Werkblad beschrijving interventie Surfen naar sportblessurepreventie Gebruik de handleiding bij dit werkblad www.nji.nl/jeugdinterventies of www.loketgezondleven.nl/kwaliteit-van-interventies/beoordeling (vanaf 1 juni 2009 beschikbaar) Contact NJi Contact RIVM Gert van den Berg Sandra van Dijk g.vandenberg@nji.nl sandra.van.dijk@rivm.nl 030-2306873 030-2748678
Achtergrondgegevens Ontwikkelaar / licentiehouder van de interventie Naam: Adres: Plaats: E-mail: Telefoon.: Fax: Website: (van de interventie) Contactpersoon Consument en Veiligheid Postbus 75169 1070 AD Amsterdam info@veiligheid.nl 020-5114511 020-6692831 www.voorkomblessures.nl Vul hier de contactpersoon voor de interventie in, wanneer deze afwijkt van de ontwikkelaar of licentiehouder Naam: Adres: Plaats: E-mail: Telefoon: Fax: Saskia Kloet, Consument en Veiligheid Onderstaande in te vullen door Nederlands Jeugdinstituut /RIVM Documentatie voor de erkenningscommissie Aangekruiste documenten worden na de beoordeling geretourneerd. Deelcommissie Aankruisen welke deelcommissie de interventie zou moeten beoordelen. Documentnummer De volgende documentatie wordt in viervoud toegestuurd aan de erkenningscommissie: 1. Interventiebeschrijving 2. 3. 4. 5. Deelcommissie I. jeugdzorg, psychosociale en pedagogische preventie Deelcommissie II. jeugdgezondheidszorg, preventie en gezondheidsbevordering Deelcommissie III. ontwikkelingsstimulering, onderwijsgerelateerde hulpverlening en jeugdwelzijn Deelcommissie IV preventie en gezondheidsbevordering voor volwassenen en ouderen Werkblad beschrijving interventie december 2010 2
Voor u begint Check met behulp van onderstaande lijst of u alle vereiste informatie op het werkblad kunt invullen. Als u één of meer vragen met nee moet beantwoorden, maakt uw interventie geen kans op erkenning door de erkenningscommissie. Uw interventie moet eerst verder ontwikkeld worden. Neem bij twijfel contact op met het Nederlands Jeugdinstituut of RIVM (zie voorblad). De vraagnummers in de checklist corresponderen met de onderdelen van de beschrijving op dit werkblad en met de erkenningscriteria. Op de websites van het Nederlands Jeugdinstituut en van RIVM vindt u een meer uitgebreide lijst van de criteria voor erkenning en een toelichting daarop. Criteria voor erkenning op Niveau I: theoretisch goed onderbouwd Vraag 1 Is de aard, ernst, omvang of spreiding van het probleem of risico waar de interventie zich op richt duidelijk omschreven? Ja Nee Vraag 2 Zijn er concrete doelen, zo nodig onderscheiden in einddoelen en voorwaardelijke doelen? Ja Nee Vraag 3.1 Bevat de documentatie een definitie van de doelgroep met relevante kenmerken? Ja Nee Vraag 3.2 Indien relevant: bevat de documentatie gegevens over indicatie- en contra-indicatiecriteria? (zie hiervoor ook de handleiding bij dit werkblad) Ja Nee Vraag 4.1 Bevat de methodiek een handleiding of protocol waarin de benodigde handelingen, de volgorde ervan, de duur van de interventie, de frequentie en intensiteit van de contacten en materialen zijn vastgelegd? Ja Nee Vraag 4.2 Zijn de verschillende onderdelen van de interventie beschreven op het niveau van concrete activiteiten? Ja Nee Vraag 5 Is duidelijk wat de benodigde materialen, waaronder een Nederlandstalige handleiding of protocol, zijn en waar deze materialen verkrijgbaar zijn? Ja Nee Vraag 6 Is een analyse gemaakt van met het probleem samenhangende factoren (oorzaken, directe en indirecte risico- en beschermingsfactoren)? Ja Nee Is er een theoretische onderbouwing gegeven waarin de doelgroep, de doelen en de methodiek (de werkzame factoren) verantwoord worden op basis van de probleemanalyse? Ja Nee Is duidelijk hoe de doelgroep, doelen en methodiek onderling op elkaar aansluiten? Ja Nee Vraag 8 Is de interventie overdraagbaar, bijvoorbeeld door een systeem van trainingen, begeleiding, registratie, licenties, een overdrachtsprotocol, website, helpdesk of eerdere ervaringen? Ja Nee Overige Is bekend wie de ontwikkelaar, licentiehouder is en wie de uitvoerende en of ondersteunende organisaties zijn? Ja Nee Werkblad beschrijving interventie december 2010 3
Samenvatting Het is handig de samenvatting als laatste in te vullen. Gebruik voor de samenvatting als geheel maximaal 600 woorden. Beschrijf hoofddoel(en) of meest karakteristieke (sub)doelen van de interventie. Doel Het uiteindelijke doel van deze interventie is bijdragen aan het verminderen van de incidentie van sportblessures. Subdoelen zijn gerelateerd aan: - verbeteren risicoperceptie - vergroten kennis blessurepreventie en maatregelen - nemen van (meer) preventieve maatregelen - intentie om (meer) preventieve maatregelen te nemen Noem de doelgroep waar de interventie direct op gericht is. Beschrijf de structuur en de inhoud van de interventie. Doelgroep De doelgroep van de interventie bestaat uit sporters die één van de volgende sporttakken beoefenen: voetbal, tennis, hockey, hardlopen, fitness, korfbal, paardrijden, volleybal, mountainbiken, wielrennen, schaatsen, skaten, skateboarden, skiën en snowboarden. De primaire doelgroep zijn sporters sporters van 18 tot 35 jaar. Aanpak De interventie bestaat uit de website www.voorkomblessures.nl. De kern van de website zijn de verschillende sportermodules. In elke module staat sportspecifieke informatie over blessurepreventie, ingericht naar de informatiebehoefte van de betreffende doelgroep. Om de gedragsdeterminanten van blessure preventief gedrag bij de sporters positief te beïnvloeden wordt gebruikt gemaakt van getailorde adviezen. Per sport kunnen sporters die de website bezoeken drie dingen doen: 1. Een film bekijken waarin een sporter vertelt over zijn blessure, die we door middel van een 3d animatie te zien krijgen. De film en 3d animatie geven een visueel beeld van sportblessurepreventie en probeert bezoekers te triggeren verder de website in te duiken. 2. Een test maken waarbij sporters persoonlijk advies krijgen hoe zij het beste bij hun sport sportblessures kunnen voorkomen. 3. Alle achtergrondinformatie voor hun sport raadplegen via het voorkomen gedeelte. Dit is een soort bibliotheek waar alle mogelijke informatie staat. Naast deze drie onderdelen binnen de sportermodules kunnen bezoekers ook de 3d animaties van alle blessures bekijken, nieuwsberichten lezen, zoeken binnen de website en vragen stellen over de (inhoud van) website. Geef aan of er een handleiding en ander materiaal is. Materiaal Website: www.voorkomblessures.nl Website: www.voorkomblessures.nl/materialenhok Beschrijf concluderend de resultaten van Nederlands effectonderzoek, buitenlands effectonderzoek en procesevaluaties van de interventie in maximaal 200 woorden. Onderzoek Tweeënhalf jaar na de start van de website hebben bijna 170.000 sporters de website weten te vinden, hebben iets meer dan 63.000 sporters een persoonlijk advies gevraagd. Zowel de inhoud en de bruikbaarheid als de vormgeving van de website worden positief gewaardeerd. Ook over de nieuwswaarde en bruikbaarheid van deze adviezen zijn de bezoekers positief. Daarnaast lijkt de website het gewenste effect te sorteren: ongeveer de helft van de sporters die de test gemaakt Werkblad beschrijving interventie december 2010 4
Meld als er geen onderzoek is: Er zijn geen studies voorhanden hebben kan een betere risico inschatting maken en de meeste (86%) sporters zijn in staat spontaan drie maatregelen noemen om sportblessures bij hun sport te voorkomen. Bijna 90% heeft na het bezoek aan de website meer kennis van de mogelijkheden om sportblessures te voorkomen. Daarnaast hebben veel sporters de intentie om de adviezen van de website op te volgen (62%) en 58% heeft dit inmiddels al deels of geheel gedaan. Werkblad beschrijving interventie december 2010 5
Beschrijving voor erkenning op niveau I: theoretisch goed onderbouwd A. Interventiebeschrijving: probleem, doelgroep, doel, aanpak, materialen en uitvoering 1. Risico- of probleemomschrijving Geef aan wat het probleem of het risico is waar de interventie zich op richt en van wie het probleem is. Beschrijf de aard, ernst, omvang en spreiding van het probleem, en de gevolgen bij niet ingrijpen. Geef, indien van toepassing, ook aan dat deze informatie er niet is. Steeds meer mensen in Nederland sporten en bewegen. In 2007 sportte 65% minstens 12 keer per jaar (Tiessen-Raaphorst, 2008). Helaas kent sporten ook een keerzijde. Jaarlijks worden 3,5 miljoen sportblessures opgelopen, waarvan 1,4 miljoen een medische behandeling nodig heeft (Schoots et al., 2009). Naast dat dit de samenleving gemiddeld 1,4 miljard euro per jaar kost (Schoots et al., 2009), vormt deze problematiek ook een belangrijke belemmering van (het behoud van) een fysiek actieve leefstijl, iets dat centraal staat in het huidige overheidsbeleid. Belangrijk dus dat er interventies uitgevoerd worden om het aantal sportblessures te verminderen en het sportplezier te verhogen. Maximaal 400 woorden. 2. Doel van de interventie Wat is het doel van de interventie? Beschrijf de einddoelen en eventuele sub- of voorwaardelijke doelen zo concreet mogelijk en bij voorkeur SMART. Het uiteindelijke doel van deze interventie is het bijdragen aan het verminderen van de incidentie van sportblessures. De volgende subdoelen zijn gesteld voor de interventie: - 50% van de sporters die de test op de website hebben gemaakt, kan een betere risico inschatting maken, op het oplopen van een sportblessure (risicoperceptie). - 90% van de bezoekers van de website weet na het bezoek aan beter hoe hij/zij sportblessures kan voorkomen (kennis). - 50% van de sporters die de website hebben bezocht, kan spontaan 3 maatregelen noemen om sportblessures te voorkomen bij hun sport (kennis). - 70% van de sporters die de test op de website hebben gemaakt, hebben één of meerdere adviezen om sportblessures te voorkomen opgevolgd (gedrag). - 90% van de sporters die de test op de website hebben gemaakt, zijn van plan om één of meerdere adviezen om sportblessures te voorkomen op te volgen (intentie). 3. Doelgroep van de interventie Wat is de doelgroep van de hier beschreven interventie? Geef een zo precies mogelijke beschrijving van relevante kenmerken. Noem ook een eventu- 3.1 Voor wie is de interventie bedoeld? De doelgroep van de interventie bestaat uit sporters die één van de volgende sporttakken beoefenen: voetbal, tennis, hockey, hardlopen, fitness, korfbal, volleybal, mountainbiken, wielrennen, schaatsen, skaten, skateboarden, skiën en snowboarden. Dit zijn veelbeoefende sporttakken en sporttakken waar veel blessures worden opge- Werkblad beschrijving interventie december 2010 6
ele intermediaire doelgroep. lopen, die een hoog blessurerisico hebben, veel ernstige blessures veroorzaken en/of sporttakken die veel ongeorganiseerd (niet lid van een club of zonder trainer sporten) worden beoefend. Deze sporttakken staan ook centraal in het sportblessurepreventiebeleid van VWS (Kloet et al, 2008). Uit onderzoeken blijkt dat het aantal ongeorganiseerde sporters aan het stijgen is (Tiessen-Raaphorst, 2008). Een belangrijke subdoelgroep van de interventie bestaat uit sporters van 18 tot 35 jaar. De sporters van deze leeftijden sporten veel ongeorganiseerd (Breedveld & Tiessen-Raaphorst, 2006), zijn koploper in de beoefening van de top 10 van sporttakken in Nederland (OBiN 2006-2008) en in deze leeftijdsgroep is de hoogste incidentie van medisch behandelde letsels te vinden (30%) (OBiN 2006-2008). Dit is tevens een groep die goed toegang heeft tot internet en hier ook actief gebruik van maakt bij het zoeken naar informatie. Het concept van de interventie is dan ook op deze specifiekere doelgroep afgestemd. Echter sporters van andere leeftijden worden niet uitgesloten en kunnen ook een persoonlijk en sportspecifiek advies-op-maat krijgen. Beschrijf indicatie- en contraindicatiecriteria indien van toepassing Meld ook hoe de doelgroep wordt geselecteerd. Noem eventueel gebruikte selectieinstrumenten en vereiste scores. Geef aan of de interventie (ook) geschikt is voor (specifieke) migrantengroepen, en zo ja voor welke. 3.2 Indicatie- en contra-indicatiecriteria Nvt 3.3 Toepassing bij migranten De interventie is geschikt voor alle sporters die Nederlands kunnen lezen. 4. Aanpak van de interventie Beschrijf de opzet van de interventie. Denk aan de gebruikelijke duur, indien van toepassing de frequentie en intensiteit van de contacten, de volgorde van de onderdelen, handelingen of stappen en de setting waarin de interventie wordt uitgevoerd. 4.1 Opzet van de interventie Binnen '' is samen met sportinhoudelijke deskundigen voor de sporter en het sportwerkveld één toegankelijke, volledige, relevante en betrouwbare internetsite ontwikkeld met informatie over sportspecifieke blessurepreventie. De internetsite bestaat uit verschillende modules (per sport een aparte module). In elke module staat sportspecifieke informatie over blessurepreventie, ingericht naar de informatiebehoefte van de betreffende doelgroep. Om de gedragsdeterminanten van blessure preventief gedrag bij de sporters positief te beïnvloeden wordt gebruikt gemaakt van getailorde adviezen, ofwel advies-opmaat. De interventie wordt ondersteund door een structurele attenderingscampagne, die sporters via allerlei kanalen attendeert op het bestaan van de website en activeert om er naartoe te gaan. Attendering is een structureel onderdeel binnen de campagne. Een deel van de attendering bestaat uit vaste elementen zoals een doorlopende Google Adwords campagne en attendering via partners van www.voorkomblessures.nl met ondersteuning van het digitale materialenhok. Hiernaast is ruimte voor losse elementen in samenwerking met partners, zoals attendering op sportevenementen (Nationale Sportweek, FBK games), in sportwinkels (samenwerking met Intersport), in PR bij tijdschriften of kranten, via een viral online game, of op sportgerelateerde websites zoals Wielerland.nl. Ook wordt binnen deelcampagnes van het NISB geattendeerd op gezond sporten en verwezen naar www.voorkomblessures.nl. Meer over de resultaten van deze attenderingsactiviteiten zijn te lezen in hoofdstuk 9. 4.2 Inhoud van de interventie Werkblad beschrijving interventie december 2010 7
Wat gebeurt er concreet bij de uitvoering? Beschrijf hoe de onderdelen van de interventie worden ingevuld of uitgevoerd, zo nodig met enkele typerende voorbeelden. De interventie bestaat uit de website www.voorkomblessures.nl. De website bestaat uit verschillende onderdelen. De kern van de website zijn de verschillende sportermodules. Als sporters op de website komen worden ze door gastheer Wilfried de Jong (presentator van het veelbekeken televisieprogramma "Holland Sport") verwelkomt en geïntroduceerd in de website. Wilfried de Jong roept op om je sport te kiezen, daarvan de film te bekijken en de test te maken om een persoonlijk advies te krijgen. Per sport kunnen sporters die de website bezoeken drie dingen doen: 1. Een film bekijken waarin een sporter, die bij Wilfried de Jong op de massagetafel ligt, vertelt over zijn blessure, die we door middel van een 3d animatie te zien krijgen. De film en 3d animatie geven een visueel beeld van sportblessurepreventie en probeert bezoekers te triggeren verder de website in te duiken. De sporter die op de massagetafel ligt verteld over zijn sport, hoe hij de blessure heeft opgelopen en vervolgens vraagt Wilfried door of de sporter er iets aan had kunnen doen om het te voorkomen. Een tipje van de sluier wordt opgelicht over de preventie van sportblessures en aan het eind van de film, roept Wilfried de Jong op om de test te maken als je meer wilt weten en een persoonlijk advies wilt. De film duurt gemiddeld tussen de 2 en 3 minuten per sport. 2. Een test maken waarbij sporters persoonlijk advies krijgen hoe zij het beste bij hun sport sportblessures kunnen voorkomen. Om de test aantrekkelijker te maken is deze opgebouwd uit 3 delen. Per deel worden een aantal vragen gesteld waarna de sporter tussendoor al een advies teruggekoppeld krijgt, wat mede prikkelt om de test verder te maken. De opbouw van de test is gebaseerd op het proces van gedragsverandering uit het stages of change model van Prochaska en DiClemente (1986). Als sporters zich nog niet bewust zijn van het probleem, risico of mogelijke oplossingen worden de adviezen hierop gefocust. Als zij al wel de intentie hebben om het gedrag uit te voeren maar dat nog niet doen, wordt geprobeerd dit te beïnvloeden door bijvoorbeeld belemmeringen weg te nemen. Uit doelgroeponderzoeken is gebleken welke demografische variabelen en welke gedragsdeterminanten van invloed zijn op het gedrag (zie beschrijving in hoofdstuk 6, onder het kopje "Determinanten, per sport bepaald"). Deze staan dan ook centraal in de diverse onderdelen van de test. Welke adviezen daarover gegeven wordt hangt geheel af van het antwoord dat de sporter geeft op de vragen. Ook worden persoonskenmerken als geslacht, leeftijd en eerdere blessures meegenomen in de adviezen. Aan het einde van de test kunnen de sporters het hele advies nog een keer naar zichzelf mailen. Het maken van de test duurt gemiddeld tussen de 10 en 15 minuten per sport. 3. Alle achtergrondinformatie voor hun sport raadplegen via het voorkomen gedeelte. Dit is een soort bibliotheek waar alle mogelijke informatie staat. Deze is wel sportspecifiek maar niet persoonsgebonden zoals in de test. Sporters die niet de test willen maken maar heel specifiek op zoek zijn naar informatie kunnen die hier allemaal vinden. Per sporttak kent de informatie een aantal basis koppen waaronder de informatie is ingedeeld: gedrag, sportuitrusting, persoonlijke bescherming, training en sportmedische informatie. De informatie wordt ondersteund door illustraties en/of filmpjes van bijvoorbeeld voorbeeldoefeningen. Er is geen gemiddelde tijd die sporters nodig hebben om deze informatie te bekijken, maar hangt van de vraag en behoefte van de sporter af. Naast deze drie onderdelen binnen de sportermodules kunnen bezoekers ook de 3d animaties van alle blessures bekijken, nieuwsberichten lezen, zoeken binnen de website, een vraag stellen over de (inhoud van) website die binnenkomt op de servicedesk van Consument en Veiligheid, vrienden tippen over deze website via de tell a friend optie en zien welke partners hebben meegewerkt aan de totstandkoming van de website en informatie op de website. Werkblad beschrijving interventie december 2010 8
5. Materialen en links Welke materialen zijn er en waar zijn deze verkrijgbaar? Noem ten minste de Nederlandse handleiding. Noem ook eventuele links naar relevante websites, rapporten of andere relevante bestanden. Vermeld eventueel ook of er voorzieningen zijn voor migranten en zo ja welke. Website: www.voorkomblessures.nl Website : www.voorkomblessures.nl/materialenhok Op deze website kunnen sportbonden, sportverenigingen en andere geïnteresseerden die willen helpen aandacht te geven aan sportblessurepreventie kant en klare communicatiematerialen vinden om te communiceren over sportblessurepreventie. Het gaat om materialen als: - kant en klare (sportspecifieke) artikelen - advertenties - banners - gratis beeldmateriaal - flyer - poster - voorbeeld presentatie - filmpjes die 'embedded' kunnen worden in willekeurige andere websites - deeplinks In het Materialenhok worden niet alleen communicatiematerialen aangeboden, maar ook adviezen (materiaaltips) over hoe de middelen in gezet kunnen worden. Daarnaast kunnen via het materialenhok ook de fysieke materialen als de poster en de flyer gratis besteld worden. Werkblad beschrijving interventie december 2010 9
B. Onderbouwing van de interventie 6. Verantwoording: doelgroep, doelen en aanpak Wat zijn de factoren (determinanten) die het probleem beïnvloeden? Onderbouw dit met theorieën en/of onderzoeksliteratuur, een ratio of een visie. Als u hiervoor gebruik maakt van een algemene theorie over gedragsverandering, maak dan aannemelijk dat deze van toepassing is op het probleem. Geef aan hoe deze factoren met elkaar samenhangen. Noem oorzakelijke, risico-, instandhoudende, verzachtende en of beschermende factoren. Welke factoren zijn beïnvloedbaar? Laat dit alles zien met theorie/ studies of voorbeelden. Op welke veranderbare factoren richt de interventie zich? Kan het doel met de gekozen aanpak worden bereikt? Maak dit aannemelijk aan de hand van studies en /of ervaringen. Laat zien dat de doelgroep aansluit bij de probleemanalyse. Wat zijn de werkzame factoren /mechanismen? Welke elementen mogen bij aanpassing van de interventie niet ontbreken? Voor de verantwoording kan gebruik worden gemaakt van Nederlands en/of internationaal onderzoek naar de theorie achter de interventie, naar onderdelen van de interventie en /of naar soortgelijke interventies, en van onderzoek naar buitenlandse versies van de interventie. Voor meer uitleg en informatie zie de handleiding bij dit werkblad. De rol van gedrag bij preventie van sportblessures Sportblessures kunnen veroorzaakt worden door een veelheid aan factoren. Er wordt een onderscheid gemaakt in (Van Mechelen et al., 1992): - Lichamelijke risico-indicatoren, zoals lichaamsbouw, leeftijd/geslacht, fitheid, oude beschadigingen van botten, spieren etc, herstel na een blessure (of ziekte) - Gedragsmatige risico-indicatoren, zoals emoties, risico-inschatting en acceptatie, motivatie, kennis over blessurepreventie, gezonde leefstijl, vaardigheden, persoonlijke sportuitrusting, attitude, sociale invloed, barrières - Omgevingsgeboden factoren: accommodatie, weersomstandigheden, spelmaterialen (van anderen), soort belasting: tak van sport en niveau, sportsituatie - Menselijke factoren: teamgenoten, tegenstanders, scheidsrechter, publiek/ouders, begeleiders. De persoonsgebonden risicofactoren (lichamelijke en gedragsmatige) bepalen de belastbaarheid van de sporter, de omgevingsgebonden risicofactoren bepalen de werkelijk optredende belasting van de sporter. Een sportblessure zal optreden zodra de belasting van de sporter groter wordt dan zijn belastbaarheid. Bovengenoemde persoonsgebonden en omgevingsgebonden risicofactoren werken, al dan niet gelijktijdig en in onderlinge samenhang, in op de sporter, bepalen mede zijn sportgedrag en beïnvloeden daarmee de kans op het ontstaan van een blessure. Om de kans op een sportblessure zo klein mogelijk te houden, moet de sporter preventief gedrag vertonen (Van Mechelen et al., 1992; Van Mechelen & Backx, 1994). De sporter kan zelf het risico op een sportblessure verkleinen door zelf maatregelen te treffen. De belangrijkste doelgroep voor blessurepreventieve activiteiten is dan ook de sporter zelf. Maatregelen die de sporter zelf kan nemen zijn (Vriend & Goossens, 2009): - Gebruik van geschikt sportmateriaal van goede kwaliteit (persoonlijke beschermingsmiddelen, instrumentele sportmaterialen en sportschoenen en sportkleding). - Gebruik van braces en tapeverbanden ter ondersteuning en bevordering van de stabiliteit van gewrichten. - Eigen sportgedrag; naleven van spelregels en veilig gedrag (fair play). - Training van een optimale algemene lichamelijke fitheid en het aanleren van de benodigde sportspecifieke vaardigheden. - Het doen van sportspecifieke warming-up en rekoefeningen met als doel de sporter lichamelijke en geestelijk voor te bereiden op lichamelijke inspanning. - Sportkeuring en sportadvies. - Voldoende herstel en het juiste moment van sporthervatting na een blessure ter preventie van recidief en compensatieletsel. Aanpak van de interventie Om sporters aan te zetten tot blessure preventief gedrag informeert en adviseert Surfen naar sportblessurepreventie sporters via internet (via een advies-op-maat systeem). Deze aanpak sluit aan op ervaringen met eerdere activiteiten gericht op preventie van sportblessures van Consument en Veiligheid en NOC*NSF (Sport Blessure Vrij). De belangrijkste conclusies uit de evaluatie van deze activiteiten waren: - De behoefte aan informatie over blessurepreventie is groot onder sporters. Helaas is het aanbod sterk versnipperd. Sporters hebben behoefte aan sportspecifieke kennis op maat die hen persoonsgebonden adviseert hoe blessures zijn te voorkomen. Er is vraag naar een centraal informatiepunt voor een betrouwbaar en praktisch sportspecifiek advies op maat over blessurepreventie (Jonkers & Spapen, 2004). Werkblad beschrijving interventie december 2010 10
- Sporters zijn goed bereikt, maar zij voelen zich onvoldoende aangesproken door de inhoud. Vervolginterventies moeten sportspecifiek zijn én voorzien in praktisch toepasbare adviezen, bij voorkeur op maat. De huidige inhoud over blessurepreventie is te algemeen van aard en niet toegesneden op wat sporters zoeken en nodig hebben (Schouten, 2004). Op het terrein van blessurepreventie gebeurt al veel en is ook al veel informatie beschikbaar. Informatie is alleen niet makkelijk te vinden door het versnipperde karakter ervan. Daarom wordt in Surfen naar sportblessurepreventie de beschikbare informatie gebundeld, gekanaliseerd en geïntegreerd binnen één portal. Om de gedragsdeterminanten van blessure preventief gedrag bij de sporters positief te beïnvloeden wordt gebruikt gemaakt van getailorde adviezen, ofwel advies-opmaat. Deze techniek maakt het mogelijk de inhoud van de voorlichting af te stemmen op de specifieke kenmerken, opvattingen en gedragingen van de persoon voor wie de voorlichting bedoeld is. Het basis idee achter tailoring is dat de boodschappen relevanter zijn voor een persoon, hierdoor meer aandacht krijgen en beter verwerkt worden en hierdoor weer meer effect kunnen bereiken bij een persoon (Skinner et al., 1993). Bestaande interventies die gebruik maken van tailoring via een computer of internet om te stoppen met roken, meer te bewegen en gezond te eten laten positieve resultaten zien (Kroeze et al., 2006; Stretcher, 1999; De Nooijer, et al., 2009; Slootmaker, 2009). De keuze voor sportblessurepreventie advies-op-maat wordt ondersteund door de volgende argumenten: - Advies-op-maat voorkomt overbodige informatie en voorziet de gebruiker van meer relevante, op de persoon gerichte informatie. Dit sluit aan bij de behoefte van de sporter (Schouten, 2004; Jonkers & Spapen, 2004) - Advies-op-maat verhoogt de attentie en effectiviteit van de boodschap. Ook volgens Petty & Cacioppo (1986) zijn gelimiteerde en toegespitste informatie belangrijke determinanten die het lezen, begrijpen en verwerken van de (gezondheids) boodschap (positief) beïnvloeden. - Online advies-op-maat is bij uitstek geschikt voor de ongeorganiseerde sporter omdat de andere intermediaire kanalen (zoals de trainer) ontbreken. Determinanten, per sport bepaald Per sport is een advies-op-maat module ontwikkeld. Om aan te sluiten bij de wensen en behoeften van de sporters, en om inzicht te krijgen in te beïnvloeden determinanten zijn doelgroeponderzoeken uitgevoerd. Per sport zijn eerst de belangrijkste/meest effectieve blessurepreventieve maatregelen geselecteerd op basis van literatuur en expert meetings. In de doelgroeponderzoeken is vervolgens voor deze maatregelen nagegaan wat de determinanten voor het nemen van deze maatregelen zijn. Voor 5 takken van sport is zowel kwalitatief (20 respondenten per sporttak) als kwantitatief onderzoek (300 respondenten per sporttak) gedaan (Janssen & de Weerdt, 2006a,b,c,d,e), voor de overige 9 takken van sport zijn expertmeetings georganiseerd en zijn focusgroepgesprekken gehouden per sporttak (Goossens et al., 2009). Om de beïnvloedbare determinanten van blessurepreventief gedrag vast te stellen is in de doelgroeponderzoeken gebruik gemaakt van theoretische veronderstellingen die ontleend zijn aan het Precede-Proceed model van Green & Kreuter (2005) en aan het Stages of Change Model (als één van de concepten van het Transtheoretisch Model van Prochaska et al., 1986). Green en Kreuter onderscheiden drie typen clusters determinanten die van invloed zijn op gedrag(sverandering): - predisposing of motiverende factoren: het gaat hierbij om individuele kenmerken van mensen, zoals kennis, houding, risicoperceptie en eigen effectiviteit (de mate waarin men zichzelf in staat acht om het gewenste gedrag uit te voeren). - enabling of in staat stellende factoren zijn factoren die betrekking hebben op kenmerken in de omgeving; het gaat hier om randvoorwaarden in de omgeving die het (on)mogelijk maken om het gewenste gedrag te vertonen. Bijvoorbeeld belemmeringen die men ervaart in het toepassen van blessurepreventieve maatregelen of in hoeverre men toegang heeft / kan beschikken over hulpmiddelen om blessures te voor- Werkblad beschrijving interventie december 2010 11
7. Samenvatting onderbouwing Geef in één tot drie zinnen de logica van het verband tussen probleem, doelgroep, doel en methode. komen. - reinforcing of versterkende factoren hebben eveneens betrekking op kenmerken van de omgeving; deze factoren bevorderen of bekrachtigen het gewenste gedrag, zoals positieve reacties uit de omgeving van personen of instanties. Belangrijke reinforcing factoren zijn bijvoorbeeld enthousiaste reacties vanuit de sportbond en of de sportvereniging (voor wat betreft sporten die in verenigingsverband worden uitgeoefend), signalen / voorbeeldfunctie van topsporters, feedback over de consequenties van eigen gedrag. De mate waarin verschillende (clusters) determinanten een rol spelen is meestal afhankelijk van de fase van gedragsverandering waarin individuen binnen de doelgroep zich bevinden. In dit opzicht is het 'stages of change' model relevant (Prochaska et al., 1986). Deze theorie gaat ervan uit dat mensen bij gedragsverandering verschillende stadia doorlopen. 1. In de precontemplatiefase overweegt een persoon nog niet om gedrag te veranderen. 2. In de contemplatiefase heeft een persoon het gedrag nog niet veranderd, maar overweegt wel om dat te doen. 3. In de preparatiefase is een persoon actief bezig met plannen om op korte termijn gedrag te veranderen. 4. In de actiefase is een persoon bezig het gedrag te veranderen. 5. Wanneer het gedrag veranderd is weten personen dat met succes vol te houden (behoudsfase) of vallen terug naar het vroegere gedrag (terugvalfase). Bovenstaande indeling geeft inzicht in de bereidheid van personen om gedrag te veranderen, hetgeen relevant is voor de mate waarin verschillende effecten bereikt kunnen worden door voorlichting en advies (op maat). In de precontemplatiefase gaat het om bewustmaking en het vestigen van aandacht op het te communiceren onderwerp. In dit geval het vestigen van aandacht voor blessurepreventie als een integraal onderdeel van een verantwoorde en plezierige manier van sportbeoefening. In de contemplatiefase wordt de voorlichting gericht op informatie omtrent de vooren nadelen van gedragsverandering hetgeen invloed kan hebben op de attitude ten aanzien van gedragsverandering. Ook wordt aandacht besteed aan het versterken van de eigen perceptie op het risico dat men loopt een blessure op te lopen. In de preparatie- en actiefase is het van belang handreikingen te geven die kunnen helpen bij de omzetting van de positieve intentie naar gedrag. Hier wordt aandacht besteed aan hoe bepaalde maatregelen uit te voeren (zoals het aanleren van trainingsvaardigheden, eigen effectiviteit/risicovermijding), alsmede het creëren van voorwaarden in de omgeving die het gewenste gedrag mogelijk maken (de eerder genoemde enabling factoren). Personen die gedrag veranderd hebben, maar terugvallen in hun vroegere gedrag (in de terugvalfase), hebben onvoldoende bekrachtigende prikkels ontvangen om de gedragsverandering te behouden. Reinforcing factoren spelen daarbij een belangrijke rol. In de doelgroeponderzoeken zijn ook sociodemografische kenmerken van de sporters meegenomen. Op basis van kenmerken van personen die veel of weinig blessurepreventieve maatregelen treffen zijn profielen gemaakt die gebruikt worden bij het ontwikkelen van het advies-op-maat. In de test op www.voorkomblessures.nl doorloopt de sporter de fasen uit het model om te komen tot het uiteindelijke advies-op-maat. Per sport wordt gestart met een probleemanalyse. Vervolgens wordt gekeken naar de informatiebehoefte van sporters en naar gedragsdeterminanten van het uit te voeren preventief gedrag. Om sporters aan te zetten tot blessure preventief gedrag informeert en adviseert Surfen naar sportblessurepreventie sporters via internet. Via een advies-op-maat systeem krijgen sporters sportspecifieke adviezen die aansluiten bij zowel de fase van gedragsverandering waar de sporter zich in bevindt als hun persoonlijke informatiebehoeften. Werkblad beschrijving interventie december 2010 12
C. Overdraagbaarheid 8. Randvoorwaarden voor uitvoering en kwaliteitsbewaking Welke eisen zijn er t.a.v. opleiding, training, certificering, licenties en/of supervisie van de uitvoerend werkers? Beschrijf deze randvoorwaarden voor de toepassing. 8.1 Eisen ten aanzien van opleiding Niet van toepassing Meld indien van toepassing: Er zijn geen specifieke eisen voor de uitvoering en begeleiding van de uitvoerend werkers. Is er voor de overdracht of implementatie een handleiding of protocol? Zijn er eerdere ervaringen waaruit blijkt dat de interventie overdraagbaar is? 8.2 Eisen ten aanzien van overdracht en implementatie Er is geen handleiding of protocol. Meld indien van toepassing: Er is geen handleiding of protocol voor overdracht of implementatie. Hoe wordt de kwaliteit van de interventie beoordeeld en bewaakt? Denk bijvoorbeeld aan registratie van activiteiten en resultaten. Meld indien niet bekend of niet van toepassing: De wijze van kwaliteitsbewaking wordt (verder) bepaald door de uitvoerder. 8.3 Eisen ten aanzien van kwaliteitsbewaking Consument en Veiligheid is eindverantwoordelijk voor de inhoud en het up-to-date houden van de site. Dit gaat in samenspraak met per sporttak sportspecifieke (medische) experts van de betreffende sportbonden, federaties of unie's. In de meeste gevallen is het de bondsarts van de betreffende sportbond die alle teksten en adviezen meeleest en schrijft. Ook tussentijdse wijzigingen of updates worden voorgelegd aan de experts alvorens ze te publiceren op de website. Via de website kunnen vragen gesteld worden die binnenkomen bij de servicedesk van Consument en Veiligheid. Afhankelijk van de inhoud van de vraag wordt deze door Consument en Veiligheid beantwoord (hetzij met hulp van een sportmedicus) of verwijst de servicedesk door naar waar de betreffende persoon het antwoord kan vinden of halen. Wat zijn de kosten voor de uitvoering? Noem zo mogelijk kosten voor licentie, materiaal, trainingen, kwaliteitsbewaking, Vermeld het jaartal waarvoor de prijzen gelden. Noem ook de tijdinvestering van betrokken professionals (uitvoering en coördinatie). 8.4 Kosten van de interventie Het bezoek van de website en het krijgen van een persoonlijk advies is gratis. De materialen behorend bij deze interventie (www.voorkomblessures.nl/materialenhok) zijn gratis te gebruiken en/of te bestellen bij Consument en Veiligheid. De site (campagne) wordt gefinancierd door ZonMw. Het betreft een project financiering voor meerdere jaren. Om de site in de lucht te houden worden jaarlijks hostingskosten, serverkosten en domeinnaamkosten gemaakt. Dit bedraagt ongeveer 5.000 euro per jaar. Onderhoud en aanpassingen aan de site brengen extra kosten met zich mee. Werkblad beschrijving interventie december 2010 13
Meld indien van toepassing: de kosten van de interventie zijn niet bekend 9. Onderzoek naar de uitvoering van de interventie Is er onderzoek gedaan naar de uitvoering van de interventie? Beschrijf doel, type onderzoek (bijvoorbeeld procesevaluatie, behoefteanalyse, nul-meting, haalbaarheidonderzoek, tevredenheidmeting etc.), methode en relevante uitkomsten. Geef aan wat het bereik is, de succes- en faalfactoren en waardering door de doelgroep. Geef ook aan hoe de interventie, indien noodzakelijk, wordt aangepast. Meld indien van toepassing: er is geen onderzoek gedaan naar de uitvoering van de interventie. In de voorbereiding en tijdens de uitvoering van de interventie zijn verschillende onderzoeken uitgevoerd. Naast de eerder beschreven doelgroeponderzoeken zijn gebruikersonderzoeken en procesevaluaties uitgevoerd. 1. Bezoek website; jaarlijkse analyses van web- en bezoekerstatistieken (Kemler & Kloet, 2010). Doel: evalueren van de procesdoelstellingen die bij de campagne zijn gesteld mbt het bereik van de site en het signaleren van aandachtspunten voor verbetering van de interventie (zowel attendering als inhoud). Methode: aan de achterkant van de website worden de webstatistieken bijgehouden per maand dat de website online is. Hiermee wordt het aantal bezoekers in kaart gebracht, de gemiddelde lengte van het bezoek, de meest populaire subpagina s van de website en ook de herkomst van de bezoekers. Daarnaast wordt aan de achterkant van het advies-op-maat systeem een SPSS logfile bijgehouden van iedereen die de test op de internetsite maakt. Ook hierop kunnen analyses gedaan worden zoals welke achtergrondkenmerken de sporters die de test maken hebben en hoeveel sporters de test afmaken. Jaarlijks worden deze analyses gedaan en vastgelegd in een rapportage. Relevante uitkomsten: De website www.voorkomblessures.nl trekt steeds meer bezoekers, waardoor ook steeds meer sporters de test maken. 2,5 jaar na de start van de website (online op 6 december 2006) hebben bijna 210.000 sporters de website weten te vinden, hebben bijna 70.000 sporters een persoonlijk advies gevraagd. De attenderingsactiviteiten (zoals beschreven in paragraaf 4.1) en de zoekmachine optimalisatie werpen hun vruchten af. De test wordt evenals de voorgaande jaren ingevuld door een behoorlijk aantal ongeorganiseerde sporters (lichte stijging t.o.v. 2007/2008) en gemiddeld maken méér sporters de test helemaal af. 2. Waardering en gepercipieerde effecten gebruikers; viertal online vragenlijstonderzoeken (Janssen en Gelissen, 2007; Gelissen, 2008; Gelissen, 2009; de Haan, Janssen & Jonkers, 2010). Doel: nagaan hoe gebruikers de content, gebruikersgemak en vormgeving van de verschillende onderdelen van de website en de toepasbaarheid van de gegeven adviezen beoordelen en in hoeverre de website bijdraagt tot een veranderde risicoperceptie, vermijdbaarheid van sportblessures en veranderd gedrag ter preventie van sportblessures Methode: Digitale vragenlijst, uitgezet onder bezoekers van de site die hun e-mail adres hebben achtergelaten en sporters geworven middels een oproep op de website. Relevante uitkomsten: De resultaten laten zien dat zowel de inhoud en de bruikbaarheid als de vormgeving van de website positief gewaardeerd worden. Uit de laatste evaluatie bleek dat ruime meerderheden de filmpjes op de site aantrekkelijk (85%) en interessant (72%) vinden, de 3D-animaties als interessant beoordelen (87%) en de tests leuk vinden om te doen (87%). Meer dan de helft van de bezoekers (52%) heeft de gezochte informatie helemaal kunnen vinden en bijna alle anderen (47%) hebben de informatie ten minste gedeeltelijk gevonden. Ook over de nieuwswaarde en bruikbaarheid van deze adviezen zijn de bezoekers positief: 31% treft vrij tot heel veel nieuwe informatie aan in de adviezen en 77% vindt de meeste of alle adviezen bruikbaar in de praktijk. Afgaande op de eigen inschatting van de bezoekers, lijkt de website op korte termijn de gewenste effecten te genereren. Sporters worden zich in sterkere mate bewust van de risico s op blessures en vooral van de manieren om blessures te voorkomen. Veel sporters zijn dan ook van plan één of meerdere adviezen op te volgen of hebben dat zelfs al gedaan. In hoofdstuk 10 worden de resultaten van deze onderzoeken nader toegelicht. Werkblad beschrijving interventie december 2010 14
3. Procesevaluaties; in de afgelopen jaren zijn 2 procesevaluaties uitgevoerd rondom deze interventie (Kaagman & Kloet, 2007 en Glass, 2009). Doel: verkrijgen van inzicht in de waardering van de (onderdelen van de) website, inzicht in de sterke en minder sterke punten van de website, het informatie zoekgedrag van bezoekers en de manier waarop de website nog beter afgestemd kan worden op de doelgroep. Methode: De opzet van het onderzoek was in beide gevallen vergelijkbaar, namelijk: Het onderzoek was per respondent opgebouwd uit 4 delen: a. Korte algemene vragenlijst; In de eerste 5 minuten is de achtergrond van de sporters in kaart gebracht evenals de verwachtingen van de sporters bij een website over het voorkomen van blessures. b. Site verkenning; Vervolgens reeg elke sporter maximaal 15 minuten de gelegenheid de site te bekijken zoals hij dat thuis ook zou doen, waarbij de onderzoeker observeert waar op geklikt wordt en voor hoe lang. c. Opdrachten; In het derde deel kreeg de sporter een aantal opdrachten/vragen gegeven waar zij met behulp van de site een antwoord op moet vinden. Ook hier keek de onderzoeker mee op een ander scherm om te kijken waar de sporter zocht of op klikt. d. Interview; Tenslotte is in een interview met de sporter systematisch doorgevraagd op verschillende onderdelen van de site, waaronder vormgeving, gebruikersgemak, filmpjes met Wilfried de jong, 3d animaties, schrijfstijl, informatie, en de test (tailoring). Aan de eerste procesevaluatie hebben 47 sporters meegewerkt, aan de tweede procesevaluatie 40 sporters van diverse takken van sport. Relevante uitkomsten: Over het algemeen kan gesteld worden dat de verschillende sporters groepen www.voorkomblessures.nl positief waarderen. Zowel de hele site als de verschillende onderdelen krijgen een zeven of hoger als rapportcijfer. Belangrijke aspecten die bijdragen aan het doel van de internetsite (het bewustmaken van het risico op en voorkomen van sportblessures), zoals het realistisch overkomen van de 3d-animaties en toepasbaarheid van de adviezen uit de test, krijgen een hoge waardering van bijna alle sporters. Op veel sporters komt de site over als overzichtelijk, duidelijk, informatief en professioneel. Samenvattend geldt de tevredenheid zowel voor de content, het gebruiksgemak als de vormgeving van de site. De adviezen bevatten nieuwe informatie en vrijwel iedereen vindt dat de adviezen goed bruikbaar zijn in de praktijk. Op basis van de resultaten van de onderzoeken zijn een aantal volgende zaken aangepast zodat hij nog beter aansluit bij de (wensen van de) doelgroep. Het gaat onder andere om enkele technische aanpassingen die de gebruiksvriendelijkheid verbeteren, verbeteringen van de leesbaarheid door aanpassingen in lay-out (kleurgebruik en lettergrootte) en de navigatiestructuur, en het inbouwen van een zoekfunctie zodat sporters de site per sport of voor alle sporten kunnen doorzoeken. Werkblad beschrijving interventie december 2010 15
Voor u verder gaat Check met behulp van onderstaande lijst of u de vereiste informatie op het werkblad kunt invullen. De vraagnummers corresponderen met de desbetreffende onderdelen van de beschrijving op dit werkblad en met de criteria voor erkenning op Niveau II en III. Op de sites van het Nederlands Jeugdinstituut en van RIVM kunt u een meer uitgebreide lijst van de criteria voor erkenning en een toelichting daarop vinden. Neem bij twijfel contact op met het Nederlands Jeugdinstituut of RIVM (zie voorblad). Criteria voor erkenning op Niveau II-III: waarschijnlijk of bewezen effectief Vraag 10.1 Is de interventie via Nederlandse studies met een matige tot sterke bewijskracht onderzocht en maken deze studies het aannemelijk dat de interventie de gestelde doelen bij de doelgroep daadwerkelijk bereikt? (Voor een overzicht van de bewijskracht van onderzoek, zie de handleiding bij dit werkblad.) Ja Nee Vraag 11 Is er onderzoek naar buitenlandse versies van de interventies Ja Nee LET OP Indien vraag 10 met ja beantwoord wordt, vul dan ook Bijlage 1 in: Beschrijving kenmerken en resultaten onderzoek. Indien vraag 10 en 11 met nee beantwoord moeten worden, komt uw interventie niet in aanmerking voor een beoordeling op niveau II of III. Vul in dat geval paragraaf 10.1 en 11 op de gevraagde manier in en ga verder met paragraaf 12 onder Overige informatie. Vergeet niet het logboek in te vullen aan het einde van dit werkblad. Werkblad beschrijving interventie december 2010 16
Beschrijving voor erkenning op niveau II-III: waarschijnlijk of bewezen effectief D. Effectiviteit 10. Nederlandse effectstudies Wat zijn de kenmerken en uitkomsten van onderzoek naar het effect van de interventie in Nederland? Noem per studie auteur(s) en publicatiejaar, onderzochte (primaire) doelen van de interventie, onderzoeksgroep, onderzoeksdesign en resultaten. Vermeld effectgroottes d of ES, of de gegevens om deze te berekenen. (Zie de handleiding bij dit werkblad.) Beschrijf ook de kenmerken en resultaten van reviews en metaanalyses over de effectiviteit van de interventie in Nederland. Meld indien van toepassing: Er is geen Nederlands onderzoek naar de effectiviteit van de interventie. 10.1 Studies naar de effectiviteit van de interventie in Nederland De effectiviteit van is in kaart gebracht d.m.v. verschillende onderzoeken. In de periode van 2007-2010 is jaarlijks onderzoek uitgevoerd naar de waardering en gepercipieerde effecten onder gebruikers van de website (Janssen & Gelissen 2007, Gelissen 2008 & 2009, De Haan et al., 2010). Recent is experimenteel effectonderzoek uitgevoerd onder hardlopers. Deze onderzoeken worden hieronder beschreven. Voorkomblessures.nl. Waardering en gepercipieerde effecten onder gebruikers van de website. Vanaf het begin van de campagne tot en met het heden zijn er vier studies uitgevoerd die inzicht geven in de waardering en gepercipieerde effecten van de campagne. In alle onderzoeken is steeds één zelfde methode van steekproeftrekking gehanteerd, aangevuld met andere steekproeven, en zijn veelal dezelfde vragen gesteld. Hiermee is een goed beeld gekregen van de waardering en gepercipieerde effecten van de campagne. Auteurs en publicatiejaar: 1. Janssen, E. & Gelissen, R. (2007) 2. Gelissen, R. (2008) 3. Gelissen, R. (2009) 4. Haan, C. de, Janssen, E. & Jonkers, R. (2010) Doelen: Inzicht verkrijgen in waardering en de gepercipieerde effecten van de (gegeven adviezen op de) website (risicoperceptie, kennis, intentie en gedrag). Onderzoekspopulatie: De verschillende onderzoeksgroepen in deze onderzoeken bestaan uit sporters die: - 18 jaar of ouder zijn; - minimaal 1 van de op www.voorkomblessures.nl uitgewerkte sporttakken beoefent (hockey, tennis, voetbal, hardlopen, fitness, volleybal, korfbal, mountainbiken, wegwielrennen, skateboarden, skaten, skiën, snowboarden, schaatsen); - en in de periode tussen december 2006 tot en met oktober 2009 minimaal 1 keer de website hebben bezocht. Methode: Alle onderzoeksgegevens zijn verzameld door middel van digitale vragenlijsten. De doelgroep is per onderzoek op verschillende manieren benaderd om deze vragenlijst in te vullen. a) Bezoekers die in de periode voorafgaand aan het onderzoek de website hadden Werkblad beschrijving interventie december 2010 17
bezocht en aan het einde van de test hun e-mailadres hadden achtergelaten (met toestemming om deze te gebruiken) zijn later benaderd via dit e-mailadres. De methode is ingezet in onderzoek 1, 2, 3 en 4. b) Bezoekers zijn tijdens de periode van dataverzameling van het onderzoek benaderd via een oproep met link naar de vragenlijst aan het einde van de test. Deze methode is ingezet in onderzoek 1. c) Bezoekers die aan een eerder evaluatieonderzoek hadden meegewerkt zijn opnieuw via de e-mail benaderd voor een herhaalde meting. Deze methode is ingezet in onderzoek 2 en 3. d) Bezoekers zijn tijdens de periode van dataverzameling van het onderzoek benaderd via een banner op de homepage en andere inhoudspagina's van de website, die opriep een aantal vragen te beantwoorden en direct doorverwees naar de vragenlijst. Deze methode is ingezet in onderzoek 4. e) Via een ander groot enquêteonderzoek van Consument en Veiligheid onder 4600 sporters, is respondenten gevraagd of zij wel eens de website bezocht hadden. Als dit het geval was, is toestemming gevraagd om hen op een later tijdstip via de e-mail te benaderen voor een vragenlijst over deze website. Deze methode is ingezet in onderzoek 3. Via de verschillende methoden hebben totaal 3100 respondenten aan de onderzoeken meegewerkt. In tabel 1 staat de verdeling van de respondenten per onderzoek en methode weergegeven. Tabel 1 - verdeling respondenten per onderzoek en methode Onderzoek Methode 1 2 3 4 Totaal a 167 359 401 609 1536 b - 155 - - 155 c - 126 194-320 d - - - 907 907 e - - 182-182 Totaal 167 640 777 1516 3100 Gemiddeld was 72% van de respondenten man. 25% was tussen de 18 en 35 jaar (75% was 35 jaar of ouder). En 54% had in de 6 maanden voorafgaand aan het onderzoek geen blessure opgelopen. Resultaten: De resultaten rondom de waardering van de website zijn reeds beschreven in hoofdstuk 9. De hieronder beschreven resultaten focussen op de gepercipieerde effecten. Gepercipieerde effecten van de website Gemiddeld 50% van de sporters geeft aan dat na het bezoek aan de website hun risicoperceptie is veranderd, waarvan dit in de meeste gevallen hoger is geworden. Bijna tweederde van de sporters zegt na het bezoek beter te weten wat zij kunnen doen om blessures te voorkomen (kennis). Ook kunnen gemiddeld 9 van de 10 sporters na het bezoek aan de website spontaan 3 maatregelen noemen om blessures te voorkomen (kennis). Gemiddeld is een bijna drie kwart meerderheid van de sporters na het bezoek aan de website van plan om één of meerdere adviezen op te volgen. Gemiddeld 67% van de sporters geeft aan dat zij door het bezoek aan de website al adviezen hebben opgevolgd (tussen het bezoek aan de website en het betreffende onderzoek). Vijfentachtig procent van de respondenten die al adviezen hadden opgevolgd, volgden vooral de trainingsadviezen op (zoals warming-up, spierversterkende oefeningen etc.). Sporters die van plan zijn adviezen op te volgen, willen dit ook doen voor trainingsadviezen (78%), maar ook voor adviezen t.a.v. de sportuitrusting (kleding, schoenen, scheenbescherming etc.) (40%). Gepercipieerde effecten van de website veranderd over tijd De resultaten op gepercipieerde effecten voor risicoperceptie en kennis in de vier gehouden metingen, verschillen niet significant met elkaar. De resultaten voor inten- Werkblad beschrijving interventie december 2010 18
tie en gedrag verschillen wel. Op volgorde van de 4 metingen had 60%, 66%, 58% en 83% van de sporters na het bezoek aan de website al één of meerdere adviezen opgevolgd. En had 79%, 69%, 62% en 94% na het bezoek aan de website de intentie om één of meerdere adviezen op te gaan volgen. Om iets meer te kunnen zeggen over de duurzaamheid van de gepercipieerde effecten is o.a. gekeken naar de groep die aan de herhaalde metingen heeft meegewerkt. De effecten op het gebied van de gemotiveerdheid om adviezen op te volgen, de risicoperceptie en de veronderstelde vermijdbaarheid van blessures van de groep uit de herhaalde meting zijn in 2008 gelijk aan die in 2007. Dit duidt erop dat de effecten niet afzwakken na verloop van tijd. Daarnaast zijn de gepercipieerde effecten afgezet tegen de verstreken tijd sinds het laatste bezoek aan de website. Daaruit bleek dat de effecten op het terrein van de risicoperceptie, vermijdbaarheid van blessures en het feitelijk opvolgen van adviezen niet waren afgenomen sinds het laatste bezoek (gecorrigeerd voor bezoekfrequentie). Dit suggereert dat deze effecten sterk blijven, ongeacht hoe lang het geleden is dat iemand de site heeft bezocht. Er is één uitzondering: naarmate sporters de website langer niet meer hebben bezocht neemt de motivatie af om de adviezen op te volgen. Verschillen in gepercipieerde effecten Door de verschillende methodes van werving konden ook verschillende subgroepen met elkaar worden vergeleken. Hieruit zijn een aantal verschillen gevonden op de gepercipieerde effecten: - De site lijkt wat betreft de determinant risicoperceptie meer effect te hebben op de jongere bezoekers: jongere bezoekers geven in vergelijking met oudere bezoekers vaker aan door hun bezoek aan de website een ander beeld te hebben gekregen van hun risico op sportblessures (p<0.05). - Uit de resultaten in de 3e meting met respondenten die geworven zijn uit een extern panel (en niet perse de test hebben afgemaakt) lijkt het dat een minder intensief websitebezoek samengaat met een snellere afname van de effecten. Naast het afnemen van de motivatie om adviezen op te volgen (zie ook bij het subkopje hierboven) dat geldt voor de hele groep, geldt specifiek voor de groep sporters die de website minder intensief heeft bezocht dat ook de effecten op vermijdbaarheid, kennis en gedrag afnemen naarmate het langer geleden is dat zij de website hebben bezocht (p<0.05). - Ervaren sporters (die al meer dan een jaar hun sport beoefenen) hebben vaker adviezen opgevolgd na een bezoek aan de website dan onervaren sporters (58% t.o.v. 42%). Onervaren sporters daarentegen (die minder dan een jaar hun sport beoefenen) krijgen door de website een hogere risicoperceptie (73% t.o.v. 51%) en weten ze na het bezoek aan de site beter wat zij kunnen doen om blessures te voorkomen (42% t.o.v. 23%). Tot slot zijn zij vaker dan ervaren sporters van mening dat de opgevolgde adviezen zeker helpen. - Sporters die weinig uur per week aan hun sport besteden (2uur per week of minder) krijgen door de website een hogere risicoperceptie (64% t.o.v. 51%) en weten ze na het bezoek aan de site beter wat zij kunnen doen om blessures te voorkomen (35% t.o.v. 23%) (in vergelijking met sporters die meer dan 2 uur per week aan hun sport besteden). - Op overige achtergrondkenmerken zijn er niet of nauwelijks interpreteerbare verschillen te vinden (per sporttype). De enige aangetroffen differentiatie op relevante secundaire uitkomstmaten (niet de determinanten maar geneigdheid om adviezen op te volgen, intentie om de website vaker te bezoeken en gebruik maken van verschillende onderdelen van de website) betreft een differentiatie op leeftijd. In het algemeen zijn alle bezoekers van de website positief over de site en de daarin gegeven adviezen. De inhoud van de adviezen spreken oudere sporters (ouder dan 35 jaar) in het algemeen meer aan dan jongere sporters (p<0.05). Kanttekening: Bij de besproken resultaten moeten een aantal kanttekeningen worden gemaakt. Zelfgerapporteerde retrospectieve effecten Werkblad beschrijving interventie december 2010 19
De benoemde effecten zijn zelfgerapporteerd door de doelgroep, en hiermee minder objectief. Tevens zijn het retrospectieve effecten. Ze zijn niet afgezet tegen een 0- situatie of tegen een controlegroep. Selectie Een groot deel van de resultaten is gebaseerd op een groep sporters die de test op de website helemaal heeft afgemaakt. Logischerwijs mag men verwachten dat als iemand een test helemaal afmaakt, deze persoon geïnteresseerder is in het onderwerp en/of gemotiveerder om er iets mee te doen. Dit maakt de resultaten selectief en niet generaliseerbaar naar populatieniveau. In het 3e onderzoek is die selectie deels weggenomen door een steekproef te nemen uit een panel met sporters die niet per se de test helemaal hebben afgemaakt. Interventie veranderd De website is voor 4 sporttakken gelanceerd in december 2006. In de loop van de jaren heeft de website verschillende veranderingen ondergaan. Er zijn zowel in de loop van de jaren 11 sporttakken toegevoegd, technische aanpassingen gedaan t.a.v. de gebruiksvriendelijkheid van de website als adviezen aangescherpt naar aanleiding van o.a. evaluatieresultaten. Dit kan natuurlijk ook van invloed zijn geweest op de waardering en effecten van de website. Korte en lange termijn effecten van www.voorkomblessures.nl onder 18-35 jarige hardlopers Auteurs en publicatiejaar: 5 Harting, L. (2010) 6 Fabrie, M. (2010) 7 Adriaensens, L. & Panneman, M. (2010) Doelen: Dit onderzoek richtte zich op het verkrijgen van inzicht in de korte en lange termijn effecten van met betrekking tot blessure preventief gedrag onder 18-35 jarige hardlopers. Er is gekeken naar de effecten van de interventie op de determinanten van blessurepreventiegedrag, te weten attitude, kennis, risicoperceptie en (intentie tot) gedragsverandering ten aanzien van sportblessurepreventieve maatregelen. Onderzoekspopulatie: Dit onderzoek is uitgevoerd onder hardlopers tussen de 18 en 35 jaar. Er is gekozen voor hardlopers, omdat dit een sporttak is, die door veel mensen wordt beoefend, wat de inclusie van respondenten vergemakkelijkt. Daarnaast hebben hardlopers een hoog blessurerisico en beoefenen zij de sport meestal in ongeorganiseerd verband (belangrijke doelgroep van de website). De website is primair gericht op sporters in de leeftijd van 18 tot 35 jaar, deze leeftijdsgroep is ook in dit onderzoek aangehouden. Op het moment van dit onderzoek was nog niet bekend dat de adviezen oudere sporters (> 35 jaar) in het algemeen meer aanspreken dan jongere sporters. Methode: Er is een gerandomiseerde experimenteel onderzoek uitgevoerd. Deze bestond uit een voormeting en twee nametingen met behulp van digitale vragenlijsten. De voormeting en nameting 1 vonden plaats op dezelfde dag op een onderzoekslocatie, nameting 2 vond na drie maanden plaats via internet. De experimentele conditie bestond uit het gedurende 30 minuten bekijken van de website www.voorkomblessures.nl, in het bijzonder het gedeelte voor hardlopers. De controlegroep las gedurende 30 minuten tijdschriften zonder informatie over hardlopen en blessurepreventie. Er werden twee experimentele groepen gebruikt, waarbij een groep geen voormeting kreeg, om te bepalen of de voormeting respondenten zodanig beïnvloedt dat ze anders reageren op de interventie. Werkblad beschrijving interventie december 2010 20