Jaarbericht 2008 Voor deelnemers Yara Nederland
Pensioenwereld in zwaar weer Het jaar 2008- en dan met name de tweede helft - werd volledig gedomineerd door de wereldwijde financiële (krediet)crisis, Aandelen werden in korte tijd veel minder waard, banken moesten steun vragen bij de overheid en de werkloosheid nam toe. Hierdoor daalde het vertrouwen bij de consument ; grote aankopen werden steeds vaker uitgesteld. en kregen te maken met sterk negatieve beleggingsresultaten en een dalende rente. Yara had hier natuurlijk ook last van. Om een indruk te geven: onze totale beleggingsportefeuille behaalde in 2008 een rendement van -9,9%, vooral door de enorme koersdaling van de aandelen. Tegelijkertijd daalde de rente van 4,8% begin 2008 naar 3,6% op 31 december 2008. Dit is heel bijzonder: normaal gesproken stijgt de rente juist als de aandelenkoersen dalen. Beide ontwikkelingen - het negatieve beleggingsresultaat én de lagere rente - zorgden voor een sterk dalende dekkingsgraad, de verhouding tussen ons vermogen en onze verplichtingen. Onze dekkingsgraad was begin 2008 nog 136,5%, 12 maanden later was dit nog maar 109%! Eigenlijk was onze dekkingsgraad nog verder gedaald, namelijk tot 98%. Maar omdat Yara goede afspraken met uw werkgever heeft gemaakt, sloten we het jaar - dankzij een extra premiestorting - af met een dekkingsgraad van 109%. Dit betekent wel een reservetekort. Onze toezichthouder De Nederlandsche Bank (DNB) verwacht van Yara namelijk een dekkingsgraad van minimaal 114%. Daarom hebben wij inmiddels een herstelplan ingeleverd bij DNB. Hierin staat hoe wij binnen 15 jaar weer een dekkingsgraad verwachten te halen die volgens de wet voldoende is. Het reservetekort betekende wel dat wij uw (opgebouwde) pensioen per 1 januari 2009 niet konden verhogen met een zogenaamde toeslag. In dit Jaarbericht leest u hier meer over. Zoals ieder jaar legt het bestuur van Yara via het Jaarbericht verantwoording af over het tijdens het afgelopen jaar gevoerde beleid. U begrijpt dat 2008 een moeilijk jaar was. Toch eindig ik graag met een positieve boodschap: Yara hoorde bij de minderheid (minder dan 40%) van Nederlandse pensioenfondsen met een dekkingsgraad hoger dan 100%. Ik wens u daarom ondanks alle slechte berichten weer veel leesplezier. Namens Bestuur Stichting Yara Nederland Peter Vlaeminck, Voorzitter pag 2 pag 3
De dekking Vermogen daalt, verplichtingen nemen toe Nadat de verhouding tussen ons vermogen en onze verplichtingen (de dekkingsgraad) in 2007 sterk was verbeterd, zagen wij deze in 2008 juist fors dalen. Op 31 december 2008 lag het vermogen nog slechts 9% hoger dan onze verplichtingen. Die daling is enerzijds het gevolg van de gedaalde marktrente, die eind 2008 1,2% lager was dan 12 maanden eerder. Hierdoor namen onze verplichtingen sterk toe. Anderzijds maakten we op ons vermogen een teleurstellend rendement van -9,9%. Ons vermogen nam dus af. Stijgende verplichtingen en een lager vermogen zorgden samen voor een dalende dekkingsgraad. Onze Pensioenverplichtingen Yara heeft met u een afspraak gemaakt: op uw pensioendatum gaan wij u een maandelijks pensioen uitkeren, of misschien doen we dat nu al. Het uitkeren van pensioenen is onze verplichting richting alle (oud-)deelnemers. Om te kijken hoe hoog deze verplichting is, berekenen wij ieder jaar opnieuw wat u aan pensioen hebt opgebouwd. Daarnaast kijken we naar de aanspraken van de pensioengerechtigden, en die van de mensen die niet meer bij Yara werken, maar die wel hun opgebouwde pensioen bij ons hebben laten staan. Al die bedragen bij elkaar leidden eind 2008 tot een totaal bedrag aan pensioenverplichtingen van ongeveer 266 miljoen euro; dat is ongeveer 44 miljoen meer dan een jaar eerder. Die stijging komt vooral door de sterk gedaalde marktrente. De invloed van de rentestand op onze verplichtingen is lastig uit te leggen. Allereerst moet u weten dat het bedrag van onze pensioen verplichtingen eigenlijk een voorziening is. Zolang u nog werkt, krijgt u van ons immers geen pensioen uitkering. Yara heeft dus niet al dit geld op dit moment nodig om pensioenen uit te keren. We moeten dat geld - uw pensioenopbouw - natuurlijk wel voor u reserveren. Het grootste deel van die 266 miljoen euro hebben we ooit - ergens in de toekomst - nodig om aan de huidige actieve deelnemers een pensioen uit te keren. We weten nu natuurlijk nog niet of alle actieve deelnemers ook de rest van hun werkzame leven via Yara pensioen blijven opbouwen. Ongetwijfeld zal een aantal deelnemers de komende jaren ergens anders gaan werken en hun opgebouwde pensioen meenemen (waardeoverdracht). In dat geval heeft Yara geen verplichtingen meer tegenover die deelnemer. Daarnaast is het lang niet zeker dat alle huidige deelnemers 65 jaar worden. We gaan dus uit van de verplichtingen die we nú tegenover deelnemers hebben, en kijken vervolgens naar de gemiddelde looptijd van die verplichtingen. Bij ons is dat 14 jaar. Daarna gaan we na wat de lange termijn rente is voor een lening met die looptijd. We mogen er namelijk vanuit gaan dat wij in die periode evenveel rendement maken op ons vermogen. Eind 2008 was de gemiddelde rente bij een looptijd van 14 jaar 3,6%; eind 2007 was dat nog een stuk meer, namelijk 4,8%. Hoe hoger de rentestand, hoe lager we onze verplichtingen mogen vaststellen. Een hoge rentestand is dus gunstig voor een pensioenfonds. En een dalende rente - zoals in 2008 - is ongunstig. Door de lagere rentestand daalde onze dekkingsgraad. Die daling werd nog eens versterkt doordat ons vermogen met 30 miljoen euro afnam vanwege de slechte beleggingsresultaten. Dankzij een extra premiestorting van de aangesloten ondernemingen (van 25 miljoen euro) is de daling beperkt gebleven. Daarnaast werd een achter gestelde lening (van 18 miljoen euro) omgezet in een extra storting aan Yara. Beide bedragen (in totaal dus 43 miljoen euro) zorgden ervoor dat de dekkingsgraad hoger dan 100% bleef; zonder deze extra stortingen zou de dekkingsgraad namelijk tot 98% zijn gedaald. Herstelplan nodig Van toezichthouder DNB moet de dekkingsgraad van Yara minimaal 114% zijn; dit percentage hangt af van onze beleggingsmix. Omdat onze dekkingsgraad eind 2008 láger dan 114% was, moest Yara een zogenaamd herstelplan inleveren bij DNB. Dit is inmiddels - op 26 maart 2009 - gebeurd. In het herstelplan zijn afspraken vastgelegd die ervoor moeten zorgen dat onze dekkingsgraad binnen uiterlijk 15 jaar weer het minimale niveau van 114% bereikt. Wij verwachten dit niveau van de dekkingsgraad ruim binnen deze periode te halen. Lage dekkingsgraad, geen toeslag De lage dekkingsgraad betekende dat de (opgebouwde) pensioenen van alle (oud-)deelnemers en pensioengerechtigden per 1 januari 2009 niet konden worden verhoogd. Zo n tussentijdse (jaarlijkse) pensioenverhoging noemen we toeslagverlening; uw pensioen wordt dan dus verhoogd met een toeslag. Als Yara er financieel beter voor had gestaan, was het opgebouwde pensioen van de huidige medewerkers (die onder de nieuwe middelloonregeling vallen) met 3,5% verhoogd. Voor de oud-medewerkers en pensioengerechtigden zou de pensioenverhoging 2,78% zijn geweest. Het is mogelijk dat u deze verhoging in de toekomst alsnog ontvangt (inhaaltoeslag). Maar dan moet de financiële situatie van Yara eerst wel verbeteren. pag 4 pag 5
Het vermogen Hoe belegt Yara? Beleggingen zorgen voor minder geld De beleggingsmarkten lieten wereldwijd slechte - vaak negatieve - resultaten zien. De beleggingen van Yara hadden hier ook onder te lijden; ons rendement was voor het eerst in jaren negatief: -9,9%. Yara heeft vermogen (geld) nodig om aan zijn verplichtingen te kunnen voldoen. De belangrijkste verplichting is het op tijd uitbetalen van pensioen aan onze pensioengerechtigden. Ons vermogen neemt ieder jaar in eerste instantie toe dankzij de pensioenpremie die wij van de aangesloten ondernemingen ontvangen. In 2008 bedroeg deze premie ruim 30 miljoen euro; dit is inclusief de extra storting van 25 miljoen euro. In 2007 waren de aangesloten ondernemingen een stuk minder geld kwijt, namelijk ongeveer 8,5 miljoen euro. Wij beleggen dit geld - en het eerder opgebouwde vermogen - in aandelen, vastrentende waarden (obligaties) en een beetje onroerend goed. Op die manier proberen wij een zo hoog mogelijk rendement op ons vermogen te behalen, zodat ons vermogen stijgt. In 2008 is dat niet gelukt: als gevolg van de wereldwijde (krediet)crisis behaalden we een negatief rendement op onze beleggingen. Ons vermogen nam dus niet toe, maar af! Yara probeert een optimaal rendement te behalen, zonder enorm grote risico s te lopen. Daarom steken wij in principe slechts 30% van ons vermogen in meer risicovolle beleggingen als aandelen en onroerend goed. De overige 70% beleggen wij in (veilige) vastrentende waarden (obligaties). In werkelijkheid kunnen onze beleggingen hier wel van afwijken. Maar we beleggen altijd binnen bepaalde marges (bandbreedtes). Categorie Percentages (bandbreedte) Vastrentende waarden 65 tot 75% Aandelen/onroerend goed 25 tot 35% Overig/Liquide middelen -1 tot 5% Eind 2008 was de verdeling als volgt: Werkelijke verdeling belegd vermogen (in mln ) Bedrag % Vastrentende waarden 204,8 76,9 Aandelen/onroerend goed 58,1 21,8 Overig/Liquide middelen 3,4 1,3 Totaal 266,3 100% Aandelen: zeer negatief Onze aandelen presteerden enorm teleurstellend. De financiële crisis was hier natuurlijk de grote boosdoener. Uiteindelijk behaalden de aandelen een rendement van -39,7%. Vastrentende waarden: wel positief Van de drie categorieën waarin wij beleggen wisten alleen de vastrentende waarden een positief resultaat te behalen. Uiteindelijke eindigden onze grootste en meest veilige beleggingscategorie op een winst van 5,5%. Onroerend goed: de helft minder waard Onze beleggingen in onroerend goed (woningen, winkels en kantoren) deden het in 2008 bijzonder slecht. Het rendement op onze stenen kwam uit op -55,6%. Dit betekent dat ons onroerend goed het afgelopen jaar de helft minder waard is geworden. Gelukkig belegt Yara slechts een klein deel van zijn vermogen hierin. Behaalde rendementen 2008 Vastrentende waarden 5,5% Aandelen -39,7% Onroerend goed -55,6% Totaal (incl. op korte termijn belegde middelen) -9,9% Wie belegt namens Yara? Wij laten ons vermogen beheren door gespecialiseerde beleggers. De vastrentende waarden zitten hoofdzakelijk bij Delta Lloyd; een klein deel wordt belegd via State Street, een Engelse vermogens beheerder. Ook de meeste aandelen worden voor ons beheerd door State Street. Alleen de meest riskante categoriën - zoals beleggingen in opkomende markten en onroerend goed - zitten bij Fortis ASR. Lehman Brothers Zonder dat Yara op de hoogte was, belegde State Street namens het ook geld bij Lehman Brothers. Deze Amerikaanse zakenbank ging in 2008 failliet. Dat betekent niet dat we ons geld de huidige marktwaarde van de beleggingen is ongeveer 17 miljoen euro - kwijt zijn. Yara heeft namelijk een claim ingediend; in alle cijfers is dit bedrag voorlopig nog altijd onderdeel van ons vermogen. Als we dit geld niet (geheel) terugkrijgen, storten de aangesloten ondernemingen - indien nodig - weer extra geld. Op die manier zorgen zij ervoor dat de dekkingsgraad van het nooit lager dan 5 procentpunten onder het wettelijk minimum is. In 2008 was dit wettelijk minimum voor Yara 114%. pag 6 pag 7
Het pensioenfonds Meer toezicht, meer verantwoording De pensioenwereld wordt steeds ingewikkelder. Daarom stelt de overheid strengere eisen aan de wijze waarop pensioenfondsen worden bestuurd. Dit heet Pension Fund Governance, oftewel goed pensioenfondsbestuur. Ook op het gebied van communicatie wordt van pensioenfondsen meer gevraagd; ingewikkelde zaken - zoals pensioen - vragen immers om een duidelijke uitleg. Bij goed pensioenfondsbestuur gaat het vooral om verantwoording afleggen dóór het bestuur en toezicht óp het bestuur door onafhankelijke deskundigen. Enkele sleutelwoorden van goed pensioenfondsbestuur zijn transparantie, deskundigheid, toezicht, verantwoordelijkheid en communicatie. Uiteindelijk gaat het erom dat een pensioenfondsbestuur de belangen van alle betrokken partijen (de belanghebbenden) in het oog houdt. Verantwoordingsorgaan beoordeelt beleid Medewerkers en pensioengerechtigden waren al vertegenwoordigd in de Deelnemersraad, die het bestuur advies geeft over te nemen besluiten. Aan de organisatie van Yara is nu een zogenaamd Verantwoordingsorgaan toegevoegd. In dit Verantwoordingsorgaan zijn alle partijen met één lid (plus een reservelid) vertegenwoordigd: de medewerkers, de pensioengerechtigden en de werkgevers. Eind 2008 bestond het Verantwoordingsorgaan uit de volgende personen: Naam Namens Theo van Duijn Medewerkers Rik Lambotte Werkgevers Theo Colsen Pensioengerechtigden Jos van Damme (reserve) Medewerkers Marc van Hijfte (reserve) Werkgevers Andries van der Hooft (reserve) Pensioengerechtigden Intern toezicht bekijkt organisatie Naast verantwoording over het gevoerde beleid, moet het pensioenfondsbestuur ook zorgen voor een transparant intern toezicht. Dit toezicht richt zich vooral op hoe een pensioenfonds is georganiseerd en op welke wijze de verschillende procedures zijn vastgelegd. Intern toezicht kan op meerdere manieren worden ingevuld. Yara heeft gekozen voor visitatie. Dit betekent dat vertegenwoordigers van een ander (Zeeuws) pensioenfonds Yara gaan beoordelen. Visitatie gebeurt eens in de drie jaar. Een delegatie van Yara gaat ook pensioenfondsen in de regio beoordelen. In 2009 is dit bij Stichting Total Nederland gebeurd. De eerste visitatie bij Yara staat in het voorjaar van 2010 gepland. pag 8 pag 9
Het bestuur van Yara De deelnemers Aantal daalt licht Uw Yara pensioen wordt uitgevoerd door een speciaal voor Yara opgericht pensioenfonds met een bestuur van tien mensen, waarvan er vijf de werkgevers vertegenwoordigen en vijf de medewerkers. Zowel Yara International als de werkmaatschappijen in Vlaardingen en Sluiskil zijn daarbij vertegenwoordigd in het bestuur. De vijf werkgeversvertegenwoordigers worden aangewezen door de directies van de betrokken bedrijven; de vijf vertegenwoordigers namens de medewerkers door de Deelnemersraad. Yara : de betrokken bedrijven Yara Sluiskil B.V. Yara Shared Services B.V. Yara Benelux B.V. Yara Industrial B.V. NU 3 B.V. Yara Gas B.V Yara Nederland B.V Yara Holding Netherlands B.V. Eind 2008 was het bestuur van Yara als volgt samengesteld: Namens werkgevers Namens medewerkers Peter Vlaeminck (voorzitter) Nico Kolmeijer Jo van Durme Benny Borgt (secretaris) Eddy ten Berge Bram Luteijn Terje Eide Pieter Jan van der Ploeg Georges De Schrijver Cor Sol Dit bestuur vergadert minimaal vier keer per jaar. We concentreren ons daarbij op het vormen van beleid en het nemen van beslissingen. De voorbereiding en uitvoering vinden plaats via drie bestuurscommissies voor Beleggingen, Pensioenen en Communicatie; in iedere commissie zitten drie bestuursleden. Adviseurs van het in pensioen gespecialiseerde bureau Towers Perrin ondersteunen de commissies. Delta Lloyd doet de pensioenadministratie, waarbij Ronald Wondergem namens het bestuur is aangesteld als contactpersoon; de financiële administratie doen we zelf. Yara heeft geen eigen medewerkers in dienst. In 2008 zagen wij het aantal deelnemers (zowel actief als nietactief) én pensioengerechtigden verder afnemen. Eind 2008 had Yara in totaal 41 klanten minder dan het jaar ervoor. Het volgende overzicht laat dit goed zien. pag 10 pag 11
De cijfers Aantallen deelnemers 2008 2007 Actieve deelnemers 837 849 Niet actieve deelnemers 635 659 Pensioengerechtigden 1.275 1.280 Totaal 2.747 2.788 Deelnemersbeleid en communicatie In het hoofdstuk Het las u dat communicatie binnen de pensioenwereld steeds belangrijker wordt. Yara steekt al jaren veel tijd in het informeren van deelnemers over hun pensioen(regeling). Onze Nieuwsbrief (Yara Nieuws) is hier een goed voorbeeld van; dit Jaarbericht natuurlijk ook. De Nieuwsbrief en het Jaarbericht zijn beide onderdeel van het communicatiebeleid van Yara. Dit beleid wordt bepaald (en uitgevoerd) door onze Communicatiecommissie. De commissie wordt hierbij ondersteund door een communicatiespecialist van Towers Perrin. Nieuw in 2008: het UPO In 2008 ontving u voor het eerst het zogenaamde UPO, het Uniform Pensioenoverzicht. Dit UPO is de opvolger van het gewone pensioenoverzicht dat u jarenlang gewend was te ontvangen. Vervolgens bleek dat verandering tot verwarring kan leiden. Yara kreeg veel vragen over het vernieuwde pensioenoverzicht. Daarom besloten wij voortaan een aparte bijlage mee te sturen, zodat we meer kunnen uitleggen. Waarom dit UPO? Het idee is dat iedereen die in Nederland pensioen opbouwt eenzelfde ( uniform ) pensioenoverzicht ontvangt. Met dit UPO worden pensioenoverzichten van verschillende pensioenfondsen dus beter vergelijkbaar. Dat is handig als u in het verleden ook ergens anders pensioen hebt opgebouwd. Door de bedragen in de uniforme pensioenoverzichten bij elkaar op te tellen, krijgt u een totaaloverzicht van uw pensioensituatie. U kunt uw verwachte pensioen ook makkelijker optellen bij het pensioen van uw partner; hij/ zij ontvangt immers ook een UPO. Zo kunt u makkelijk berekenen op welk pensioen u straks samen kunt rekenen! Verkorte balans Bedragen in duizenden euro s 2008 2007 Activa Totaal belegd vermogen 262.937 301.505 Diverse debiteuren 25.408 2.240 Liquide middelen 3.350 752 Totaal 291.695 304.497 Passiva Reserves 23.960 1 81.141 Pensioenverplichtingen 266.296 222.433 Diverse crediteuren 1.439 923 Totaal 291.695 304.497 Verkorte rekening van baten en lasten Bedragen in duizenden euro s 2008 2007 Baten Beleggingsresultaten -/- 30.039 126 Ontvangen premies 30.801 2 8.487 Overgenomen pensioenverplichtingen 68 0 Overige -/- 25-15 Totaal 805 8.598 Lasten Mutatie voorziening pensioenverplichtingen 40.171 -/-11.775 Overgedragen pensioenverplichtingen 0 91 Uitkeringen 13.751 12.553 Kosten 311 321 Overige 21 -/- 130 Totaal 54.254 1.060 Buitengewone baten -/- 38 207 Saldo van baten en lasten -/- 53.487 7.745 ¹ Inclusief de achtergestelde lening van 18 miljoen euro die is omgezet in een extra storting. ² Inclusief de extra premiestorting van 25 miljoen euro. pag 12 pag 13
De Toekomst De eerste maanden van 2009 zagen wij de financiële wereld weer iets sterker worden. Dat blijkt bijvoorbeeld uit de stijgende aandelenkoersen. De dekkingsgraad van Yara is hierdoor inmiddels aanzienlijk hoger dan eind 2008. Daarom kijken wij met optimisme naar de toekomst. De stijgende lijn is natuurlijk ook gunstig voor ons herstel richting een dekkingsgraad van minimaal 114%. Yara leverde zijn herstelplan op 26 maart 2009 in bij DNB. Startbrief voor nieuwe deelnemers Inmiddels hebben wij voor alle nieuwe medewerkers van de aangesloten ondernemingen - onze nieuwe deelnemers - een prettig leesbare samenvatting van het pensioenreglement gemaakt. Deze zogenaamde Startbrief is trouwens ook voor de huidige medewerkers beschikbaar. U hebt onlangs een exemplaar van de Startbrief ontvangen. Nieuwsbrief en UPO U ontvangt ook in 2009 twee nummers van Yara Nieuws; het eerste nummer is in maart verstuurd, het tweede nummer kunt u in november verwachten. Voorlopig zijn wij niet van plan veel aan de formule van onze Nieuwsbrief te veranderen; we zijn tevreden met Yara Nieuws! Nieuw: het Toeslagenlabel Yara heeft in 2009 het zogenaamde toeslagenlabel geïntroduceerd. Dit toeslagenlabel geeft informatie over de kans dat uw (opgebouwde) pensioen de komende jaren wordt verhoogd met een toeslag. Het toeslagenlabel is eigenlijk een plaatje dat laat zien hoe waardevast uw pensioen is; nu en in de toekomst. Nieuwe Deelnemersraad Sinds 1 januari 2009 kent de Deelnemersraad vijf nieuwe leden en één nieuw reservelid. De nieuwe leden zijn: Hubert Desintebin, Frans de Feijter, Johan van den Hende, Francine van Laere, Gerard Poldervaart (reserve) en Johnny Vernimmen. Bij het vernieuwde pensioenoverzicht - in de vorm van het UPO - ligt dat iets anders. Het in 2008 verstuurde UPO leverde Yara veel vragen op. Zo geeft het UPO alleen informatie over het te bereiken pensioen op 65-jarige leeftijd, terwijl veel Yara-medewerkers éérder stoppen met werken. Daarom ontvangt u vanaf nu een aparte bijlage met extra informatie bij uw UPO. pag 14 pag 15
Yara Nederland Bezoekadres: Industrieweg 10, 4541 HJ Sluiskil Postadres: Postbus 2, 4540 AA Sluiskil E-mail: psf@yara.com pag 16