Nooit meer oorlog! Op weg naar Europese samenwerking

Nooit meer oorlog! Op weg naar Europese samenwerking AEG deel 2 0

Geschiedenis van de Europese samenwerking: Nooit meer oorlog Europa ziet er nu heel anders uit dan aan het einde van de 19 e eeuw. Al die veranderingen zie je goed terug in de kaarten van Europa die doorlopend veranderden. Die veranderingen waren vaak het gevolg van oorlogen. Als je die reeks oorlogen bekijkt lijkt het er soms op dat iedere nieuwe oorlog voortkwam uit de vorige oorlog. Na de Tweede Wereldoorlog besloot een aantal Europese leiders dat het maar eens over moest zijn met die oorlogen. In plaats van elkaar te bevechten waardoor heel veel mensen alles verloren zouden de landen in Europa gaan samenwerken en streven naar een hogere welvaart voor alle inwoners van Europa. Tegenwoordig werken veel landen in Europa dan ook nauw samen. De hoofdvraag van deze opdracht luidt dan ook: Op welke manier heeft de geschiedenis van de afgelopen 150 jaar de samenwerking in Europa beïnvloed? Opdracht 1: De Frans-Duitse oorlog van 1870. Maak de vragen 1 en 2 van de ELO opdracht Nooit meer oorlog. 1-a-Zet daarna de volgende woorden op de juiste plaats in onderstaande tekst. Bekijk de clip eventueel nog een keer. In te vullen woorden: Duitse / Duitse / Fransen / Duitsers / Frankrijk / Frankrijk / Frankrijk / Frankrijk / Frankrijk / Pruisen / Pruisen / Duitsland / Spanje / Parijs. 1870-1871: De Frans-Duitse oorlog. In het midden van de 19e eeuw heeft..de leiding over een aantal. staten, verenigd in de Noord- Duitse bond, Bismarck, de kanselier van Pruisen, streeft één groot Duits Rijk na, met de Pruisische koning Willem I aan het hoofd. Er ontstaat er een conflict met over de troonopvolging in.. Koning Wilhelm I stelt zijn neef kandidaat. Voor. is dat een bedreiging, want dat voelt als een Pruisische omsingeling. De spanningen lopen zo hoog op dat in augustus 1870. de oorlog verklaart aan. Precies zoals Bismarck had gehoopt. Een leger van 400.000 Duitse soldaten staat binnen elf dagen klaar om.. binnen te vallen. De. zijn niet zo goed georganiseerd, worden overrompeld en verliezen de oorlog in ruim een maand tijd. De Franse keizer Napoleon III weet dat hij verloren heeft en geeft de strijd op. De Fransen zijn woedend. De keizer heeft ze in de steek gelaten, het land verraden. In bestormen de burgers het parlement en roepen de republiek uit. Er wordt een nieuwe regering gevormd met als voornaamste taak, de verdediging van Parijs. De Duitsers besluiten om de Franse hoofdstad niet aan te vallen, maar te omsingelen. Ze willen wachten tot dat de Parijzenaren zijn uitgehongerd en zichzelf zullen overgeven. 1

In het paleis van Versailles regeren normaal gesproken de Franse vorsten. Maar nu komen hier alle vorsten bij elkaar en verenigen zich tot één Duits keizerrijk. Ze huldigen koning Wilhelm I van Pruisen tot Duits keizer. Bismarck heeft zijn doel bereikt: De eenwording van het Duitse Rijk is een feit. De belegering van Parijs duurt 4 maanden. Dan vindt Bismarck het genoeg. Hij laat Parijs bombarderen. Na 3 dagen breekt het verzet. De Franse regering geeft zich over. In 1871 sluiten Frankrijk en Duitsland vrede. De. vieren de overwinning. De Fransen moeten een bedrag van 5 miljard goudfrancs aan herstelbetaling voldoen. Daarnaast moet.het industrieel belangrijke Elzas-Lotharingen afstaan aan. Opdracht 2: Oorzaken en aanleiding van de Eerste Wereldoorlog. Lees onderstaande teksten over oorzaken en aanleiding voor de Eerste Wereldoorlog. Maak dan vraag 3, 4 en 5 van de ELO opdracht. Beantwoord tenslotte de vragen van opdracht 2 in dit werkboek. 2

2-a-Wat verstaan we onder nationalisme? 2-b-Wanneer wordt nationalisme gevaarlijk? 3

2-c-Wat was het doel van de Servische groep De zwarte hand? 4

2-d-Er wordt wel onderscheid gemaakt tussen oorzaken en aanleiding van de Eerste Wereldoorlog. Noteer voor iedere ontwikkeling / gebeurtenis of het gaat om een oorzaak of de aanleiding van de Eerste Wereldoorlog. Kolonialisme: Engeland, Frankrijk en Duitsland houden een wedloop om de koloniën Nationalisme: Oostenrijk en Rusland willen beide invloed op de Balkan Nationalisme: De moord op Frans Ferdinand in Sarajevo Nationalisme: De Franse revanchegedachte na 1871 Militarisme: De wapenwedloop om de sterkste marinevloot tussen Engeland en Duitsland Bondgenootschappen: als dominostenen verklaart het ene na het andere land de oorlog 2-e-Wat is het verschil tussen een oorzaak en een aanleiding? 5

2-e-Vertel (in eigen woorden) hoe de in Europa gesloten bondgenootschappen na de aanslag op Franz-Ferdinand leidden tot een oorlog tussen een groot aantal Europese landen. Tip! Als je opdracht 4 hebt gedaan weet je ook hoe België en Engeland bij de oorlog betrokken raakten. Noteer dat ook bij deze vraag. 2-d-Zoek een duidelijke kaart van Europa van vlak voor het begin van WO I. Plak de kaart hier onder. Vul de legenda in. Legenda C = Land dat hoort bij de centralen. A = Land dat hoort bij de geallieerden. Zet de letters C en A in de juiste landen. 6

Opdracht 3: De Eerste Wereldoorlog. Maak de vragen 6 en 7 van de ELO opdracht Nooit meer oorlog. 3-a-Zet de juiste jaartallen voor de titel van onderstaande tekst. 3-b-Zet de volgende landen op de juiste plaats in de tekst: Engeland / Frankrijk / Frankrijk / Rusland / Rusland / Duitsland / Duitsland / Duitsland / Oostenrijk- Hongarije / Servië / Amerika / België / Zwitserland / Duitsers. -. De Eerste Wereldoorlog. Rond 1900 is een grote industriële macht geworden. De staalindustrie, die groter is dan die van..en Frankrijk samen, wordt vooral gebruikt voor het maken van wapens. Wapens die nodig zijn voor het grote en moderne Duitse leger. wantrouwt de militaire kracht van zijn machtige buurman. Om sterk te staan heeft Frankrijk een entente (verdrag) met Engeland en... In geval van oorlog, zullen de landen elkaar te hulp komen. Duitsland heeft een verbond met en Italië. Zo denken de landen de vrede te kunnen bewaren. Totdat een conflict op de Balkan uitmondt in een grote oorlog. Op 28 juni 1914 worden de troonopvolger van het Oostenrijk- Hongaarse keizerrijk, Franz-Ferdinand, en zijn vrouw vermoord. Volgens Oostenrijk is buurland bij de moord betrokken. Oostenrijk stuurt Servië een ultimatum met eisen die Servië moet accepteren. Servië wijst dit ultimatum af en het wordt oorlog. Dan gaat alles heel snel: Tsaar Nicolaas II van steunt Servië en mobiliseert zijn leger., bondgenoot van Oostenrijk-Hongarije, verklaart daarop de oorlog aan Rusland. De Duitsers rekenen er op dat de Russen veel tijd nodig zullen hebben om hun verouderde leger in staat van paraatheid te brengen. De Duitsers denken in de tijd die de Russen nodig hebben om hun leger te mobiliseren Frankrijk te kunnen verslaan. De Duitsers willen de Franse verdedigingslinie langs de Frans-Duitse grens omzeilen door via aan te vallen..., bondgenoot van Rusland, mobiliseert nu ook zijn leger.. verklaart daarop Frankrijk de oorlog. Tenslotte brengt ook Engeland zijn leger op de been. De Duitsers vallen België binnen en weten zodoende Noord Frankrijk te veroveren. De inval in België is voor Engeland reden om Duitsland de oorlog te verklaren. 7

In veel Europese landen gingen de mensen juichend de straat op toen de oorlog uitbrak. Honderdduizenden vrijwilligers meldden zich aan bij het leger. Iedereen rekende er op de oorlog voor kerst 1914 te hebben gewonnen. Maar dan komt het front tot stilstand. De Duitsers graven zich in. Dat doen de Fransen en de Engelsen ook. Van de Belgische kust tot aan. Het is begin van een loopgravenoorlog. Vier jaar lang vechten de legers tegen elkaar. Er wordt nauwelijks terrein geboekt. Dan verklaart ook.. de oorlog aan Duitsland. Het Duitse leger raakt uitgeput en wordt oorlogsmoe. In 1918 geven de.. zich over. De Eerste Wereldoorlog heeft aan 10 miljoen soldaten het leven gekost. 3-c-Zet de volgende gegevens in onderstaande tabel. -Welke landen stonden er in de Eerste Wereldoorlog uiteindelijk tegenover elkaar? -Hoe werden beide groepen landen genoemd?.. -Oostenrijk-Hongarije -Servië - - - - - - - - - - - - - - - - - 8

Opdracht 4: Inzoomen op gebeurtenissen tijdens de Eerste Wereldoorlog. 4-a-Bekijk de clip bij vraag 8 op de ELO. Maak eerst de vraag op de ELO. Vul daarna onderstaande tekst op de juiste wijze in. Gebruik de volgende woorden: 1918 / 1914 / 1916 / Engelse / Duitsers / bunkers / loopgraven / mitrailleurs De slag bij de Somme. De Eerste Wereldoorlog duurt van.tot en vooral bekend geworden als 'loopgravenoorlog'. Diepe loopgraven zijn goed te verdedigen. Met zandzakken en prikkeldraad ervoor, kun je de vijand makkelijk tegenhouden. In de zomer.van willen de en Franse legers een aanval gaan doen op de. - aan de rivier de Somme in Noord-Frankrijk. De aanval wordt goed voorbereid. Dan vuren de kanonnen een week lang granaten af op de Duitse... Wel anderhalf miljoen granaten worden afgeschoten. Het geluid is zo hard dat het in Engeland wordt gehoord. Maar de Duitse legers worden niet vernietigd. Want veel Engelse granaten missen doel. De Duitsers hebben zich ingegraven. Diep onder grond hebben ze gemaakt, waarin ze wachten tot het bombardement is afgelopen. Als straks alles rustig is, komen ze weer naar boven. Na hun bombardement rennen de Engelsen in de richting van de Duitsers, en lopen dus recht in de val. Ze worden geraakt de kogels van de Duitse De Engelse aanval is mislukt. Er is nauwelijks terrein op de Duitsers veroverd. Op deze eerste dag van de Slag aan de Somme sneuvelen duizenden soldaten. Toch gaan de gevechten de volgende dag gewoon door. De generaals willen de strijd niet opgeven. Pas maanden later wordt de aanval gestaakt. De slag aan de Somme is een van de bloedigste veldslagen uit de Eerste Wereldoorlog. Er vallen meer dan 1 miljoen doden. 4-b-Hoe was het om soldaat te zijn in de Eerste Wereldoorlog? Beantwoord onderstaande vragen m.b.v opdracht 9 op de ELO. -Hoe oud was John toen hij soldaat werd? -Wat zijn John en Sarah van elkaar? -De oorlog begon op 14 augustus 1914. Wanneer dat John weer thuis te zijn? -Welke hindernissen kwamen de soldaten tegen als ze de loopgraaf van de vijand wilden bestormen? -Hoe groot was de vriendenclub die de oorlog in ging? Hoeveel kwamen er levend terug? 9

4-c-Gebruik opdracht 9 op de ELO. Schrijf hieronder in het kort op waarom Rusland en Duitsland vrede sluiten. Gebruik daarvoor de tekst uit de ELO opdracht. Wel de tekst eerst in de goede volgorde zetten! 1917: De Russische revolutie; Rusland en Duitsland sluiten vrede. 10

4-d-Gebruik opdracht 10 op de ELO. Waarom gaan de VS meevechten in W.O. I? Neem de juiste redenen over uit de ELO opdracht. De VS gaan meevechten. 11

Opdracht 5: De oorlog is voorbij De vrede van Versailles. 5-a-Gebruik opdracht 11 op de ELO. Vul de tekst op de juiste wijze in. De Vrede van Versailles. De Duitse soldaten die naar huis terugkeerden voelden zich.. Het Duitse leger had in hun ogen stand gehouden tegen de verenigde legers van landen over de gehele wereld en geen enkele soldaat van dat leger had... In Berlijn werden de soldaten als.. ontvangen. Helmen en geweren werden versierd met groene takken. De Duitse kanselier Ebert benadrukte in een toespraak dat Duitsland de oorlog had verloren.. De geallieerden twijfelden er niet aan dat zij de oorlog hadden gewonnen: -. -. -. De Amerikaanse president.. kwam naar Europa gevaren om zijn idealen -democratie en gerechtigheid voor iedereen- te verwezenlijken. 12

Maar nog voordat de vredesonderhandelingen begonnen werden in Europa de grenzen al aangepast: -. had Elzas-Lotharingen weer in bezit genomen. - voegde stukken van Duitsland en Rusland bij het eigen grondgebied. - pikte grond in van Oostenrijk en Hongarije. -De Serviers stichtte hun groot-servische droomstaat:.. Bij de vredesonderhandelingen werden deze grenzen vastgelegd, maar Duitsland en Oostenrijk-Hongarije waren niet eens uitgenodigd bij de onderhandelingen. Eigenlijk verdeelden de 'winnaars' gewoon.. Hoe zouden de 'verliezers' dit opnemen?. De vier belangrijkste deelnemers aan de onderhandelingen in Versailles waren: -Premier. van Italië. -Premier van Engeland. -Premier. van Frankrijk. -President van de VS.. Wat wilden deze hoofdrolspelers bereiken? -Clemencau wilde.aan banden leggen om de veiligheid van Frankrijk te waarborgen. -Orlando wilde..voor Italië. -Lloyd George dacht vooral aan.en kijkt met een begerig oog naar de Duitse kolonies. -Wilson wil voor iedereen. Daarvoor wilde hij alle landen van de wereld verenigen in de Volkenbond. Hij wilde problemen voortaan uitpraten in plaats van uitvechten.. Tijdens de onderhandelingen krijgt Duitsland de schuld van de oorlog in de schoenen geschoven, want de kosten van de oorlog moesten toch door iemand betaald worden! Frankrijk had om de oorlog te kunnen betalen grote schulden gemaakt bij Engeland en de VS en die landen wilden die schuld niet kwijtschelden. Dus werden Duitsland en zijn bondgenoten afgeschilderd als de agressors die de geallieerden een oorlog hadden 13

opgedrongen. Was het in 1914 zo gegaan?. Toen op 7 mei 1919 de Duitse delegatie het vredesverdrag te lezen kreeg bleek dat Duitsland totaal werd onderworpen aan de geallieerden. De Duitsers protesteerden heftig. De econoom Keynes, lid van de Britse onderhandelingsdelegatie, voorzag dat de opgelegde herstelbetalingen Europa politiek en economisch konden ruïneren. Volgens hem zou Duitsland een generatie lang.. Wilson en Clemancau hielden voet bij stuk; als Duitsland niet wilde betalen zouden de geallieerden de wapens weer opnemen. Duitsland tekent!. Maar voor de geallieerden pakt het uit als een Pyrrusoverwinning; Duitsland betaald niet, de Volkenbond is een machteloze organisatie en de Duitsers zinnen op wraak. 5-b-Wat is een Pyrrusoverwinning? Waar komt deze term vandaan? (Google!) 5-c-Zie ELO opdracht 12. Wat wordt er bedoeld met de spotprent? Wie moet de man met het ontblootte bovenlijf voorstellen? 14

5-d-Gebruik opdracht 13 op de ELO. Wat waren de belangrijkste punten die volgens de Amerikaanse president Wilson na de oorlog moesten worden afgesproken? 5-e-Zie opdracht 14 op de ELO. De Amerikaanse president bleek niet sterk genoeg om zijn plannen te realiseren bij de Vrede van Versailles. Welke twee bepalingen uit het verdrag van Versailles gingen lijnrecht in tegen zijn ideeën? 15

5-e-Zoek een duidelijke kaart van Europa na W.O. I en plak die hier onder. 16

Opdracht 6: De economische crisis van de jaren dertig. 6-b-Zie ELO opdracht 15. Met welke gebeurtenis begint de economische crisis? (Noem in je antwoord ook de datum) 6-b-Leg uit hoe de crisis overwaaide naar Nederland? 6-c-Nederland verkeerd ook nu in een crisis. Lees onderstaand artikel en vul daarna onderstaande tabel in m.b.v. de link in opdracht 16 op de ELO. 17

2013: Nederland en Europa in crisis! Hoeveel werklozen telt Nederland op dit moment? Welk % van de bevolking is dat? Welk % van de beroepsbevolking is werkloos? Welk % van de Spaanse bevolking is op dit moment werkloos? 6-d-Bekijk de clip van opdracht 17 op de ELO. Om de crisis te bestrijden neemt de overheid in de jaren 30 twee maatregelen. Aan de ene kant. Aan de andere kant Een andere maatregel is een reclamecampagne met de leus zoals je die ziet op de poster. Wat zou de bedoeling zijn van deze campagne? Kijk nog eens naar je antwoord bij vraag 6b. En wat als iedere land in Europa zo een campagne zou houden? Wordt Nederland dan geholpen? Helpen de Europese landen elkaar dan uit de crisis of juist dieper in de crisis? Er werden ook protectionistische maatregelen genomen. Wat voor maatregelen zijn dat bijvoorbeeld? 18

6-e-Ga naar opdracht 18 van de ELO en lees de informatie van de link. Maak daarna de puzzel. 19

Opdracht 7: De Tweede Wereldoorlog. 7-a-Zie vraag 19 op de ELO. Ook Duitsland wordt hard geraakt door de economische crisis van de jaren 30. Daar komt nog bij dat de Duitsers ook nog steeds de gevolgen voelden van de Vrede van Versailles. Het geld wordt steeds minder waard. Op een gegeven moment zijn er zelfs biljetten van 50.000.000 mark in omloop. Geen wonder dat de Duitse bevolking boos was. Zet hier (m.b.v. ELO opdracht 19) nog eens op een rijtje waarom de Duitsers boos waren. 7-b-Tijdens de crisis kreeg de latere dictator Hitler de kans om via verkiezingen de macht te grijpen. Beschrijf m.b.v. de clip en de bron in vraag 20 op de ELO (gebruik de link) de opkomst van Hitler. Gebruik hiervoor de goede uitspraken uit de ELO-vraag. 20

7-c-Vanaf het moment dat Hitler in Duitsland aan de macht is werkt hij aan het versterken van Duitsland. Vul in wat er in de volgende jaren gebeurde. Gebruik opdracht 21 in de ELO. 1932 1933 21

1936 1938 1939 (2x) 7-d-Bekijk op de ELO de clips van opdracht 22. Vul eerst op de ELO en daarna hier onder de tekst op de juisten wijze aan. Nederland in de Tweede Wereldoorlog. In 1933 komt Hitler aan de macht in Duitsland. Hitler wil van Europa één groot Duits rijk maken. In 1938 valt hij.binnen, in 1939 eerst - en in september van dat jaar ook En dat is nog niet genoeg. In 1940 worden Denemarken en door het Duitse leger veroverd. Nederland is al meer dan.. jaar niet in oorlog geweest. En eigenlijk verwacht niemand dat er ooit nog oorlog zal komen. Maar op.vallen Duitse troepen ook Nederland binnen. Ze veroveren al snel een groot gedeelte van ons land. Maar de Nederlandse soldaten vechten terug. Daardoor gaat de verovering niet zo snel als de Duitsers willen. Bij een aanval op. worden veel Duitse vliegtuigen neergeschoten. De Duitsers hebben deze tegenstand niet verwacht. Daarom stuurt de Duitse commandant op 14 mei een bericht naar de burgemeester van. Daarin staat: als jullie je niet overgeven, dan bombarderen we je stad. Op..om half 2 's middags werpen deze Duitse vliegtuigen hun bommen af. In Rotterdam ontstaat grote paniek. Veel mensen worden bedolven onder neerstortende gebouwen. Op honderden plaatsen breken branden uit. Door de harde wind breidt het vuur zich steeds meer uit. Voor de brandweer is er geen beginnen aan. De hele binnenstad is één grote vuurzee. Zwarte rookwolken zijn tot ver in de wijde omtrek te zien. 22

Ongeveer Rotterdammers overleven het bombardement niet, mensen hebben geen huis meer. Het centrum van Rotterdam ligt in puin. De Duitsers dreigen ook andere steden te zullen verwoesten als Nederland zich nu niet overgeeft. En dat doet Nederland. Het moet wel. Doorgaan met de strijd zal teveel mensenlevens kosten. Duitsland krijgt de macht in handen in Nederland en dat zal nog vijf jaar duren. 7-e-Bekijk op de ELO de clip van opdracht 23. Schrijf een kort stukje over Auschwitz aan de hand van de juiste uitspraken. Auschwitz; de verschrikkingen van de holocaust. 23

7-f-Bekijk op de ELO de clips van opdracht 24. Schrijf verslag over deze periode aan de hand van de tekstfragmenten in opdracht 24 op de ELO. Het einde van de Tweede Wereldoorlog: D-day, Market garden en de hongerwinter 24

7-g-Bekijk op de ELO de clip van opdracht 25. Vul eerst op de ELO en daarna hier onder de tekst op de juisten wijze aan. De bom op Hiroshima. Op. had een verrassingsaanval gedaan op een nietsvermoedend. Met 360 vliegtuigen vielen ze Pearl Harbour aan, een belangrijke Amerikaanse marinebasis. De president van Amerika, president besloot vanaf dat moment mee te gaan doen aan de Tweede Wereldoorlog, die al meer dan een jaar woedde. Maar de oorlog verliep slecht voor de Engelsen en de Amerikanen. Japan had de Filipijnen en een groot deel van de Stille Oceaan bezet. Miljoenen Amerikanen werden tegen de Japanners ingezet. Er volgde een aantal bloedige veldslagen waarmee het machtsgebied van Japan werd teruggedrongen. Eerst Midway in en toen Quadalcanal. De kansen keerden en de eilanden in de Stille Oceaan werden heroverd. Eind bereikte de geallieerde vloot het eilandje Maar de Japanners hadden gezworen het tot de laatste man te verdedigen. Veel Amerikaanse soldaten raken gewond of gaan dood. Intussen stonden de ontwikkelingen op het gebied van nieuwe bommen stond niet stil in Amerika. Er werden speciale bommenwerpers ontworpen: de B29 superforten. Hiermee werden grote Japanse steden en wapenfabrieken gebombardeerd. Op 9 maart 1945 vielen meer dan 300 B29's Tokio aan. In totaal wierpen ze 100 ton brandbommen op de stad. Na afloop stond er geen gebouw meer over eind. mensen kwamen om. Japan dacht er niet over om zich over te geven. Ze kwamen met een nieuw dodelijk wapen: de. Japanse zelfmoordpiloten zaten in vliegtuigen vol explosieven. Zo slaagden ze erin 30 Amerikaanse schepen tot zinken te brengen en er 300 ernstig te beschadigen. De Japanners bleven vechten. Toen speelde Amerika zijn laatste troef uit: de atoombom. De wetenschap was inmiddels zo ver, dat deze alles verwoestende bom gemaakt kon worden. De order luidde:"de 20ste Luchtdivisie zal zijn 1ste bom afwerpen zodra het weer "bombarderen met zicht" toelaat, na ongeveer 3 augustus op één van de volgende doelen: Hiroshima, Cocura, Nigata en Nagasaki."Op 6 augustus explodeerde de bom op Hiroshima. De atoombom had een allesverwoestend effect. mensen waren op slag dood. De gevolgen van de straling op overlevenden waren ook heel ingrijpend. 25

Opdracht 9: Nooit meer oorlog! 8-a-Bekijk de clip over het ontstaan van de Europese samenwerking bij vraag 26 op de ELO. Wat zijn tot nu toe de belangrijkste stappen in die steeds verdergaande samenwerking? 1945 1951 1958 1985 1992 26

8-b-Terwijl in een groot deel van Europa steeds meer landen met elkaar gaan samenwerken en de welvaart zien groeien gaat het toch nog een keer goed mis op ons continent. Nog in de jaren 90 van de vorige eeuw breekt er opnieuw oorlog uit. Bekijk de clips in vraag 27 van de ELO. Maak een kort verslag van wat daar gebeurde door de juiste uitspraken uit de ELO-opdracht hier onder te noteren. De oorlog in voormalig Joegoslavië 27

Inmiddels is de oorlog in voormalig Joegoslavië verleden tijd. Slovenië en Kroatië zijn inmiddels lid geworden van de EU. Ook Servië zoekt toenadering tot de EU. Ook die landen zijn blijkbaar tot het inzicht gekomen dat samenwerking meer oplevert dan elkaar te bevechten. Hoe die steeds nauwere samenwerking tussen steeds meer landen geregeld is leer je in het volgende onderwerp. 28

29