Boekverslag Nederlands De aanslag door Harry Mulisch 6,9 Boekverslag door een scholier 2937 woorden 776 keer beoordeeld 28 maart 2001 Auteur Harry Mulisch Genre Oorlogsroman, Psychologische roman Eerste uitgave 1982 Vak Nederlands Harry Mulisch, de aanslag. Wolters-Noordhoff/Bulboek, Groningen/Amsterdam, vierendertigste druk, augustus 1999. Onderdeel van de Penta Pockets. Dit werk heeft mij aan het denken gezet, omdat ik nu heb gezien hoe het echt was in de oorlog. Je ziet wat voor mazzel wij eigenlijk hebben dat wij in deze tijd leven. Dit werk spreekt aan de ene kant niet echt aan, omdat,uitgezonderd het begin, het verhaal te saai is, er bijna geen spanning in zit. Toch is het verhaal erg mooi geschreven en gaat het over een interessant onderwerp Samenvatting - proloog Aan de rand van Haarlem staan langs het Spaarne vier villa's. In "Buitenrust" woont Anton Steenwijk met zijn ouders en zijn broer Peter. Links van hun woont de familie Beumer in "Welgelegen", rechts van hun woont in "Nooitgedacht"Karin Korteweg met haar vader. En daarnaast woont het echtpaar Aerts in "Rustenburg". - episode 1 (1945). Wanneer op een avond in januari 1945 de familie Steenwijk een spelletje zit te doen, wordt buiten NSB'er en politieman Fake Ploeg sr. neergeschoten voor het huis van de buren. De buren leggen het lichaam voor het huis van de fam. Steenwijk. Als Peter daarop het lichaam weer teruglegt, arriveren de Duitsers. Dezen pakken Anton en zijn ouders op. Peter vlucht weg. Het huis wordt in brand gestoken. Anton brengt die nacht door op het politiebureau in een cel samen met een vrouw die later één van de daders van de aanslag blijkt te zijn. De volgende dag wordt naar Anton naar Amsterdam gebracht, waar hij wordt opgehaald door zijn oom. - episode 2 (1952). Anton wordt opgevoed door zijn oom en tante. Na de oorlog blijkt dat zijn ouders en Pagina 1 van 7
Peter de nacht van de aanslag zijn doodgeschoten. Anton reageert beheerst. Als hij in het tweede jaar van zijn Medicijnen-studie zit, wordt Anton uitgenodigd voor een feestje in Haarlem. Hij is daar na de aanslag niet meer geweest. Hij verlaat het feestje vroegtijdig en brengt een bezoek aan de familie Beumer en aan het monument in de straat. - episode 3 (1956). Na zijn studie gaat Anton zich specialiseren in anesthesie. Als hij op een avond naar huis gaat, komt Anton in een demonstratie tegen de communistische inval van de Russen in Hongarije terecht. Hij ontmoet dan Fake Ploeg jr. Hij nodigt hem binnen en daar ontstaat een felle discussie over de schuldvraag naar de dood van Fakes vader en Anton zijn ouders. Fake vindt dat de communisten schuld hebben aan alles. Als Anton hem tegenspreekt, gooit Fake een steen naar een spiegel. Die valt uiteen en dan ontploft ook de oude kachel in de kamer (dit doet denken aan het kapotslaan en het in brand steken van het huis van de fam. Steenwijk in 1945). - episode 4 (1966) Anton is inmiddels afgestudeerd als anesthesist en hij is getrouwd met Saskia. Ze hebben een dochter, Sandra. Begin juni 1966 wordt een oud journalist begraven. Op de begrafenis ontmoet Anton Cor Takes. Cor was één van de daders van de aanslag. Cor vertelt over zijn vriendin Truus Coster, zij blijkt degene te zijn met wie Anton in de cel zat. Anton gaat in op de uitnodiging van Cor om een keer bij hem langs te komen. Als hij daar een foto van Truus ziet, valt hem op dat die twee dezelfde uitstraling hebben. Anton verlaat met Cor met het beeld van Truus in zijn hoofd dat hij nooit meer zal vergeten. - episode 5 (1981) Anton is gescheiden is hertrouwd met Liesbeth. Ze hebben een zoon Peter. Met Sandra bezoekt hij het monument en de grafplaats van Truus. Op 21 november komt hij in een vredesdemonstratie Karin Korteweg, zijn vroegere buurmeisjes, tegen. Zij vertelt hem dat Peter in hun huis is doodgeschoten. Ook vertelt zij dat ze het lichaam van Ploeg verlegt hebben, omdat meneer Korteweg bang was voor zijn hagedissen. Ze hebben het lichaam niet voor de andere buren gelegd, omdat daar Joden in huis waren. Toen meneer Korteweg later hoorde van de represaillemaatregelen, pleegde hij in 1948 zelfmoord. Alle stukjes vallen nu op hun plaats en Anton laat Karin achter en loopt samen met zijn zoon Peter weg. Personages Anton Steenwijk: Hij is de enige hoofdpersoon in dit verhaal. Aan het begin van het verhaal is hij 12 jaar. Na de oorlog gaat hij in Amsterdam bij zijn oom en tante wonen. Hij wordt daar anesthesist. Hij denk vaak onbewust terug aan de oorlog en praat moeilijk over de oorlog. Elke keer als hij iemand tegenkomt die wat met de oorlog te maken heeft, krijgt hij het moeilijk. Als hij volwassen is, is hij een rustige intelligente man. Hij vindt politiek totaal niet interessant. Anton verandert tijdens het verhaal. In het begin is hij volgzaam, maar later wordt hij steeds meer zelfstandiger. Ook wordt hij meer emotioneel. Peter Steenwijk: Broer van Anton. Op de avond van de aanslag verlegt hij het lijk, maar hij wordt betrapt en vermoord. Het was een heel moedige actie, dus hij zal wel erg moedig zijn. Pagina 2 van 7
Saskia Steenwijk: Anton's eerste vrouw. Zij lijkt erg op de vrouw waarmee hij in de cel zat. Na hun scheiding blijven ze erg goede vrienden. Sandra Steenwijk: Dochter uit zijn eerste huwelijk. Ze kan erg goed met haar vader opschieten en is een typische jongere uit die tijd. Ze doet mee aan allerlei demonstraties en heeft een kraker als vriend. Liesbeth Steenwijk: Tweede vrouw van Anton, verder kom je niks over haar te weten. Peter Steenwijk: Anton's zoon uit zijn tweede huwelijk. Waarschijnlijk is haar vernoemd naar zijn broer, misschien als eerbetoon. Truus Coster: de vrouw die bij Anton in de cel zat. Hij heeft haar nooit gezien, maar hij herkent haar wel op een foto. Zij was één van de daders van de aanslag. Zij bepaalt zijn gehele leven, zelfs de keuze van zijn vrouw. Cor Takes: Anton ontmoet hem toevallig op een begrafenis. Cor vertelt hem alles over de aanslag. Ook nodigt hij hem uit bij hem thuis om een foto van Truus te bekijken, hij ziet dan gelijk dat zij dezelfde uitstraling als Saskia heeft. Fake Ploeg sr.: de NSB'er die doodgeschoten werd omdat hij samenwerkte met de Duitsers en anders nog veel meer had vermoord. Fake Ploeg jr.: zoon van Fake Ploeg. Hij beschermt zijn vader steeds, waardoor Anton inziet dat ook Fake slachtoffer is. Karin Korteweg: Zijn vroegere buurmeisje. Hij praat op het laatst van het verhaal met haar, en wat hij dan te horen krijgt komt zeer hard aan. Alle personages zijn flatcharacters of typen, alleen Anton is een round-character. Thema Het thema van dit boek is de schuldvraag die rijst bij de hoofdpersonen, zowel bij Anton Steenwijk als bij Cor Takes en ook bij Fake Ploeg jr. Wie heeft er nou schuld aan de oorlog en wie is er nou slachtoffer en wie dader. Alle drie de personen verloren dierbaren, Anton zijn broer en ouders, Cor zijn vriendin Truus en Fake zijn vader. Dus ze zijn alle drie slachtoffers, maar Cor en Fake's vader zijn ook daders. Aanvankelijk lijkt het de schuld van de Duitsers te zijn, maar later in het boek verandert dat beeld. Motieven dobbelsteen: Anton's hele leven wordt door het lot bepaald. Dit symbool voor het lot komt elke keer als er iets belangrijks gaat gebeuren voor, bijvoorbeeld vlak voor de aanslag en aan Pagina 3 van 7
het begin van zijn aanval in Italië. stenen: stenen komen veel voor in dit verhaal, Anton Steenwijk. De dobbelsteen, Hij ontmoette zijn vrouw bij de tentoonstelling Stone of scone, Fake junior goot een steen door zijn spiegel, De Aanslag, het leesverslag, analyse van de tekst, Otte Veltman en ook de volgende zin die ik in een verslag las:" Hij moest nu alles weten en het dan vergoed begraven, een steen erover wentelen en er nooit meer over denken." as: Het huis van de familie Steenwijk gaat in as op, ook ploft er was uit de kachel als die ontploft en ook de laatste zin van het verhaal:"zijn schoenen sloffen en het is of zij wolkjes as opwerpen, ofschoon nergens as te zien is. kruidnagel: In de eerste episode probeert zijn moeder haar kiespijn te onderdrukken met kruidnagel, in de laatste episode krijgt Anton het van zijn moeder. Dit motief legt een link tussen de eerste en de laatste episode. vuur: Vuur komt de hele tijd terug in het verhaal. Het huis van Anton dat in vlammen opgaat, vuur als het konvooi aangevallen wordt door een Engels vliegtuig, en ook een beetje vuur als de kachel ontploft. Ook raakt hij in een crisis als hij een vuuraansteker ziet. spiegel Ook de spiegel komt in fit verhaal veel voor. Het is een symbool voor het terugkijken naar het verleden. Fake Ploeg jr. gooit de spiegel van Anton stuk, hij wil niet terugkijken naar het verleden. Titel, ondertitel en motto De titel is niet zo moeilijk te verklaren. In januari 1945 wordt voor het huis van Anton Steenwijk een aanslag gepleegd op de NSB'er Fake Ploeg sr. Als represaillemaatregelen steken de Duitsers het huis in brand en vermoorden ze Anton's ouders en zijn broer Peter. Deze aanslag bepaalt ongewild het hele leven van Anton, maar ook van vele anderen. Het motto van dit verhaal is:"overal was het dag, maar hier was het nacht, neen, meer dan nacht. Het motto is ontleend aan een brief van de Romeinse senator C. Plinius Caecilius Secundus, die verslag doet van de uitbarsting van de Vesuvius waardoor Pompei onder as werd bedolven. Net zoals de uitbarsting heeft de aanslag langdurige gevolgen. Ook kwam Pompei in een grote duisternis, wat eigenlijk ook met Anton's leven gebeurd. Structuur Het verhaal begint met een korte proloog. De inhoud staat in de samenvatting beschreven. De functie ervan is even kort weergeven hoe de situatie alles is. Je weet nu wie waar woont. Het verhaal begint net voor de belangrijkste gebeurtenis van het verhaal, de aanslag. Ik vind dat het verhaal eindigt met een gesloten einde. Op alle vragen zijn een antwoord gekomenen dat is wel leuk, omdat je anders er altijd over na blijft denken. Het boek is opgedeeld in een proloog en vijf hoofdstukken, die geen naam hebben. Historische tijd Het verhaal speelt zich af tussen januari 1945 en 21 november 1981. Die tijd is belangrijk, omdat het verhaal gaat over de herinneringen die blijven na de oorlog. Van die tijd is natuurlijk heel veel bekend. Het is een typische na-oorlogs verhaal. Pagina 4 van 7
Ruimte Ten tijde van de oorlog woont Anton in Haarlem. Na de aanslag woont Anton in Amsterdam, eerst bij zijn oom en tante en daarna alleen. Ook gaat hij een keet naar Italië, waar hij een huis heeft. Daar raak hij in een crisis als hij een aansteker in de vorm van een dobbelsteen ziet. Ook brengt hij nog twee keer een bezoek aan Haarlem, in 1952 en 1978. De bezoeken aan Haarlem hebben nu een grote invloed op Anton, want eigenlijk wil hij niet meer aan de oorlog teug denken, maar hij doet het toch waardoor hij weer een stapje verder is in het verwerken van de aanslag. Tijdsduur Het verhaal duurt 36 jaar en 11 maanden. Een opvallende vertraging is in het begin van het verhaal als de moord op Fake Ploeg sr. wordt gepleegd en als Peter het lichaam probeert weer terug te leggen en wat er daarna gebeurt. De vertraging geeft aan hoe dramatisch het was en het laat zien hoe iedereen perplex stond, niemand deed iets. Tijdsvolgorde Het verhaal is chronologisch verteld. Het verhaal bestaat uit vijf episoden, die elk een dag tot een paar dagen duurt. In de eerste episode beleeft Anton die aanslag en de morgen erna. De tweede episode is in 1952, ten tijde van de oorlog in Korea. Hij bezoekt dan de straat waarin hij ten tijde van de aanslag woonde. De derde episode is als Rusland Hongarije binnenvalt, in 1956. Hij ontmoet dan Fake Ploeg jr. De vierde episode is in 1966, als de oorlog in Vietnam bezig is. Hij ontmoet dan op een begrafenis Cor Takes, de man die Fake Ploeg sr. doodschoot. In de laaste episode treft hij zijn vroegere buurmeisje, tijdens een demonstratie tegen kernwapens in 1981. Elke episode begint met een beschrijving wat er tussen de episode is gebeurd. De episodes zijn erg fragmatisch, je ziet alleen fragmenten. Perspectief Er is een sprake van zowel een auctoriaal perspectief al een ik-perspectief. Er is sprake van een alwetende verteller, die het verhaal stuurt. Hij wijst soms vooruit en plaatst bepaalde gebeurtenissen in historisch verband. Toch zien we bijna alle gebeurtenissen door Anton's ogen, waardoor je met hem mee gaat leven. In het begin vind je het zielig wat er allemaal met hem gebeurt, en later zie je met hem mee hoe hij alles verwerkt. Idee Ik vind dat er een duidelijk idee achter zit. Volgens mij probeert de schrijver ons duidelijk te maken dat er niet één schuldige alles wat in de oorlog gebeurd, maar dat er meerdere zijn. Het is niet zo dat alleen de Duitsers verantwoordelijk zijn voor alles wat er in de oorlog gebeurt. Ook laat hij ons zien hoe moeilijk het is om de oorlog te vergeten. Ik vind dat het idee goed naar voren komt. De kaft Wat me erg opviel was de kaft. De kaft bestaat uit een foto van de fiets van Fake Ploeg sr. Pagina 5 van 7
Ook zie je duidelijk het visgraatmotief in de weg waar Anton het in de proloog over heeft. Het beeld van een op de grond liggende fiets met een ronddraaiend voorwiel komt in veel films voor. Ik heb de kaft dan ook als voorkant van dit verslag gebruikt. Evaluatie van de tekst: de literaire recensie Ik schrijf deze recensie over het beroemde boek " De Aanslag" van Harry Mulisch. Het boek heeft veel indruk op me gemaakt. Het is een zeer goed geschreven boek, dat erg makkelijk leest. Ook kun je zelf een goed beeld vormen over wat zich afspeelt, wat ook erg lekker leest. Het is een boek met verschillende kanten. Het begin is zeer spannend, op het laatst wordt het was saaier en langdradiger. Ik zal nu de goede en slechte punten aan je proberen uit te leggen en ik zal proberen te laten zien waarom het boek zo makkelijk leest. Het eerste punt wat ik zal behandelen, is het perspectief. Het verhaal heeft zowel een auctoriale verteller als een ik-perspectief, maar het ik-perspectief komt toch verreweg het meest voor. Hierdoor ga je meeleven met de hoofdpersoon, in dit geval Anton. Je ziet door zijn ogen wat hij allemaal meemaakt, waardoor je het zielig gaat vinden. Als je door de ogen van een ander persoon zou zien, zou je met hem meeleven en Anton misschien helemaal niet zo zielig vinden. Toch is er ook een auctoriale verteller, die het verhaal "stuurt" en zo nodig een terugwijzing of vooruitwijzing geeft. Hierdoor allemaal krijg je sympathie voor de hoofdpersoon en leest het boek leuk en gemakkelijk. Ook er goed aan dit verhaal is de tijd. Het verhaal speelt zich af in en na de Tweede Wereldoorlog. De Tweede Wereldoorlog vind ik een zeer interessante periode. Ook komt in dit verhaal de Tweede Wereldoorlog goed naar voren, want het speelt een belangrijke rol in het leven van Anton. Zijn hele leven wordt er door bepaald. Ook is de tijd zeer ruim. Het verhaal begint in 1945 en eindigt in 1981. Daardoor is het boek geen momentopname, maar zie je eigenlijk zijn hele leven voorbijgaan, waardoor je een goed beeld krijgt van de hoofdpersonen. Ook dit is een zeer sterk punt van het verhaal. Het derde punt is de structuur van het verhaal. De structuur is erg duidelijk, je begint niet ergens midden in het verhaal, waarna dan pas het begin komt en dan het einde. Nee, je begint met een proloog waarin de beginsituatie wordt uitgelegd, daarna komen er vijf hoofdstukken die allemaal een dag of een paar dagen duurt. Ook de vijf hoofdstukken zijn weer opvolgerde van jaartal, waardoor het geheel zeer overzichtelijk is. Dit is zeer bevorderlijk voor het lezen van het boek. Ten slotte wil ik het idee van de schrijver behandelen. Ik heb het gevoel dat de schrijver in dit boek duidelijk iets aan de lezer wil overbrengen, maar dat was nergens verder te lezen. Ik denk dat het idee van de schrijver is dat er niet één schuldige is voor alles wat er in de oorlog gebeurt. Het is niet zo dat de Duitsers overal schuldig voor zijn, ook zijn soms verzetsgroepen of andere mensen schuldig. Ik vind dat dit heel duidelijk in het boek naar voren komt. Anton vind dat de Duitsers de schuld van alles hebben, maar anderen proberen hem op een ander idee Pagina 6 van 7
te brengen, zoals de zoon van de vermoorde NSB'er, die vind dat de communisten en de daders schuldig zijn. Toen ik dit boek uit had, had ik echt duidelijk het gevoel dat dit het idee van de schrijver is. Zoals je denk ik wel kan zien, ben ik het algemeen zeer positief over dit verhaal. Het perspectief is goed, de tijd interessant, de structuur erg duidelijk en voor mij is het idee achter het verhaal ook zeer duidelijk. Het enige nadeel is dat de spanning er op het laatst uit is, waardoor het wat saai wordt. Maar dat weegt niet op tegen de positieve punten van het verhaal, dus mijn eindoordeel is toch wel positief. Het verhaal leest makkelijk en de zinnen lopen goed, dus het is echt een aanrader om een keer te gaan lezen. Misschien dat jij het einde niet saai vindt. Veel plezier!!!!! Pagina 7 van 7