where innovation starts
School of Medical Physics and Engineering Eindhoven to advance health care by training academic professionals in medical physics and engineering Jaarverslag 2006 Inleiding Gelet op de voorziene snelle groei in de sector techniek en zorg en de ambitie van de TU/e om zich in deze sector te profileren in haar opleidings- en onderzoeksinspanningen is per 1 januari 2006 een instituut voor postinitieel onderwijs opgericht, aangeduid als School of Medical Physics and Engineering Eindhoven (SMPE/e). Belangrijke nieuwe ontwikkeling is hierbij de opzet van een tweejarige opleiding tot Qualified Medical Engineer (QME) of Qualified Medical Physicist (QMP), die als interface functioneert tussen universiteit en beroepspraktijk in de zorgsector en de medische industrie en zich richt op de specifieke facetten van ontwikkeling, introductie en toepassing van moderne technologie in de zorg. Dit initiatief sluit goed aan bij ervaring van de TU/e in de afgelopen 15 jaar met de opleiding tot Specialist Medical Physicist (SMP, klinisch fysicus in termen van de wet BIG) in samenwerking met de Nederlandse Vereniging voor Klinische Fysica (NVKF). Naast deze poot van (beroeps)opleiding strekt SMPE/e haar activiteiten uit over professionele scholing van promovendi, postinitieel onderwijs voor klinisch fysici met een in-service opleiding en medische ingenieurs en speelt het een rol bij het opzetten van een documentatie/expertisecentrum. Dit zijn grotendeels al bestaande activiteiten die hierdoor beter zichtbaar worden gemaakt. SMPE/e heeft een faculteitsoverstijgend karakter (nu faculteiten N en BMT, bijdrage van E en W&I voorzien). Locale inbedding SMPE/e is een TU/e-breed initiatief om aan de buitenwereld zichtbaar te maken op welke wijze de universiteit zich inzet voor het opleiden van technologische professionals in de zorg in Nederland. Op dit moment wordt SMPE/e gedragen door de faculteiten Technische Natuurkunde (MSc Klinische Fysica) en Biomedische Technologie (MSc Medisch Ingenieur). Op korte termijn verwachten wij een belangrijke bijdrage van de faculteit Wiskunde & Informatica bij het opzetten van een tweejarige opleiding tot
klinisch informaticus. Met een wat wijdere horizon komen de faculteiten Elektrotechniek en Technologie Management ook in beeld, gelet op hun inspanningen op het gebied van (bio)medische techniek resp. health care management. De penvoerende faculteit is Technische Natuurkunde, met haar lange traditie in postinitieel onderwijs in de klinische fysica. SMPE/e is ook gehuisvest in deze faculteit op een representatieve locatie in het gebouw Nlaag. Nationale inbedding In 2006 heeft SMPE/e haar doelstellingen bekend gemaakt aan de overkoepelende instanties die in Nederland een adviserende en coördinerende taak hebben voor de ziekenhuizen. De universitaire medische centra zijn verenigd in de NFU; de topziekenhuizen in de regio werken samen in het kader van de STZ, terwijl de resterende ziekenhuizen door de NVZ zijn vertegenwoordigd. Bij alle drie organen was er een positieve respons op het initiatief van SMPE/e om een tweejarige postinitiële opleiding tot Qualified Medical Physicist resp. Qualified Medical Engineer te starten naast de al bestaande vierjarige opleiding tot Specialist Medical Physicist. Zowel de grotere flexibiliteit van een QMP als de beoogde functie van een QME - die veel dichter bij de klinische ondersteuning van medische specialisten ligt - werden gewaardeerd. Ook is er contact gelegd met de MOBG, de voorloper van het CBOG dat vanaf 1 januari 2007 de verdeling van opleidingsplaatsen van medische specialisten maar ook die van klinische fysici, klinisch chemici en apothekers jaarlijks vaststelt. SMPE/e is in deze activiteiten ondersteund door de Brabant Medical School, een samenwerkingsorgaan om de regionale belangen van de ziekenhuizen en de zorg in algemene zin in Brabant op de kaart te zetten en te coördineren. Regelmatig overleg is de basis van een stimulerende samenwerking. Daarnaast heeft SMPE/e op regelmatige basis contact met de NVKF, de (beroeps)vereniging voor klinische fysica die nu nog vooral de belangen behartigt van SMP ers die zijn opgeleid met een vierjarig postinitiëel curriculum. De kennis, vaardigheden en competenties van een klinisch fysicus (SMP) zijn in Nederland wettelijk vastgelegd in het kader van de wet Beroepen Individuele Gezondheidszorg. Ondanks de Europese basis voor tweejarige postinitiële opleidingen zoals QME en QMP heeft de NVKF grote aarzeling om deze vernieuwing in het nationale landschap te omarmen. SMPE/e is een voorstander van een continue dialoog op nationaal en internationaal niveau om te komen tot een gezamenlijke aanpak van verbreding en vernieuwing van technologie in de zorg. Europese inbedding SMPE/e herkent het belang van een Europese inbedding van de opleiding van technologische professionals in de zorg en conformeert zich aan de opleidingseisen, certificering en naamgeving zoals die wordt gehanteerd door de European Federation of Organizations of Medical Physics (EFOMP). In juli 2006 heeft overleg plaatsgevonden
met de voorzitter van EFOMP, prof.dr. W. Schlegel, waarbij is vastgesteld dat EFOMP ontvankelijk is voor de initiatieven van SMPE/e om de postinitiële opleiding van deze professionals te borgen in een universitaire omgeving. Het verzoek van SMPE/e om in aanmerking te komen voor een educational membership van EFOMP is positief opgepakt. SMPE/e heeft op 4 en 5 oktober 2006 de tweedaagse bijeenkomst van de lidstaatvertegenwoordiging (National Member Organization) van de EFOMP in Malaga bijgewoond, waarbij op uitnodiging een voordracht over haar activiteiten is gehouden. Daarnaast was de vergadering zinvol om een Europees netwerk op te bouwen. Instroom/uitstroom In 2006 zijn vier kandidaten begonnen aan een opleiding tot QME, waarvan twee die deze opleiding doen als een professioneel sjabloon dat over een deel van hun promotieonderzoek is gelegd. De ziekenhuizen waarin deze kandidaten werken zijn het Catharina Ziekenhuis in Eindhoven, het Maxima Medisch Centrum in Veldhoven/ Eindhoven (beiden topziekenhuizen die lid zijn van de STZ) en het Erasmus Medisch Centrum in Rotterdam. Deze instroom voldoet aan onze verwachtingen voor het eerste jaar van de QME opleiding. De betrokken specialismen zijn interventie cardiologie, neonatologie, interne geneeskunde en vaatdynamica. Voor de al lang lopende, tweejarige basisopleiding van de SMP ers zijn in 2006 vier nieuwe kandidaten gestart (en er is een vijfde kandidaat geworven, maar die zal pas in 2007 met de opleiding beginnen). Deze instroom is conform onze verwachting. De betrokken ziekenhuizen zijn het St. Jans Gasthuis in Weert, het St. Laurentius Ziekenhuis in Roermond, het Elkerliek Ziekenhuis in Helmond (2x) en het Maxima Medisch Centrum in Veldhoven. Bij de eerste twee ziekenhuizen is nog geen klinisch fysicus aanwezig en wordt de opleiding ondersteund door een zgn. opleider-op-afstand, een geregistreerd klinisch fysicus (SMP) in een nabij gelegen ziekenhuis die de verantwoordelijkheid heeft voor de directe begeleiding op de werkvloer. SMPE/e heeft een bemiddelende rol gespeeld bij de werving van deze begeleiders. De uitstroom uit de SMP basisopleiding in 2006 bestaat uit twee kandidaten, opgeleid in het Catharina Ziekenhuis in Eindhoven en het MMC in Veldhoven. Het rendement van de opleidingen van SMPE/e (en de ontwerpersopleiding SAI-DTI) is 100%, hoewel de doorlooptijd soms beduidend langer is dan twee jaar door oorzaken die vaak buiten de beïnvloedingssfeer van de opleiding liggen. Extern cursusaanbod SMPE/e verzorgt ook cursussen en workshops op postinitieel niveau die door klinisch fysici (SMP) met een in-service opleiding worden gevolgd. Voorbeelden hiervan zijn de cursus Medische Ethiek, Veiligheid en risicoanalyse en Stralingsveiligheid (SBD van TU/e). Deze cursussen worden in blokvorm een keer per twee jaar gegeven. In 2006
hebben 12 cursisten Medische Ethiek gevolgd, waarvan vijf van de SMPE/e en zeven met een in-service opleiding. Financiering De financiering van de opleiding tot QME is gebaseerd op een aanstelling in dienst van het ziekenhuis, waarvan de salarislasten ten koste van het ziekenhuis komen of worden gefinancierd uit een onderzoekfonds. De opleiding wordt als een coherent onderwijs- en begeleidingspakket aangeboden, waarvan de lasten op termijn ook door het ziekenhuis worden gedragen. In 2006 en de drie jaren daarna worden de kosten van het opleidingspakket gedragen door de TU/e als stimulans voor de QME-opleiding. Voor de SMP-opleiding is er sprake van een overgangssituatie. In de afgelopen jaren tot en met 2006 was de opleiding ingebed in de ontwerpersopleiding DTI van het Stan Ackermans Instituut, gebaseerd op een aanstelling bij de TU/e en gefinancierd met een uitstroompremie per gediplomeerde kandidaat en een bijdrage van het ziekenhuis. Vanaf begin 2007 is er sprake van een vergoeding van de opleiding tot SMP door het ministerie van VWS. Hierdoor zal ook de organisatie van deze opleiding overgaan naar een aanstelling door het ziekenhuis en de levering van een onderwijs- en begeleidingspakket door SMPE/e aan de SMP ( klinisch fysicus in de zin van de wet BIG) in opleiding. Gelet op het volwassen karakter van de opleiding tot SMP wordt geen steun verleend door de TU/e en zal de opleiding haar kostendekkende basis behouden. Voorlichting In 2006 is de website van SMPE/e opgezet en op 5 december 2006 vrijgegeven. Voor het visitekaartje van de organisatie is gekozen voor Engels als voertaal: in de komende jaren is de ambitie van SMPE/e weliswaar beperkt tot het nationale landschap (een Nederlandse website zou dus ook hebben voldaan), maar gelet op de wens om tot een Europese harmonisatie van opleidingen te komen, van zowel EFOMP als SMPE/e, is gekozen voor een internationale aanpak met presentatiemiddelen in het Engels (website, folders, e.d.). In het najaar van 2006 is het initiatief genomen om zowel een flyer als een folder uit te brengen om verdere bekendheid te geven aan de doelstellingen van SMPE/e. Vooral voor de nieuwe opleidingen tot QME en QMP is dit van belang, om de Raden van Bestuur en zorgmanagers van ziekenhuizen - als toekomstige werkgevers van deze nieuwe professionals - te informeren. Personele inzet SMPE/e wordt geleid door een dagelijks bestuur bestaande uit prof.dr. Herman C.W. Beijerinck (N), ir. H.J. van Kleffens SMP (N) en prof.dr.ir. Frans van de Vosse (BMT), met ondersteuning door het bureau in de persoon van mevr. Ineke Fondse (N) en mevr.dr.ir. Ivonne M.M. Lammerts (BMT). Voor de begeleiding van kandidaten wordt
SMPE/e ook gesteund door mevr.dr. T. Emilia Motoasca (E). Alle personen zijn in deeltijd beschikbaar voor SMPE/e. Visie op 2007 en daarna Voor 2007 wordt een instroom voorzien van tenminste vier nieuwe kandidaten voor de QME-opleiding. Op termijn wordt een groei naar acht kandidaten per jaar voorzien. Voor de tweejarige basisopleiding van de SMP is het speelveld sterk veranderd in 2007. In dit jaar is er voor het eerst sprake van een centraal vastgesteld quotum van opleidingsplaatsen dat geoormerkt wordt toegewezen aan ziekenhuizen. De toewijzing van 22 plaatsen plus vier boventallige is gebaseerd op een behoefteraming op basis van 2003 vermeerderd met nieuw gestarte opleidingen in 2006. De ziekenhuizen in Weert, Helmond en Roermond hebben hiervan geprofiteerd door tijdig hierop in te spelen. De financiering is ook aangepast: voor de erkende opleidingsplaatsen wordt een vergoeding van 108 k per jaar ter beschikking van het ziekenhuis gesteld door het ministerie van VWS, op basis van reëel gemaakte kosten. SMPE/e speelt hierop in door een totaal opleidingspakket inclusief cursussen, workshops, (project)begeleiding, buitenlandse stages, conferentiebezoek en externe toetsing en borging aan te bieden voor klinisch fysici (SMP) in opleiding die in dienst van het ziekenhuis zijn aangenomen. Omdat de markt voor de postinitiële opleiding van technologen in de zorg klein is, is het essentieel dat de drie TU s samenwerken om een attractief opleidingspakket aan te bieden. In 2007 gaat SMPE/e met Twente en Delft in overleg om de mogelijkheden hiertoe te onderzoeken en te coördineren. SMPE/e heeft de vraag in de zorgsector naar IT professionals opgepakt. Deze IT professionals zijn niet bedoeld voor de implementatie en onderhoud van systemen maar vooral voor het strategisch nadenken over oplossingen voor de complete digitalisering van de work flow en de dataverwerking en opslag binnen de zorg in het algemeen en de ziekenhuizen in het bijzonder. Samen met het VU Medisch Centrum en de faculteit W&I van de TU/e wordt gezocht naar de eindtermen en een passend curriculum voor een tweejarige opleiding tot Qualified Medical IT professional (QMIT). Vier ziekenhuizen hebben zich aangemeld als opleidingscentra voor een QMIT. prof.dr. Herman C.W. Beijerinck Eindhoven, 23 maart 2007