RAPPORT PERIODIEK KWALITEITSONDERZOEK RKBS 'DE ACHTBAAN' School : rkbs 'De Achtbaan' Plaats : Soest BRIN-nummer : 20JB Onderzoeksnummer : 69498 Datum schoolbezoek : 8 december 2005 Datum vaststelling : 26 april 2006
INHOUDSOPGAVE 1 INLEIDING...5 2 KWALITEITSPROFIEL...7 3 BESCHOUWING...11 4 VERVOLG VAN HET TOEZICHT...15 Rapport periodiek kwaliteitsonderzoek rkbs 'De Achtbaan' - 8-12-2005 3
1 INLEIDING Het periodiek kwaliteitsonderzoek Op 8 december 2005 bezocht de Inspectie van het Onderwijs rkbs 'De Achtbaan' in het kader van een periodiek kwaliteitsonderzoek (PKO). Daarbij heeft een onderzoek plaatsgevonden naar de kernindicatoren van een aantal kwaliteitsaspecten, op grond van het door de inspectie gehanteerde toezichtkader primair onderwijs 2005. Bij dit PKO doet de inspectie onderzoek naar de kwaliteit van het onderwijs door zich te richten op de kern van goed onderwijs op de school. Het gaat hierbij om kernindicatoren die betrekking hebben op het aanbod, de onderwijstijd, het pedagogisch handelen van leraren, het didactisch handelen van leraren, de afstemming op de onderwijsbehoeften van leerlingen, de actieve en zelfstandige rol van leerlingen, het schoolklimaat, de begeleiding, de zorg, de resultaten en de ontwikkeling van leerlingen. In de brochure 'Toezichtkader PO 2005' vindt u achtergrondinformatie over de indicatoren die de inspectie bij haar toezicht in ogenschouw heeft genomen. U kunt deze brochure downloaden van de website van de inspectie: www.onderwijsinspectie.nl. Op grond van het kwaliteitsprofiel van de school dat naar aanleiding van een vorig inspectiebezoek is opgemaakt, op basis van risicofactoren die bij de inspectie bekend zijn of afspraken die met de school zijn gemaakt, of op basis van de informatie die door de school is toegestuurd kan de inspectie besluiten om niet alleen de kernindicatoren te onderzoeken maar meer indicatoren bij het onderzoek te betrekken. Dit is bij uw school niet aan de orde geweest. Indien de school in het kader van zelfevaluatie over een bepaalde indicator of over een bepaald kwaliteitsaspect voldoende betrouwbare en valide gegevens heeft verzameld kan in overleg tussen school en inspectie besloten worden om de oordelen uit de zelfevaluatie alleen te verifiëren en deze niet zelf opnieuw te onderzoeken. Zo sluit de inspectie niet alleen aan bij de specifieke situatie van de school, maar wordt de school bovendien niet onnodig belast. Uw school heeft naast de schoolgids en het schoolplan een aantal documenten ingestuurd die op uw zelfevaluatie-activiteiten betrekking hebben. Het gaat hier om: het verslag van de oudertevredenheidsenquête; verslag ouderpanel 18 april; resultaten ouderenquête 2004-2005; Cito overzicht 2001-2005; jaarkalender 2005-2005; stappenplan zorg; beschrijving beleidsonderdelen. Deze documenten zijn bij de voorbereiding van het schoolbezoek betrokken. De opzet van het onderzoek Het periodiek kwaliteitsonderzoek bestond uit de volgende activiteiten. Onderzoek en analyse van documenten en gegevens over de school die bij de inspectie aanwezig zijn. Rapport periodiek kwaliteitsonderzoek rkbs 'De Achtbaan' - 8-12-2005 5
Analyse van, indien beschikbaar, documenten die betrekking hebben op zelfevaluatie-activiteiten van de school en van andere documenten die de school voorafgaand aan het schoolbezoek heeft toegestuurd. Ook de jaarlijkse vragenlijst en de aanvullende vragenlijst periodiek kwaliteitsonderzoek zijn bij de analyse betrokken. Schoolbezoek, waarbij in een aantal groepen de onderwijspraktijk is geobserveerd door het bijwonen van lessen Nederlandse taal en rekenen en wiskunde. Deze lesbezoeken vonden plaats in de groepen 1/2a, 1/2c, 3, 5, 6 en 8 Bovendien heeft de inspectie over de kwaliteit van de kernindicatoren gesprekken gevoerd met de directie en de intern begeleider(s). Op uw school is verder een gesprek gevoerd met leraren. Aan het eind van het schoolbezoek heeft de inspectie de kwaliteitsoordelen en de conclusies van het schoolbezoek besproken met directie en team. Daarbij was een vertegenwoordiging van het bevoegd gezag aanwezig. De inhoud van het rapport Het onderzoek naar de kwaliteit van het onderwijs levert een kwaliteitsprofiel op van de school (hoofdstuk 2). In hoofdstuk 3 wordt een beschouwing gegeven over de geconstateerde kwaliteit en wordt deze onder andere bezien in relatie tot de context of uitgangssituatie van de school. Indien van toepassing worden in deze beschouwing ook de toegevoegde indicatoren betrokken. In hoofdstuk 4 is het vervolgtoezicht aangegeven en worden, indien noodzakelijk, afspraken vermeld met betrekking tot wettelijke bepalingen waaraan de school niet voldoet. Rapport periodiek kwaliteitsonderzoek rkbs 'De Achtbaan' - 8-12-2005 6
2 KWALITEITSPROFIEL Het kwaliteitsprofiel geeft een overzicht van de waarderingen die de inspectie heeft toegekend aan kernindicatoren die betrekking hebben op belangrijke kenmerken van goed onderwijs. De nummering in de tabellen verwijst naar het volledige waarderingskader primair onderwijs. In de waardering is tot uitdrukking gebracht in welke mate de indicatoren bijdragen aan de kwaliteit van het onderwijs: 1. draagt niet of nauwelijks bij; 2. draagt onvoldoende bij; 3. draagt voldoende bij; 4. draagt in hoge mate bij; 5. niet te beoordelen (alleen bij Resultaten en Ontwikkeling van leerlingen). Deze waardering is gegeven indien de school over bepaalde indicatoren geen betrouwbare en valide gegevens beschikbaar heeft. Het kwaliteitsprofiel van rkbs 'De Achtbaan' Kwaliteitszorg 1.2 De school evalueert jaarlijks systematisch de kwaliteit van haar opbrengsten. 1.3 De school evalueert regelmatig het leren en onderwijzen. 1.4 De school werkt planmatig aan verbeteractiviteiten. Leerstofaanbod 3.1 De aangeboden leerinhouden voor Nederlandse taal en voor rekenen en wiskunde zijn dekkend voor de kerndoelen. 3.4 De leerinhouden voor Nederlandse taal en voor rekenen en wiskunde worden aan voldoende leerlingen aangeboden tot en met het niveau van leerjaar 8. 3.5 De leerinhouden in de verschillende leerjaren sluiten op elkaar aan. 3.6 De leerinhouden voor Nederlandse taal en rekenen en wiskunde zijn afgestemd op de onderwijsbehoeften van individuele leerlingen. 3.8 De school met een substantieel aantal leerlingen met een leerlingengewicht biedt leerinhouden aan bij Nederlandse taal die passen bij de onderwijsbehoeften van leerlingen met een taalachterstand. Tijd 4.4 De leraren maken efficiënt gebruik van de geplande onderwijstijd. 4.5 De school stemt de hoeveelheid tijd voor leren en onderwijzen bij Nederlandse taal en rekenen en wiskunde af op de onderwijsbehoeften van leerlingen. Rapport periodiek kwaliteitsonderzoek rkbs 'De Achtbaan' - 8-12-2005 7
Pedagogisch handelen 5.3 De leraren zorgen ervoor dat leerlingen op een respectvolle manier met elkaar omgaan. Didactisch handelen 6.1 De leraren realiseren een taakgerichte werksfeer. 6.3 De leraren leggen duidelijk uit. 6.5 De leraren geven expliciet onderwijs in strategieën voor denken en leren. Afstemming 7.1 De leraren volgen de vorderingen van hun leerlingen systematisch. 7.3 De leraren stemmen de instructie en verwerking af op de verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. Actieve en zelfstandige rol leerlingen 8.1 De leerlingen zijn actief betrokken bij de onderwijsactiviteiten. 8.3 De leerlingen hebben verantwoordelijkheid voor de organisatie van hun eigen leerproces die past bij hun ontwikkelingsniveau. Sfeer op school 9.3 De ouders/verzorgers tonen zich betrokken bij de school door de activiteiten die de school daartoe onderneemt. 9.5 De leerlingen en het personeel voelen zich aantoonbaar veilig op school. Begeleiding 10.1 De school gebruikt een samenhangend systeem van instrumenten en procedures voor het volgen van de prestaties en de ontwikkeling van de leerlingen. Zorg 11.2 Op basis van een analyse van de verzamelde gegevens, bepaalt de school de aard van de zorg voor de zorgleerlingen. 11.3 De school voert de zorg planmatig uit. 11.4 De school gaat de effecten van de zorg na. Rapport periodiek kwaliteitsonderzoek rkbs 'De Achtbaan' - 8-12-2005 8
Resultaten 12.1 De resultaten van de leerlingen aan het eind van de schoolperiode liggen ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie mag worden verwacht. 12.2 De sociale vaardigheden van de leerlingen liggen op een niveau dat mag worden verwacht. 5 Ontwikkeling van leerlingen 13.1 De resultaten van de leerlingen voor Nederlandse taal en voor rekenen en wiskunde tijdens de schoolperiode liggen ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie mag worden verwacht. 13.2 Leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften ontwikkelen zich naar hun mogelijkheden. 13.3 De leerlingen doorlopen in beginsel de school binnen de verwachte periode van 8 jaar. 5 Rapport periodiek kwaliteitsonderzoek rkbs 'De Achtbaan' - 8-12-2005 9
3 BESCHOUWING Vooraf De Rooms-katholieke basisschool De Achtbaan in Soest kent een licht stijgend aantal leerlingen. Op het moment van het bezoek telt de school ongeveer 260 leerlingen. Het is gemeentelijk beleid om het leerlingenaantal op de scholen te stabiliseren. Om die reden hanteert De Achtbaan, met tegenzin, een wachtlijst. De school is gehuisvest in een functioneel gebouw uit begin jaren zeventig. Eind 2005 werd de laatste hand gelegd aan een verbouwing, waardoor de school de de beschikking krijgt over een extra lokaal, een personeelsruimte en opslagruimte. De school wordt aangestuurd door een directeur, die nu 4 jaar aan de school is verbonden, en door een adjunct directeur. Om de verantwoordelijkheid voor de aansturing breder in de school te leggen zijn er twee bouwcoördinatoren aangesteld. Daarnaast beschikt de school over twee intern begeleiders. De intern begeleider van de onderbouw is ook remedial teacher en deels groepsleerkracht. De intern begeleider van de bovenbouw is tevens leerkracht van groep 7. Algemeen Op De Achtbaan is hard gewerkt aan schoolverbetering. Met name in de onderbouw zijn veel activiteiten opgestart en tot een goed einde gebracht. Voorbeelden daarvan zijn de invoering van een nieuw signaleringsinstrument, versterking van het aanbod door gebruik te maken van de voorlopers van de methodes voor taal en rekenen, en de invoering van het protocol leesproblemen en dyslexie. In de hele school is het zelfstandig werken versterkt en zijn er gezamenlijke afspraken rond klassenmanagement en inzet van de instructietafel. Daarnaast is er gewerkt aan het pedagogisch klimaat en het schoolklimaat. Daaronder vallen onderwerpen als de invoering van het pestprotocol, de keuze voor de inzet van een sociaal emotionele methode of de keuze voor een gezamenlijke aanpak, en de recente stap richting coöperatief onderwijs. Op het gebied van zorg en begeleiding is de school ook in ontwikkeling. Steeds meer wordt de verantwoording voor de uitvoering van de zorg belegd bij de groepsleerkracht. Dit jaar heeft de school het 'groepsplan instructietafel' ingevoerd, waarmee leerkrachten op een overzichtelijke manier de inzet van de instructietafel inplannen. Al deze inspanningen hebben geleid tot veel eenheid binnen het team van de De Achtbaan en de cultuur op de school is daarmee professioneler geworden. Hiervoor en ook voor de goede resultaten van de leerlingen verdienen team en directie van De Achtbaan veel waardering. Rapport periodiek kwaliteitsonderzoek rkbs 'De Achtbaan' - 8-12-2005 11
Kwaliteitsbeleid De school maakt jaarlijks een analyse van haar opbrengsten en trekt daar conclusies uit voor de hele school. Recente voorbeelden daarvan zijn de herijking van de afspraken rond de methode "De Grote Reis", de extra inzet voor technisch lezen en voortgezet technisch lezen en de aandacht voor (werkwoord)spelling. De school beschikt nog niet over een systematische evaluatie van alle onderdelen van onderwijs en leren. De Achtbaan wil hiervoor aansluiten bij gezamenlijk beleid binnen de Stichting Katholiek Onderwijs Soest en Soesterberg. Wel heeft de school om inzicht te krijgen in haar eigen kwaliteit al een aantal instrumenten ingezet. Jaarlijks vindt er een oudertevredenheidsonderzoek plaats waaruit de school conclusies trekt voor haar beleid. Rond speciale onderwerpen organiseert de school een ouderpanel om die onderwerpen verder te verkennen. Ook is er een tevredenheidsonderzoek gestart bij leerkrachten. Het kwaliteitsbeleid kan worden versterkt door in een cyclus van bijvoorbeeld vier jaar alle onderwerpen van onderwijs en leren voor een evaluatie in te plannen en daarbij een schooldiagnose instrument in te zetten. De Achtbaan werkt in voldoende mate aan verbeteringen. De verbeteringen leiden tot schoolbrede afspraken. Afspraken die door middel van regelmatige besprekingen en (af en toe) door klassenbezoeken worden geborgd. Er is een start gemaakt met het SMART formuleren van de verbeteractiviteiten. De school beschikt nog niet over een jaarplan. Zo'n plan, waarin alle schoolontwikkelingen in samenhang worden beschreven, geeft inzicht in de relatie tussen de verbeteractiviteiten, maakt vooraf prioriteitstelling mogelijk en vereenvoudigt het managen en de evaluatie van de ontwikkelingen. Onderwijs en Leren Aanbod De Achtbaan beschikt voor de basisvakken over methodes die dekkend zijn voor de kerndoelen en passend voor de leerlingenpopulatie. Met name in de onderbouw heeft de school haar aanbod versterkt. Daar worden gezamenlijk afspraken gemaakt over het programma. Binnen de thema's worden de tussendoelen vastgesteld en in het aanbod verwerkt. Voor het vaststellen van de tussendoelen wordt aangesloten bij enerzijds het signaleringsinstrument en anderzijds bij de voorlopers van de reken- en taalmethode. Recent heeft de school haar methode voor technisch lezen vernieuwd. De implementatie van de methode was niet optimaal en de eerste resultaten vielen tegen. De school heeft acties ingezet in de huidige groep 4 om dat te herstellen. Omdat de methode waarvoor de school heeft gekozen voortbouwt op de inzet van de voorloper van de methode in de groepen 1 en 2 en die aansluiting pas in het volgend schooljaar zal worden bereikt, zal een evaluatie van de keuze in de loop van het schooljaar 2006-2007 worden gemaakt. Een van de problemen van de methode was dat methodegebonden toetsen onvoldoende inzicht gaven, doordat enkele onderdelen van het technisch lezen na verloop van tijd niet meer onderdeel uitmaakten van de methodetoetsen. Intussen heeft de school door het inzetten van de herfstsignalering uit het protocol leesproblemen en dyslexie die signalering verbeterd. Rapport periodiek kwaliteitsonderzoek rkbs 'De Achtbaan' - 8-12-2005 12
De Achtbaan wil haar aanbod op het gebied van sociaal-emotionele ontwikkeling versterken hetzij door een keuze te maken voor een systematische methode, hetzij door aan te sluiten bij een aanpak zoals bijvoorbeeld 'de vreedzame school'. In navolging van die keuze wil zij ook een volgsysteem sociaal emotioneel aanschaffen. Hoewel de school extra materiaal inzet voor leersterke leerlingen, is er nog geen structureel aanbod voor meerbegaafde leerlingen. Dit versterken is een van de aandachtspunten van de school. Tijd De school heeft veel geïnvesteerd in klassenmanagement en omgaan met verschillen. De resultaten van die investering zijn merkbaar binnen de school. Er is sprake van efficiënt klassenmanagement, waardoor er geen tijd wordt vermorst. Er zijn schoolbrede afspraken over het gebruik van de middelen bij klassenmanagement, waardoor de eenheid binnen de school is versterkt. De inzet van de instructietafel is gemeengoed geworden en het gebruik van groepsplannen reguleert die inzet. Bij de besteding van de tijd wordt zo ook aangesloten bij de onderwijsbehoeften van de leerlingen. Pedagogisch en didactisch handelen Tijdens de lesbezoeken bleek dat leerkrachten betrokken waren bij de leerlingen, een beeld dat ouders bevestigen in de ouderraadpleging. Zij zijn geïnteresseerd in het wel en het wee van de leerlingen en bevorderen in de lessen de aandacht voor elkaar. In de lessen creëren de leraren een productieve sfeer. Leerlingen luisteren gretig en zijn sterk betrokken bij de lessen. Ook tijdens periodes van zelfstandig werken is de inzet van leerlingen hoog. Leerkrachten van De Achtbaan leggen duidelijk uit en maken voldoende gebruik van interactie met de leerlingen en hebben voldoende aandacht voor leerstrategieën. Het omgaan met leerstrategieën blijft wel een aandachtspunt van de school. Door efficiënter om te gaan met de instructie en sneller over te gaan op zelfstandige verwerking is er druk ontstaan op interactiviteit en aandacht voor verschillende oplossingsstrategieën. De vorderingen van de leerlingen worden goed gevolgd en overzichtelijk geadministreerd. Handig zijn de actiebladen en de groepsplannen instructietafel. Daarmee wordt op een handzame wijze richting gegeven aan de extra instructie. De school biedt een goede structuur aan voor het zelfstandig werken. Binnen die structuur hebben leerkrachten een coachende taak. Er kan nu ook een stap worden gezet om leerlingen meer verantwoordelijkheid te geven voor hun eigen leerproces. Door de afspraken rond zelfstandig werken uit te bouwen naar een doorgaande (opbouwende) lijn in verantwoordelijkheid voor leerlingen kan aan dit proces sturing worden gegeven. Zorg en begeleiding De Achtbaan beschikt over voldoende instrumenten om de voortgang van de leerlingen te volgen. Ook heeft zij de procedures rond de zorg helder beschreven in haar 'Stappenplan Zorg'. De bijeenkomsten waarin over de groep en over de zorgleerlingen binnen de groep wordt gesproken zijn op vooraf gepland. Uit de dossiers van zorgleerlingen blijkt dat de aard van de zorg zorgvuldig is bepaald en dat de school die zorg planmatig uitvoert. Door de handelingsplanning te voorzien van scherp geformuleerde doelen die binnen de periode van 6 tot 8 weken kunnen worden bereikt worden ook de effecten van de zorg nagegaan. Rapport periodiek kwaliteitsonderzoek rkbs 'De Achtbaan' - 8-12-2005 13
De Achtbaan is bezig met een proces om de zorg meer de verantwoordelijkheid te laten zijn van de groepsleerkracht. Er zijn in dat proces al een flink aantal stappen gezet. Voorbeelden daarvan zijn de inzet van de instructietafel, het gebruik van actiebladen en onlangs de invoering van een groepsplan voor de instructietafel. Gedurende dit schooljaar zullen leerkrachten verder worden geschoold in het schrijven van actiebladen. Dit proces kan worden versterkt door ook voor de zorg aan te geven waar de school over een aantal jaren wil staan en hoe die doelstelling procesmatig kan worden bereikt. Binnen dat proces zal de verschuiving van de rol van de intern begeleiders naar zorgcoach van de leerkrachten een plaats kunnen krijgen. Door regelmatige klassenbezoeken zouden zij bijvoorbeeld leerkrachten kunnen begeleiden bij de versterking van de instructie aan zorgleerlingen. De ontwikkelingen binnen de zorg zouden meer onderdeel kunnen worden van het kwaliteitsbeleid van de hele school. Schoolklimaat Ouders geven in de ouderraadpleging aan tevreden te zijn over De Achtbaan. Zij worden goed geïnformeerd over de ontwikkelingen op de school en over de vorderingen van hun kinderen. Ook onderneemt de school actie op basis van de uitkomsten van deze enquête. Zo heeft zij speciale aandacht besteed aan het pedagogisch handelen. In dat verband zijn er nieuwe regels vastgesteld, die regelmatig in de groep worden besproken. Ook is er een pestprotocol opgesteld. Leerkrachten geven aan tevreden te zijn over het werken op de school. Zij worden betrokken bij de ontwikkelingen op de school en zijn tevreden over de samenwerking met collega's en de ondersteuning door directie en bouwcoördinatoren. Vanuit het bestuur van de school is er op alle scholen een internetraadpleging van leerkrachten uitgezet waarmee dit beeld kan worden aangescherpt. Leerresultaten De cognitieve eindresultaten van De Achtbaan worden in kaart gebracht met behulp van de Cito eindtoets basisonderwijs. De inspectie vergelijkt de resultaten van de school met die van scholen met een vergelijkbare leerlingenpopulatie. Zij constateert dat de resultaten van de afgelopen drie jaren voldoende waren. Twee keer scoorde de school ruim boven het gemiddelde, een keer op het gemiddelde. De sociaal emotionele resultaten van de school kan de inspectie niet beoordelen. De school beschikt (nog) niet over een instrument waarmee die resultaten op een genormeerde wijze worden vastgelegd. De tussenresultaten van de school zijn voldoende. De inspectie kijkt hiervoor naar de resultaten op methodeonafhankelijke toetsen op vijf tussenmomenten, technisch lezen in groep 3 en 4, rekenen en wiskunde in groep 4 en 6 en begrijpend lezen in groep 6. Op een van die vijf tussenmomenten, technisch lezen in groep 3, viel het resultaat tegen. Zoals eerder gemeld heeft de school daar actie opgezet. Op De Achtbaan blijven weinig leerlingen zitten en het aantal verwijzingen naar het speciaal onderwijs is laag. Ook het aantal leerlingen dat langer in de kleutergroepen verblijft valt binnen de normen van de inspectie. Rapport periodiek kwaliteitsonderzoek rkbs 'De Achtbaan' - 8-12-2005 14
4 VERVOLG VAN HET TOEZICHT Bij dit PKO heeft de inspectie ook een onderzoek gedaan naar de naleving van een aantal wettelijke voorschriften. Dit onderzoek betrof de wettelijke voorschriften over de geplande onderwijstijd en over een door het bevoegd gezag vastgestelde schoolgids en schoolplan. Op basis van dit onderzoek concludeert de inspectie dat de geplande onderwijstijd krap voldoet aan de wettelijke voorschriften. De geplande onderwijstijd laat geen ruimte voor eventuele calamiteiten. De bevindingen van dit PKO leiden tot het volgende arrangement voor het vervolg van het toezicht (toezichtarrangement): De aangetroffen kwaliteit van het onderwijs op de school vraagt geen aanpassing van de reguliere onderzoeksplanning van de inspectie. In beginsel volgt over vier jaar opnieuw een periodiek kwaliteitsonderzoek. In de tussenliggende periode vindt jaarlijks een onderzoek plaats, waarbij de school eenmaal wordt bezocht. Rapport periodiek kwaliteitsonderzoek rkbs 'De Achtbaan' - 8-12-2005 15