Nalevingsonderzoek verkoop alcohol, 2014 Inleiding De gemeenten Goes, Kapelle, Reimerswaal, Borsele, Noord-Beveland, Duiveland, Middelburg en Vlissingen willen inzicht in de mate waarin alcoholverstrekkers zich houden aan de wettelijke leeftijdsgrens van 18 jaar voor de verkoop van alcohol. Daarvoor hebben deze gemeenten in april/mei 2014 een nalevingsonderzoek laten uitvoeren door mysteryshoppers. Scoop en Inview hebben gezamenlijk het onderzoek in opdracht van deze gemeenten uitgevoerd. Eerder Zeeuws onderzoek In 2011 is door Zeeuwse studenten een nalevingsonderzoek onder supermarkten en slijterijen gehouden. Deze ervaringen - Scoop was in 2011 ook bij het onderzoek betrokken - zijn meegenomen bij de opzet en de resultaten van dit onderzoek. Er zijn twee belangrijke verschillen tussen de aanpak 2011 en 2014: (1) het onderzoek in 2011 is alleen uitgevoerd onder supermarkten en slijterijen, in 2014 kwamen daar op verzoek van de gemeenten de categorieën 'commerciële horeca' en 'paracommercie' bij en (2) in 2011 waren de mysteryshoppers jonger dan 16 jaar (de toenmalige leeftijdsgrens), in 2014 waren de mysteryshoppers 18 jaar of iets ouder, maar qua uiterlijk niet onmiskenbaar ouder dan 18 jaar. Aanpak 2014 De onderzoeksaanpak zag er als volgt uit: 1. Voorbereidende werkzaamheden (Scoop en Inview samen, i.o.m. opdrachtgever) opstellen en programmeren van een online observatieformulier afspraken maken, o.a. over geheimhouding, en een protocol opstellen werven / instrueren van mysteryshoppers 2. Veldwerk, op basis van het protocol (door Inview) 3. Analyse & rapportage (schonen databestand, analyseren resultaten en opstellen korte rapportage door Scoop) In totaal (over alle 8 gemeenten bezien) zijn 365 bezoeken door de mysteryshoppers afgelegd, waarbij de paracommercie 2x (eenmaal binnen en eenmaal buiten ) is bezocht. Bij supermarkten en slijterijen gingen de mysteryshoppers alleen op pad, bij commerciële horeca en paracommercie gingen mysteryshoppers in duo's op pad. Werkwijze: De jongeren gingen naar supermarkten/slijterijen (solo) en naar horeca/paracommercie (in duo s) op stap. De mysteryshopper(s) probeerde(n) een alcoholhoudend drankje te kopen en als hun ID werd gevraagd gaven zij aan dat ze die vergeten waren en keken zij of zij het drankje alsnog konden kopen. De drankjes werden niet opgedronken. Voor het geval een verkoper vragen zou stellen aan de mysteryshoppers over het doel van de aankooppoging, hadden de mysteryshoppers een brief van de gemeente op zak waarin het onderzoek uitgelegd werd. I.v.m. de veiligheid van de mysteryshoppers was voor hen een noodnummer beschikbaar. Bij de categorie paracommercie werd zowel een aankooppoging gedaan binnen de tijdvensters als buiten de tijdsvensters. Dit leverde resultaten op over zowel de naleving van regels voor leeftijdsgrenzen als voor en. Verdere details waren uitgewerkt in een protocol. 1
Resultaten 2014 Binnen de acht deelnemende gemeenten zijn 365 bezoeken afgelegd. In totaal is daarbij 148 keer (41% van de bezoeken) ten onrechte alcohol verstrekt aan de mysteryshoppers ( zij waren niet onmiskenbaar ouder dan 18 jaar en lieten geen ID zien). Dit komt neer op een gemiddeld naleefpercentage van 59% voor het totaal aantal bezoeken in de gezamenlijke 8 gemeenten. Aantallen Tabel 1. laat het aantal afgelegde bezoeken zien per categorie alcoholverstrekkers, per gemeente. Tabel 1. Aantal afgelegde bezoeken commerciële horeca paracommercie * slijterij supermarkt totaal Borsele 10 18 2 4 34 Goes 24 20 5 10 59 Kapelle 13 8 2 4 27 Middelburg 28 30 2 10 70 Noord-Beveland 6 12 3 4 25 Reimerswaal 9 14 2 6 31 Duiveland 24 28 3 8 63 Vlissingen 24 16 4 12 56 365 Tabel 2. toont het aantal nalevers per categorie, per gemeente. D.z.w. het aantal alcoholverstrekkers dat in het onderzoek goed scoort en zich houdt aan de wettelijke leeftijdsgrens voor de verkoop van alcohol van 18 jaar èn dat ook controleerde. De mysteryshoppers gaven aan dat ze geen ID bij zich hadden en kregen bij deze alcoholverstrekkers geen alcohol. Tabel 2. Naleving (aantallen) commerciële horeca paracommercie* slijterij supermarkt Borsele 5 12 2 2 21 Goes 7 15 5 7 34 Kapelle 3 8 1 2 14 Middelburg 14 24 2 7 47 Noord-Beveland 4 4 1 2 11 Reimerswaal 2 11 0 4 17 Duiveland 14 18 2 6 40 Vlissingen 9 12 2 10 33 217 2
Naleefpercentages Tabel 3. geeft de naleefpercentages van alcoholverstrekkers weer. D.z.w. de percentages alcoholverstrekkers die in het onderzoek goed scoren en zich houden aan de wettelijke leeftijdsgrens voor de verkoop van alcohol van 18 jaar èn dat ook controleerden. De mysteryshoppers gaven aan dat ze geen ID bij zich hadden en kregen bij dit aandeel (%) alcoholverstrekkers geen alcohol. De totalen onderaan de kolommen (42%, 72%, 63%, 64%) zijn de gemiddelden per categorie alcoholverstrekkers van de gezamenlijke gemeenten. B.v. het gemiddelde naleefpercentage bij commerciële horeca is 42%. Goes, Kapelle en Reimerswaal zitten hier ruim onder. Het totale naleefpercentage van 59% geeft het gemiddelde naleefpercentage van de 8 gemeenten voor het totaal van alle bezoeken (dus alle categorieën bij elkaar opgeteld). N.B. onderstaande percentages zijn soms (in sommige gemeenten, bij sommige categorieën alcoholverstrekkers) gebaseerd op zeer kleine aantallen! B.v. de 0% die Reimerswaal in tabel 4. scoort bij slijterijen gaat over in totaal 2 slijterijen, die beide negatief scoorden. % Tabel 3. Naleefpercentages (% 'goed') commerciële horeca paracommercie* slijterij supermarkt Totaal % Borsele 50 67 100 50 62 Goes 29 75 100 70 58 Kapelle 23 100 50 50 52 Middelburg 50 80 100 70 67 Noord-Beveland 67 33 33 50 44 Reimerswaal 22 79 0 67 55 Duiveland 58 64 67 75 63 Vlissingen 38 75 50 83 59 Totaal 42 72 63 64 59 3
Grafiek 1. Verschillen tussen gemeenten In de grafiek zijn de verschillen in naleefpercentages uit tabel 3. per categorie/per gemeente weergegeven. De soms kleine aantallen bezoeken (in sommige categorieën bij sommige gemeenten) vertekenen het beeld enigszins! 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 commerciële horeca paracommercie slijterij supermarkt Paracommercie Tabel 4. Laat zien dat de categorie paracommercie, verdeeld over de 8 gemeenten, in totaal 146 keer is bezocht: 73 keer binnen en 73 keer buiten. Tabel 4. Paracommercie: aantallen bezocht per gemeente binnen en buiten Paracommercie binnen (paracomm.) buiten (paracomm.) Borsele 9 9 Goes 10 10 Kapelle 4 4 Middelburg 15 15 Noord-Beveland 6 6 Reimerswaal 7 7 Duiveland 14 14 Vlissingen 8 8 Totaal 73 73 Uit tabel 5. blijkt hoeveel alcoholverstrekkers binnen de categorie paracommercie in het onderzoek goed scoren en zich houden aan de wettelijke leeftijdsgrens voor de verkoop van alcohol van 18 jaar èn dat ook controleerden. De mysteryshoppers gaven aan dat ze geen ID bij zich hadden en kregen bij deze alcoholverstrekkers geen alcohol. Bij de percentages geldt weer de opmerking dat het om relatief kleine aantallen gaat en dat daardoor het beeld wat vertekend wordt. 4
Tabel 5. Naleving paracommercie: aantallen en percentages per gemeente naleving (aantallen goed ) naleefpercentage (% 'goed') Paracommercie binnen buiten binnen buiten Borsele 7 5 78% 56% Goes 10 5 100% 50% Kapelle 4 4 100% 100% Middelburg 9 15 60% 100% Noord-Beveland 1 3 17% 50% Reimerswaal 4 7 57% 100% Duiveland 10 8 71% 54% Vlissingen 6 6 75% 75% Totaal 51 53 68% 71% Het naleefpercentage buiten geeft vanwege de leeftijd van de mysteryshopper slechts een indicatie dat buiten de en anders wordt omgegaan met alcoholverkoop dan binnen de. Bovendien is de naleving binnen en buiten de en per gemeenten zeer divers. Resultaten 2011-2014 In totaal zijn in 2011 142 supermarkten en slijterijen bezocht in de 13 Zeeuwse gemeenten. In 2014 deden 8 van de 13 gemeenten mee. Onderstaande vergelijking gaat dan ook over deze 8 gemeenten. In deze 8 gemeenten zijn in 2011 82 bedrijven bezocht: 19 slijterijen en 63 supermarkten. 47% van de slijterijen en 35% van de supermarkten leefden de regels na (geen alcoholverkoop aan < 16 jaar). Ook in 2014 zijn in de 8 gemeenten een vergelijkbaar aantal bedrijven bezocht: 81 bedrijven, waarvan 23 slijterijen en 58 supermarkten. 65% van de slijterijen en 67% van de supermarkten leefden de regels na, d.w.z. hielden zich aan de wettelijke leeftijdsgrens voor de verkoop van alcohol van 18 jaar èn controleerden dat ook. De tabellen 6. en 7. geven de verschillen weer tussen de naleving in 2011 en 2014. Beide zijn het beter gaan doen ten opzichte van 2011: slijterijen stijgen van een naleefpercentage van 47% naar een naleefpercentage van 65%, supermarkten stijgen van 35% naar 67%. Tabel 6. Aantallen bezoeken slijterijen en supermarkten en naleving (aantallen) 2011 Onderzoek 2011 Aantal Aantal Aantal Slijterijen Supermarkten Totaal Gemeenten Slijterijen supermarkten totaal score goed score goed score goed Borsele 0 7 7 0 0 0 Goes 3 10 13 2 6 8 Kapelle 0 4 4 0 1 1 Middelburg 5 11 16 2 7 9 Noord-Beveland 1 5 6 0 0 0 Reimerswaal 1 5 6 0 1 1 Duiveland 4 10 14 1 3 4 Vlissingen 5 11 16 4 4 8 19 63 82 9 22 31 5
2011 % goed slijterijen 47% % goed supermarkten 35% Tabel 7. Aantallen bezoeken slijterijen en supermarkten en naleving (aantallen) 2014 Onderzoek 2014 Aantal Aantal Aantal Slijterijen Supermarkten Totaal Gemeenten Slijterijen supermarkten totaal score goed score goed score goed Borsele 2 4 6 2 2 4 Goes 5 10 15 5 7 12 Kapelle 2 4 6 1 2 3 Middelburg 2 10 12 2 6 8 Noord-Beveland 3 4 7 1 2 3 Reimerswaal 2 6 8 0 4 4 Duiveland 3 8 11 2 6 8 Vlissingen 4 12 16 2 10 12 23 58 81 15 39 54 2014 % goed slijterijen 65% % goed supermarkten 67% Korte algemene conclusie De 8 Zeeuwse gemeenten scoren een gemiddeld naleefpercentage van bijna 60% voor alle categorieën alcoholverstrekkers samen. De paracommercie scoort opvallend positief: ruim 70% leeft de leeftijdsgrenzen voor alcoholverkoop na. De commerciële horeca scoort juist wat minder goed: ruim 40% leeft de leeftijdsgrenzen voor alcoholverkoop na. Ten opzichte van 2011 is een verbetering zichtbaar: zowel slijterijen als supermarkten leven de regels beter na. 6