Expeditie Mooi Noord-Holland Den Helder
Processchema voor ruimtelijke ontwikkeling Is er behoefte aan ontwikkeling? (Bepalen op basis van prognoses en actuele trends en vastleggen in regionale afspraken) NEE JA Is ontwikkeling mogelijk binnen BBG? (Bepalen op basis van ontwerpanalyse) NEE (Ontheffing nodig) JA (Geen ontheffing nodig) Ontwikkelen binnen BBG (D.m.v. verdichting, transformatie of herstructurering) Klimaatbestendigheid en duurzaam ruimtegebruik (Naast ruimtelijke kwaliteit, meenemen bij locatiekeuze en -ontwikkeling) Locatiekeuze (D.m.v. ontwerpend onderzoek op verschillende schaalniveaus, ontwikkeling verbinden met bestaande kernkwaliteiten en toevoegen van nieuwe kwaliteit) Ontwikkelen op gekozen locatie buiten BBG (D.m.v. ontwerpend onderzoek op verschillende schaalniveaus, ontwikkeling verbinden met bestaande kernkwaliteiten en toevoegen van nieuwe kwaliteit)
Belangrijke aspecten bij het in beeld brengen van kernkwaliteiten: 1. De ondergrond: wat zijn de aardkundige en archeologische waarden, dat wil zeggen hoe is het gebied ontstaan en hoe is de mens met het landschap omgegaan? 2. Het landschaps-dna: wat zijn de aanwezige historische structuurlijnen, de cultuurhistorische objecten en de mate van openheid, stilte en donkerte? Welke ruimtelijke patronen, maat en schaal zijn bepalend voor de identiteit van het landschap? Wat zijn bepalende elementen en hoe verhouden die zich ten opzichte van elkaar? Kijk altijd breder dan een afzonderlijk element alleen. Bij een stolpboerderij is niet alleen de bebouwing, maar ook de ontsluiting en bijbehorende buitenruimte identiteitsbepalend, zoals grote erven met bomen. Houd rekening met de functies in het gebied. 3. Het dorps-dna: wat zijn de karakteristieken van de historische dorpsstructuur? Wat is de vorm van het dorp, bijvoorbeeld geconcentreerd, lint of kruis? Hoe is de relatie van het dorp met het omliggende land, de openheid van het landschap en hoe werken landschapspatronen door in het dorp? Wat is de landschappelijke structuurdrager waarlangs een dorp gegroeid is? Hoe ziet het verkavelingspatroon eruit: het samenhangende geheel van gebouwen, menging en ritmiek van de bebouwing, het patroon van de straten en openbare ruimten en het patroon van groen en water. Het type bebouwing, de grootte van de bebouwing en de groene voet daaromheen bepalen de sfeer en de verschijningsvormen van het landschap en het dorp. Kijk hierbij ook naar de entree, de wijze waarop je een gebouw binnengaat. Wat zijn karakteristieke bebouwings- en beplantingselementen? Wat zijn de functies in het gebied? Proces Als je de genoemde verkenningen uitvoert samen met bewoners en andere direct betrokkenen, krijg je een meerwaarde. Zij weten immers als geen ander wat de beleving en de betekenis is van alle genoemde zaken. Denk behalve aan bewoners die het gebied goed kennen ook aan maatschappelijke organisaties als waterschappen, natuur- en landschapsorganisaties, agrariërs. Hun kennis en verhalen over de locatie en de geschiedenis daarvan kunnen interessant zijn voor het ontwerp en verdieping geven.
Provincie Noord-Holland en Cultuurcompagnie Noord-Holland nodigen u uit om mee te gaan op reis een ontdekkingstocht langs aansprekende projecten waar cultuurhistorie en landschap van invloed zijn op de ruimtelijke ontwikkeling van een plek. Expeditie Mooi Noord-Holland is pure noodzaak. Het is van belang dat landschappelijke diversiteit en historisch erfgoed, die de identiteit van een gebied bepalen, een prominente plek hebben in nieuwbouwprojecten en ruimtelijke transformaties. Pas dan kan een project van betekenis zijn voor een grotere groep mensen, pas dan levert het een bijdrage aan de ruimtelijke kwaliteit van een plek of regio. Tijdens deze expeditie, bedoeld voor gemeenteambtenaren en bestuurders, doen we tal van ontdekkingen. Hoe wordt bepaald wat cultuurhistorische waarde heeft, en hoe is dat te vertalen naar ontwerpuitgangspunten? Welke belangen spelen een rol en wie heeft welke taak? De verkenningstochten staan onder leiding van experts die de deelnemers op professionele wijze langs voorbeeldprojecten leiden. De expedities vergen veel van onze zintuigen we kijken, we luisteren, we debatteren. Met een rijke vondst keert elke deelnemer terug naar huis. Expeditie Den Helder City with a view: 12 juni, 9.30 uur - 18.00 uur Leidraad Landschap en Cultuurhistorie De missie van beide expedities is duidelijk: cultuurhistorie en landschap leveren een bijdrage aan de ruimtelijke kwaliteit van Noord-Holland. Deze gedachtegang is niet nieuw en werd al in 2011 vastgelegd in de Structuurvisie Noord-Holland 2040. Daarin ziet de provincie ruimtelijke kwaliteit als een samenspel tussen gebruikswaarde, toekomstwaarde en belevingswaarde. Belevingswaarde betekent dat er aandacht is voor landschappelijke diversiteit, cultuurhistorie en identiteit. Deze denkwijze is geformaliseerd in de Leidraad Landschap en Cultuurhistorie. In de Leidraad zijn de kwaliteiten van Noord-Holland zoals lintdorpen, openheid, oude dijken, militaire structuren, archeologische vindplaatsen per landschapstype beschreven, zoals droogmakerijen, veenpolders of het jonge duinlandschap. De Leidraad bevat voorbeelden van hoe bij nieuwe ontwikkelingen met deze kwaliteiten kan worden omgegaan. Gemeenten kunnen dus in de Leidraad lezen hoe ze in nieuwe plannen en bouwprojecten rekening kunnen houden met landschappelijke en cultuurhistorische waarden.
Opgaven Expeditie Mooi Noord-Holland Den Helder Den Helder ligt grotendeels met achterkanten aan de hoge zeedijk. De vroegere bebouwing aan zee is in 1944 gesloopt ten behoeve van de Atlantikwall. Samen met het Deltaprogramma, het Hoogheemraadschap en de provincie Noord-Holland is Den Helder bezig met de vraag hoe de unieke mooie ligging van de stad aan zee weer beter tot zijn recht kan komen. Hoe kan de stad de cultuurhistorie van dijk, haven en stad hierbij als motor gebruiken?
Opgaven Expeditie Mooi Noord-Holland Den Helder Drie opgaven: Dijk, Haven en Stad De expeditievraag van de Expeditie Den Helder concentreert zich op drie casussen: de dijk, de haven en de stad. Na een plenaire start in Fort Kijkduin gaan de deelnemers in drie groepen uiteen. Onder leiding van professionele atelierleiders bezoeken zij bijzondere plekken aan de dijk, de haven en in de stad. Met drie individuele casusvragen verkennen de deelnemers hoe cultuurhistorische elementen van deze plekken ertoe bij kunnen dragen dat Den Helders unieke ligging aan de zee weer beter tot zijn recht komt.
Opgaven Expeditie Mooi Noord-Holland Den Helder Opgave Dijk Hoe kan de geschiedenis van de zeewering en de militaire geschiedenis (Stelling Den Helder, met name zeeforten en kustbatterijen), door bureau ZUS samengevat als FORT, inspiratiebron zijn voor de multifunctionele (klimaat)dijk en hoe kan dat worden vertaald in concrete voorbeelduitwerkingen voor de lange en voor de korte termijn? Opgave Haven De relatie van Den Helder met de zee is uiteraard voor een belangrijk deel verbonden met de economie van de haven. Hoe kan de haven in de beleving weer een relatie krijgen met de stad, ondanks de noodzakelijke beveiliging? Wat kunnen de plannen voor de haven betekenen voor het gebruik, de beleving en de bereikbaarheid van de cultuurhistorische ingrediënten in en om het havengebied (zoals Rijkswerf Willemsoord, Fort Harssens, Napoleondam)? Hoe kan de strook ten noorden van Rijkswerf Willemsoord (Hoofdgracht, toegang TESO en dijk) in de toekomst worden ingezet voor de beleving van landschap en cultuurhistorie door bewoners en bezoekers in relatie tot de havenontwikkeling met toegang tot het Marsdiep? Opgave Stad Hoe kan de betekenis van de cultuurhistorische structuur van de stad op strategische plekken vertaald worden in het herstel van de relatie tussen de zee en de stad? Locatie tussen Grachtengordel / Willemsoord en de zee: wat is de relatie tussen de grachtengordel en de multifunctionele (klimaat)dijk? Locatie voormalig Huijs Tijdverdrijf / Oostbatterij / Navgis: Hoe kan de historische spoorscheg, waar nu in stappen het Stadspark wordt gerealiseerd, worden doorgezet tot aan zee? Oud Den Helder: uitgevlakte historische kern, nu intact wederopbouwensemble in relatie tot bewonerswensen en initiatieven. Kaap Hoofd: meest dramatische plek in de kustverdediging (Deltares: Tijger voor de deur ) in relatie tot Fort Erfprins en batterij Kaap Hoofd.
Expeditie Mooi Noord-Holland Den Helder Colofon Expeditie Mooi Noord-Holland is een initiatief van provincie Noord-Holland en wordt uitgevoerd door Cultuurcompagnie Noord-Holland Opdrachtgever: Jan Simon Brouwer, sector Cultuur & Cultuurhistorie, provincie Noord-Holland Opdrachtnemer: Ellen Klaus (programmacoördinator), Judith Fraune (projectleider), Ceciel Nyst (adviseur Cultuurhistorie), Jorg Weber (communicatie) Redactieteam: Ton van Laar en Anne Könst (provincie Noord-Holland) Expeditieleiders: Lara Voerman (SteenhuisMeurs), Ruut van Paridon (van Paridon x de Groot) en Karen de Groot (van Paridon x de Groot) Ontwerp: Provincie Noord-Holland