Provincie Limburg 3 e directie Infrastructuur, Ruimtelijke Ordening, Milieu en Natuur Universiteitslaan 1 B-3500 Hasselt SCREENING VAN DE PLAN-MER-PLICHT GEINTEGREERD ADVIES PROVINCIAAL RUP Herbestemming Kasteel van Heers Provincie Limburg TECHNUM-TRACTEBEL ENGINEERING N.V. Ilgatlaan 23 3500 HASSELT Tel +32 11 28 86 00 Fax +32 11 28 86 20 Contactpersoon: Jan Coppens E-mail: jan.coppens@tritel.be
1 DOCUMENTINFORMATIE Titel Ondertitel Titel kort Opdrachtgever Documentnummer SCREENING VAN DE PLAN-MER-PLICHT GEINTEGREERD ADVIES Provinciaal RUP "Herbestemming Kasteel van Heers" Geïntegreerd advies Screening PRUP Kasteel van Heers Provincie Limburg.0700 DOCUMENTGESCHIEDENIS (BOVENSTE RIJ IS HUIDIGE VERSIE) Versie Datum Opmerkingen 1 14/09/2010 DOCUMENTVERANTWOORDELIJKHEID Auteur(s) Jan Coppens Documentscreener(s) BESTANDSINFORMATIE Bestandsnaam /no001jcp_geïntegreerd advies.doc Aanmaakdatum 14/09/2010 Laatste bewaring 21/10/2010
2 Inhoudsopgave 1 INLEIDING...3 2 KORTE BESCHRIJVING VAN HET VOORGENOMEN PLAN...3 3 CONCLUSIES VERZOEK TOT RAADPLEGING...4 4...5 5 DOORWERKING NAAR HET VOORGENOMEN PLAN...7
3 Provinciaal RUP "Herbestemming Kasteel van Heers" Provincie Limburg Geïntegreerd advies 1 INLEIDING Met het opstellen van het provinciaal RUP "Herbestemming Kasteel van Heers" wil de provincie Limburg een kader creëren voor de renovatie en heropwaardering van het historische kasteel van Heers. Krachtens art. 4.2.5 van het D.A.B.M. dient de initiatiefnemer van een plan/programma in het kader van het onderzoek tot milieueffectrapportage een aantal instanties te raadplegen aangaande de mogelijke aanzienlijke milieueffecten die het plan of programma kan hebben. In dit kader werd voor het PRUP "Herbestemming Kasteel van Heers" een verzoek tot raadpleging opgemaakt, met daarin de elementen die krachtens artikel 4, 2 van het Plan-m.e.r.-besluit in dit verzoek opgenomen moeten worden (o.a. een beschrijving van het plan/programma, evenals een inschatting van de mogelijke aanzienlijke milieueffecten). Deze nota omvat het geïntegreerd advies voor het PRUP bestaande uit een synthese en conclusie van de verschillende adviezen die door de provincie Limburg werden ontvangen naar aanleiding van het verzoek tot raadpleging. Voorliggende nota zal eerst een korte beschrijving van het voorgenomen plan geven, waarna de belangrijkste conclusies uit het verzoek tot raadpleging worden samengevat. Hierna zal, op basis van de ontvangen adviezen van de aangeschreven instanties, een geïntegreerd advies worden samengesteld. Op basis hiervan kan ten slotte worden aangegeven hoe de vertaling en doorwerking van deze adviezen naar het voorgenomen plan gebeurt. 2 KORTE BESCHRIJVING VAN HET VOORGENOMEN PLAN Het Kasteel van Heers is een 15 e eeuws kasteel met kasteelhoeve in het dorp Heers in Zuid- Limburg. Het kasteel van Heers en het kasteelpark zijn beschermd als monument, maar het kasteel is momenteel sterk vervallen en er moet dringend ingegrepen worden om het historische erfgoed te bewaren. De huidige bestemming van het kasteel volgens het gewestplan is parkgebied, waarbinnen de ontwikkelingsmogelijkheden beperkt zijn. Daarom wordt via de opmaak van het PRUP nagegaan wat de herbestemmingsmogelijkheden van het kasteel zijn om een renovatie en een functioneel behoud op lange termijn mogelijk te maken. Het PRUP zal in aanvulling van het geldende beschermingsbesluit de ruimtelijke randvoorwaarden van een herbestemming van het kasteel bepalen en rechtszekerheid bieden voor (toekomstige) eigenaars of investeerders. Bij dit onderzoek naar herbestemmingsmogelijkheden wordt rekening gehouden met de draagkracht van het domein en de omgeving. Hierbij wordt zowel rekening gehouden met de draagkracht van de dorpskern van Heers, de landschappelijke draagkracht, de cultuur-historische draagkracht, de ecologische draagkracht en de verkeerskundige draagkracht. Door al deze randvoorwaarden in rekening te brengen wordt in het PRUP een kader opgemaakt waarbinnen het kasteel van Heers kan gerestaureerd worden en een toekomstige functie kan vervullen (eventueel in een private ontwikkeling).
4 Het plangebied van het PRUP heeft een oppervlakte van ca. 27 ha. Momenteel is de kasteelsite gelegen in parkgebieden volgens het gewestplan. In het PRUP wordt geopteerd om de kasteelgebouwen zelf op te nemen in een "zone voor de kasteelsite". Binnen deze zone zijn tal van functies mogelijk om het kasteel van Heers her op te waarderen. Wonen, educatieve functies, socioculturele en/recreatieve voorzieningen (incl. verblijfsrecreatie/hotel), gemeenschapsvoorzieningen, agrarisch gelinkte voorzieningen, ateliers, tentoonstellingsruimten, zijn toegelaten. Handel, bedrijvigheid en kantoren zijn niet toegestaan, tenzij in zeer beperkte vorm en ondergeschikt aan één van voornoemde functies. Op deze manier wordt de draagkracht van de site en de omgeving niet overschreden. Het kasteelpark blijft gedeeltelijk behouden als parkgebied, de zone rond de vijvers wordt herbestemd als natuurgebied. De bestaande kerk en pastorie worden opgenomen in een aparte historische cluster en er wordt gestreefd naar behoud en herstel van het historisch geheel. De kasteeldreef wordt bewaard als lijnvormig element en buiten de bestaande kapel is geen bebouwing toegelaten. Ten zuiden van de kasteeldreef worden de zone voor openbaar nut en de agrarische gebieden herbestemd naar zone voor wonen om de inplanting van nieuwe woningen aan de rand van de kern van Heers mogelijk maken. Het westelijk deel van het woongebied krijgt een overdruk om de inrichting van een parking bij de kasteelsite mogelijk te maken. 3 CONCLUSIES VERZOEK TOT RAADPLEGING De noodzaak tot het opstellen van een MER (screening) werd nagegaan op basis van het optreden van aanzienlijke effecten, zoals dit blijkt uit de aard van het plan en de ligging van het plangebied. Op basis van een toetsing van de plan-mer-plicht overeenkomstig artikel 4.2.6 1 5 van het D.A.B.M. kan geoordeeld worden dat: De opmaak van het PRUP Herbestemming kasteel van Heers valt onder de definitie van een plan of programma; Het PRUP valt onder het toepassingsgebied van het D.A.B.M. omdat het een plan is dat een kader vormt voor de toekenning van een project; Het PRUP is niet van rechtswege plan-mer-plichtig, aangezien het plan geen kader vormt voor vergunningen van bijlage I en bijlage II-projecten en aangezien voor het plan de opmaak van een passende beoordeling niet noodzakelijk wordt geacht. Om deze reden werd een screening uitgevoerd teneinde te oordelen of het plan aanzienlijke milieueffecten kan hebben. Screening plan-mer-plicht: onderzoek aanzienlijke milieueffecten De geplande bestemmingswijzigingen hebben betrekking op het behoud van de kasteelsite en het kasteelpark en op de realisatie van nieuwe woningen en een parking ten zuiden van de kasteeldreef. Rekening houdend met de afbakening van het kasteelpark en natuurgebied ter hoogte van de vijvers en de vallei van de Beek en met de beperkte bebouwing die in het PRUP mogelijk gemaakt wordt, veroorzaakt de realisatie van het PRUP geen belangrijke fysische verandering en abiotische verstoring van het bodem- en watersysteem. Bij een mogelijke uitbreiding van het kerkhof dient wel rekening gehouden te worden met de mogelijke impact op het grondwatersysteem door vergraving. De exploitatie van het kasteel en het kasteelpark en de inrichting van de nieuwe woningen binnen het plangebied leidt niet tot potentiële risico s met potentieel schadelijke milieueffecten. Gezien de beperkte schaal van de nieuwe ontwikkelingen wordt geen significante impact op de verkeersontsluiting verwacht.
5 Rekening houdend met de beperkte uitbreiding van de activiteiten binnen het plangebied zal de lucht- en geluidskwaliteit ten gevolge van emissies van het verkeer niet significant wijzigen. Het PRUP heeft als voornaamste doelstelling om het behoud en de bescherming van het kasteel van Heers en het bijbehorende cultureel erfgoed (kasteelpark, kasteeldreef, historische cluster) verder mogelijk te maken. Het PRUP vertrekt vanuit de bepalingen van de beschermingsbesluiten van de monumenten en het dorpsgezicht. Er treden geen significante verstoringen op van beschermde of waardevolle landschappelijk of cultuurhistorische elementen. Aangezien de ecologisch waardvolle delen van het kasteelpark opgenomen zijn in parkgebied of in natuurgebied in het PRUP treedt geen aanzienlijk effect op de beschermde of waardvolle ecologisch elementen op. Globaal kan geoordeeld worden dat het plan niet resulteert in aanzienlijke milieueffecten en bijgevolg niet plan-mer-plichtig is. 4 Met het oog op raadpleging en adviesverlening over de mogelijke aanzienlijke effecten die het voorgenomen plan kan hebben, werd de nota verzoek tot raadpleging op 19/07/2010 door de provincie Limburg overgemaakt aan: Departement RWO Afdeling ruimtelijke planning Departement RWO Afdeling stedenbouwkundig beleid en onroerend erfgoedbeleid Departement RWO Afdeling woonbeleid Departement LNE Afdeling milieu-, natuur- en energiebeleid Dienst begeleiding gebiedsgerichte planprocessen Departement LNE Afdeling milieu-, natuur- en energiebeleid Dienst veiligheidsrapportering Departement LNE Afdeling land- en bodembescherming, ondergrond, natuurlijke rijkdommen Dienst land en bodembescherming Departement LNE Afdeling lucht, hinder, risicobeheer, milieu en gezondheid Agentschap Wonen Vlaanderen VMM Afdeling operationeel waterbeheer Toerisme Vlaanderen Departement landbouw en visserij Afdeling duurzame landbouwontwikkeling Limburg Vlaams agentschap zorg en gezondheid Afdeling toezicht volksgezondheid Agentschap natuur en bos Limburg Departement MOW Mobiliteit en verkeersveiligheid Limburg Agentschap ruimte en erfgoed Onroerend erfgoed Limburg Agentschap ruimte en erfgoed Ruimtelijke ordening Limburg College van Burgemeester en schepenen van Heers
6 De meeste aangeschreven instanties hebben gereageerd op dit verzoek tot raadpleging, hetzij na het versturen van een rappelbrief op 19/08/2010. Enkel van de instanties "LNE afdeling lucht, hinder, risicobeheer, milieu en gezondheid" en Agentschap ruimte en erfgoed Ruimtelijke ordening Limburg werd geen advies ontvangen. Het advies van het Agentschap Wonen Vlaanderen moet ook beschouwd worden als het advies van Departement RWO Afdeling woonbeleid (zoals telefonisch gemeld). Het advies van het Agentschap Wegen en Verkeer wordt mede beschouwd als het advies vanwege Departement MOW Mobiliteit en verkeersveiligheid Limburg (zoals blijkt uit het advies). De adviesverlenende instanties zijn van oordeel dat de mogelijke gevolgen op het milieu in de nota verzoek tot raadpleging correct zijn beschreven, dat het besluit van het gevoerde milieueffectenonderzoek correct is en dat het plan bijgevolg geen aanzienlijke milieueffecten zal creëren 1. Globaal genomen worden door de adviesverlenende instanties bijgevolg geen bezwaren geuit met betrekking tot de ontheffing van de plan-mer-plicht voor het PRUP "Herbestemming Kasteel van Heers". Aanvullend wordt door een aantal instanties in hun advies wel om een bijkomende toelichting van de nota verzoek tot raadpleging gevraagd of worden suggesties gedaan om het plan verder te optimaliseren (mogelijke milieueffecten verder te minimaliseren). In paragraaf 5 Doorwerking naar het voorgenomen plan wordt aangegeven hoe de (voor dit plan) relevante elementen zullen worden vertaald naar het voorgenomen plan. De Afdeling operationeel waterbeheer van de VMM geeft een gunstig advies, maar stelt voor om de zoneringsplannen op te nemen in de verdere bespreking Het Agentschap wegen en verkeer Limburg formuleert volgende opmerkingen: o onderbouwing van het aantal parkeerplaatsen op de nieuwe parking is noodzakelijk om duurzame verplaatsingen te stimuleren en om parkeeroverlast te voorkomen; o mogelijkheden voor assen voor het langzaam verkeer door het kasteelpark; De Afdeling duurzame landbouwontwikkeling gaat akkoord met de conclusies van de screening maar wenst wel dat de actuele landbouwgebruikstoestand en de impact van het voorliggende plan hierop, alsook de werkelijke ontbossing en bijbehorende compensatie, correct wordt beschreven. De Dienst BGP is van mening dat er geen significante milieueffecten met betrekking tot ruimtelijke ordening te verwachten zijn, maar geeft wel volgende opmerkingen: o zijn er mogelijke alternatieve locaties voor de woonontwikkeling binnen de kern van Heers; o onderbouwing van het aantal parkeerplaatsen op de nieuwe parking is noodzakelijk. ANB Limburg heeft geen fundamentele bezwaren tegen de uitwerking van het PRUP. Maar verzoekt om de screeningsnota aan te vullen met enkele opmerkingen: o het ANB stelt voor om de zone tussen de bestaande woonkern t.h.v. de Baron de Stockemlaan/Haspengouwlaan en de kasteeldreef haar karakter en vegetatiestructuur als weiland/grasland te laten behouden. Aan deze percelen kan een functie toegekend worden als bv. groene parking en laagdynamische activiteitenweide; o op historisch en ecologisch vlak dient de nodige aandacht uit te gaan naar maximaal behoud van graslanden t.h.v. de kasteelsite; 1 Steeds van toepassing voor het specifieke aspect waar deze adviesverlenende instanties betrekking op hebben.
7 o aanpassing van de perimeter van het natuurgebied is wenselijk om ook de waterloop en zuidelijke vijver te beslaan. Anders dienen stedenbouwkundige voorschriften opgemaakt worden die het beheer van de omgevende percelen regelen. Een derde mogelijkheid om de ecologische kwaliteit van de vijver te vrijwaren zou kunnen zijn dat het RUP aangeeft welke initiatieven genomen zullen worden om de watersystemen zo van elkaar te scheiden dat negatieve interactie vermeden wordt; o Binnen de stedenbouwkundige voorschriften dient voldoende aandacht uit te gaan naar de mogelijke hinder van de nieuwe activiteiten in het kasteelpark naar het VEN-gebied toe. 5 DOORWERKING NAAR HET VOORGENOMEN PLAN In deze paragraaf wordt bijkomende toelichting gegeven, als antwoord op bepaalde opmerkingen van de adviesinstanties. Ook wordt aangegeven welke elementen doorwerken in het RUP of nog verder onderzocht zullen worden in de verdere procedure. De zoneringsplannen worden weergegeven in de onderstaande figuur. Het kasteel en de kasteelhoeve zijn gelegen in het collectief te optimaliseren buitengebied. De pastorie en de kerk zijn opgenomen in het centraal gebied.
8 Figuur 1 Zoneringsplan De gewestelijke stedenbouwkundige verordening van 1 oktober 2004 inzake hemelwaterputten e.a. (GSV) is van toepassing. Dit zal in het RUP bijkomend vermeld worden. Ter hoogte van het geplande woongebied ten zuiden van de Kasteeldreef wordt een zone afgebakend waarbinnen een parking kan gerealiseerd worden. De oppervlakte van de overdruk voor parking, zoals momenteel voorgesteld, bedraagt ca. 1,4 ha. Uitgaande van een gemiddelde oppervlakte van 25 m² per parkeerplaats (inclusief manoeuvreerruimte) betekent dit een maximale capaciteit van 560 plaatsen. Gezien de voorziene bestemmingen op de kasteelsite (horeca, wonen, socio-culterele voorzieningen, gemeenschapsvoorzieningen, ) is dergelijke capaciteit echter enkel potentieel noodzakelijk bij tijdelijke, grote evenementen die slechts beperkt zullen plaatsvinden. De
9 verkeersaantrekking zal niet van die aard zijn dat pieken van meer dan 1000 pae per tijdsblok van 2 uur ontstaan. Bij de verdere uitwerking van het RUP zal een meer gedetailleerde onderbouwing van het aantal parkeerplaatsen opgenomen worden. Daarbij kan in het RUP ook opgenomen worden dat een inrichtingsstudie gevraagd wordt als informatief document bij stedenbouwkundige vergunningsaanvragen. Die inrichtingsstudie kan bijvoorbeeld inzicht geven hoe de parkeerbehoefte behorende bij de in te planten functies wordt opgevangen, hoe de inrichting van parkeerruimtes gebeurt en hoe de verkeersorganisatie en ontsluiting verloopt (ook in relatie tot de omringende gebieden) wat betreft het gemotoriseerd verkeer, parkeren, fiets- en voetgangersverbindingen, aansluitingen op openbaar vervoer. In het RUP wordt een kader gevormd voor de aanleg van langzaamverkeersassen doorheen het parkgebied. Zo kan het fietspad dat nu gelegen is aan de Vijverstraat mogelijk verlegd worden naar het kasteelpark (hogere belevingswaarde). Zoals aangegeven in het advies van de Afdeling Duurzame landbouwontwikkeling is 7,56 ha van het plangebied in actief landbouwgebruik. Het betreft permanent grasland dat in gebruik is door 1 bedrijf. De bestemmingen van deze landbouwpercelen zijn momenteel zone voor gemeenschapsvoorzieningen en openbaar nut, parkgebied en landschappelijk waardevol agrarisch gebied. De oppervlakte agrarisch gebied die planologisch herbestemd wordt in het RUP bedraagt slechts 1,2 ha. Er worden, planologisch gezien, geen significante negatieve effecten met betrekking tot de functie landbouw verwacht. De concrete impact op het ene landbouwbedrijf kan in de verdere procedure tot opmaak van het PRUP een aandachtspunt vormen, maar geeft geen aanleiding tot de opmaak van een plan-mer. De conclusie van het onderzoek tot milieueffectrapportage (geen plan-mer nodig) wordt hierdoor niet beïnvloed. Met betrekking tot de boscompensatie vormt het RUP het kader om beperkte ontbossingen uit te voeren in het kasteelpark, in functie van de (her)aanleg van het parkgebied (ontbossing i.k.v. natuurbeheer van het park, gestoeld op de cultuurhistorische verschijningsvorm en rol van het kasteelpark). Indien een vergunning tot ontbossing wordt aangevraagd, zal de regelgeving met betrekking tot boscompensatie gevolgd worden. In deze fase is nog geen informatie over de grootte, methode of locatie van een mogelijke compensatie beschikbaar. De feitelijke compensatie wordt geregeld op vergunningenniveau door het bosdecreet. Een planologische compensatie is niet aan de orde (er wordt geen bosgebied omgezet). In de verdere procedure tot opmaak van het RUP zal de ontwikkeling van het nieuwe woongebied aan de kasteeldreef afgetoetst worden aan een actualisatie van de woonprogrammatie van de gemeente Heers (evt. ruiling van gebieden binnen gesloten prognose of i.k.v. doelgroepenbeleid) en zal de bestemming van deze percelen aan de kasteeldreef verder worden onderzocht (naar aanleiding van het advies van ANB). Een invulling van deze percelen als woongebied vormt echter het worst-case scenario en wordt daarom beschouwd in de mer-screening. In de screening werd geoordeeld dat de bestemming van dit woongebied geen aanzienlijke milieueffecten teweegbrengt. Zoals eerder aangegeven bedraagt de maximale capaciteit van de parking 560 plaatsen. Een gedetailleerde onderbouwing van de capaciteit van de parking zal in een latere fase uitgewerkt worden, in functie van de mogelijke ontwikkeling van de kasteelsite. De bestaande parking in het centrum van Heers wordt gebruikt in functie van de centrumfuncties in de dorpskern (handelszaken, gemeenschapsvoorzieningen, school, ). Een gecombineerd gebruik met een mogelijke functie op de kasteelsite is daarom niet wenselijk, noch praktisch haalbaar of realistisch (door afstand). De ontwikkeling van de percelen aan de kasteeldreef als woongebied wordt in de merscreening beschouwd als worst-case scenario. In de verdere fasen van het RUP zal nog onderzocht worden of andere bestemmingen (met een beperktere milieu-impact) zoals gemend open ruimtegebied, meer wenselijk zijn. Binnen dergelijk gemengd open ruimte
10 gebied zijn dan functies zoals een groene overflow-parking of activiteitenweide mogelijk. Dit heeft geen gevolgen voor de conclusie van het onderzoek tot milieueffectrapportage. Mede gebaseerd op de historische analyse van (de transformaties van) het kasteelpark, blijven de graslanden ter hoogte van de kasteelsite hun bestemming als parkgebied behouden en zullen ze onderdeel blijven van het historische kasteelpark. De planologische bestemming wijzigt niet, waardoor er geen impact te verwachten is i.k.v. de beoordeling van de plan-mer-plicht. In de geschiedenis van het kasteelpark kunnen de vijvers beschouwd worden als een constante, omdat ze weinig transformatie ondergaan hebben. De vijvers zijn sterk verbonden met het kasteelpark. In het grafisch plan wordt de noordelijk gelegen vijver, mede gezien de huidige natuurwaarde zeer hoog is, opgenomen binnen een zone voor natuurgebied om een overgang te creëren tussen het kasteelpark en het VEN-gebied ten noordwesten van het plangebied. De zuidelijk gelegen vijver is echter sterker verbonden met het kasteel en maakt deel uit van het historische karakter van het kasteelpark. Om deze redenen blijft de zuidelijke vijver behouden met een bestemming als parkgebied. In de verdere uitwerking van het RUP zal de ecologische draagkracht een belangrijk aandachtspunt vormen in de afweging van de gewenste ontwikkeling en mogelijkheden van het kasteelpark (incl. vijver). Er zal voldoende bescherming geboden worden aan het behoud van het ecologische karakter van de vijvers (natuurlijke oevers, waterkwaliteit, gescheiden rioleringsstelsel, ). In het RUP wordt de noordelijke vijver, die aansluit bij het VEN-gebied, bestemd als natuurgebied. Op deze manier wordt een overgang gecreëerd tussen de onmiddellijke omgeving van het kasteel en het VEN-gebied ten noordwesten van het plangebied. Verder wordt de kasteelsite herbestemd om een mogelijke invulling met laagdynamische functies toe te laten, met slechts beperkte mogelijkheden voor het oprichten van bebouwing of constructies en dus met beperkte hinder naar de omgeving toe.