Een mooie kans om begrijpend lezen weer spannend te maken!

Begrijpend Lezen met De Roode Kikker Een mooie kans om begrijpend lezen weer spannend te maken! Als schooladviseur, taal- en onderwijskundige, promovendus begrijpend lezen, krijg je vele materialen, methoden, methodieken begrijpend lezen onder ogen. Mooie, spannende handleidingen die van alles beloven. Begrijpend Lezen met de Roode Kikker geeft leerling en leerkracht de mogelijkheid om de vaardigheid begrijpend lezen aan te leren in een betekenisvolle, spannende, interessante, aantrekkelijke context. Geen lesjes maar stoere contexten, open - en onderzoeksvragen. Jos Boerema

Begrijpend Lezen met De Roode Kikker 1 Inhoud 1. Algemene informatie 1.1 Lezen met plezier 1.2 Inhoud 1.3 Mediawijsheid 1.4 ICT 2. Didactiek & Organisatie 2 2 3 3 2.1 Didactiek 2.2 Organisatie 2.3 Lesinstructie 2.4 Structuur 4 4 4 5-6 3. Differentiatie 3.1 Leeshulpen 3.2 Niveaus 3.3 Remediërend gebruik 3.4 Verbreding en verdieping 7-8 9 9 9 Meer Informatie Meer weten Colofon 10 10 Bijlage Planning Leerdoelen Voorbeeld van lesinstructie 11 12 13

2 Begrijpend Lezen met De Roode Kikker 1. Algemene Informatie 1.1 Lezen met plezier Goede lesinhoud vormt het onderwijs. Hoewel de laatste jaren de nadruk steeds meer op de kernvakken ligt, geeft juist de inhoud het onderwijs een spannende en uitdagende kleur! Het behoeft geen discussie dat goed taalonderwijs essentieel is voor de ontwikkeling van kinderen. Begrijpend lezen is daarbij een belangrijke vaardigheid in het leerproces van kinderen. Veel en veelsoortig lezen is belangrijk. Kinderen zijn vaak meer gemotiveerd om verschillende teksten te lezen, fictie én non-fictie. Daarom zorgt De Roode Kikker voor afwisseling in tekstsoorten en onderwerpen die van deze tijd zijn. Er wordt ingespeeld op de actualiteit en de belevingswereld van kinderen. Door de variatie zit er altijd wel iets bij wat een kind écht interesseert. De rijke leeromgeving van EduSuite, waarin tekst, foto, video, audio, animaties en games samen één geheel zijn, vormt een ideaal uitgangspunt om kinderen intrinsiek te motiveren en te stimuleren om aan de slag te gaan. 1.2 Inhoud * Stoeldraijer, J., Förrer, M. (2008). Effectiever en efficiënter werken aan Begrijpend Lezen. Projectbureau Kwaliteit. Utrecht. Ook veel leerkrachten vinden begrijpend lezen een vervelend vak om te geven. In de lessen uit de huidige methodes staan de leesstrategieën vaak meer centraal dan de inhoud. Achtergrondkennis en woordenschat worden niet uitgebreid en verdiept, waardoor de tekst vaak onvoldoende begrepen wordt. Begrijpend Lezen met De Roode Kikker is een kern- en tussendoeldekkende methodiek die past bij de snelheid van de maatschappij, de wereld waarin leerlingen leven en waar hun ouders in leven. Iedere week nieuwe, spannende en leuke materialen. Elke week doelen die niet alleen passen bij een les begrijpend lezen, maar ook heel goed van dienst kunnen zijn bij het lezen van de krant, een boek of een artikel op internet. Een andere aanpak kan het plezier in begrijpend lezen voor leerlingen verhogen en de resultaten verbeteren. Begrijpend Lezen met De Roode Kikker pákt het anders aan. Deze volledig kern- en tussendoel dekkende methodiek voor begrijpend lezen stelt de inhoud centraal. Zie ook achter in deze methodewijzer het overzicht van de kernen tussendoelen.

Begrijpend Lezen met De Roode Kikker 3 1.4 ICT Wekelijks komen er nieuwe lessen bij, met onderwerpen zoals: Pesten op internet, Ramp in Japan, Kinderombudsman, Street View is jarig en Grootste hamburger. Begrijpend Lezen met De Roode Kikker is een methode gebaseerd op de actualiteit. In ieder schooljaar komen alle doelen en tussendoelen één of meer keer aan bod. Het aanbod van onderwerpen bepaalt welke doelen aan de orde komen. 1.3 Mediawijsheid De lessen Begrijpend Lezen met De Roode Kikker worden aangeboden in EduSuite, een aantrekkelijke online leeromgeving voor het onderwijs. Ze maken optimaal gebruik van de voordelen die ICT met zich meebrengt. Leerlingen ervaren het gebruik van ICT-middelen ook als prettig. De hoeveelheid tijd die ze er op school mee in aanraking komen staat in geen verhouding tot wat zij van thuis uit gewend zijn. En leerkrachten worden enorm ontlast in hun werkzaamheden, immers, EduSuite kijkt het gemaakte werk automatisch na. Leerlingen leren álle media te interpreteren en begrijpen, zoals kranten, reclame, websites, forums, Twitter en online video. De onderwerpen die aan bod komen hebben geregeld een mediawijs thema, zoals pesten op internet, chatten, veiligheid van persoonlijke gegevens en games. Leerlingen hebben in EduSuite de beschikking over diverse moderne communicatiemiddelen, zoals een blog en forum. Ook kunnen de leerlingen onderling communiceren via Edutweet, een variant op Twitter. Omdat leerlingen alléén met hun klasgenoten in contact komen, is het een veilige omgeving om de eerste stappen binnen social media te zetten. Een perfecte manier om te oefenen met hun eigen online aanwezigheid.

4 Begrijpend Lezen met De Roode Kikker 2. Didactiek & Organisatie 2.1 Didactiek Begrijpend lezen is een essentiële vaardigheid in het leerproces van kinderen. De kennis die leerlingen opdoen tijdens de lessen Begrijpend lezen met De Roode Kikker kunnen ook toegepast worden buiten de leeslessen. De actuele thema s motiveren leerlingen om met de wereld om hen heen bezig te zijn. Er wordt gebruik gemaakt van het Actieve Directe Instructiemodel. Dit model maakt een verbinding tussen een gesteld doel en de lesverwerking, Het is actief doordat leerlingen een grote inbreng hebben en er ruimte is voor zorg en hulp terwijl andere leerlingen zelfstandig werken. Het Actieve Directe Instructiemodel: 2.2 Organisatie U kunt de lessen voor de hele groep tegelijk inplannen, voor een groepje of een individueel kind. Dit gaat eenvoudig via de online docentenomgeving in EduSuite. Hier kunt u naar lesmateriaal zoeken, lesmateriaal inplannen en, waar nodig, aanpassen in niveau. Nadat u het thema klassikaal heeft geïntroduceerd, gaan de leerlingen met de computer aan de slag om de lesstof te verwerken. Dit kan individueel omdat iedere leerling een eigen toegangscode heeft. U kunt er ook voor kiezen om leerlingen in tweetallen te laten werken aan een opdracht. Omdat EduSuite volledig online is, kunt u de lessen ook als huiswerk inzetten. Aan het einde van de week evalueert u samen de lessen. De resultaten van leerlingen worden voor u bijgehouden in EduSuite. U ziet in de docentenomgeving in één oogopslag hoe de leerlingen een les gemaakt hebben. Dus geen bergen nakijkwerk meer, maar direct inzicht in het leerproces. Dat bespaart u veel tijd, en stelt u in de gelegenheid om extra aandacht aan uw leerlingen te schenken. 2.3 Lesinstructie Bij iedere leestaak zit een heldere en compacte lesinstructie, zodat u goed voorbereid aan de slag kunt. In de lesinstructie worden de doelen van de les duidelijk beschreven. Verder leest u hoe u de les het beste kunt starten, hoe u de kinderen instructies kunt geven door hardop denkend voor te doen, hoe u ze stap voor stap kunt begeleiden en hoe de les uiteindelijk wordt afgesloten. Ook vindt u in de lesinstructie de nodige bronnen en verwijzingen die aansluiten bij het onderwerp. Kijk ook achter in deze methodewijzer voor een voorbeeld van een lesinstructie. De lessen hebben wekelijks dezelfde opbouw: introductie en instructie, verwerking van de lesstof en de evaluatie.

Begrijpend Lezen met De Roode Kikker 5 2.4 Structuur Wekelijks verschijnt er op vrijdag een nieuwe leestaak begrijpend lezen in EduSuite. De opzet van deze taak is helder en herkenbaar. De taak bestaat uit de volgende onderdelen: Les 1: Leestekst In les 1 staat de leestekst centraal. De les heeft een vaste opbouw: Les 2: Woordenschat Om een tekst te lezen met begrip moet een kind kunnen beschikken over voldoende woordenschat: er is een direct verband tussen de omvang van de woordenschat van een kind en de score op toetsen voor begrijpend lezen. Kinderen met een goede, gevarieerde woordenschat begrijpen de tekst beter en kunnen de inhoud beter plaatsen. In les 2 wordt een aantal woorden uit de leestekst, waarvan de betekenis niet uit de context naar voren komt, uitgelegd. De woorden worden in een context gezet en voorzien van een heldere afbeelding of animatie. Daarna oefenen de kinderen met deze woorden. Zo komen ze tijdens een schooljaar in aanraking met meer dan 200 nieuwe woorden, begrippen en spreekwoorden. Les 3: Extra les In deze extra les komt wekelijks een andere mediavorm aan bod. Hierin wordt dieper ingegaan op een onderdeel van het thema. Kinderen worden in deze les uitgedaagd om hun opgedane kennis op het gebied van begrijpend lezen toe te passen, maar zijn ook bezig met begrijpend kijken en begrijpend luisteren. Zo komen bijvoorbeeld in aanraking met infographics, videoclips, radiofragmenten en websites waar ze interessante kennis op kunnen doen. Luistervaardigheden als Samenvatten en Voorspellen worden hier geoefend.

6 Begrijpend Lezen met De Roode Kikker Doe-opdrachten: In de doe-opdrachten kunnen de kinderen de kennis die ze over het thema hebben opgedaan nog verder praktisch toepassen. De doe-opdrachten sluiten helemaal aan bij de mediawijze insteek van EduSuite. Kinderen kunnen met moderne communicatiemiddelen met elkaar discussiëren over het thema. Zo kunnen ze reageren in het forum, korte berichten versturen via EduTweet (het interne Twittersysteem) en een eigen blog bijhouden. Door deze betekenisvolle verwerkingsopdrachten, waarbij schrijven en met elkaar communiceren centraal staan, wordt het tekstbegrip verdiept. In de opdrachten komen verschillende schrijfactiviteiten aan bod. Enkele voorbeelden: Elkaar iets vertellen over een ervaring, of een gebeurtenis waar je getuige van was; een probleem beschrijven en oplossingen geven; een mening over iets geven of een gedichtje schrijven. Games: Er zijn verschillende leuke spellen om het thema mee af te sluiten, zoals Teken het maar en de quiz Ik tegen de klas. Kinderen spelen hierin met of tegen elkaar, terwijl ze ongemerkt nogmaals met de lesstof bezig zijn. Gegarandeerd dat ze daar enthousiast van worden!

Begrijpend Lezen met De Roode Kikker 7 3. Differentiatie 3.1 Strategieën Goede begrijpend lezers zijn actief bezig met een tekst. Ze proberen de tekst echt te begrijpen. De Roode Kikker leert de kinderen daarom leesstrategieën gebruiken en zorgt ervoor dat ze een routine voor de kinderen worden. Uitgangspunt zijn de drie soorten strategieën geformuleerd door Förrer en Van de Mortel: sturings-, lees- en herstelstrategieën.** ** Förrer, M., Van de Mortel, K. Lezen... denken... begrijpen! Handboek begrijpend lezen in het basisonderwijs. CPS, Amersfoort, 2010 Leeshulpen Bij deze strategieën heeft De Roode Kikker 23 Leeshulpen ontwikkeld. Door middel van duidelijke animaties legt De Roode Kikker uit hoe de strategie gebruikt kan worden bij het lezen. Daarnaast zijn er Leeshulpen ontwikkeld voor opzoeken en ook voor het lezen van verhaalteksten. De Leeshulpen sluiten waar mogelijk aan bij de Tussendoelen gevorderde geletterdheid van het Expertisecentrum Nederlands. In onderstaand schema worden deze strategieën weergegeven:

8 Begrijpend Lezen met De Roode Kikker Leesdoel, Tekst bekijken, Tekstsoorten en Wat weet je al? zijn voorbeelden van Leeshulpen bij de sturingstrategieën. Verwijswoorden, Moeilijke woorden en Een plaatje in je hoofd maken helpen kinderen samen met een aantal andere Leeshulpen om leesstrategieën te leren gebruiken. De Leeshulp Nog eens lezen leert ze herstelstrategieën toepassen. Voor opzoeken heb je onder andere de Leeshulpen Woordenboek en Register. Voor verhalen Hoofdpersoon, Echt of fantasie? en Plaats en tijd. Iedere week staat een andere Leeshulp centraal. Die wordt geïntroduceerd door De Roode Kikker in een duidelijke animatie. De kinderen kunnen de tekst van de Leeshulp ook zelf doorlezen als ze dat willen. De Leeshulp kan op ieder moment van de tekst opnieuw bekeken worden. Een Leeshulp die aan bod is geweest, wordt in de opvolgende week nogmaals benoemd en geoefend. Daarnaast komt de hulp daarna nog regelmatig terug. Dit zorgt voor een doorgaande lijn.

Begrijpend Lezen met De Roode Kikker 9 3.2 Niveaus De lessen begrijpend lezen worden wekelijks op drie niveaus ontwikkeld. Hierdoor is het eenvoudig om voor ieder kind een passend lesaanbod samen te stellen. De niveaus zijn als volgt ingedeeld: 3.3 Remediërend gebruik Begrijpend Lezen met De Roode Kikker leent zich perfect voor remediërend gebruik. Leerlingen die moeite hebben met het gemiddelde leesniveau in de klas zullen door het motiverende materiaal geprikkeld worden om tot verbetering van hun leesvaardigheid te komen. Naast de wekelijkse les kunt u voorgaande lessen op het gewenste niveau inplannen. Doordat er iedere week materiaal bijkomt, heeft u steeds meer onderwerpen om uit te kiezen. Omdat EduSuite volledig online is, kunnen leerlingen ook thuis met het materiaal aan de slag. 3.4 Verbreding en verdieping De lesinhoud sluit prima aan bij de gemiddelde AVI-niveaus die in de leerjaren gelden, maar het gaat er vooral om dat kinderen plezier beleven aan het lezen. De niveaus kunnen daarom gevarieerd aan kinderen worden aangeboden, immers doel en onderwerp zijn voor alle kinderen gelijk. De niveaus kunnen dan op de volgende manier ingezet worden: Wanneer een leerling beschikt over voldoende leesvaardigheid, kunt u Begrijpend Lezen met De Roode Kikker ook als verbreding of verdieping inzetten. U kunt het niveau van de les hoger instellen voor deze leerlingen. Zo worden zij bij hetzelfde onderwerp uitgedaagd om dieper op de lesstof in te gaan. Ook kunt u eerdere lessen inplannen, zodat deze leerlingen naast de reguliere lessen ook aan de slag kunnen met andere onderwerpen die ze aanspreken. Met de losse applicaties, zoals het blog, kunt u leerlingen ook zelfstandig aan het werk zetten. Het verschil in de niveaus zit in de tekstmoeilijkheid, de vraagstellingen en de omvang van de lessen. De Leeshulpen zijn op twee niveaus ontwikkeld: A en B/C. De Leeshulpen op B/C niveau gaan dieper in op de strategie die behandeld wordt en geven kinderen nog meer inzicht in de mogelijkheden ervan.

10 Begrijpend Lezen met De Roode Kikker Meer informatie Meer weten? Wilt u weten hoe Begrijpend Lezen met De Roode Kikker er uitziet? Of ervaren hoe uw leerlingen reageren op het lesmateriaal? Vraag dan een proeflicentie aan. Dat gaat eenvoudig via www.deroodekikker.nl. U ontvangt dan een maand lang onbeperkt toegang tot EduSuite en het lesmateriaal. Colofon Deze methode is tot stand gekomen door de medewerking van: Dianne Manders, Pieter de Graaf, Anita Middel, Jos Boerema en Douwe Beckmann. Wilt u meer weten over het lesmateriaal, de didactiek of de lesorganisatie? Neem dan contact met op via begrijpendlezen@deroodekikker.nl of via de website. Liever een afspraak bij u op school voor een presentatie en demonstratie? Ook dat kan. Neem contact op via 040-368 35 25 of via de website. U krijgt dan snel een indruk van het lesmateriaal en u kunt direct uw vragen stellen.

Begrijpend Lezen met De Roode Kikker 11 Bijlage Planning Hieronder de planning van de leeshulpen. Er wordt gewerkt in 5 blokken. In ieder blok komt telkens een aantal leeshulpen aan bod. Het merendeel komt in een volgend blok nogmaals expliciet aan de orde.

12 Begrijpend Lezen met De Roode Kikker Leerdoelen Begrijpend Lezen met De Roode Kikker dekt de kerndoelen en tussendoelen van het Ministerie van Onderwijs, Stichting Leerplanontwikkeling (SLO) en het Expertisecentrum Nederlands. Kerndoel 4: De leerlingen leren informatie te achterhalen in informatieve en instructieve teksten, waaronder schema s, tabellen en digitale bronnen. Kerndoel 7: De leerlingen leren informatie en meningen te vergelijken en te beoordelen in verschillende teksten. Kerndoel 9: De leerlingen krijgen plezier in het lezen en schrijven van voor hen bestemde verhalen, gedichten en informatieve teksten. Ze lossen het probleem van een moeilijke zin (of zinnen) op. Ze voorspellen de volgende informatie in een tekst Ze leiden informatie af uit een tekst Ze onderscheiden verschillende soorten teksten zoals verhalende, informatieve, directieve, beschouwende en argumentatieve teksten Ze herkennen de structuur van verhalende teksten Tussendoelen Groep 6-8 De leerlingen lezen minder eenvoudige teksten met begrip en voeren daarbij de volgende leesstrategieën uit. Kerndoel 10: De leerlingen leren bij de doelen onder mondeling taalonderwijs en schriftelijk taalonderwijs strategieën te herkennen, te verwoorden, te gebruiken en te beoordelen. Kerndoel 12: De leerlingen verwerven een adequate woordenschat en strategieën voor het begrijpen van voor hen onbekende woorden. Onder woordenschat vallen ook begrippen die het leerlingen mogelijk maken over taal te denken en te spreken. Tussendoelen Groep 4-5: De leerlingen lezen eenvoudige teksten met begrip en voeren daarbij de volgende leesstrategieën uit. Ze bepalen het thema van een tekst en activeren hun eigen kennis over het thema Ze koppelen verwijswoorden aan antecedenten ( ze verwijst bijvoorbeeld naar de mensen ) Ze zoeken, selecteren en verwerken op een doelbewuste en efficiënte manier informatie uit verschillende bronnen Ze leiden betekenisrelaties tussen zinnen en alinea s af en herkennen inconsistenties Ze stellen zelf vragen tussen het lezen Ze bepalen de hoofdgedachte van een tekst en maken een samenvatting Ze herkennen de structuur van verschillende soorten teksten Ze plannen, sturen, bewaken en controleren hun eigen leesgedrag Ze beoordelen teksten op hun waarde.

Begrijpend Lezen met De Roode Kikker 13 Voorbeeld van een lesinstructie

De Roode Kikker Fellenoord 340 5611 ZH Eindhoven www.deroodekikker.nl begrijpendlezen@deroodekikker.nl T 040-368 35 25 De Roode Kikker