TUINHIER HERENTALS Lesgever:Bert Peers 06-04 - 14 Tekst: B. PEERS Verslag M. Peeters Enkele bijna vergeten groenten: Pastinaak, aardpeer, venkel, kardoen, warmoes, 1
1.Inleiding De laatste jaren komen enkele groenten terug in de belangstelling die lange tijd uit de moestuin verdwenen waren. Vaak zijn deze groenten vrij eenvoudig te kweken. Dit vooral omdat deze groenten minder veredeld zijn zoals vele andere gekweekt groenten. De laatste zijn vaak op smaak en houdbaarheid veredeld en daardoor vaak meer vatbaar voor ziekten en andere aantastingen.vandaag enkele groenten die je eenvoudig kan kweken en waar je vaak weinig aantastingen op krijgt. 2.Pastinaak Deze groente krijgt vaak nog andere namen zoals de wittewortel, pinksternakel of zelfs pinksternagel. Reeds in het oude Egypte kweekte men deze groente. En lange tijd was de pastinaak een basisgroente. Later werd hij vervangen door de aardappel en de wortel. De smaak is zeer aromatisch en houd het midden tussen de aardappel en de wortel. 2
De pastinaak kan je zoals wortelen en aardappelen bereiden in alle mogelijke vormen. Bakken, koken en zelfs frituren kan.het blad lijkt eerder op dat van een selder. De wortelhals komt zelden boven de grond. De kop van de wortel is eerder ingezonken. De wortel in een verdikte penwortel. 2.1 Teelt: Pastinaak is zeer eenvoudig te telen op zanderige gronden. Zwaardere gronden lukt ook maar het oogsten is minder makkelijk. Zorg voor een goed losgemaakte bodem en liefst tot 30 cm diep. Geef geen verse mest (dus zoals bij wortelen) en zet hem bij de wortelgewassen. De plant heeft normaal genoeg aan de voedingstoffen die zijn overgebleven van de vorige teelt. Eventueel kan je een kaliumrijke meststof bijgeven indien dat nodig is. Dit kan met patentkali, houtasse, vinasse.de plant groeit gedurende de zomer vrij fors uit, hou hier rekening mee bij de planning. In het begin van de groei groeit de pastinaak eerder traag. Je kan naar hartenlust snelgroeiende gewassen ernaast zetten. Als de snelle weg zijn kan de pastinaak alle ruimte inpalmen.probeer jaarlijks vers zaad te gebruiken. De kiemkracht gaat zeer snel achteruit. Denk er ook aan dat de kieming zeer traag verloopt, zelfs tot 4 weken. Eventueel zaai je er enkele markeringsplanten bij tussen om te weten waar de lijn is. Dit kan met sla of radijs. Vb: s p p p p p p s p p p p p p s Zaaien kan vanaf half april tot half mei. Dit doe je best in rijen met een plantafstand van 35 tussen de rij en 15-20 in de rij. Wieden is zeer noodzakelijk omdat de pastinaak in de beginfase traag groeit. Je kan eventueel de teelt vervroegen door vroeger te zaaien (eind feb en mrt). Let wel op als de weersomstandigheden niet goed zij zullen ze vlug doorschieten. Bij vroeg zaaien kan je vlugger oogsten. Reeds vanaf juli. Bij normale teelt oogst je laat in het jaar, oktober tot november. De diktegroei komt laat daarom de late oogst.pastinaak (de wortel) is zeer winterhard, je kan de wortel gedurende winter ook in de grond laten zitten en oogsten juist voor gebruik.voor de oogst kan best met een riek de grond goed oplichten voor je de wortel uit de grond trekt. 2.2 Enkele rassen: - Tender en true: veel aangeboden ras met lange dikke wortel - Lange (witte) holkruin: zeer lange wortel - Halflange van guernsey 3
3.Warmoes Ook wel snijbiet genaamd. Het is familie van de biet, suikerbiet en rode biet. Hier oogsten we niet de wortel maar wel het loof. Het jonge blad kan je gebruiken in een slaatje of garnituur. Ouder blad kan je gebruiken zoals spinazie. De bladstelen kan je gebruiken zoals selder.warmoes kan meerder kleuren hebben, afhankelijk van het ras. Zo zijn er groene,witte, gele en zelfs rode variëteiten. 4
3.1 Teelt: De zaden zijn eigenlijk de vruchtjes. Door dit te zaaien komen er uit 1 zaadje vaak drie plantjes uit. Je zal dus zeker moeten dunnen. Kies dan de mooiste plantjes uit om te laten staan.zaaien doe je best vanaf april. Indien je te vroeg begint met zaaien zal je vaak doorschieters hebben gedurende de teelt.warmoes heeft weinig voorkeuren voor grondsoort. Enkel een droge grond lukt vaak minder goed. Een stevige bemesting is wel een vereiste. Liefst met compost. Je kan best ook deze teelt bij de bladgewassen zetten. Ze verlangen hetzelfde. Hou er rekening mee dat de rode biet familie is, zet ze dus niet op de plaats waar vorig jaar rode biet stond.tijdens de teelt is er weinig werk. Enkel dunnen na opkomst. Afhankelijk van de teeltwijze zal je uiteindelijk dunnen tot 30cm uit elkaar. Voor jong blad (korte teelt) zet je ze dichter bij elkaar zelfs slechts 5 cm in de rij.in het begin van de teelt goed uitkijken voor onkruid. Eens dat ze weelderig groeien heb je geen zorgen meer. 4.Kardoen De kardoen is een distelachtig plant die zeer nauw verwant is aan de artisjok. Men kwekt hier niet de bloemwijze maar deze plant kweekt men om de bladstelen. Deze worden gebleekt een gekookt. Kardoen is een doorlevende plant afkomstig uit het middellandse-zeegebied. Spijtig genoeg is deze plant zeer vorstgevoelig en zal hij in onze streken slechts 1 seizoen meegaan.het is ook een zeer decoratieve plant die makkelijk een meter hoog zal worden. 5
3.1 Teelt: Zaaien doe je meestal in mei. Je kan ze zaaien op rijen maar deze moeten 1 meter uit elkaar liggen. Veel ruimte nodig dus. Best meng je in de grond waar je ze zaait een ruime hoeveelheid compost. Per putje leg je drie zaadjes. Na opkomst behoud je het mooiste plantje. Eventueel kan je ook voorzaaien in potjes onder koud glas. Ook hierin leg je drie zaadjes. Na opkomst behoud je het beste plantje. Als vorstgevaar geweken is kan je ze buiten uitplanten.kardoen is een zeer groeikrachtige plant. Hij vereist een voedzame en vochtige bodem. Ook wenst hij een ruime stikstofvoorziening. Een stevige bemesting met jonge compost is aangewezen. Tijdens de teelt bijmesten is een must. Mulching is ook een aanrader. Kardoen is een warmteminnend gewas en verkiest dus een beschut plaatsje met wel wat zon. Als het gewas nog jong is kan je er eventueel snelle bladgewassen bij kweken. Zo brengt die plaats nog wat op.vanaf eind augustus kan je beginnen bleken. Als de bladeren droog zijn bind je de bladeren samen en wikkel je er jutte rond. De voet van de plant best aanaarden met 20-30 cm grond. Na een drietal weken zijn de binnenste bladeren klaar om te gebruiken. De geleekte stelen rotten makkelijk. Best niet alles ineens bleken maar plant per plant.bewaren kan in een frisse kelder voor enkele dagen.als je langer wil bewaren kan je best de plant met wortel en al uitsteken en in vochtige grond bewaren. 6
5.Aardpeer Aardpeer is een knolvormend broertje van de zonnebloem. Hij wordt ook wel topinamboer genoemd.voor dat de aardappel hier populair werd was de aardpeer ook een gangbaar gewas dat veel gekweekt werd. Aardappel is makkelijker te verwerken.de aardpeer bevat wel wat inuline wat ze geschikt maakt voor mensen met suikerziekte. De knollen schillen is niet eenvoudig. Daarom is afborstelen en koken in de schil een makkelijkere oplossing. Rauw smaken ze knapperig, zoet en hebben een nootachtige toets. Gekookt, gebakken of gestoofd hebben ze eerder een smaak die richting schorseneer gaat. 7
De aardpeer is een doorlevende plant met dikke rechtopstaande stengels die zeer lang kunnen worden(tot 2 m). De stengel is ook ruw behaard. Bladeren zijn iets kleiner en spitser dan bij de zonnebloem en voelen ook zeer ruw aan. De planten groeien zeer snel maar bloeien zeer vaak niet in ons klimaat. 5.1 Teelt: De teelt is zeer eenvoudig. Plant de knollen in maart tot april. Zet ze ongeveer 40 cm uit elkaar. Maak putjes van ongeveer 10 cm diep. De plant kan dienst doen als windbeschutting en kan meerdere jaren op dezelfde plaats staan. Aardperen breiden zich in de grond snel uit en zijn moeilijk weg te krijgen. Hou hier zeker rekening mee.gronden met een hoge grondwaterstand zijn niet geschikt. De knollen zullen snel rotten. Als bemesting stellen ze ook weinig eisen, al geeft een licht bemesting met compost wel betere opbrengst.op winderige plaatsen waaien de planten snel om. Na opkomst aanaarden is een aanrader. Of je voorziet palen en draad waartussen ze groeien.vanaf november kan je oogsten. Dit doe je best in beurten en niet alles in 1 keer. De knollen bewaren niet zo goed. In de grond blijven de knollen zeer goed en kunnen ze zeer strenge vorst verdragen.indien je meer oogst dan nodig kan je ze wel een tijdje bewaren in vochtig zand. 6.Venkel Deze plant kweekt men voor de bovengrondse knol. Deze knol wordt gevormd door de dikke bladstelen die bovenaan uitlopen in zeer fijn samengesteld blad. De venkel is familie van de selders, kervel en peterselie. Het heeft een zoeten anijssmaak en kan rauw en gekookt gegeten worden. 8
6.1 Teelt: Beste teeltwijze is de late teelt. We zaaien dan pas na 20 juni. Venkel is namelijk een lange dag plant en schiet dus makkelijk door als de dagen lang zijn. Bovendien vraagt venkel een regelmatige groei bij warmere omstandigheden. Indien er een groeistilstand is zal de plant snel reageren door bloem te vormen.ondertussen zijn er rassen die minder gevoelig zijn aan doorschieten waardoor vroeger telen mogelijk word. Herfstteelt zaai je ter plaatse op rijen die 40-45 cm uit elkaar liggen. Voor vroegere teelten kan je best voorzaaien onder koud glas. Knolvenkel geeft de voorkeur aan vochthoudende, humusrijke en lichtere gronden. Ze willen een diepe grondbewerking. Gebruik geen verse mest, geef een zeer lichte bemesting met goed verteerde compost of geef niets. Een te weelderige groei is niet gewenst. Kalium kan je bijgeven om een stevig gewas te krijgen. De knolvenkel mag dus ook bij de wortelgewassen komen gezien de behoeften. Plantkundig gezien klopt dit niet. Als je de knolvenkel pas in juni start ken je gerust een voorteelt doen van bijvoorbeeld spinazie of vroege erwten. Sla kan je beter niet kiezen om schimmelziekten te voorkomen. Opkweek kan in een licht verwarmde serre. Je zaait in een bakje en na een tiental dag na opkomst kan je verspenen. Als de plantjes 4 a 5 jonge blaadjes hebben kan je ze best op hun definitieve plaats uitplanten. Dit om te voorkomen dat ze in het kleine potje een groeistilstand krijgen. 9
De plantjes komen ongeveer 20 cm uit elkaar in de rij. Zorg tijdens de teelt dat ze altijd over water beschikken. Gebruik eventueel een mulchlaag om uitdrogen te voorkomen. Knolvenkel kan slechts enkele graden vorst verdragen, tijdig oogsten dus. Oogsten kan je doen door juist onder de knol onderdoor te snijden. Het blad snij je ook bij. Vragen? 10