DOCENTENHANDLEIDING VOORTGEZET ONDERWIJS 29.05.2014-14.09.2014 AMSTERDAM EXPO WWW.AMSTERDAMEXPO.NL HOME TO WORLD CLASS EXHIBITIONS
DOCENTENHANDLEIDING THE ART OF THE BRICK Beste docent, Hieronder vindt u het educatieve lespakket dat speciaal ontwikkeld is bij de tentoonstelling The Art of the Brick. Deze internationaal rondreizende expositie toont vijfenzeventig objecten van de Amerikaanse kunstenaar Nathan Sawaya: van reproducties van wereldberoemde werken als De Venus van Milo en Van Goghs Sterrennacht tot een levensgroot dinosaurusskelet en veel oorspronkelijk werk. Het is de materiaalkeuze die Sawaya zo uitzonderlijk maakt, want zijn kunstwerken zijn opgebouwd uit meer dan 1 miljoen LEGO -steentjes. Behalve een sterk staaltje bouwkunst is The Art of the Brick het bewijs dat fantasie grenzeloos is en creativiteit onverwachte vormen kan aannemen. Bovendien biedt de expositie een laagdrempelige introductie op een aantal belangrijke meesterwerken uit de kunstgeschiedenis, waarbij de driedimensionale constructie letterlijk voor een geheel nieuw perspectief zorgt. Over de kunstenaar Als kleine jongen was Nathan Sawaya (1973) dol op (strip)tekenen, goochelen en spelen met LEGO. Anders dan de meesten van ons is hij nooit met spelen gestopt. Na succesvol carrière te hebben gemaakt als bedrijfsjurist gaf hij zijn vaste baan op om definitief het artistieke pad in te slaan. Daarvoor gebruikt hij een in de kunstwereld ongebruikelijk materiaal: LEGO. Na zijn rechtenstudie herontdekte Sawaya de bekende steentjes, niet als speelgoed, maar als medium. Ik gebruik LEGO-stenen, omdat ik graag de reactie van mensen zie op kunstwerken die gemaakt zijn van materiaal dat ze kennen. Iedereen kan zich op één of andere manier in die kunstwerken vinden, want ze zijn gemaakt van speelgoed dat veel kinderen hebben. Mijn doel is om dit eenvoudige speelgoed naar een ongeëvenaard niveau te tillen. Ik hou van de rechte hoeken en karakteristieke vormen van de blokjes. Afhankelijk van de afstand en de gezichtshoek bieden deze rechte hoeken en karakteristieke vormen nieuwe perspectieven, zoals vloeiende, gebogen lijnen zegt de kunstenaar er zelf over. Net als andere kunstenaars laat Sawaya zich inspireren door het menselijk lichaam en grote voorgangers zoals Leonardo da Vinci, Michelangelo en Vincent van Gogh. Andere kunsthistorische voorwerpen zijn LEGO-reproducties van het glas-in-loodvenster van de kathedraal van Chartres, een Boeddhabeeld en schilderijen als De Schreeuw van Munch. Daarnaast bouwt Sawaya ook aan originele creaties, waarin hij zijn dromen en angsten op bijzondere wijze vormgeeft. 2 Voortgezet Onderwijs
Doelgroep Het educatieve pakket is in twee versies beschikbaar: een pakket voor het basisonderwijs en één voor het voortgezet onderwijs. Het materiaal voor het basisonderwijs is voornamelijk bedoeld voor de hoogste klassen van de basisschool (groep 5-8). Het materiaal voor het voortgezet onderwijs richt zich voornamelijk op de onderbouw van het voortgezet onderwijs (klas 1-3, van vmbo, havo, vwo), maar kan desgewenst ook in hogere klassen worden gebruikt. Opzet Het lesmateriaal voorziet de geëxposeerde kunstwerken van context. Het pakket biedt handvaten om de kunstgeschiedenis te behandelen, maar ook in het oog springende aspecten zoals het kleur- en vormgebruik. Elk werkblad biedt een combinatie van achtergrondinformatie met doe- en kennisopdrachten. De drie themawerkbladen zijn: VOORBEREIDING - KLEUREN & VORMEN KENNISVERWERVING TIJDENS HET MUSEUMBEZOEK REFLECTIE EN ZELFEXPRESSIE NA HET MUSEUMBEZOEK De werkbladen kunnen naar eigen inzicht worden gebruikt ter voorbereiding op het bezoek, of voor een eventuele verwerkingsles na afloop. Het tweede werkblad is vooral bedoeld als handvat tijdens het bezoek en stimuleert uw leerlingen gericht te kijken naar de tentoongestelde kunstwerken. Het is daarom verstandig om dit tweede werkblad met de titel TIJDENS HET BEZOEK pas bij het daadwerkelijke bezoek, op de locatie, uit te delen. De inname van deze formulieren hoeft niet per se aan het eind van de tentoonstelling; de niet voltooide vragen kunnen eventueel thuis of op school met behulp van internet worden voltooid. Voorbespreking Duur: 30 minuten Benodigdheden: lesmateriaal Voor het bezoek aan de tentoonstelling is geen specifieke voorkennis vereist. Het is wel aan te raden om de leerlingen op het bezoek voor te bereiden en de (spel)regels uit te leggen. U kunt daarbij ter inspiratie gebruik maken van onderstaande voorbeeldvragen: Wie heeft al eerder een museum of tentoonstelling bezocht en wat was daar te zien? Wat voor objecten kun je met LEGO maken? Wanneer is iets kunst? Wat verwacht je van LEGO-kunst? LEGO is in eerste plaats speelgoed, maar wat zijn andere toepassingen (denk aan de recent verschenen LEGO-film en de Bionicle-films, videogames, virtuele LEGO, LEGO-robots, gezelschapspellen)? Bij meer tijd kunt u deze les uitbreiden met (eventueel een gedeelte) van de geanimeerde documentaire The LEGO Story: www.youtube.com/watch?v=nddu_bbjw9y. Deze film die de vroege geschiedenis van het LEGO-fenomeen behandelt duurt 17 minuten en is Engels gesproken, maar helaas niet Nederlands ondertiteld. Er is wel een Engels ondertitelde versie: www.youtube.com/watch?v=nd8s68b8pk4. Het BBC cultuurprogramma The Culture Show maakte een uitgebreide reportage van een half uur met de titel LEGO: The Building Blocks of Architecture (niet ondertiteld): www.youtube.com/watch?v=nhamijw11bq. Leuk om kunstenaar Nathan Sawaya een van zijn creaties te zien bouwen, blokje voor blokje. De timelapse-opname van de constructie van Mask / Masker comprimeert het creatieve proces van weken tot tweeënhalve minuut: www.youtube.com/watch?v=usehhxkzsqc. Voortgezet Onderwijs 3
Werkbladen Het is aan te raden om één of twee thema s voor het bezoek klassikaal door te nemen. Het is uiteraard ook mogelijk om de klas op te delen in verschillende groepjes, die ieder een verschillend thema krijgen toebedeeld. Via korte presentaties kunnen de leerlingen dan hun verworven kennis of projecten delen met de rest van de klas. Tijdsduur Per thema is ongeveer een uur lestijd nodig om de informatie door te nemen en de opdrachten te maken. Sommige thema s bevatten meer dan één opdracht; daarmee kan de les verkort worden tot dertig minuten of uitgebreid naar anderhalf of twee uur. Werkvormen De meeste opdrachten hebben een individueel karakter. Na afloop kunnen de resultaten of gemaakte werkstukken wel groepsgewijs worden gepresenteerd. Opdrachten die redelijk complex zijn (bijvoorbeeld het ontwerpen van een eigen Hugman in LEGO Digital Designer) kunnen in kleine groepjes worden gemaakt. Dan is het aan te raden dat het groepje een design uitkiest dat samen gerealiseerd gaat worden. Benodigdheden Elke leerling krijgt een print van het lesmateriaal. Afhankelijk van de geselecteerde opdracht zijn de volgende benodigdheden vereist: Werkblad VOORBEREIDING - KLEUREN & VORMEN: papier, pen Werkblad TIJDENS HET BEZOEK: pen, potlood, papier Werkblad NA HET BEZOEK: Computer (met daarop LEGO Digital Designer geïnstalleerd, gratis te downloaden via ldd.lego.com/nl-nl/download), voor zelfportret materiaal naar keuze, pen, papier en voor het inzenden van de opdracht(en) eventueel een fototoestel. Win een schoolreis! Het werkblad NA DE TENTOONSTELLING bestaat uit een aantal praktische opdrachten waarin uw leerlingen, geïnspireerd door de tentoonstelling, zelf creatief aan de slag kunnen. Vraag ze hun werkstukken bij u in te leveren. Stuur die vervolgens per mail of per post naar Amsterdam EXPO met daarbij de vermelding van uw naam, school, contactgegevens en de na(a)m(en) van de leerling(en). Onder de inzendingen wordt een gratis schoolreis of excursie naar toekomstige tentoonstellingen van Amsterdam EXPO verloot. Amsterdam EXPO t.a.v. Afdeling Educatie Gustav Mahlerlaan 24 1082 MC Amsterdam docenten@amsterdamexpo.nl Praktische informatie & boeking The Art of the Brick is van 29 mei t/m 14 september 2014 te zien in Amsterdam EXPO, Gustav Mahlerlaan 24, naast station Amsterdam Zuid. De openingstijden zijn dagelijks van 9:00 tot 18:00 uur en vrijdag t/m 21:00 uur. Docenten hebben na online registratie te allen tijde gratis toegang tot Amsterdam EXPO. Voor schoolgroepen vanaf tien personen geldt een gereduceerd tarief van 6,- p.p (exclusief bespreekkosten). Kijk voor meer informatie en kaartverkoop op www.amsterdamexpo.nl/scholen. Daar kunt u ook alle lespakketten downloaden. 4 Voortgezet Onderwijs
ANTWOORDEN Werkblad VOORBEREIDING KLEUREN & VORMEN Opdracht 1 a. Paul Klee: twaalf verschillende kleuren, die omgekeerd symmetrisch zijn geplaatst. Zo is de uiterst rechtse kolom de gespiegelde omkering van de uiterst linkerrij, etc, etc. b. Vincent van Gogh: Starry Night / Sterrennacht heeft een groot Warm-Koudcontrast. c. Monet: San Giorgio Maggiore at Dusk / San Giorgio Maggiore bij Schemering heeft een aantal complementaire kleurcontrasten, zoals oranje-lichtblauw en paars-geel. Opdracht 2 - Kleurgebruik 1. Peace Symbol / Vredessymbool: Dit kunstwerk bestaat uit een groot aantal kleuren: wit, zwart, rood, blauw, grijs, groen, roze, oranje, beige en bruin. Een bont geheel, en dat is een weloverwogen reden van de kunstenaar. Wat heb je nodig om vrede te creëren? Een samenwerking van alle kleuren ter wereld, zegt Nathan Sawaya zelf over deze kleurrijke uitvoering van het internationale vredessymbool. 2. The Thinker / De Denker: Dit kunstwerk is uit één kleur opgebouwd. Dat verwijst expliciet naar Rodins meesterwerk, dat van brons gemaakt is. Door het beeld in één kleur te realiseren, gaat automatisch alle aandacht naar de vorm en het spel van de verschillende lijnen. 3. Circle Torso, Triangle Torso, Square Torso / Bolhoofd, Piramidehoofd, Kubushoofd: met deze beeldengroep wil Sawaya de diversiteit benadrukken. Ieder individu is anders. In dit kunstwerk komt dat naar voren door elk figuur uit te voeren in een van de primaire kleuren: rood, geel en blauw. Ook hier krijgt door het enkelvoudig gebruik van kleur de vorm de meeste aandacht. Opdracht 3 1. De minste LEGO -stenen bevat: een piramide. 2. Daarna komt: een bol. 3. De meeste LEGO-stenen bevat: de kubus. Werkblad TIJDENS DE TENTOONSTELLING Opdracht 1 - Materiaalgebruik (meerdere juiste antwoorden mogelijk) 1. Olieverf: Starry Night / Sterrennacht, Rembrandt Self Portrait / Zelfportret van Rembrandt, The Arnolfini Portrait / Het echtpaar Arnolfini, The Scream / De Schreeuw, Arrangement in Grey and Black No. 1 / Arrangement in Grijs en Zwart Nr. 1, Mona Lisa 2. Hout: The Great Wave off Kanagawa / De Grote Golf van Kanagawa 3. Marmer: David, Venus de Milo / Venus van Milo, Winged Victory of Samothrace / Nikè van Samothrake, Discobolus / Discuswerper, Augustus of Prima Porta / Augustus van Prima Porta 4. Kalksteen: Sphinx / De Grote Sfinx van Gizeh, Woman s Head / Hoofd van een Vrouw 5. Botten: Dinosaurus Skelet Opdracht 2 - Kunstenaars 1. Kiss / De Kus is geschilderd door: Gustav Klimt. 2. The Scream / De Schreeuw werd geschilderd door Edvard Munch. 3. Het paard op de grotschildering van Lascaux is van: een onbekende prehistorische mens. 4. Leonardo da Vinci schilderde de mysterieuze lach van de Mona Lisa. Opdracht 3 - Hollands Glorie Rembrandt van Rijn, Vincent van Gogh, Johannes Vermeer Opdracht 4 - Wereldbeelden Frankrijk: Little Dancer Aged Fourteen / Kleine Danseres van Veertien Jaar, The Thinker / De Denker Griekenland: Venus de Milo / Venus van Milo, Discobolus / Discuswerper Egypte: Sphinx / De Grote Sfinx van Gizeh, Gayer-Anderson Cat / Gayer-Anderson Kat Voortgezet Onderwijs 5
Chronologische volgorde: f. Sphinx / De Grote Sfinx van Gizeh (crica 2558-2532 voor Christus) c. Gayer-Anderson Cat / Gayer-Anderson Kat (664-332 voor Christus) e. Discobolus / Discuswerper (460-450 voor Christus) b. Venus de Milo / Venus van Milo (130-100 voor Christus) d. The Thinker / De Denker (1880) a. Little Dancer Aged Fourteen / Kleine Danseres van Veertien Jaar (1881) Opdracht 5 - Getallen a. Het voorwerp met de minste LEGO -stenen is Hugman (273 stenen). b. Het voorwerp met de meeste LEGO-stenen is Dinosaurus Skelet (80.020 stenen). 6 Voortgezet Onderwijs