Plan van aanpak: Bezuinigingsopdracht 3.5 Afschaffen subsidie regionale muziekschool; kinderen tot 12 jaar in aanraking laten komen met muziek en cultuur April 2012 Afdeling RMO - Advies Anne Möhlmann
Inhoudsopgave Uitgangssituatie en opdracht... 3 Aanleiding... 3 Bezuinigingsopdracht... 3 Doelstelling... 3 Kaders... 3 Wettelijke kaders...3 Inhoudelijke kaders...3 Financiële kaders...4 Juridische kaders...4 Inventarisatie gegevens... 4 Cijfers muziekonderwijs...4 Cultuureducatie in het onderwijs...5 Voorstel werkwijze... 6 Uitgangspunten... 6 Onderdeel 1: binnenschoolse kennismaking met muziek en cultuur...6 Onderdeel 2: buitenschoolse kennismaking met muziek en cultuur...6 Overleg met betrokken partijen... 8 Basisonderwijs...8 Kunstbalie...9 Marktplaats cultuureducatie en muziekleraren...9 Muziekverenigingen...10 CvK Amadeus...10 Opstellen definitief voorstel... 11 Implementatie... 11 Capaciteitsplanning...11 Planning...11 Communicatie...11 Conclusie... 12 Uitgangspunten... 12 Uitgangspunt 1. Doelgroep...12 Uitgangspunt 2. Betrokken partijen...12 Uitgangspunt 3. Uitwerking binnen- en buitenschoolse kennismaking...12 Alternatieven... 12 1. Nadruk op buitenschools aanbod...12 2. Nadruk op binnenschoolse cultuureducatie...13 3. Focus op rol van de muziekverenigingen...13 Bijlage: schematische weergaven... 14 2
Uitgangssituatie en opdracht Aanleiding Cultuur en muziek zijn belangrijk. Dit laat de gemeente Moerdijk blijken door subsidies aan verenigingen die zich bezig houden met cultuurbeoefening. Daarnaast wordt jaarlijks een subsidie van 300.000 aan het Centrum voor de Kunsten (CvK) Amadeus gegeven. Deze subsidie zorgt ervoor dat Amadeus inwoners van Moerdijk tot 18 jaar tegen een gereduceerd tarief muzieklessen kan aanbieden. Daarmee vervult Amadeus de rol van regionale muziekschool. Amadeus houdt zich, naast muziek, ook met dans en musical en beeldende kunst bezig. In het kader van een bezuinigingstraject is het collegevoorstel Gewikt en gewogen, een sluitend meerjarenperspectief 2012-2015 tot stand gekomen. Eén van de bezuinigingsvoorstellen van het college dat hierin is gedaan, is het afschaffen van de subsidie aan de regionale muziekschool. Bij de begrotingsbehandeling in november 2011 heeft de raad dit voorstel aangenomen. De raad heeft daarmee het college de opdracht gegeven om te komen tot structurele bezuinigingen op muziekonderwijs. In dit plan van aanpak worden de uitgangspunten en de planning beschreven om deze opdracht uit te voeren. Bezuinigingsopdracht Bij de begrotingsbehandeling in november 2011 heeft de raad besloten om de subsidie aan de regionale muziekschool per 2014 af te schaffen. De subsidie voor muziekonderwijs aan CvK Amadeus wordt stopgezet. Deze sluit niet aan bij het profijtbeginsel en slechts een beperkte groep inwoners doet er zijn voordeel mee. De bezuinigingsopdracht houdt verder in dat er een plan van aanpak opgesteld wordt om invulling te geven aan nieuw beleid om kinderen tot 12 jaar in aanraking te laten komen met muziek en cultuur. Voor deze doelstelling is een bedrag van 100.000,- per jaar beschikbaar gesteld. Doelstelling Het doel van de subsidie aan CvK Amadeus is kinderen en jongeren te stimuleren een culturele vrijetijdsbesteding te ontwikkelen. Dit blijft onverminderd van belang, maar het college en de raad vinden de manier waarop we dit tot nu toe bewerkstelligden een hele dure. Met een aangescherpte doelstelling en een kleiner bedrag kunnen ook goede resultaten worden behaald. De aangescherpte doelstelling richt zich op kinderen tot 12 jaar. Jaarlijks is er vanaf 2014 100.000 beschikbaar om hen in contact te laten komen met cultuur en muziek. De doelstelling van de bezuinigingsopdracht valt uiteen in drie onderdelen: 1. Het beperken van de uitgaven voor de regionale muziekschool, door de subsidie van 300.000 voor deze faciliteit per 2014 stop te zetten; 2. Van dit bedrag wel jaarlijks 100.000 blijven reserveren als budget waarmee we kinderen tot 12 jaar in aanraking laten komen met cultuur en muziek; 3. Onderzoek plegen naar de beste manier waarop dit bedrag ingezet kan worden. Kaders Wettelijke kaders Voor muziekonderwijs in enge zin en cultuureducatie in brede zin is geen wettelijke grondslag. De meeste gemeenten subsidiëren een muziekschool of Centrum voor de Kunsten zonder dat dit wettelijk verplicht is. Mede vanwege de bezuinigingen die bijna overal noodzakelijk zijn, zoeken gemeenten naar nieuwe vormen om invulling te geven aan dit beleid. Inhoudelijke kaders - Raadsagenda periode 2010-2014; - Collegeagenda periode 2010-2014; - Een sluitend meerjarenperspectief 2012-2015 Gewikt en gewogen 3
- Beleidsplan Kunst en cultuur 2008-2012 Eén cultuur, elf gezichten - Beleidsplan Maatschappij 2008-2011 Meedoen Financiële kaders In het door het college vastgestelde bezuinigingsvoorstel Gewikt en gewogen is een bezuiniging op muziekonderwijs opgenomen van 300.000,- per 2014, waarbij in datzelfde jaar 100.000,- ter beschikking wordt gesteld aan de omschreven doelstelling. Juridische kaders CvK Amadeus dient tijdig op de hoogte te worden gesteld van de beoogde bezuiniging. Op 23 december 2011 heeft het college een beschikking verzonden waarin het afschaffen van de subsidie per 1 januari 2014 is aangekondigd. Amadeus heeft inmiddels bezwaar gemaakt tegen dit besluit (d.d. 2-2-2012). Op 24 mei zal de bezwarencommissie een advies uitbrengen aan het college rondom dit bezwaar. Inventarisatie gegevens Cijfers muziekonderwijs De gemeente Moerdijk subsidieert sinds 2002 muziekles aan kinderen tot 18 jaar door middel van een jaarlijkse bijdrage aan de muziekschool. Daarnaast worden vijftien muziekverenigingen en orkesten gesubsidieerd, die allemaal meer of minder jeugdleden hebben. Een deel van de jeugdleden van deze muziekverenigingen volgen muziekles via de muziekschool. Om aan de opdracht invulling te geven is het belangrijk om inzicht te hebben in de doelgroep. Een aantal cijfers zijn door middel van subsidieverlening bekend: - 234 jongeren (tot 23 jaar) spelen muziek bij een harmonie, fanfare of orkest; - 66 kinderen (tot 18 jaar) zijn lid van een harmonie/fanfare, én volgen les via Amadeus; - 200 kinderen (tot 18 jaar) zijn geen lid van een vereniging, en volgen les op de muziekschool; - geschat wordt dat er ongeveer 300 kinderen (tot 12 jaar) particulier muziekles volgen. 1 Er zijn dus ongeveer 266 kinderen tot 18 jaar die getroffen worden door de bezuinigingsmaatregel, omdat de lessen die zij nu volgen niet meer gesubsidieerd worden. Daarnaast zijn er naar schatting 300 kinderen die geen gebruik maken van gesubsidieerde mogelijkheden maar particulier muziekles volgen. Muziekverenigingen worden niet gekort in de subsidie, aangezien het om vrijwilligersorganisaties gaat. Volgens de door de verenigingen ingediende stukken bij de subsidieaanvraag gaat het om de volgende aantallen. In volgorde van kern per vereniging het aantal jeugdleden tot 23 jaar, cijfers uit 2010 (subsidieaanvraag voor 2011): Fijnaart: Harmonie Oranjevaan (21), Vereniging Jeugd en Kunst (20) Muziekvereniging de Unie (20); Heijningen: Drumfanfare Showband Heijningen (15); Klundert: Muziekvereniging Determinato (49), Slagwerkgroep Avant-Garde (23), Oranje Garde Klundert (12); Langeweg: R.K. Fanfare Muziek Veredelt (5); Moerdijk: Muziekvereniging Hollands Diepklanken (41); Standdaarbuiten: Stichting R.K. Harmonie Oefening (22); Willemstad: Muziekvereniging Oefening Baart Kunst (25); Zevenbergen: Muziekvereniging Zevenbergen (22), Het Ruimte Orkest (1); Zevenbergschen Hoek: R.K. Fanfare Oefening Kweekt Kennis (23); Overig: Regio Orkest West-Brabant (1). Totaal: 234 De raad heeft een belangrijk uitgangspunt voor nieuw beleid reeds vastgesteld: een leeftijdsbeperking tot 12 jaar. Als we uitgaan van de landelijke monitor amateurkunst dan doet 17% van de kinderen van 6 tot 11 jaar aan actieve muziekbeoefening. In Moerdijk vertaalt dit zich naar 544 kinderen. Deze 1 Volgens de landelijke monitor Amateurkunst is 17% van de kinderen in de leeftijd 6-11 jaar actief met muziekbeoefening bezig. Er zijn in Moerdijk ongeveer 3.200 kinderen in die leeftijdscategorie; 17% is 544. 4
kinderen zitten bij verenigingen, maar ook bij de muziekschool of volgen lessen bij een particuliere docent. Dit moet worden gezien al de doelgroep voor nieuw beleid, voor zover het gaat om muzieklessen (buiten schooltijd). Cultuureducatie in het onderwijs Uit het besluit van de raad wordt duidelijk dat niet alleen muziekles, maar cultuureducatie in brede zin de prioriteit heeft. Ook de rijksoverheid ziet het belang ervan in dat kinderen in aanraking komen met muziek en cultuur. Staatssecretaris Zijlstra heeft in zijn cultuurplan aangekondigd dat op de budgetten die de scholen hiervoor ontvangen niet bezuinigd wordt tot en met 2016. De scholen hebben een budget ter beschikking van 10,90 per leerling. De kwaliteit zal vanaf volgend schooljaar (2012-2013) via de zogenaamde prestatiebox worden gemonitord. Op termijn zal de onderwijsinspectie hierop controleren. De school is verantwoordelijk voor de invulling en uitvoering van cultuureducatie voor alle leerlingen. Zij geven daar per school een eigen invulling aan. Vaak doet de schooldirectie dit door het op projectmatige wijze inkopen van kennismakingslessen. Het merendeel van de kennismakingslessen worden door scholen ingekocht bij CvK Amadeus. Het gaat om kennismaking met muziek (Muziek met een Staartje, 10 scholen), kennismaking met diverse kunstdisciplines (Kunstmenu, 17 scholen) en kennismaking met dans (Dans je ding, 2 scholen). Deze lessen worden door de gemeente indirect gesubsidieerd, doordat Amadeus in stand werd gehouden door middel van jaarlijkse subsidie (overhead kosten die niet naar de scholen wordt doorberekend). Om een goede invulling van cultuureducatie te garanderen is door de gemeente Moerdijk en provincie Noord-Brabant gezamenlijk een coördinator cultuureducatie aangesteld vanuit de combinatiefuncties regeling. 2 Deze coördinator is werkzaam voor de Marktplaats Cultuureducatie Halderberge-Moerdijk en valt juridisch gezien onder CvK Amadeus. Het doel van de marktplaats is om scholen te helpen bij een goede invulling van kennismaking met muziek en cultuur, waarbij zowel het onderwijs als de culturele instellingen ondersteund worden. De marktplaats bevordert bijvoorbeeld het maken van een beleidsplan cultuureducatie per school. Het uiteindelijke doel is dat scholen een structureel plan maken met doorgaande leerlijnen, in plaats van allen het inkopen van korte projecten. De culturele activiteiten van scholen hebben een belangrijke functie in het kader van brede schoolontwikkeling. De marktplaats is deels (50%) bekostigd uit de Impuls brede scholen, sport en cultuur (middelen vanuit het Ministerie van OCW) en deels (50%) vanuit de Provincie Noord-Brabant (via de Kunstbalie). Kortom, zowel vanuit het Ministerie van OCW als vanuit de provincie wordt cultuureducatie op scholen bevorderd. Daarbij is met name de kwaliteit van het culturele lesprogramma een speerpunt. 2 Officieel de Impuls Brede scholen, Sport en Cultuur. 5
Voorstel werkwijze Uitgangspunten Er zijn verschillende mogelijke scenario s te bedenken om invulling te geven aan de opdracht van de raad. Reeds vastgesteld is dat de doelgroep zich beperkt tot kinderen tot 12 jaar. In dit voorstel wordt er in strikte zin afgeweken van de opdracht. De raad heeft besloten tot een leeftijdsbeperking tot 12 jaar, wat een deel van de basisschoolleerlingen zou uitsluiten. Ook is er geen minimumleeftijd vastgesteld, wat impliceert dat ook baby s en peuters bij cultuureducatie moeten worden meegenomen. Dit is mogelijk, maar uit praktische én inhoudelijke overwegingen is er in de verdere tekst van dit plan van aanpak aangesloten bij de basisschoolleeftijd en wordt de leeftijd gehanteerd van 4 tot en met 12 jaar. Het gevolg van het besluit van de raad levert concreet de volgende doelstelling op: Alle kinderen (4.029) in de gemeente Moerdijk van 4 t/m 12 jaar maken kennis met muziek en cultuur. Daarnaast heeft de bezuiniging betrekking op muzieklessen, waarvan bekend is dat: ongeveer 500 die muziekles volgen, waarvan plus minus 250 die nu gesubsidieerd les volgen (de subsidie hierop vervalt). De opdracht heeft daarmee gevolgen voor 1.) binnenschoolse muziekkennismaking en 2.) naschoolse muzieklessen. Om tot uitvoering van de opdracht te komen moet er een keuze gemaakt worden voor één van beide, dan wel beide doelstellingen. In dit plan van aanpak wordt voorgesteld om nieuw beleid te ontwikkelen op twee sporen: 1. het (samen met het basisonderwijs) stimuleren van binnenschoolse cultuur- en muziekkennismaking; 2. het stimuleren van naschoolse muziek- en kunstlessen door ouders tegemoet te komen in de kosten van de lessen door een individuele subsidie te realiseren. Onderdeel 1: binnenschoolse kennismaking met muziek en cultuur De (basis)scholen in de gemeente Moerdijk hebben in principe een eigen cultureel programma, uit de eerste inventarisatie van de coördinator cultuur (combinatiefunctionaris) blijkt dat sommige scholen hier veel meer aandacht aan besteden dan andere. De gemeente kan ervoor kiezen om hierop extra in te zetten. Het is wel zaak om aan te sluiten bij het bestaande cultuurbeleid van de school. In overleg met de schoolbesturen en -directies zal moeten worden bepaald hoe de bestaande structuur het beste versterkt kan worden. Drie onderdelen of aandachtspunten zijn daarbij van belang: cultuurbeleid binnen de school, activiteitenbudget en de doorlopende leerlijn cq. doorstroom naar buitenschoolse lessen. Ook het ministerie van OCW is bezig met het verder ontwikkelen van cultuureducatie op school. De Kunstbalie (Provincie Noord Brabant) sluit zich hierbij aan en is bezig met het ontwikkelen van een pilot de Cultuur Loper. Het ministerie richt zich op de volgende doelstellingen: verhoging van de kwaliteit, introduceren van een doorgaande leerlijn, duurzame samenwerking tussen onderwijs en het culturele veld en de aansluiting bij onderwijskundige uitgangspunten. Aandachtspunten bij de uitwerking van dit onderdeel: - betrokkenheid vooraf van basisonderwijs als sleutelpartner; - secundair de rol van het culturele veld; - aandacht voor beleid van de scholen, (activiteiten)budget en doorstroom naar buiten- en naschools aanbod; - mogelijke doorgroei van de Marktplaats cultuureducatie naar introductie van de Cultuur Loper; - mogelijkheid van cofinanciering door de provincie Noord-Brabant. Onderdeel 2: buitenschoolse kennismaking met muziek en cultuur Naast de plek van cultuureducatie binnen de school draagt ook het vervolg daarop, en de aansluiting met buitenschoolse kennismaking bij aan de doelstelling. 6
A. Subsidie individuele muzieklessen In aansluiting op projectmatige kennismaking die vanuit onderdeel 1 wordt ingevuld, kan worden gestimuleerd dat kinderen buiten schooltijd muziekles en/of andere culturele activiteiten (blijven) volgen. Uiteindelijk is de buitenschoolse ontwikkeling van kinderen de verantwoordelijkheid van de ouders. Maar het stimuleren van het buitenschoolse aanbod versterkt het beleid aanzienlijk. Hiervoor ligt een financiële bijdrage per kind voor de hand. Er zijn verschillende gemeenten die hiermee werken, zoals in Brabant de gemeente Werkendam ( 100,- per kind per jaar) en de gemeente Aalburg (50% van de leskosten tot maximaal 300,-). In deze gemeenten worden kinderen die lid zijn van een muziekvereniging uitgezonderd van de regeling, aangezien muziekverenigingen al subsidie ontvangen van de gemeente. Dit kan de kosten van een dergelijke regeling ook aanzienlijk beperken. Er moeten diverse voorwaarden worden gesteld om ervoor te zorgen dat de middelen op de juiste plek terecht komen. Ten eerste zal in de subsidieregeling een begripsomschrijving moeten worden opgenomen van muziekschool en muziekdocent. Het zal moeten gaan om bevoegde docenten, die zelfstandig gediplomeerd zijn en/of in dienst bij een gediplomeerde/gecertificeerde instelling. Ten tweede moet rekening worden gehouden met het beschikbare budget. Er zal daarom een duidelijk subsidieplafond moeten worden ingesteld. Ten derde is een inventarisatie nodig van onderwijsmogelijkheden binnen Moerdijk. Niet alle muzieklessen kunnen binnen de gemeentegrenzen gevolgd worden en er zal moeten worden overwogen om ook lessen die buiten Moerdijk plaatsvinden te subsidiëren. Een belangrijk aandachtspunt bij de uitvoering van een dergelijke subsidieregeling is de tijd die het kost om deze uit te voeren. Ervaringscijfers leren dat er tenminste 100 uur capaciteit per jaar benodigd is, die niet binnen de reguliere capaciteit past. Geschatte kosten: 50.000,- per jaar, exclusief benodigde capaciteit om de regeling uit te voeren. Hierbij is uitgegaan van 250 kinderen die gebruik maken van de regeling en een gemiddelde bijdrage van 200,- per kind (maximaal 50% van de leskosten). Een beperking van deze mogelijkheid A is dat het zich beperkt tot enkel muziekles en er geen buitenschoolse stimulans is voor het volgen van andere culturele activiteiten zoals dans of beeldende kunst. B. Jeugdcultuurfonds Een alternatief is een Jeugdcultuurfonds. Aangezien muziek en cultuur in termen van eigen bijdragen laagdrempelig moet blijven, wordt voor gezinnen met de laagste inkomens een jaarlijkse bijdrage beschikbaar gesteld. Deze werkwijze is vergelijkbaar met het Jeugdsportfonds Moerdijk. Het doel van het Jeugdcultuurfonds is om kinderen waarvan de financiële situatie thuis het niet toe laat om muziek- of dansles of een andere vorm van kunstzinnige vorming te volgen, te ondersteunen. Er kan worden aangesloten bij het landelijke Jeugdcultuurfonds of een lokale Moerdijkse minimaregeling worden opgezet. In het tweede geval is net als onder A sprake van benodigde capaciteit om de regeling uit te voeren. Uitgaande van aansluiting bij het landelijke Jeugdcultuurfonds is de werkwijze als volgt. Het Jeugdcultuurfonds vergoedt zowel de leskosten als de kosten die gemaakt moeten worden voor de aanschaf van materialen en kleding of instrumentenhuur. De maximale bijdrage uit het fonds is 450 per kalenderjaar. Er kan meerdere jaren achter elkaar een aanvraag worden ingediend voor hetzelfde kind. Een vereiste is dan wel dat het kind in het voorgaande jaar niet verzuimd heeft deel te nemen aan de activiteit. Meerdere kinderen uit één gezin kunnen gebruik maken van de regeling. Het geld komt niet in handen van het kind of de ouders/verzorgers maar wordt, na overleg van de factuur, rechtstreeks overgemaakt naar de betreffende docent, culturele instelling, vereniging of winkel. Het Jeugdcultuurfonds verstrekt financiële bijdragen aan professionele docenten en instellingen voor actieve kunstbeoefening, maar ook aan amateurkunstverenigingen. 7
Een beroep op het Jeugdcultuurfonds kan uitsluitend worden gedaan door een intermediair. Deze intermediair is een persoon die professioneel betrokken is bij de opvoeding, begeleiding of scholing van het kind. U kunt hierbij denken aan iemand die werkt bij de jeugdzorg, gezondheidszorg, onderwijs, maatschappelijk werk, schuldhulpverlening, armoedebestrijding of vluchtelingenwerk. In Moerdijk zou de regeling bijvoorbeeld kunnen worden georganiseerd via het Centrum voor Jeugd en Gezin. De intermediair toetst of een kind in aanmerking komt, doet een aanvraag voor het kind en volgt of het kind ook daadwerkelijk deelneemt. De eis is dat het gezinsinkomen maximaal 110% van het wettelijk sociaal minimum bedraagt. Het kan voorkomen dat het gezinsinkomen weliswaar boven de norm ligt maar er toch financiële problemen zijn. In dat geval komt het kind ook in aanmerking voor een financiële bijdrage uit het Jeugdcultuurfonds. Het Jeugdcultuurfonds doet, net als het Jeugdsportfonds, slechts een lichte toets. Er hoeven niet allerlei papieren worden overlegd waaruit de financiële situatie blijkt (zoals bijvoorbeeld bij de bijzondere bijstand). De intermediair volstaat meestal met de ouders naar de financiële situatie vragen en hierover in de aanvraag verslag te doen. Bij twijfel wordt gevraagd naar een inkomensbewijs. Meer informatie is te vinden op www.jeugdcultuurfonds.nl. Geschatte kosten: 25.000,- per jaar. Hierbij is uitgegaan van 80 kinderen die gebruik maken van de regeling en een gemiddelde bijdrage van ruim 300,- per kind. De maximale bijdrage vanuit het landelijke jeugdcultuurfonds is 450 per jaar. Dit bedrag is exclusief de benodigde capaciteit om de regeling uit te voeren. De ervaring is dat het ongeveer 2 uur per kind per jaar kost, met andere woorden tenminste 100 uur per jaar aan capaciteit. Dit zijn de uren van de genoemde intermediair, mogelijk onder te brengen bij een samenwerkingspartner zoals Surplus en/of het CJG. Een nadeel van deze mogelijkheid B is dat het zich beperkt tot een relatief kleine doelgroep waarvan de ouders tot de absolute minima behoren. Het stimuleert dus niet de deelname aan muzieklessen van een brede doelgroep van 4 tot 12 jaar. Aandachtspunten bij de uitwerking van dit onderdeel (zowel optie A als B): - de mogelijkheid om bestaande muziekleraren als zzp ers in te zetten; - prijzen van muzieklessen zo min mogelijk laten stijgen om de toegankelijkheid in de zin van financiële bijdragen te borgen; - benodigde capaciteit om uitvoering te geven aan de gekozen regeling; - de mogelijkheid om niet alleen muzieklessen, maar ook andere culturele activiteiten zoals dans en schilderles te bevorderen; - rol van muziekverenigingen. Overleg met betrokken partijen Er zijn verschillende lokale partijen betrokken bij cultuureducatie. Om uitvoering te kunnen geven aan zowel binnen- als buitenschoolse cultuureducatie is het van belang om samen met alle betrokken partijen invulling te geven aan de opdracht van de gemeenteraad. De diverse betrokken partijen worden in verschillende stappen benaderd, waarbij het basisonderwijs als medefinancier én medeverantwoordelijke een belangrijke rol speelt. Basisonderwijs Het basisonderwijs speelt een belangrijke rol aangezien zij medefinancier zijn via de 10,90 per leerling die zij ter beschikking hebben vanuit het ministerie van OCW. Het totaalbudget dat alle basisscholen in Moerdijk samen tot hun beschikking hebben voor cultuureducatie is ruim 43.000,-. Dit budget komt in de zogenaamde lumpsum, wat betekent dat scholen het naar eigen inzicht kunnen besteden. Dit betekent dat in Moerdijk niet alle scholen ook daadwerkelijk dit bedrag uitgeven aan cultuureducatie. Er is wel aangekondigd dat in de toekomst door de onderwijsinspectie zal worden gecontroleerd, maar dit is nu nog niet het geval. Om scholen te stimuleren om kennismaking met kunst en muziek te realiseren, is vanuit de combinatiefuncties regeling een Marktplaats 8
Cultuureducatie Moerdijk opgezet. De cultuurcoördinator is in de gemeente Moerdijk werkzaam vanaf september 2011. De basisscholen hebben een sleutelrol als het gaat om de uitvoering en uitwerking van binnenschoolse cultuureducatie. Door middel van het basisonderwijs worden in principe alle 4.029 kinderen van 4 tot 12 jaar in de gemeente Moerdijk bereikt, met andere woorden een bereik van 100%. Om cultuureducatie op school in de gemeente Moerdijk te versterken, gaan we vertegenwoordigers uit het onderwijs betrekken bij de uitwerking van nieuw beleid. Het gaat om de drie schoolbesturen en 23 schooldirecties. Kunstbalie Een tweede medefinancier van binnenschoolse cultuureducatie is de Kunstbalie. Kunstbalie vindt het belangrijk dat kinderen al jong met de kunsten in aanraking komen. Kunstenaars nemen vaak nietalledaagse standpunten in ten opzichte van de werkelijkheid. Voor kinderen kan het contact met kunstenaars en hun werk daarom een scala aan nieuwe ideeën, gezichtspunten en mogelijkheden blootleggen. Want jonge kinderen onderzoeken dagelijks hun omgeving en geven daaraan op verschillende manieren betekenis. Kunstbalie voert in opdracht van de provincie Noord-Brabant de subsidieregeling Plusmodel Marktplaatsen Cultuureducatie uit. De Marktplaats Cultuureducatie gemeente Moerdijk wordt voor 50% gefinancierd door de provincie via deze regeling van Kunstbalie. Daarnaast kunnen scholen ook subsidie aanvragen bij de Kunstbalie om projecten te kunnen uitvoeren. De Kunstbalie is een belangrijke medefinancier van cultuureducatie, en zal daarom bij het proces worden betrokken. Om de Provincie Noord-Brabant als medefinancier van cultuureducatie in Moerdijk te informeren over het proces, zal de ambtelijk projectleider van de Kunstbalie worden betrokken. Marktplaats cultuureducatie en muziekleraren De uitvoerende partijen van kennismaking met muziek en cultuur zijn de Marktplaats Cultuureducatie Halderberge-Moerdijk en de muziekleraren en kunstenaars die zowel de binnen- als buitenschoolse cultuureducatie daadwerkelijk uitvoeren. De Marktplaats neemt een aparte positie in, omdat deze juridisch onder CvK Amadeus valt. Inhoudelijk wordt de marktplaats echter aangestuurd door een klankbordgroep waarin het onderwijs en het culturele veld is vertegenwoordigd. De coördinator cultuur van de Marktplaats is een belangrijke partij, omdat de functie van de instelling aansluit bij het belangrijkste doel van de opdracht: cultuureducatie van kinderen van 4 tot en met 12 jaar. Daarnaast is de genoemde klankbordgroep een orgaan dat zeker betrokken moet worden bij de uitvoering van de bezuinigingsopdracht. In Moerdijk zijn diverse muziekleraren actief, die een rol spelen in de uitvoering van onderdeel 1 van de opdracht, maar met name ook onderdeel 2: buitenschoolse muzieklessen. Het is niet precies in beeld om hoeveel docenten het in totaal precies gaat. Via Amadeus zijn ongeveer 30 muziekleraren werkzaam in de gemeente Moerdijk, maar er zijn daarnaast ook particuliere docenten die lessen verzorgen. Om ook deze belangengroep te betrekken bij het proces zal een (open) oproep worden gedaan om mee te praten over de invulling van buitenschoolse muziek (en kunst-) educatie. Deze professionals moeten een goede en duidelijke plek krijgen in het geheel, bijvoorbeeld als zzp er. Zonder uitvoerderende professionals waarvan het aanbod goed is ontsloten, is de doorstroom van binnen- naar buitenschoolse lessen nauwelijks goed vorm te geven. Om de uitvoerders en organisatoren van cultuureducatie in Moerdijk te betrekken in het proces, zullen zij in twee afzonderlijke groepen worden benaderd om mee te denken over de uitvoering: 1.) Marktplaats Coördinator Cultuureducatie en de Klankbordgroep Cultuureducatie Moerdijk. 3 3 Vertegenwoordigd in de klankbordgroep: 2 professionele culturele instellingen (bibliotheek VANnU en CvK Amadeus); 1 vertegenwoordiger van een niet-professionele culturele instelling (Stichting Cultuur Moerdijk); 3 vertegenwoordigers van het basisonderwijs (alle besturen vertegenwoordigd, vacature schoolbestuur Borgesius stichting, voorheen t Barlake); 1 vertegenwoordiger van het voortgezet onderwijs (Markland College Zevenbergen); 1 buitenschoolse opvang organisatie (Kindercentra de Roef). 9
2.) Professionals die zich bezig houden met muziek- en cultuureducatie in het werkgebied van de gemeente Moerdijk. Muziekverenigingen De gemeente Moerdijk is dé gemeente van muziekverenigingen. In de hele Regio West-Brabant (18 gemeenten) heeft Moerdijk de meeste harmonieën, fanfares en orkesten, verspreid over alle elf kernen. Deze structuur wordt niet aangetast door de bezuinigingen, de subsidies aan vrijwilligersorganisaties blijven de komende jaren gelijk. De ene vereniging heeft méér belang bij cultuureducatie dan de andere. Muziekvereniging Determinato heeft bijvoorbeeld een groot belang, omdat deze het grootste aantal jeugdleden heeft (49). Eveneens grote belangen hebben de verenigingen die hun muzieklessen afnemen bij CvK Amadeus, zij zullen nu zelf docenten moeten organiseren en bekostigen. Er zijn ook verenigingen die weinig tot geen jeugdleden hebben, deze zullen worden geïnformeerd, maar niet intensief worden betrokken bij het nieuwe beleid. Informeren (5): Oranje Garde Klundert, Drumfanfare Showband Heijningen, Regio Orkest West-Brabant, Vereniging Jeugd en Kunst. NB. Verenigingen/stichtingen die naar aanleiding van informatie over het onderwerp alsnog nauw betrokken willen worden bij het proces, kunnen zich daarvoor aanmelden. Direct betrekken (9): Harmonie Oranjevaan, Muziekvereniging de Unie, Slagwerkgroep Avant-Garde, Muziekvereniging Determinato, Muziekvereniging Hollands Diepklanken, R.K. Fanfare Oefening Kweekt Kennis, Muziekvereniging Oefening Baart Kunst, Muziekvereniging Zevenbergen, R.K. Fanfare Muziek Veredelt, Het Ruimte Orkest. NB. Deze verenigingen/stichtingen hebben de raad en het college d.d. 17 april 2012 schriftelijk verzocht om op de hoogte te worden gehouden van de beleidswijzigingen op het gebied van cultuureducatie/muziekonderwijs. CvK Amadeus Het budget voor de subsidie aan CvK Amadeus is per 2014 door de gemeenteraad van ongeveer 300.000 teruggebracht naar nul. Ook is met huisvesting vanaf 2014 geen rekening meer gehouden, de leslokalen in het Markland College in Zevenbergen worden door de school in gebruik genomen. De Stichting heeft vanwege deze besluiten geen bestaansrecht meer in de gemeente Moerdijk en dreigt zelfs failliet te gaan. Er zijn een aantal aspecten waar de regionale muziekschool ervaring mee heeft als geen ander. Al jaren worden het grootste deel van de binnenschoolse cultuureducatie projecten uitgevoerd door Amadeus. Het belangrijkste voorbeeld is Muziek met een Staartje, waarbij basisschool leerlingen in vijftien lessen kennis maken met allerlei verschillende instrumenten. Van de 23 basisscholen maken er 20 gebruik van dit aanbod. Ook wat betreft naschoolse muziek en cultuurlessen is Amadeus een hele belangrijke aanbieder met zo n 250 leerlingen die vanaf 2014 buiten de boot dreigen te vallen. Ook zijn er muziekdocenten werkzaam bij Amadeus die zeer ervaren en professioneel zijn. Zij moeten een plek kunnen behouden, bijvoorbeeld als muziekdocent bij een muziekvereniging. Om deze redenen moet een mogelijke toekomstige rol van Amadeus niet bij voorbaat al worden uitgesloten. Amadeus zal worden betrokken bij het proces wanneer duidelijk is wat er vanaf 2014 moet worden uitgevoerd (onder andere door middel van dit plan van aanpak, gesprekken met betrokken partijen en dergelijke). In ieder geval is het juridisch werkgeverschap inzake de Marktplaats Cultuureducatie Halderberge-Moerdijk een factor waar over moet worden gesproken. 10
Opstellen definitief voorstel Na overleg met betrokken partijen zal een definitief voorstel worden opgesteld om uitvoering te geven aan het nieuwe beleid. Dit voorstel wordt naar verwachting in december 2012 aan de raad voorgelegd. Implementatie Capaciteitsplanning Voor de uitvoering van de bezuinigingsopdracht is incidenteel 200 uur nodig van de afdeling Ruimtelijke en Maatschappelijke Ontwikkeling (team advies). Het gaat hier om reguliere capaciteit. Voor de structurele uitvoering van een individuele bijdrage van muzieklessen en/of het jeugdcultuurfonds is ruim 100 uur capaciteit per jaar nodig die niet beschikbaar is. Dit komt neer op ongeveer 3.000,- structurele personeelskosten. Planning Inventarisatie gegevens januari maart 2012 Uitgangspunten gereed 15 mei 2012 Bespreking uitgangspunten csie. SI 6 juni 2012 Overleg diverse betrokken partijen juni september 2012 Definitief voorstel gereed 30 oktober 2012 Besluitvorming definitief voorstel raad 13 december 2012 Uitvoering nieuw beleid vanaf september 2013/januari 2014 Communicatie Voordat de uitgangspunten van het college worden besproken met de diverse betrokken partijen, wordt de richting die is bepaald besproken in de vergadering van de commissie SI (op 6 juni 2012). Vervolgens worden de in dit plan van aanpak aangegeven betrokken partijen in groepen uitgenodigd, om tot een gedragen toekomstige invulling van beleid te komen. Zo ontstaat een gezamenlijk definitief plan voor de implementatie, die zal worden voorgelegd aan de gemeenteraad in december 2012. Wordt dit voorstel aangenomen, dan zal de daadwerkelijke implementatie van het nieuwe beleid plaatsvinden vanaf september 2013/januari 2014. In 2014 moet dan de bezuiniging en het nieuwe beleid een feit zijn. Dit sluit aan bij de planning die in de meerjarenbegroting 2012-2015 Gewikt en gewogen is vastgesteld. 11
Conclusie Uitgangspunten De raad heeft besloten dat de regionale muziekschool geen subsidie meer zal ontvangen vanaf 2014. De volgende concrete besluiten zijn genomen bij de begrotingsbehandeling in november 2011: 1. Het beperken van de uitgaven voor de regionale muziekschool, door de subsidie van 300.000 voor deze faciliteit per 2014 stop te zetten; 2. Van dit bedrag wel jaarlijks 100.000 blijven reserveren als budget waarmee we kinderen tot 12 jaar in aanraking laten komen met cultuur en muziek; 3. Onderzoek plegen naar de beste manier waarop dit bedrag ingezet kan worden. Om het nieuwe beleid richting te geven zijn in dit plan van aanpak gegevens verzameld. Een aantal uitgangspunten vormen de basis om verder invulling te geven aan de opdracht. Uitgangspunt 1. Doelgroep In het raadsbesluit d.d. 10 november 2011 is gekozen voor de doelgroep tot 12 jaar. Uit beleidsmatig oogpunt en vanwege de uitvoerbaarheid wordt voorgesteld om het nieuwe beleid te richten op kinderen van de basisschoolleeftijd, namelijk van 4 tot en met 12 jaar. Uitgangspunt 2. Betrokken partijen Wanneer er geen draagvlak is onder betrokken partijen, zeker wanneer het medefinanciers van cultuureducatie betreft (basisonderwijs en de provincie Noord-Brabant), heeft het beleid geen kans van slagen. Deze partijen zullen dan ook met voorrang betrokken worden bij het uitwerken van het nieuwe beleid. In tweede instantie komen een aantal groepen uit het culturele veld aan bod: de muziekverenigingen en muziekleraren die actief zijn in Moerdijk, de Marktplaats Cultuureducatie Halderberge-Moerdijk, en CvK Amadeus. Uitgangspunt 3. Uitwerking binnen- en buitenschoolse kennismaking In dit plan van aanpak wordt voorgesteld om nieuw beleid te ontwikkelen op twee sporen: 1. het (samen met het basisonderwijs) stimuleren van binnenschoolse cultuur- en muziekkennismaking; 2. het stimuleren van naschoolse muziek- en kunstlessen door ouders tegemoet te komen in de kosten van de lessen door een individuele subsidie te realiseren. Binnen het tweede onderdeel ligt een keuze om te kiezen voor: A. het stimuleren van de hele doelgroep tot het volgen van muziekles (individuele subsidie muziekles); of B. het mogelijk maken van culturele participatie van kinderen waarvan de ouders het niet kunnen betalen (jeugdcultuurfonds). Hierbij is optie B (jeugdcultuurfonds) een alternatief, er wordt voorgesteld om voor alle kinderen individuele subsidie voor muziekles te gaan subsidiëren. Alternatieven Hieronder wordt een aantal mogelijke alternatieven geschetst. De alternatieven zullen ook worden meegenomen in het overleg met betrokken partijen. 1. Nadruk op buitenschools aanbod Het basisonderwijs heeft voldoende middelen (totaal in Moerdijk 43.000, namelijk 10,90 per leerling) om de binnenschoolse kennismaking met cultuureducatie zelf vorm te geven. Daarnaast is de Marktplaats cultuureducatie al opgezet om hier ondersteuning aan te geven vanuit de provincie/gemeente. A. Verlengde schooldag Als gemeente moeten we ons niet (direct) bemoeien met de visie van de school om meer of minder aandacht aan culturele vorming te besteden. Het totale budget zou daarom kunnen worden ingezet 12
voor buitenschoolse kennismaking met cultuur, bijvoorbeeld in samenwerking met buitenschoolse opvangorganisaties of door het samen met een aantal scholen vormgeven van een verlengde schooldag. Nadeel hiervan is dat het bereik (van het gemeentelijk beleid) altijd kleiner is dan als de kennismaking binnenschools plaatsvindt. B. Workshops in de kernen Door het verstrekken van individuele subsidie of het instellen van een jeugdcultuurfonds wordt de drempel verlaagd om deel te nemen aan culturele activiteiten buiten schooltijd. Zo wordt deelname aan muzieklessen indirect gestimuleerd. Er kan echter worden gekozen voor een meer directe aanpak. Bijvoorbeeld door het aanbieden van (gratis) culturele workshops in de diverse kernen, waar kinderen kennis kunnen maken met muziek en cultuur. Nadeel van deze aanpak is dat het een erg ad hoc karakter heeft en daarmee niet aansluit bij een ideaal van de doorgaande leerlijn op het gebied van cultuureducatie. 2. Nadruk op binnenschoolse cultuureducatie Het beperken van cultuureducatie tot (brede) school gerelateerde activiteiten. Het financieren van (muziek)lessen is een verantwoordelijkheid van de ouders/verzorgers, hiervoor zou geen subsidie verleend moeten worden. Een kanttekening die hierbij geplaatst kan worden is dat niet alle kinderen van huis uit de kans krijgen, om financiële redenen of anderszins, om zich te ontwikkelen op cultureel vlak. Het kind krijgt op school allerlei muziekinstrumenten en culturele disciplines aangeboden in het kader van kennismaking, waar vervolgens geen vervolg op is. Strikt genomen sluit deze insteek wel aan bij het als gemeente beperken tot kennismaking. 3. Focus op rol van de muziekverenigingen Er kan ook aan worden gedacht om de rol van de diverse muziekverenigingen te versterken. De verenigingen kennen de kern, de eigen jeugd en zijn bereid om (deels) op basis van vrijwillige inzet kinderen te leren omgaan met een muziekinstrument. De verenigingen maken onderdeel uit van de sociale structuur en leefbaarheid van de kern. Nadelen zijn dat de meeste verenigingen een beperkt aanbod hebben: een kind kan geen viool of piano leren spelen bij een fanfare. Daarnaast gaat het om vrijwilligersorganisaties, waaraan lagere (kwaliteits)eisen gesteld kunnen worden. Ook is het niet zeker dat alle verenigingen bereid zijn om extra inzet te leveren om vorm te geven aan cultuureducatie in brede zin. 13
Bijlage: schematische weergaven Huidige situatie Binnenschools (tijdens schooltijd) Ondersteuning onderwijs: Scholen voor eigen beleid per school op het gebied van kennismaking met muziek en cultuur; vaak gaat het om een projectmatige insteek. Meestal is er geen sprake van structureel beleid op cultuur of een doorgaande leerlijn. Marktplaats cultuureducatie Stimuleert doorgaande leerlijnen en structureel beleid. Financiering: 10,90 per leerling vanuit het Rijk; totaal budget basisscholen 43.000,- Financiering: Subsidie gemeente 4 : 25.000,- Bijdrage Provincie: 25.000,- Aanbod CvK Amadeus: Kennismakingslessen muziek & cultuur voor het onderwijs Incidenteel aanbod kennismaking Naschools (na schooltijd) Stichting CvK Amadeus / muziekschool Professionele instelling Muziekverenigingen / stichtingen Vrijwilligersorganisaties - Muziekles (gesubsidieerd tot 18 jaar); - Alle instrumenten (piano, slagwerk, gitaar, etc. - Deel van het onderwijs voor verenigingen - Muziek (gesubsidieerd voor alle leden); - Hafa instrumenten (m.n. koper/blaasinstrumenten en slagwerk) - Muziekles deels zelf georganiseerd, deels via Amadeus uitgevoerd. Subsidie gemeente: 300.000 Subsidie gemeente: 80.000 Totale kosten gemeente Moerdijk: 405.000 4 Gefinancierd vanuit de Impuls Brede Scholen, Sport en Cultuur om cultuur binnen de (brede) scholen te stimuleren en ondersteunen. 14
Gevolg bezuinigingen Binnenschools (tijdens schooltijd) Ondersteuning onderwijs: Scholen voor eigen beleid per school op het gebied van kennismaking met muziek en cultuur; vaak gaat het om een projectmatige insteek. Meestal is er geen sprake van structureel beleid op cultuur of een doorgaande leerlijn. Marktplaats cultuureducatie Stimuleert doorgaande leerlijnen en structureel beleid. Financiering: 10,90 per leerling vanuit het Rijk; totaal budget basisscholen 43.000,- Financiering: Subsidie gemeente: 25.000,- Bijdrage Provincie: 25.000,- Incidenteel aanbod kennismaking Naschools (na schooltijd) Stichting CvK Amadeus / muziekschool Professionele instelling Muziekverenigingen / stichtingen Vrijwilligersorganisaties - Muziekles (gesubsidieerd tot 18 jaar); - Alle instrumenten (piano, slagwerk, gitaar, etc. - Deel van het onderwijs voor verenigingen - Muziek (gesubsidieerd voor alle leden); - Hafa instrumenten (m.n. koper/blaasinstrumenten en slagwerk) - Muziekles deels zelf georganiseerd, deels via Amadeus uitgevoerd. Subsidie gemeente: 300.000 Subsidie gemeente: 80.000 Totale kosten gemeente Moerdijk: 105.000 15
Versterking bestaande kennismaking + stimuleren naschools vervolg Binnenschools (tijdens schooltijd) Scholen voor eigen beleid per school op het gebied van kennismaking met muziek en cultuur; vaak gaat het om een projectmatige insteek. Meestal is er geen sprake van structureel beleid op cultuur of een doorgaande leerlijn. Door inzet van extra middelen kan kennismaking met muziek en cultuur binnen het onderwijs worden gerealiseerd cq. versterkt. Ondersteuning onderwijs: Marktplaats cultuureducatie Stimuleert doorgaande leerlijnen en structureel beleid. Financiering: 10,90 per leerling vanuit het Rijk; totaal budget basisscholen 43.000,- Nieuw beleid: stimulering kennismaking met muziek en cultuur (binnenschools) Financiering: Subsidie gemeente: 25.000,- Bijdrage Provincie: 25.000,- Incidenteel aanbod kennismaking Kosten gemeente: 50.000 Naschools (na schooltijd) Nieuw beleid: Stimulering naschoolse lessen Muziekverenigingen / stichtingen Vrijwilligersorganisaties A: Individuele subsidie muziekles; Uitvoering lessen door leraren op ZZP-basis. - Muziek (gesubsidieerd voor alle leden); - Hafa instrumenten (m.n. koper/blaasinstrumenten en slagwerk). B: Jeugdcultuurfonds Uitvoering lessen door leraren op ZZP-basis. Kosten gemeente A: 50.000 Kosten gemeente B: 25.000 Subsidie gemeente: 80.000 Totale kosten gemeente Moerdijk: 205.000,- 16
Alternatieven: Nadruk op naschools aanbod (1 A/B) Nadruk op binnenschoolse cultuureducatie (2) Focus op rol van muziekverenigingen (3) Binnenschools (tijdens schooltijd) (2) Alternatief (2): Nadruk op binnenschoolse cultuureducatie Beperken tot kennismaking op school Nadeel: geen stimulans aanbod naschools Bestaande ondersteuning van het onderwijs: Marktplaats cultuureducatie Naschools (na schooltijd) (1) Alternatief (1): Nadruk op naschools aanbod Beleid scholen eigen verantwoordelijkheid, zij hebben eigen budget Alternatief (3): Focus op rol muziekverenigingen Verenigingen als onderdeel sociale A Verlengde schooldag Nadeel: kleiner bereik dan binnen schooltijd B Workshops in de kernen Nadeel: projectmatig, geen doorgaande leerlijn De verenigingen maken onderdeel uit van de sociale structuur en leefbaarheid van de kern. Nadeel: - Geen compleet aanbod per kern - Lagere kwaliteitseisen mogelijk - Vrijwilligerswerk kent grenzen 17