OPDRACHT 03-2019 KUNST EN CULTUUR PERSPECTIEF, LIJNPERSPECTIEF, KLEURPERSPECTIEF, ATMOSFERISCH PERSPECTIEF, OPTISCHE ILLUSIE, TROMPE L OEIL, GEZICHTSPUNT, HORIZON, RUIMTE, RUIMTELIJKHEID, DIEPTE, PLAT VLAK, OVERLAPPING, ENVELOPPING SPACE, 3D, VERHOUDINGEN. ACADEMIE ARENDONK ANNE KEGELS KERAMIEK 2 EN 3; VRIJDAGOCHTEND VOOR PAUZE GONNIE JACOBS; KERAMIEK 3 HARRY VAN DER BORG; KERAMIEK 2 Wij hebben binnen het kader van de opdracht in ons vakgebied Keramiek gezocht naar enkele voorbeelden die binnen het thema passen. Trefwoorden zijn plat vlak, ruimtelijk werk, 3D. Beeldend keramisch werk is driedimensionaal. Beeldend keramisch werk is de vorm, waarbij je rondom het werk kunt lopen en uiteindelijk zeer diverse invalshoeken kunt zien. Binnen een plat vlak kan dat niet. Binnen het werken met steen, (marmer, albast, speksteen) is er vaak al in de uitgangsfase sprake van een ruimtelijke vorm. Binnen beeldend keramisch werk proberen we vanuit een plat vlak (tekening, foto, schilderij) te komen tot een ruimtelijk werk. Binnen keramiek wordt letterlijk en figuurlijk opbouwend gewerkt. Klei wordt ook gebruikt voor het bouwen van huizen, kastelen. Daarin zie je vaak de ruimtelijke vorm terugkomen. Kubus, rechthoek, cylinder, driehoek. GONNIE JACOB; KERAMIEK 3 I Kunstenaar/beeldhouwer Niko de Wit. Niko de Wit: Kunstenaar/beeldhouwer, 1948 De Wit is gefascineerd door de verrassingen die zich voordoen als je vormen stapelt, omdraait vervormt of laat balanceren. Hij zegt zelf hierover: opeens kan een beeld zich - letterlijk - van een andere kant laten zien. En het wonderlijke is dat dit nog het sterkst werkt bij heel eenvoudige, elementaire vormen. Wie om zijn beelden heenloopt, ondergaat de merkwaardige sensatie vanuit elke hoek een ander beeld te zien. Drie dimensionaal perspectief: omgeving en ruimtelijkheid van het kunstwerk. Beelden die wel of niet rekening houden met de omgeving of een gesloten karakter hebben. Kwaliteit: plasticiteit en karakter en/of van het materiaal beïnvloeden. Plasticiteit is de beeldende vervormbaarheid, de mate waarin je iets/materiaal kunt (ver)vormen. Structuur is zichtbaar, voelbaar. Ook de wijze waarop het materiaal is bewerkt (ruw/glad, geschuurd); structuur van het materiaal en de bewerkingswijze bepalen ook mede de kwaliteit van het kunstwerk. Beelden van deze kunstenaar staan op een aantal plaatsen in de openbare ruimte. B.v. Beeldenpark: Een zee van staal, in Wijk aan Zee. (Zonder titel 2003. Materiaal Corten staal). Afmetingen: 600x370x650 cm. Kunstenaar verwijst met het beeld naar het gebied dat je niet kunt zien: de Zee. Het is een samen gaan van industrie en natuur. 1
De Poort, Tilburg: De situering van het kunstwerk levert, in relatie tot het poortgebouw, een visuele as op. Een zichtlijn, gekenmerkt door symmetrie. Aan de overzijde van het plein staat het psychiatrisch centrum Jan Wier (hoofdgebouw). Hier is geen sprake van symmetrie. Materiaal Cortenstaal. Afmeting: 360x425x66 cm Deze beelden kunnen dan ook een geheel vormen met de omgeving, maar ook los van deze omgeving. Zijn grote, monumentale werken zijn van alle kanten te bekijken en tegelijkertijd de omgeving. Je kunt om het werkstuk heen lopen en van alle kanten bekijken. Tekenend is dat zijn kleine beelden, juist door de eenvoud, zich uitstekend lenen om deze op grote schaal te laten uitvoeren. Maar ook op handpalm formaat hun monumentale zeggingskracht blijft behouden. De kunstenaar maakt autonome en monumentale werken waarbij stapelen, omdraaien, vervormen en balanceren belangrijk zijn. Balans wordt gezocht en gevonden door tegengestelde krachten op elkaar los te laten, grens van evenwicht wordt afgetast, spanningsveld tussen hangen en staan, verheffen en drukken. De zwaartekracht te laten zien en proberen er aan te ontkomen. Een beeld van deze kunstenaar kan van alle kanten worden bekeken. Vanuit elke hoek wordt een ander beeld gezien. De kunstenaar geeft hiervan aan dat dit het sterkst werkt bij eenvoudige beelden. Niko de Wit heeft een fascinatie met architectonische beelden ( b.v. verdedigingswerken en de Stijl: Theo v. Doesburg). Deze werken/beelden hebben vaak een doeltreffende eenvoud. Kunstenaars van de Stijl werken vaak (zoeken) naar een verbeelding van een universele en zuivere harmonie tussen tegenstellingen. Om dat te bereiken maakten zij gebruik van een universele beeldtaal met beeldende elementen zoals driehoekige, vierkantige vlakken met rechte lijnen in witte, zwarte grijze en zuivere kleuren rood, geel en blauw. Vaker kunstwerken/schilderijen draaiden waardoor een betere compositie ontstond. Veel beelden van Niko de Wit zijn vaak geconcipieerd rond een schacht, vizier, poort of trap. Een klein en zeer mooi beeld is het kunstwerk De Kop. Afmetingen 10x13,7x 10,4 cm. Materiaal Brons. 1998 Het thema embrasure: schietgat/sleuf in een borstwering, muuropening. Thematiek van het vizier. Een vizier dwingt de kijker middels vernauwing tot scherpte en gerichtheid in het kijken. Aan de andere kant biedt een vizier verruiming en verbreding, breedheid, openheid en keuze in de blikrichting. 2
GONNIE JACOB; KERAMIEK 3 II Alberto Giacometti: Beeldhouwer/schilder Kunstenaar Albereto Giacometti heeft moeite om naar model en werkelijkheid te werken. Gaat dan ook meer vanuit herinnering en de kracht van verbeelding werken. Experimenteren met vormen uit de primitieve kunst en kubisme (Laurens, Lipchitz). Dat geeft de kunstenaar geen bevrediging en hij gaat objecten maken die voor hem zo dicht mogelijk bij zijn visie op de realiteit komen. Hij gaat steeds meer het werken naar model en werkelijkheid los laten. Deze af te breken en greep te krijgen op het optische verschijnsel werkelijkheid en de verhouding van de figuur tot de omringende ruimte, van de mens tot de leegt of zelfs van het zijn tot het niets. Dat leidde tot het beeld : Tete, een kop terug gebracht naar de meest elementaire details, en zeer plat. Beeld: Kop/Tete, 1927. Materiaal: marmer. Afmetingen: 41x9x34 cm. In een twijfelend zoektocht naar verbeelding van de werkelijkheid/realiteit vindt de kunstenaar de eenzame, zoekende mens, die zich terdege bewust is van zijn bestaan, die tracht zijn leven zin te geven. De kunstenaar is beroemd geworden met zijn langgerekte, dunne figuren. Werkend met klei, vanuit een armatuur (draad dunne figuren), vanuit de voet naar boven, toevoegend en wegnemend. Vandaar het rusteloze uiterlijk om zo tot een absoluut minimalisme te komen. De verbeelding van de mens die in een spanningsveld met de ander en de omgevende ruimte. Stralen een geweldige concentratie van energie uit en lijken pijnlijk kwetsbaar. 3
HARRY VAN DER BORG; KERAMIEK 2 I Expositie : Vrijheid ; museum de Fundatie te Zwolle 19-1-19 tot en met 12-5-19 Deze expositie was samengesteld door Hans den Hartog Jager (kunstcriticus en auteur) 50 kernkunstwerken m.b.t. vrijheid; toonaangevende werken van de laatste 50 jaar in Nederland L Homme qui marche. The Forest Carel Visser: Beeldhouwer (1928-2015) Architectuur TH Delft, beeldhouwkunst Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten Den Haag Documenta Kassel Biennale Venetie Carel visser wordt gezien als een van de belangrijke constructivistische beeldhouwers van Nederland. Assemblage van materialen zoals autobanden, olievaten, leer enz. Geordende verbindingen met gevonden voorwerpen; objets trouvés Rond 1960 houdt hij zich bezig met de massieve gesloten kubus van ijzer en de slappe kubus van draad Visser baarde in de jaren vijftig met een nieuwe persoonlijke benadering veel opzien, waar het beeldhouw milieu in Nederland tot dan toe sterk beïnvloed was door o.a. Aristide Maillol en Auguste Rodin. Hij bepaalde voor een aanzienlijk deel het gezicht van de beeldhouwkunst in Nederland voor de tweede helft van de 20e eeuw. Grote verwantschap voelt hij bv. met Brancusi. De kern van het werk ligt in de verhouding van het beeld tot de grond en de ruimte. 4
Visser onderzoekt vanaf het midden van de jaren vijftig in formalistische constructieve composities alle mogelijke variaties op een thema. Vaak een abstrahering van een natuurmotief. Dubbelvorm nr 3 1968, staal. Emmeloord (4 meter hoog) Begin jaren zestig onderzoekt hij stapeling van balken, die alleen maar blijven liggen omdat ze aan elkaar gelast zijn 1964, gelast ijzer Parende vogels, 1953. Staal en beton Nr 3 uit een serie van vijf, geïnspireerd op een eerder beeld: parende vogels. Twee gespiegelde vogels boven elkaar. Verder in de jaren zestig gaat hij minder consequent te werk. Hij gaat verder met losse vormen als kubussen De kubus is een soort vader: aldus Visser. Elke verandering van de kubus is een poging om de absoluutheid, de zekerheid te relativeren. Gevouwen kubus is daarom misschien wel het ideale Visser-beeld. Eerst lijkt het een volle stevige kubus. Maar bij een tweede aanblik ontstaat twijfel. Kijk naar de kieren of naar de spanning tussen de klassieke kubusvorm en de suggestie dat de ruimte erin veel meer inhoud heeft. Naar de dunne platen, die de kubusvorm opvallend wankel maken. En de verdubbeling alsof de binnenste kubus een beschermlaag nodig heeft. Kracht, twijfel en suggestie zijn hier in balans. Je kunt er omheen lopen. Het is 3D. Het werkt heel groot in de wat kleinere ruimte waarin het staat. Je kunt er zelfs inkijken. Gevouwen kubus, 1970 Gedeeltelijk geoxideerd plaatstaal 50x50x50 cm 5
Kubus en stapeling 1967 Staal ongeveer (170x170) x2 HARRY VAN DER BORG; KERAMIEK 2 II Guido Geelen, 1962 Lerarenopleiding, Tilburg Academie voor beeldende vorming, Tilburg In 2000 ontving Guido Geelen de Dr. A.H. Heinekenprijs voor de kunst voor zijn onorthodoxe wijze waarop hij de toepassing van het traditionele materiaal klei een vernieuwende impuls heeft gegeven. Het beeld bestaat uit twee bijna manshoge kubussen. de ene gesloten en onbewerkt. De andere met oorspronkelijk dezelfde maat, horizontaal verzaagd in 8 lagen. Veel van zijn sculpturen zijn opgebouwd uit reproducties in klei van allerlei objecten: autobanden, urinoirs, computers, televisies of stofzuigers. De nog zachte voorwerpen van klei zijn in een kist geduwd en zo tot rechthoekige blokken gevormd. Van deze blokken bouwde Geelen reusachtige muren. Het geheel ziet er chaotisch en tegelijk keurig strak uit. De strakke begrenzingen van de muur contrasteren met de beweeglijkheid die ontstaat door het spel van licht en schaduw; de bizarre verzamelingen maken de beelden uitbundig en vrolijk. Guido Geelen bracht in zijn vroegere werk verwarring door bijvoorbeeld een bloempot met losse stukken klei te vullen en deze dan te bakken. de vorm van de pot werd vervangen door het volume van de inhoud en had zijn functie als bloempot geheel verloren. Geelen gebruikt bestaande alledaagse vormen. Hij maakt er een mal van of vult ze soms op met stukken klei. ook doorboort hij de kleivorm met rondboren. hij zoekt de grens op; hoever kun je gaan voordat het object in elkaar valt of niet meer herkenbaar is. Zonder Titel Gebakken klei 1989 182x230x39 Guido Geelen Expositie : Vrijheid ; museum de Fundatie te Zwolle 19-1-19 tot en met 12-5-19 Zonder titel R.K. 015 ; Fundatie Zwolle. Guido Geelen heeft een fascinatie voor de eigenschappen van klei, het materiaal, het vormen, het bakken en galzuren en in het gebruik ervan. Geelen zoekt de grenzen op van de keramiektraditie. Dit werk is een sculptuur waarin alledaagse objecten en figuren van roodgebakken klei zijn samengeperst tot een imposante muur. De meeste objecten hebben voor Geelen een betekenis. Ze verwijzen bijvoorbeeld naar de kunstgeschiedenis: het Urinoir (Duchamp). Of zijn eigen leven: het wiel van zijn vaders auto. Geelen perste de kleibeelden in kisten waarvan het formaat werd gedicteerd door de lengte van de houten platen en het formaat van zijn oven. Hij tast hiermee de grenzen van het materiaal af. 6
Zonder titel R.K. 015 Klei 1992 Collectie De Pont 180x50x300 7