Boekverslag Nederlands De aanslag door Harry Mulisch

Transcriptie

1 Boekverslag Nederlands De aanslag door Harry Mulisch 5 Boekverslag door een scholier 3445 woorden 31 keer beoordeeld 28 maart 2001 Auteur Harry Mulisch Genre Oorlogsroman, Psychologische roman Eerste uitgave 1982 Vak Nederlands Toen we de opdracht kregen om een tweede boek te gaan lezen, dacht ik meteen aan De Aanslag van Harry Mulisch. Dit kwam vooral doordat dit boek me door verschillende mensen werd aangeraden. Zij vonden De Aanslag allemaal een heel leuk boek om te lezen. De tweede reden dat ik de aanslag ging lezen was dat het boek over de oorlog ging. Daar was ik al van op de hoogte voor het boek mij werd aangeraden, want ik had al eens van het boek gehoord omdat het zo bekend is. Boeken over oorlog zijn eigenlijk wel mijn favoriete genre. Het verhaal begint op een januariavond in 1945, de familie Steenwijk zit rustig een spelletje te doen als ze buiten ineens schoten horen. Als Peter (de oudste zo n van de familie Steenwijk) gaat kijken wat er aan de hand is ziet hij dat de buren, voor wiens huis het lijk lag, de doodgeschoten persoon voor hun huis neerleggen. Het blijkt Fake Ploeg te zijn, een hoofdinspecteur van de politie. Wanneer Peter het lijk weer terug wil leggen zien de Duitsers hem, en Peter probeert te vluchten. De Duitsers steken het hui van de familie Steenwijk in brand en nemen de ouders en Anton (de jongste zoon) mee, zij worden naar verschillende plekken gevoerd. Anton wordt gevangen genomen in een cel waar al een vrouw zit. Hij weet niet waar zijn ouders heen zijn gebracht. Anton heeft een diepgaand gesprek met de vrouw, maar kan haar door de duisternis niet zien. De volgende dag worden de oom en tante van Anton gewaarschuwd en mag hij bij hen in Amsterdam komen wonen. Jaren na de oorlog komt Anton de zoon van Fake Ploeg tegen. Deze man heet ook Fake en zat vroeger bij Anton in de klas. Ze praten wat over de oorlog en krijgen een beetje ruzie. Fake gooit met een steen een spiegel in. Kort daarop ontploft de oliekachel, waardoor de kamer vol met roet komt. Weer jaren later trouwt Anton met zijn eerste vrouw. Op een dag gaat hij naar een begrafenis. Daar ontmoet hij oud verzetsstrijders. Toevalligerwijs ontmoet hij een man die Takes wordt genoemd. Hij blijkt de man te zijn die Fake Ploeg op die avond in 1945 heeft vermoord. Takes verteld dat hij de moord samen Pagina 1 van 6

2 met een vrouw heeft begaan: Truus Coster. Na veel praten blijkt dit de vrouw te zijn geweest waarmee Anton in de cel heeft gezeten. Voor beide mannen zijn nu een aantal raadsels opgelost. Als het verhaal bijna afgelopen is trouwt Anton met een andere vrouw, Liesbeth. Ze krijgen samen een zoontje, dat Peter heet. Als Anton en Peter een paar jaar na die tijd meelopen in een demonstratie komen ze Karin Korteweg tegen. Zij is de dochter van de buren die destijds het lijk van Fake Ploeg voor hun huis hebben neergelegd. De vader van Karin had er zijn redenen voor dat hij het lijk juist voor hun huis wilde leggen, zo vertelt zij. Bij de andere buren zaten Joden ondergedoken, dat was een van de redenen dat de buurman voor het huis van de familie Steenwijk koos. Jaren na deze gebeurtenis heeft de buurman zelfmoord gepleegd, omdat hij de gevolgen van zijn daad niet kon verdragen. Voor Anton zijn nu alle raadsels opgelost. Voor ik De Aanslag ging lezen had ik al het vermoeden dat het een heel mooi boek zou zijn. Dit vermoeden was gebaseerd op dezelfde twee dingen als waarom ik het boek ging lezen: het werd me door verschillende mensen aangeraden en ik vind oorlogsromans over het algemeen heel leuk om te lezen. Het onderwerp van de tekst is de aanslag op Fake Ploeg, en de gevolgen die deze gebeurtenis heeft op het leven van Anton, de jongste zoon van de familie Steenwijk. Hij wordt tijdens het verdere verloop van zijn leven steeds weer met de gebeurtenissen uit de oorlog geconfronteerd, en pas op latere leeftijd komt hij erachter wat er destijds nou precies gebeurd is. Ik vind dat de schrijver het onderwerp zeer goed heeft behandeld. Aan het begin van het boek wordt het eigenlijke onderwerp besproken, de gevolgen ervan vullen daarna een groot deel van het verhaal. Aan het eind komt de ontknoping, de hoofdpersoon komt er achter wat er allemaal gebeurd is in 1945 (en ook daarna nog) en voor hem zijn de raadsels nu opgelost. De personages in het boek vind ik ook heel goed beschreven. De hoofdpersoon in De Aanslag is Anton. De andere personen worden veelal vanuit zijn oogpunt beschreven, bijvoorbeeld hoe hij zich iemand herinnert. Hierdoor kun je je heel goed voorstellen hoe de mensen uit het boek echt zijn, hoe ze eruit zien en hoe ze reageren op gebeurtenissen. Als Anton op latere leeftijd naar zijn vroegere woonplaats teruggaat en praat met de mensen die er nog wonen, en die vroeger zijn buren waren, zie je ook hoe die mensen aankijken tegen de buren die in 1945 bij de familie Steenwijk in de straat woonden. De gebeurtenissen in De aanslag volgen elkaar in een chronologische volgorde op. Wel is het zo dat de hoofdpersoon Anton vaak terugblikt naar gebeurtenissen die eerder zijn gebeurd. Ik vind dat de gebeurtenissen net als de personages heel goed zijn beschreven en uitgelegd. Je kan je hierdoor beter inleven in het verhaal en je kan je ook beter voorstellen hoe de personages zich voelen. Daardoor kun je weer beter begrijpen waarom zij bepaalde dingen doen. Bijvoorbeeld waarom Takes de moord op Fake Ploeg heeft begaan. Zelfs jaren later heeft hij hier nog geen spijt van, zelfs niet als hij te weten komt wat deze daad teweeg heeft gebracht. De Aanslag heeft eigenlijk een bekende opbouw. Aan het begin van het verhaal gebeurt er iets, in dit geval is dat de moordaanslag op Fake Ploeg. In de rest van het boek wordt de nawerking daarvan verteld, in De Aanslag is dat de invloed die het gebeurde op het leven van hoofdpersoon Anton heeft, en met welke raadsels hij blijft zitten. Aan het einde van het verhaal komt de ontknoping, Anton komt erachter Pagina 2 van 6

3 wat er destijds precies is voorgevallen en de moordenaar van Fake Ploeg komt erachter wat er met zijn vriendin is gebeurd, die in 1945 samen met hem de aanslag heeft gepleegd. Voor ik het boek ging lezen had ik zeker bepaalde verwachtingen van De Aanslag. Dit kwam merendeels doordat het boek mij door verschillende mensen werd aangeraden en doordat het genre mij aanspreekt (oorlogsroman). Daarnaast kende ik het verhaal al een beetje, het begin ervan tenminste. Daar hadden we het in de Nederlandse les al eens over gehad. Ik wist dus al dat het een verhaal over de oorlog was en dat het over een moordaanslag ging. Ik had dus de verwachting dat het een beetje een triest boek zou zijn. Doordat verschillende mensen tegen mij hadden gezegd dat De Aanslag een mooi boek was had ik de verwachting dat het boek leuk zou zijn om te lezen. Het feit dat oorlogsromans mij meestal wel aanspreken versterkte deze verwachting. Ik had van te voren dus over het algemeen hoge verwachtingen van het boek. Na het lezen van De Aanslag kwam ik tot de conclusie dat eigenlijk al mijn verwachtingen zijn uitgekomen. Ik vond het boek inderdaad heel mooi om te lezen, ik ben dus blij dat het me werd aangeraden. In vergelijking met het vorige boek dat ik voor mijn lijst heb gelezen (Onder Ijsbergen, J. Bernlef) was het helemaal een fantastisch verhaal. Ik vond het veel persoonlijker geschreven en daardoor kon ik me goed inleven in het verhaal. Ik vond het wel een beetje een triest boek, maar dat is ook wel te verwachten als je een boek over de oorlog gaat lezen. Mijn voorkeur voor het genre oorlogsromans is door het lezen van De Aanslag nog groter geworden. In de Aanslag is de fabel niet moeilijk aan te wijzen. Het begint bij de aanslag zelf. Daarna wordt een groot deel van het leven van Anton besproken, waarbij de gevolgen van de aanslag voor hemzelf centraal staan. Het boek eindigt wanneer Anton zelf al kinderen heeft en inmiddels met zijn tweede vrouw getrouwd is. In deze periode van zijn leven komt hij erachter wat er in de oorlog precies gebeurd is op die winteravond in Het sujet verschilt niet veel van de fabel. Dit komt omdat De Aanslag een chronologische opbouw heeft, waarin slechts enkele flashbacks zitten. Ik denk dat de schrijver bewust het verschil tussen fabel en sujet klein heeft gehouden. Hierdoor wordt benadrukt dat het verhaal gaat over de verloop van het leven van de hoofdpersoon. Af en toe denkt de hoofdpersoon terug aan iets wat vroeger is gebeurd, dit is in het verhaal aan te duiden als een flashback. Door op deze manier gebruik te maken van fabel en sujet bereikt de schrijver een bepaald effect. Ik had een beetje het idee dat ik het leven van de hoofdpersoon als het ware meeleefde. Dit kwam door de chronologische volgorde van de gebeurtenissen. De Aanslag is absoluut niet continu geschreven. Het verhaal is verdeeld in 5 episodes. Elke keer zitten er een aantal jaren tussen waar een episode stopt en waar de volgende verder gaat. De eerste episode gaat over 1945, de tweede over 1952, de derde over 1956, de vierde over 1966 en de vijfde over Hier hoef ik verder denk ik geen voorbeelden bij te geven, het is overduidelijk. Ik vond het moeilijk om terug te vinden waar de flashbacks en vooruitwijzingen in De Aanslag zitten. Af ent toe denkt Anton terug aan ets wat hij nog van vroeger weet, zoals op bladzijde 87/88 van het boek. Daar gaat hij terug naar zijn oude woonplaats en herkent het motief waarin de stenen op de kade zijn gelegd. Dit soort dingen komen in De Aanslag veel voor. Op bladzijde 190/191 van het boek krijgt Anton Pagina 3 van 6

4 de foto van Truus te zien. Dan realiseert hij zich dat ze precies lijkt op zijn vrouw Saskia. Hij denkt dan terug aan de dag dat hij Saskia voor het eerst ontmoette en hoe hij zich Truus herinnert. Op bladzijde 226 bedenkt Anton zich wat er allemaal wel niet kan gebeuren als hij meedoet aan de demonstratie. Hier is sprake van een flash-forward. Het verhaal begint in januari 1945 en eindigt in november De vertelde tijd is dus 36 jaar. Het boek telt 254 pagina s, de verteltijd is dus 254 bladzijden. De verhouding tussen de verteltijd en de vertelde tijd is in De Aanslag dus heel scheef. Het boek gaat over 36 jaar, terwijl het lezen ervan je maar een paar uur kost. Het is niet moeilijk om de historische tijd van De Aanslag te achterhalen. Boven elk hoofdstuk staat namelijk een jaartal vermeld. Het boek begint in 1945 en het verhaal eindigt in De Aanslag speelt dus tijdens de Tweede Wereldoorlog en in de tweede helft van de twintigste eeuw. Het belangrijkste personage in De Aanslag is natuurlijk Anton Steenwijk, de man over wie het verhaal gaat. Hij is een lange, slanke man die veel op zijn vader lijkt. Zo op het eerste gezicht lijkt het of Anton niet veel heeft geleden onder de gebeurtenis in 1945, maar later blijkt dat hij toch steeds meer wil weten wat er destijds precies is gebeurd. Anton heeft niet echt een oordeel over wat goed of fout is aan de aanslag, hij wil alleen weten wat er op die janurari-avond precies is voorgevallen. De andere personen die er bij betrokken zijn hebben een veel sterker oordeel over het gebeurde. Het belangrijkste wat Anton zich nog van de oorlog herinnert is het beeld van Truus, de vrouw bij wie hij een nacht in een cel heeft doorgebracht. Zijn latere vrouw Saskia blijkt dan ook sterk op Truus te lijken. Andere belangrijke personen in De Aanslag zijn de familieleden van Anton Steenwijk. Anton leek erg op zijn vader, een lange, donkere man. De moeder en het zusje van Anton hadden daarentegen blond haar en blauwe ogen. Over het innerlijk van de familie van Anton valt niets te zeggen, zij kwamen ook alleen aan het begin van het verhaal voor. Ook voor de oom en tante van Anton, waar hij na de aanslag een tijd woont, geldt dit. Fake Ploeg is ook een belangrijke figuur in het verhaal, hij is de man op wie de aanslag gepleegd werd. Hij was hoofdinspecteur van de politie en werd dus door veel Nederlanders gehaat. Hij draagt zwarte laarzen met zwaar ijzeren beslag, daardoor wordt hij door Anton herkent. Zijn zoontje Fake zit bij Anton in de klas en heeft zwaar te lijden onder zijn foute ouders. Ook belangrijk in het verhaal zijn de buren van de familie Steenwijk. De familie zelf woont in Buitenrust. In het huis Welgelegen wonen de Beumers, een gepensioneerd echtpaar. In Nooitgedacht woont Meneer Korteweg met zijn dochter Karin, een verpleegster. De vrouw van Meneer Korteweg is overleden. Het echtpaar Aarts, dat in Rustenburg woont, sluit zich het meeste af van de buurtbewoners. Later blijkt de reden hiervan te zijn dat er Joden ondergedoken zaten in Rustenburg. Degenen die de aanslag gepleegd hebben zijn Takes en Truus Koster. Truus zit na de aanslag een nacht bij Anton in de cel. Daar vertelt zij hem over haar leven en zij blijft altijd in Antons geheugen gegrift staan. Dit Pagina 4 van 6

5 is ook de reden dat Anton later trouwt met een vrouw die op Truus Koster blijkt te lijken. Saskia was de eerste vrouw van Anton. Met haar krijgt hij een dochter, Sandra. De tweede vrouw van Anton heet Liesbeth. Met haar krijgt Anton nog een zoon, Peter. Tot het einde van het verhaal is Anton nog getrouwd met zijn tweede vrouw Liesbeth. Het doel van de hoofdpersoon (Anton) was er achter te komen wat er destijds in 1945 precies is gebeurd. Hij heeft altijd alleen zijn kant van het verhaal geweten en niet waarom de buren het lijk voor hun huis neer legden, wat er met Peter is gebeurd en wie de vrouw was die met hem in de cel zat. Tijdens zijn verdere leven krijgt Anton door toevallige ontmoetingen een antwoord op al deze vragen, en zijn voor hem alle raadsels opgelost. Je kan dus zeggen dat hij zijn doel bereikt heeft. De hoofdpersoon Anton is duidelijk een karakter. In het boek maakt hij een geestelijke groei door, en er wordt veel aandacht besteed aan de psychische ontwikkeling. Er worden veel emoties en ervaringen beschreven. Een ander feit is dat De Aanslag een psychologische oorlogsroman is, en in dit soort boeken komen vaak karakters voor. Ik denk dat Fake Ploeg een type is. Hij is het voorbeeld van een NSB'er die hoofdinspecteur van de politie is en die door velen gehaat wordt. Zijn zoontje Fake is wel een karakter. Hij is op latere leeftijd nog steeds kwaad over de aanslag en neemt het voor zijn vader op, terwijl hij het als kind helemaal niet leuk vond dat hij foute ouders had. Ook Takes is volgens mij een karakter. Hij pleegde in 1945 de aanslag. Hij heeft er later geen spijt van, ook niet nadat hij gehoord heeft wat zijn daad teweeg heeft gebracht. Wel is hij bereid het slachtoffer van de aanslag (Anton) te helpen, door hem informatie te geven over wat er destijds gebeurd is. Truus Koster lijkt me meer een type, over haar wordt niet veel verteld, alleen dat ze een vrouwelijke verzetsstrijder was. Truus doet je meteen denken aan Hannie Schaft. Het beschrijven van het wereldbeeld van de personages vond ik de moeilijkste opdracht van dit boekverslag. Toch heb ik hem natuurlijk proberen uit te voeren. Anton Steenwijk is een nuchtere jongen en heeft daardoor ook een nuchtere kijk op de wereld. Hij is niet zo snel ergens door van zijn stuk gebracht. In de oorlog was hij net als zijn familie tegen de Duitsers, maar aan verzet heeft hij niets gedaan. Dit is ook wel logisch want Anton was tijdens de oorlog pas 12 jaar. Fake Ploeg was in de oorlog aangesloten bij de NSB en was dus voor de Duitsers. Zijn kijk op de wereld is dus duidelijk, hij wil dat de Duitsers een groot rijk stichten waar alleen het Duitse (Arische) ras mag wonen. Zijn zoontje Fake is niet voor en niet tegen de Duitsers. Hij is niet blij dat zijn vader bij de NSB zit, want op school krijgt hij daardoor problemen. Op latere leeftijd verdedigt hij zijn vader wel tegenover Anton. Takes en Truus Coster waren fel tegen de Duitsers en zaten dan ook in het verzet. Zij voerden zelfs gewapende aanslagen uit, alleen maar om belangrijke Duitse mensen te doden. Het wereldbeeld van Takes is op latere leeftijd nog steeds hetzelfde, hij is nog steeds heel kwaad over wat er in de oorlog allemaal is gebeurd. Pagina 5 van 6

6 Ik vind Anton niet echt een herkenbaar personage. Ik begrijp zijn angst en verdriet over wat er in de oorlog gebeurd is, maar ik kan me niet voorstellen dat iemand op veel dingen zo koel reageert. Anton komt heel nuchter over, en heeft niet echt een sterk eigen oordeel. Hierdoor vind ik het moeilijk me met hem te identificeren. Truus Koster was voor mij meer herkenbaar, zij zat in het verzet. Ik vond haar sterk lijken op Hannie Schaft. Dat was ook de reden dat ik haar zo herkenbaar vond, want over Hannie Schaft heb ik veel gelezen. Takes vond ik niet echt een herkenbaar personage. Ik had verwacht dat hij veel spijt van zijn daad zou hebben als hij hoorde dat wat de Duitsers met de familie Steenwijk hadden gedaan, maar hij blijft erbij dat hij in 1945 het goede heeft gedaan. Ik zou me als ik zoiets teweeg had gebracht denk ik veel schuldiger voelen. Ik vond het boek De Aanslag heel leuk om te lezen. Het verhaal is persoonlijk geschreven en de personages zijn goed beschreven. Hierdoor kan je je een goed beeld vormen van de personages en kun je je beter inleven in het verhaal. Ik vond het taalgebruik ook heel goed, er werden niet al te moeilijke woorden gebruikt zodat het boek prettig was om te lezen. Ik vond het onderwerp van het verhaal ook heel leuk, want zoals u al heeft kunnen lezen zijn oorlogsromans mijn favoriete genre. Na het maken van de verdiepingsopdracht was ik nog steeds van mening dat De Aanslag en mooi boek is. Het uitvoeren van de opdrachten heeft hierin geen verandering gebracht. Ik vond het maken van de beschrijvingsopdracht niet zo moeilijk. Dit kwam vooral omdat ik dat al eens eerder had gedaan, maar dan over het boek Onder Ijsbergen. Vorige keer had ik bij het uitwerken van mijn persoonlijke reactie een paar dingen fout gedaan, ik hoop dat ik die deze keer wel goed heb begrepen. Het uitvoeren van de verdiepingsopdracht vond ik een stuk moeilijker. Ik ben er wel tevreden over maar ik denk dat ik niet alles goed heb gedaan. Vooral het beschrijven van de belangrijke personages en de relatie tussen personages vond ik lastig. Dit kwam niet omdat er iets onduidelijk was, maar omdat het na het lezen van een boek moeilijk is je nog alles van de personages te herinneren. Hierdoor vond ik het maken van de verdiepigsopdracht een lastige klus. Het lezen van het boek zelf vond ik helemaal niet lastig, ik vond het alleen maar leuk. Ik kan deze keer echt zeggen dat ik met plezier een boek voor mijn lijst heb gelezen. Van tevoren had ik dit ook wel verwacht. Ik vond dan ook niets echt moeilijk of verwarrend aan het boek, het kwam behoorlijk duidelijk over allemaal. Bij het maken van dit leesverslag had ik niet het idee dat ik de stof uit het werkboek en het informatieboek niet goed beheerste. Alleen het onderdeel fabel en sujet vond ik wel lastig. Ik vond de uitleg in het informatieboek niet echt duidelijk maar na een aantal keren goed lezen kwam ik er toch achter wat er met fabel en sujet bedoeld werd. Daardoor heb ik ook die opdracht (denk ik) naar behoren uit kunnen voeren. Bij het maken van het volgende boekverslag ga ik denk ik hetzelfde te werk als deze keer. Ik lees eerst alle belangrijke dingen uit het informatieboek goed door en probeer de opdrachten van de module af te hebben voordat ik aan de slotopdracht begin. Ik heb gemerkt dat dit in het voordeel van mezelf werkt. Al met al ben ik aardig tevreden over het resultaat van het maken van dit leesverslag, en ik hoop dat u dat ook bent! Pagina 6 van 6