dag van het Kasteel Deelname van 15-20 landgoederen in Zuid-Holland Herstel van de beplantingsstructuur Herstel van de padenstructuur en aanleg nieuwe entree Construeren van passende parkbruggen met hekwerk 12 korte filmpjes over gebruik buitenplaatsen tijdens WOII Restauratie brugdek, kademuren en relingen Vervangen stalen onderstel van brugdek Restauratie koetshuisdeuren Casco restauratie van landhuis De Voorde Opstellen masterplan voor restauratie en herbestemming Restauratie van de achterzalen en de monumentale interieurs Integrale toekomstvisie voor park en huis Herstel van het voorpark Renovatie van twee vervallen parkbruggen Vergroten beleefbaarheid d.m.v. route met bebording, app, brochure en informatiecentrum Vergroten beleving van het Nieuwe Hofwijck d.m.v. : Ontwikkeling audiotour Ontwikkeling app/ digitale speurtocht voor de jeugd via Buitenplaats Mobiel Vormgeving en plaatsing tuinborden Plaatsing buisloze telescoop Cultuurtoeristisch boek over de Landgoederenzone in Zuid-Holland m.b.t. relatie buitenplaats-stad (oplage 2.500) Herstel vervallen kassencomplex en ombouwen tot oranjerie t.b.v. winterstalling planten, educatie en publieksontvangst Opleidingsmodule Gastheren van de Buitenplaats in regio Den Haag, Rijswijk en Wassenaar Minimaal 15 opgeleide ondernemers tot Gastheer van de Buitenplaats Herstel Kruisvijver en bijbehorende parkaanleg (boomcirkel en 'tapis vert') Onderzoek m.b.t. cultuurhistorische waardestelling Tegengaan van verdere verwildering/herstel zichtlijnen Opstellen toekomstvisie voor het park Opstellen en uitvoeren van een herstelplan voor het deelgebied van de Spiegelvijver Restauratie van historische muren en het hekwerk van de Leidse tuin Bouw schuur op de locatie van en met een verhalende verbinding met het voormalige schuitenhuis Evenementenprogramma rond Matilo en Nigrum Pullum voor elk tweede weekeinde van de maanden mei t/m september, in aansluiting op de Romeinenweek in mei 4
Gemeente Bodegraven- Reeuwijk Museum Swaensteyn Nederlandse Limes Samenwerking Rijksmuseum voor Oudheden The Missing Link Stichting Romeins Museum Stichting SCHEP Gemeente Bodegraven- Reeuwijk Uitgeverij Matrijs RAAP Oude Hollandse Waterlinie Erfgoedhuis Zuid-Holland Gemeente Gorinchem 41.360 54.000 128.000 30.000 34.500 24.976 25.500 56.570 10.500 20.500 22.000 Romeinse Soldatenbarak Romeinen langs de Vliet, Forum Hadriani Nederlandse Limes Samenwerking (UNESCO traject) Tentoonstelling Romeinse Kust Time Travel Limes: Matilo en Valkenburg Regionale ontwikkeling Romeinse schepen Routeapp Corbulo Stripboek Romeinen Publieksboek Limes in Zuid-Holland Detectieonderzoek monding van de Rijn bij Katwijk Educatie OHW Vestingplan en Vestingwandeling Bouw Romeinse soldatenbarak achter Streekmuseum Reeuwijk Ontwikkeling van Romeinse tuin naast het Limespark Fysieke presentatie Romeinse stad Forum Hadriani in museum Swaensteyn Digitale ontsluiting d.m.v. visualisaties Integrale planontwikkeling t.b.v. het zichtbaar en beleefbaar maken van Forum Hadriani in park Arentsburg en het Kanaal van Corbulo Samenwerking rijk en provincies Gelderland, Utrecht en Zuid-Holland o.g.v. de Limes (o.a. voorbereiding Werelderfgoednominatie en vergroten publieksbereik) Tentoonstelling over het kruispunt van de Neder-Germaanse Limes en de Noordzeekustverdediging in de Romeinse Tijd Productie app met digitale 3-D visualisaties van de Romeinse castella Valkenburg en Matilo Coördinatie totstandkoming Nationaal Romeins Scheepvaartmuseum Afstemmen lopende initiatieven rond de Romeinse Scheepvaart in Zuid-Holland Coördinatie activiteiten Zuid-Holland t.b.v. Romeinenweek 2016 met thema Rijn en scheepvaart Opstellen restauratieplan voor collectie Zwammerdam Inventariseren Romeinse scheepsresten en vondstlocaties in Zuid- Holland Ondersteunen van de recreatieftoeristische ontwikkeling m.b.t. Romeinse scheepvaart binnen het Groene Hart Ontwikkelen route-app langs het Romeinse kanaal van Corbulo van de route-app (aansluitend op bestaande route-app langs de hele Limes in Zuid-Holland) Realisatie stripboek in educatieve serie over Romeinen langs de Limes (oplage 20.000) Boek, bestemd voor een breed publiek, over het Zuid-Hollandse deel van de Romeinse Limes, met een algemene inleiding over de Romeinen in Nederland en de Limes (oplage 2.000) Booronderzoek op het strand van Katwijk om de exacte ligging van de uitmonding van de Rijn als grensrivier in de Romeinse tijd te detecteren en vondsten beter te kunnen duiden als basis voor publieksproject rond de Brittenburg in 2017 Kaartbeeld van Katwijk in de Romeinse tijd Kaart met informatie over de Oude Hollandse Waterlinie Waterlinie for kids: Lesprogramma voor de basisschool Opstellen visiedocument voor verbetering vestingwallenstructuur als basis voor aanpak van de vestingwallen structuur Realiseren en plaatsen 31 markeringen/points of interests vestingwandeling (6 km) 5
Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden Stichting Liniebreed Ondernemen Stichting Groene Hart Struinen en Vorsen Struinen en Vorsen Gemeente Zederik Trekvaarten Stichting Erfgoed Oud Poelgeest Gemeente Midden-Delfland Gemeente Schiedam Gemeente Delft Gemeente Vlaardingen Stichting Molen de Salamander Stichting De Overnaadse Boeijer Stichting Promotie Leidschendam Centrum Stichting De Gekroonde Brandersketel 12.500 22.044 38.475 30.000 36.000 24.000 16.500 11.700 45.000 329.903 55.000 15.000 45.000 95.000 60.000 Uitkijkpunt/-toren enkele Wiericke Vesting! Magazine Drie deelprojecten: vestingsteden in de linie, Licht op de linie en Meije bruggen OHW zichtbaar, hoorbaar en beleefbaar Ontsluiting verhaal van de Meije Sluis Poort tot Zouweboezem Aanlegsteiger en informatieborden op landgoed Oud Poelgeest Informatiezuilen langs de Delflandse Trekvaarten met brochure Herbestemming Zakkendragersgildehuis Ontwikkeling knooppunt Trekvaarten Delft Historie Buitenplaats Van Ruytenburch Educatief programma voor Houtzaagmolen De Salamander De Overnaadse Boeijer, Fase 2 Licht op de Sluis Leidschendam Restauratie Branderij De Gekroonde Brandersketel, Jenevermuseum Uitkijkhut met informatiebord over de Oude Hollandse Waterlinie Productie en uitgave magazine voor breed publiek over de vestingsteden in de waterlinies Vestingsteden in de linie: onderzoek en inventarisatie van resten OHW in de vestingsteden Meije Bruggen: beter bevaarbaar maken van de Meije door 2 bruggen elektrisch te laten bedienen en 2 aanlegplaatsen met bolders en informatieborden Licht op de Linie: Jaarlijks lichtevenement om de Oude Hollandse Waterlinie en de belangrijkste objecten in de spotlights te zetten 10 toeristisch-recreatieve attractiepunten met informatie over de Oude Hollandse Waterlinie (linie-info wall, linietegel bij druk bezochte punten Twee audiotours afgestemd op leefstijlgroepen Folder met audiotours en attractiepunten Verhalenplatform via Facebook Fysieke en digitale markering van linie-objecten langs de Meije, Oude Rijn, Zwammerdam en Woerdens Verlaat d.m.v. 15 QR-codebordjes. Ontwikkeling verhaallijnen i.s.m. ondernemers Aanleg struinpad (ong. 1 km) buitendijkse boezem Rapportage mogelijke archeologische waarden/ cultuurhistorische waardestelling Verkennend onderzoek naar bouwkundige staat objecten Opstellen businesscase exploitatiemogelijkheden Realisatie aanlegsteiger met 2 cultuurhistorische informatieborden Plaatsen van 3 informatiezuilen op hot spots en uitbrengen van brochure over trekvaart In navolging op restauratie uit 2014, bouwkundig geschikt maken voor hergebruik: Toevoegen installaties (Informatie)wand Terugbrengen van authentieke inrichting Realisatie drijvende aanlegsteiger (475 m lengte) bij Westsingelgracht/ Spoorzone Inrichting (met verlichting en bolders) Realisatie passantenhaven op eindpunt Delftseveer Realisatie Inrichtingselement vml. buitenplaats Cultuurhistorisch informatiebord Programma in doorgaande leerlijn, met Story telling trekvaart en molen, touchscreen, educatieve bank, lesbrieven en cursussen Realisatie bouwframe, kielbalk, stevens, teenstukken, vlakgangen en leggers Aanlichten van 8 historische elementen in Sluisgebied Leidschendam Restauratie: herstel muurwerk, daken en kozijnhout 6
Gemeente Schiedam Gemeente Schiedam Waterdriehoek IVN VVV Zuid-Holland Zuid 50.000 40.000 42.500 99.000 37.500 41.500 18.500 10.138 Den Haag, 27 oktober 2015 Gedeputeerde Staten van Zuid-Holland Drs. J. SMIT, voorzitter Drs. J.H. de Baas, secretaris a.i. Restauratie Korte Havenbrug Schiedam Restauratie Beursbrug Schiedam Inrichting educatieschuur contramolen Realisatie diverse ict-faciliteiten Restauratie authentieke molenschuur bij molen 3 Nederwaard Inrichting Dijkmagazijn Werkplaatsen ambassadeurs van de Waterdriehoek Ontwikkelen wandel- en fietsroutes Restauratie: Herstel smeedijzeren onderdelen, aanlassen ontbrekende onderdelen, nazien en herstel constructie beweegbare delen Restauratie: Herstel smeedijzeren onderdelen, aanlassen ontbrekende onderdelen, schilderwerk Inrichting educatieschuur bij de contramolen, zodat de molen een volwaardig bezoekpunt tot groepen van 50 personen in het molengebied wordt Inrichting van permanente tentoonstelling met oude molenaarsgereedschappen Operationeel netwerk in het molengebied om door middel van multimedia het cultuurhistorische verhaal van op diverse plaatsen op de site te vertellen/te tonen Geautomatiseerde veilige kassaverbindingen Aanleg glasvezelkabel in het molengebied (buitengebied) Narrow casting (informatievoorziening vanuit centraal punt op schermen op diverse locaties op de site) Beveiliging bezoekpunten d.m.v. camera- en inbraakbeveiliging Restauratie van de molenschuur bij molen 3 Nederwaard Na restauratie geeft de schuur het beeld van de periode rond 1825 Inrichting van het voormalige dijkmagazijn voor het geven van workshops (ca. 50 personen) en multifunctionele ruimte Vier verdiepingsbijeenkomsten voor max. 45 deelnemers van de eerste twee cursussen 'Ambassadeurs van de Waterdriehoek' Ontwikkelen van boekwerk over parels van de Waterdriehoek Ontwikkelen van 5 wandel- en 2 fietsroutes door de Waterdriehoek De routes worden opgenomen in de route-applicatie van IZI-travel en uitgegeven op folders met kaart en routebeschrijving 7