Bestur in coissie Verklaring van e foe Martin Schulz, Mark van Twist Hk Geveke * Martin Schulz werkt aan de Tilurgse School voor Politiek Bestuur van de Universiteit van Tilurg aan e proefschrift over coissies is sior adviseur ij Berschot Procesanaget. Mark van Twist is ijzonder hoogleraar Puliek-private sawerking aan de Faculteit Managetwetschapp van de Radoud Universiteit Nijeg, decaan van de NSOB directeur ij Berschot Procesanaget. Hk Geveke is directeur Nationale Veiligheid ij het inisterie van Binnlandse Zak. * Dit artikel is geschrev op persoonlijke titel. Correspondtiegegevs: Drs. J.M. Schulz Universiteit van Tilurg Tilurgse School voor Politiek Bestuur Postus 90153 5000 le Tilurg 013-4662128 j..schulz@uvt.nl Prof. dr. M.J.W. van Twist Nederlandse School voor het Opaar Bestuur Lange Voorhout 17 2514 e D Haag 070-3024910 twist@nso.nl Drs. H.G. Geveke Ministerie van Binnlandse Zak Koninkrijksrelaties Postus 20011 2500 ea D Haag 070 426 8365 hk.geveke@inzk.nl Savatting Nederland estuurt in coissie. Bepaald niet iedere is daar gelukkig ee. Regelatig klinkt de roep o het es te zett in het aantal coissies (zie ijvooreeld Duyvdak Van de Koppel 2005). 1 Coissies zoud vooral di als werkverschaffing voor estuurders van weleer. Ze word opgevat als synonie voor alles wat stroperig is, ge resultaat oplevert afreuk doet aan het politieke priaat. In dat licht verzocht de Tweede Kaer al eerder per otie het aantal onderzoeks- adviescoissies te eperk. 2 De inister van Bestuurlijke Vernieuwing uit het vorige kainet, Alexander Pechtold, liet wet gek te word van adviescoissies to hij e undel et opstell over het verschijnsel kreeg aangeod. 3 Diverse inisters uit eerdere kainett he hun tand er al op stukgeet, aar e eroep do op coissies lijkt onuitroeiaar als foe. Dat vraagt o e nader onderzoek naar estur in coissie. Want wat wet we er eiglijk precies vanaf? Hoeveel coissies word er ingesteld? Waaro word ze ingesteld? Wie wil afrek et de veelheid aan coissies die Nederland kt, doet er goed aan zich eerst te verdiep in de red die er zijn o keer op keer toch weer van hun dist geruik te ak. 1 Inleiding Nederland estuurt in coissie, althans zo lijkt het sos. Of het nu gaat o de vuurwerkrap in Enschede (coissie-oosting), e vliegveld in zee (coissie-terlouw), de toekost van de Randstad (coissie-kok) of het opperevelheerschap van 94
Martin Schulz, Mark van Twist Hk Geveke Bestur in coissie de strijdkracht (coissie-franss), voor ieder coplex prolee wordt wel weer e coissie ingesteld. Maar eiglijk weet nieand o hoeveel coissies het nu eiglijk gaat wat deze coissies kost. 4 Deze vraag wordt vooral interessant als we ook kijk naar wat die coissies voortrg. Gek goeg is er aar heel weinig epirisch onderzoek naar coissies gedaan (relatieve uitzondering ij Wheare 1955; Popper 1970; Chapan 1973; Cartwright 1975; Roerts 1996). Er estaan wel de nodige eschouwing, aar het ontreekt aan feitelijke gegevs epirisch inzicht (ijvooreeld Scholt 1974; Van der Burg 1975; Kan 1975; Friss 2002; Van Twist e.a. 2004; Duyvdak e.a. 2005). Vele overzichtswerk in de estuurswetschapp repp op ig ot wel van coissies hun tak. Dat aakt hun functioner echter eerder tot e puliek gehei, dan tot e goed onderzocht foe (ijvooreeld Van Braa 1988; Van Deth Vis 1995; Korst Toon 1988; Neliss e.a. 2004; Howlett Raesh 2003). In onze studie Bestur in coissie (Schulz e.a. 2006), zijn we daaro de aterie ingedok. Als definitie voor coissie he we gekoz: e (eer of inder ovangrijke) groep s die overwegd van uit het atelijk apparaat kot die de opdracht krijgt o op e epaald eleidsterrein e ijdrage te lever aan de aanpak van kwesties, in de reedste zin van het woord, in het opaar estuur door onderzoek te verricht, advies uit te rg, of te eiddel tuss elanghed, dan wel de uitvoering van epaalde aatregel te help stiuler. 5 Deze definitie is ewust reed geforuleerd. Iers, niet iedere coissie staat onder die naa te oek. Of het nu gaat o taskforces, werkgroep, stuurgroep, coissies van toezicht of intervtieteas, telks gaat het o groep van person die gezalijk op ad-hocasis e epaalde kwestie aanpakk. Het foe van e overheid die estuurt in coissie, strekt zich uit over de grz van de taal he. Daarij lijkt de huidige trd in het opaar estuur er vooral één van verale vernieuwing: inder coissies daarvoor in de plaats eer taskforces (vergelijk Van Twist 1994). In dit artikel gaan we in op vrag die et het instell van e coissie sahang. Hoeveel coissies zijn er eiglijk? Waaro word ze ingesteld? Op welk ot word ze ingezet? Deze andere vrag zijn de aanleiding geweest o dit artikel te schrijv. We pretder niet het definitieve antwoord daarop gevond te he. Wel is onze inzet o door iddel van de uitgereide epirische verkning waarvan in dit artikel verslag wordt gedaan, ij te drag aan e verdiepte discussie verdere gedachtevoring over coissies hun rol in het opaar estuur. 2 Aanpak van het onderzoek Ons onderzoek naar coissies eslaat de periode van 1995 tot et 2005. Deze egrzing is o pragatische red gekoz. De (eeste) instellingsesluit van coissies zijn via het zoeksystee van de Staatscourant, dat vanaf 1995 is geautoatiseerd, via het internet terug te vind. Van coissies van vóór 1995 he wij dan ook ge eeld. Deze zijn in onze kwantitatieve analyses niet eego. Het onderzoek eindigt aan het eind van 2005 o de al ev pragatische red dat wij ons vanaf dat ot he eziggehoud et het analyser verwerk van het cijferateriaal. In het onderzoek he wij alle coissies eego waarvan wij ijvooreeld rapport, vergoedingsesluit andere officiële stukk zijn teggeko. Niet van alle coissies he we e copleet eeld kunn krijg. Sos ontrak stukk in de archiev sos ook werd ze voor ons niet eschikaar geaakt. Dit verklaart waaro wij niet ij alle grafiek die in dit artikel zijn opgo dezelfde N vereld. In aanvulling op onze uitgereide analyse van schriftelijke stukk he wij et twintig (oud-) voorzitters (oud-)led ti (oud-)secretariss van coissies gesprekk gevoerd over de wijze waarop coissies operer. Deze gesprekk he gedetailleerde eschrijving kwalitatieve inzicht in het werk van coissies opgeleverd. Mede op asis van hun inrg is gezocht naar e goede indeling van aanleiding tot otiev voor de instelling van coissies. Inedding Hoewel de aing in de literatuur sos verschill, gev vele ijdrag over coissies lijk van de navolgde structuur voor analyse van coissies (zie ijvooreeld Moore 1913; Gosnell 1934; Sellar 1947; Wheare 1955; Plowd 1971; Chapan 1973; Cartwright 1975; Van der Burg 1975, 425-426; 95
Martin Schulz, Mark van Twist Hk Geveke Bestur in coissie Friss 2002; Schulz e.a. 2006). Ergs in het eleid of in geeurtiss in de aatschappij evindt zich e aanleiding voor het instell van e coissie (context). Dk ijvooreeld aan de coissies-oosting -Alders, die zijn ingesteld naar aanleiding van de explosie van de vuurwerkfariek SE Fireworks in Enschede of de rand in café t Heeltje in Volda. Deze coissie krijgt e epaalde taak, zoals het onderzoek, onderhandel of welke andere indeling van tak dan ook wordt geruikt (taak). Vooreeld zijn hier de vooral aanjagde stiulerde tak van de Taskforce Jeugdwerkloosheid, de vooral onderzoekde adviserde tak van de Coissie Besluitvoring Steachines de vooral adviserde tak van de coissie-brownlow, die aan presidt Roosevelt adviseerde over de inrichting van het opaar estuur (Roerts 1996). Bij deze tak past e epaalde sastelling van de coissie, die gezi de tak epaalde werkzaahed zal uitvoer (sastelling werkwijze). Zo he in de coissie-korthals Altes (Inrichting Verkiezingsproces) zowel led uit de wetschap als uit de praktijk zitting gehad. Deze coissie heeft vervolgs veel studie verricht, zowel in eig land als in het uitland. Ook de effect die coissies sorter, ehor tot de standaardonderwerp die auteurs ehandel (effect). Dk hier ijvooreeld aan de intrekking van het Besluit Goedkeuring Steachines door staatssecretaris Bijleveld van Binnlandse Zak Koninkrijksrelaties naar aanleiding van het rapport van de Coissie Inrichting Verkiezingsproces, of aan de verschillde coissies die elkaar rondo Schiphol telks weer opvolg daar steeds weer kleine verandering teweegrg, ijvooreeld op het geied van geluidhinder. Binn dit kader richt we ons in dit artikel op de context waarin coissies word ingesteld. Daarij ak we e onderscheid naar aanleiding (geeurtiss in eleid ogeving) otiev (doel van instellers van coissies). 6 Aantall coissies In ons onderzoek ko we voor de periode 1995-2005 in totaal 364 coissies teg die zijn ingesteld door de rijksoverheid. Het gaat hierij o coissies die naar aanleiding van e ad-hockwestie word ingesteld, aar die sos wel over langere periode (eer dan e jaar) actief kunn zijn. Bij adering etekt dit dat er zo n eetje o de andere week e coissie wordt ingesteld. Veel of weinig? Opvalld is dat de poging van de afgelop jar o het aantal coissies terug te dring, in elk geval níet he geholp. In tael 1 is te zi dat de kainett Kok I II (exclusief het regeringsjaar 1994) Balkde I II (exclusief het regeringsjaar 2006) nagoeg evveel coissies he ingesteld. Tijds Kok I II zijn volgs onze telling 146 coissies ingesteld, teg 144 tijds Balkde I II. Hierij dit te word opgeerkt dat de kainett Kok e langere zittingsduur he gekd. Corriger we het aantal ingestelde coissies voor het aantal regeringsjar dan ontstaat het volgde eeld. Onder Kok I II zijn per jaar geiddeld 21 coissies ingesteld, teg e geiddeld aantal van 36 coissies per jaar onder Balkde I II. Tael 1. Aantall coissies naar departet, per kainetsperiode in de periode 1995-2005, tuss haakjes het geiddeld aantal coissies per jaar (N = 290) 8 Ministerie Onderwijs, Cultuur Wetschap Binnlandse Zak Koninkrijksrelaties Tijds Kok I II Tijds Balkde I II Totaal 32 (4,6) 23 (5,8) 55 15 (2,1) 33 (8,3) 48 Justitie 26 (3,7) 20 (5,0) 46 Volksgezondheid, Welzijn Sport 22 (3,1) 12 (3,0) 34 Verkeer Waterstaat 12 (1,7) 15 (3,8) 27 Econoische Zak 9 (1,3) 11 (2,8) 20 Sociale Zak Werkgelegheid 8 (1,1) 10 2,5) 18 Financiën 7 (1,0) 6 (1,5) 13 Volkshuisvesting, Ruitelijke Ording Milieueheer Landouw, Natuur Voedselkwaliteit 3 (0,4) 6 (1,5) 9 5 (0,7) 4 (1,0) 9 Buitlandse Zak 5 (0,7) 1 (0,3) 6 Defsie 1 (0,1) 2 (0,5) 3 Algee Zak 1 (0,1) 1 (0,3) 2 Totaal 146 (20,9) 144 (36,0) 290 96
Martin Schulz, Mark van Twist Hk Geveke Bestur in coissie Of er sprake is van e trd ( we gaan steeds eer coissies instell ), kunn we op asis van onze analyse van de afgelop jar niet et zekerheid stell. Daarvoor zal e langer tijdsestek oet word onderzocht. Maar als voor zover er al sprake is van e trd, lijkt het er toch op dat we kunn verwacht dat er in de toekost eerder eer dan inder coissies zull word ingesteld. Dit, in tegspraak tot de gepassioneerde pleidooi die wij in het recte verled veelvuldig ocht verne, dat het nu toch aar es afgelop zou oet zijn et al die coissies. 7 E ogelijke evoudige verklaring voor het toego aantal coissies is niet te gev. Het ligt voor de hand te veronderstell dat er e negatieve relatie estaat tuss stailiteit van het kainet de hoeveelheid ingestelde coissies per jaar. Naarate het kainet inder staiel is de onigheid groter wordt, zull er eer coissies word ingesteld. Maar dit is slechts één van de vele ogelijke verklaring voor het toego aantal coissies. Niet alle inisteries stell evveel coissies in. Dat het inisterie van Onderwijs, Cultuur Wetschap de eeste coissies instelt, is weinig verrassd. In het onderwijs (zie ook de discussies over governance horizontalisering van verhouding ij ijvooreeld Putters e.a. 2007) is van oudsher sprake van grote autonoie voor instelling. Coissies kunn dan de verindde schakel tuss overheid veld vor. De grote toae van het aantal coissies ij het inisterie van Binnlandse Zak tijds de kainett Balkde is vooral geleg in de instelling van de veerti coissies die voort zijn geko uit het Prograa Andere Overheid (PAO). Binn het inisterie van Defsie is het instell van coissies eerder e zeldzaaheid. Kwesties word daar waarschijnlijk liefst vooral intern opgelost. De éénans coissie-van Keade, die onderzoek deed naar de voorvall in Srerica, is e relatieve uitzondering. 3 Waaro (alweer) e coissie? Als er dan steeds in het politieke aatschappelijke deat voor wordt gepleit o et inder in plaats van et eer coissies te werk, waaro word ze dan toch steeds ingesteld? Wie e prolee wil aanpakk, oet et e analyse van de oorzak eginn. Natuurlijk verschill inn de conssusaatschappij of netwerksaleving de situaties waarin coissies word ingesteld van elkaar (Van Twist e.a. 2002). Sos zijn er plotselinge draa s die o e onderzoek door e coissie vrag. Dan weer zijn er vraagstukk aan de orde die al veel langer lev, aar nooit zijn opgepakt die langzaa aar zeker het gezag van overheid politiek onderijn. Of het etreft situaties die zich de kode decnia aandi, waarvoor tijdig slie aatregel oet word edacht. Het instell van e coissie is in zulke situaties e veilige oplossing o het thea gedeg te lat onderzoek, aar ook o de nodige eslissing nog ev uit te stell. Concreet zijn er naar ons idee vier (soort) aanleiding te onderscheid voor het instell van coissies. Deze soort aanleiding verschill van elkaar op het criteriu aandacht tijd (zie figuur 1). veel Pulieke aandacht weinig kort Nieuwsfeit kaervrag Evaluatieepaling technische kwesties Heikele kwesties systeecrises Kode kans opdoede edreiging Terijn Figuur 1. Aanleiding voor het instell van coissies lang De scheidslijn die we hier in analytische zin aanrg, zijn in de praktijk overigs niet altijd scherp te trekk, al was het aar odat de context van kleur kan verander. Wat e technische kwestie lijkt (zoals geluidshinder op Schiphol), kan grote nieuwswaarde krijg als voorzitter ewindspersoon hun ongoeg over elkaar in de opaarheid uit, e plotseling draa (zoals de Bijlerrap) kan jar later e legitiiteitscrisis word als de ware toedracht aar niet duidelijk wordt. Niet zeld ook ontwikkelt e epaald thea zich in de loop van de tijd van e kans of edreiging tot e 97
Martin Schulz, Mark van Twist Hk Geveke Bestur in coissie technische kwestie, tot e heikel thea of zelfs e systeecrisis waarover vervolgs naar aanleiding van onthullde edia-aandacht Kaervrag word gesteld (zoals in het geval van de steachines). Nieuwsfeit Kaervrag. Onverwachte geeurtiss tred op. Soige geeurtiss trekk direct de aandacht van de edia he e derate grote ipact op het politiek-estuurlijke systee dat zij onverijdelijk leid tot het instell van e coissie (zo esprek Lipsky Ols 1969 1977 de instelling van coissies naar aanleiding van rell). Hierij gaat het niet alle o rap ander onheil (zoals de Bijlerrap in Asterda, de vuurwerkrap in Enschede, de caférand in Volda, dierziektecrises (zoals varkspest, BSE AI) de oord op Pi Fortuyn Theo van Gogh), aar ook aatschappelijke isstand, estuurlijke fiasco s schandal die onverwacht op voorpagina s verschijn tot Kaervrag leid, rek we tot deze categorie. Zie in dat kader ook de rect ingestelde coissie die onderzoek oet do naar de (verede) arteling door onze ilitair in Afghanistan. E coissie wordt ingesteld o de feit ov tafel te krijg, o aan waarheidsvinding te do. De Ceteco-affaire in Zuid-Holland (coissie-van Dijk), het isruik van de ESF-susidies (coissie-de Koning) de crisis ij de areidsureaus (coissie-vonhoff) ied hiervan ooie vooreeld. Bij zulke geeurtiss et hoge nieuwswaarde politieke aandacht is het instell van e coissie voor de estuurder eestal onontkooaar: de onderste ste oet ov het oet tot de ode word uitgezocht zijn uitsprak van ewindsperson die we in dergelijke situaties verwacht. Vanwege diezelfde nieuwswaarde aandacht staan ook de eeste coissies die naar aanleiding van e onverwachte geeurtis word ingesteld, direct in de spotlights. Evaluatieepaling technische kwesties. Hierij gaat het o kwesties die o deskundigheid vrag (Popper 1970, 9-10). Niet alle geeurtiss et nieuwswaarde vrag o e coissie. Er zijn dagelijks in het opaar estuur vele onderwerp die zich routineatig aandi die o e gerichte aanpak vrag. Veel wetgeving evat ijvooreeld e evaluatieepaling, waardoor kele jar na inwerkingtreding vrijwel autoatisch e coissie wordt ingesteld o die evaluatie uit te voer of te egeleid. Bekde vooreeld zijn de evaluatie van de politieorganisatie (coissies-ringeling -Leehuis) de evaluatie van de Areidsvoorziing (coissie-van Dijk). Ook zijn er voortdurd allerlei technische kwesties die nader onderzoek vrag, of die geonitord oet word. Als vooreeld daarvan kunn coissies word aangetroff op uitelopde terrein zoals: klachtehandeling ij aanstellingskeuring (coissie-van Berkesteijn), reedandproev (coissie-van der Doef), de geiedsindeling van de Kaers van Koophandel Fariek (coissie-epea), het opperevelheerschap in de krijgsacht (coissie-franss), de heroverweging van het loodswez (coissie-friss), tieropvang (coissie-heeskerk), structuurversterking van de vekoloniën (coissie-hoekstra), schippersinternat (coissie-de Jong), de fiscale ehandeling van psio (coissie-muiswinkel), kansspelautoat (coissie-nijpels), ehandeling van heroïneverslaafd (coissie-ree), asestslachtoffers (coissie-de Ruiter) de tariev van de gerechtsdeurwaarder (coissie-van der Winkel). Heikele kwesties systeecrises. Regelatig stapel geeurtiss uit het verled zich op. Het zijn eestal niet de plotselinge geeurtiss of de technische vraagstukk waar estuurders zich het hoofd over rek. Dat do zij wel over heikele kwesties die isschi ge grote nieuwswaarde he, aar uitgewoon lastig oplosaar zijn, die kunn verword tot slepde zak die langzaa aar zeker de legitiiteit van het politiekestuurlijke estel of het gezag van de politiek edreig. De geluidsoverlast door Schiphol is in dat kader e ooi vooreeld van zo n vervelde kwestie. Het etreft hier e vraagstuk dat iniddels al zolang speelt dat er vele coissies over he geadviseerd; vrij rect de coissies-in t Veld, -Berkhout -Eversdijk. Ook de voortdurde discussie over het functioner de organisatie van de rijksdist rek we tot deze categorie. Dit is onder eer onderzocht door de coissies-van Ve, -Vonhoff, -Wiegel. Ook in 2006 hor we nog regelatig de roep o het instell van coissies. Zo zoud de AOW de hypotheekrteaftrek uiterate geschikte thea s zijn o voorgelegd te word aan e coissie, zoals econoo 98
Martin Schulz, Mark van Twist Hk Geveke Bestur in coissie CDA-proint Lans Boverg aangeeft in reactie op het verkiezingsprograa van zijn partij. 9 Het draa in Srerica is in de loop van de tijd uitgegroeid tot e echte systeecrisis (zie de coissie-van Keade). Dat geldt ook voor de toede geruchtstroo na de rap et het vrachtvliegtuig van El Al in de Asterdase Bijlereer in 1992. E onderzoek dat direct uitgevoerd werd na de rap, wees als oorzaak e constructiefout ij de otorophanging aan. Hulpverlers ewoners war echter ongerust over de aard van de lading die het toestel vervoerde. E aantal van h kreeg gezondheidsklacht. Ook war er aanhoudde gerucht over giftige stoff aan oord, zoals uraniu, over de aanwezigheid van ann in witte pakk, die vlak na het ongeluk op de rapplek war gezi. Bij dit alles speelde e rol dat het o e tusslanding ging, dat er onduidelijkheid estond over de oorspronkelijke vrachtrief uit New York, dat onduidelijk was wat er op Schiphol was geeurd dat de locaties van El Al op Schiphol nauwelijks toegankelijk war voor de overheid. Nieuwe onthulling in de edia leidd steeds weer tot vrag in de Tweede Kaer zo leef de Bijlerrap jaar na jaar op de politieke agda. Eind 1997 stelde inister Jorritsa van Verkeer Waterstaat de Coissie inforatiestroo luchtvrachtdocutatie (coissie-hoekstra) in o uit te zoek waaro het niet was gelukt volledige inforatie over de vracht van het toestel te krijg. Deze coissie kon de lucht echter niet klar. Nog voor de coissie klaar was, kwa e zoveelste onthulling (over het aantreff van uraniu in urineonsters van etrokk), die in 1998 leidde tot instelling van e parletaire quêtecoissie (eer over quêtecoissies ij Muller Co 2002). 10 Kode kans opdoede edreiging. Waar soige vraagstukk sta uit e rect of langer verled, kan ook de toekost zich aankondig als context die aanleiding geeft tot instelling van coissies. De uitdaging die dat et zich ee rgt, word graag in de hand van e coissie gelegd. To het Millniu naderde er grote zorg was voor de gevolg voor de veiligheid van fatale coputerfout doordat software in eveiligingssyste het jaartal 2000 niet zou kunn verwerk, werd e Coördinatiecoissie Millniu Opare Orde Veiligheid (coissie-alders) opgericht. Toekostige kliaatverandering daaree sahangde vraagstukk op het geied van waterveiligheid, vord red voor het instell van de Coissie Noodoverloopgeied (coissie-luteijn). De toede coplexiteit van de saleving stelt politiek overheid in het algee voor tal van vrag, uitelopd van zorg over de toekost van de jeugd (de Taskforce jeugdwerkloosheid onder voorzitterschap van Hans de Boer) de ouder (de Taskforce Ouder onder leiding van Nijpels), via de toekost van ICT overheidscounicatie (de coissie-docters van Leeuw de coissie- Wallage) de ouw van e vliegveld in zee (coissie-terlouw) tot de ogelijkhed van ioterrorise (coissie-terlouw). Kode kans opdoede edreiging 24% Heikele kwesties systeecrises 15% Nieuwsfeit kaervrag 13% Evaluatieepaling technische kwesties 48% Figuur 2. Aanleiding tot het instell van coissies in de periode 1995-2005 (N = 115) Uit onze kwantitatieve analyse lijkt dat ijna de helft van de door ons op dit punt nader onderzochte coissies wordt ingesteld, odat e evaluatieepaling uit de wet dit vraagt of odat er sprake is van e technische kwestie (48%). Daarij kunn we in algee zin aangev dat de eeste coissies die we in deze categorie zijn teggeko, technisch van aard zijn. Bijna e kwart van de coissies die wij he onderzocht, wordt ingesteld vanuit het oogpunt dat het goed is o nu al over de 99
Martin Schulz, Mark van Twist Hk Geveke Bestur in coissie toekost na te dk. Het aantal storde prole systeecrises waarvoor coissies word ingesteld, valt in de praktijk ee, evals het aantal coissies dat wordt ingesteld naar aanleiding van nieuwsfeit Kaervrag. Dit is opvalld. Iers, zijn het niet juist deze coissies die in de edia de eeste aandacht krijg, waar iedere ij vooraat al e ing over heeft? Betekt dit dan niet ook dat e ander, veel groter aantal coissies tot de grote onekd ehoort? Op asis van deze uitkost is onze indruk dat de discussies, zoals ze in het opaar estuur over coissies word gevoerd, voornaelijk voortvloei uit indrukk van coissies die regelatig in de edia verschijn, wat e nogal ezijdig eeld over estur in coissie oproept. 4 Instellingsotiev De aanleiding voor de instelling van e coissie laat zich deels herleid uit de aatschappelijke context, aar elangrijk is natuurlijk ook o vast te stell wat nu eiglijk voor de insteller of opdrachtgever zelf het otief is o voor de coissie te kiez. Als heel veel coissies word ingesteld o te adviser over kwesties die technisch vooral inhoudelijk van aard zijn, roept dat t inste de vraag op waaro de politiek (de ewindspersoon of ook de volksvertegwoordiging) hier niet gewoon zelf verantwoordelijkheid neet tot esluitvoring kot. Iers, atar op departet of adviesrad kunn hier ook adviser. En is het daarna ij dergelijke weinig politiek coplexe vraagstukk niet gewoon e kwestie van de knoop doorhakk? Instellers kunn er uitelopde otiev op nahoud wanneer zij overgaan tot het instell van e coissie. 11 Vaak he ze eerdere otiev tegelijk. Bij de installatie wordt vaak foreel vastgelegd dat het otief is o in ieder geval e goed onderouwd onderzoek deskundig advies te verkrijg. Niet zeld echter zijn er ij de keuze voor e coissie ook andere, inforele dus inder zichtare otiev aan de orde (vergelijk ook Scholt 1975; Van Putt 1982; Van Gils 1987). 12 4.1 Forele otiev Kijkd naar de instellingseschikking van adhoc-coissies kunn we constater dat drie otiev steeds terugker in de opare overweging die word gegev ij de instelling van coissies die dus als hoofdotiev og geld. Het gaat o: Beroep do op specifieke deskundigheid. Coissies word vaak ingesteld o gericht e eroep te kunn do op de deskundigheid waarover voorzitter led geacht word te eschikk. Het hoeft daarij overigs niet per definitie o inhoudelijke expertise te gaan. Het kan ook gaan o procesatige deskundigheid, ijvooreeld etrekking hed op de ogang et grote elangtegstelling of aatschappelijke onrust. Vertrouwdheid et onderzoek is vaak de red waaro hooglerar, et wortels in de wetschap, deel uitak van coissies. Er zijn in de loop der jar vele coissies geweest die et nae uit deskundigheidsoverweging zijn ingesteld. Die he zich geog over heel uitelopde onderwerp, zoals vliegtuiggeluid, riooloverstort, staatkundige vernieuwing, ergieheffing, studiefinanciering, pluiveehouderij, estrijdingsiddel, aandellease, iotechnologie, vnootschapselasting, oorlogstegoed plafonnering van eissies. Borg van onafhankelijkheid. E coissie hoeft op ge kele wijze geond te zijn aan de estaande departetale organisatie of het vigerd eleid. Voorzitter led kunn word oed van uit de overheid, waardoor het thea dat de coissie onderzoekt of waarover de coissie adviseert, in eginsel et de odigde distantie kan word aderd. Van e coissie wordt sos verwacht dat zij e ipuls kan gev aan e vastgelop discussie, dat zij e patstelling of conflict doorreekt, e nieuwe visie op de proleatiek geeft, dan wel e harde oodschap overrgt. Onafhankelijkheid is daarnaast van elang wanneer van de coissie wordt verlangd dat e contra-expertise wordt uitgevoerd of op ig vlak verantwoording wordt gevraagd over estuurlijk handel. Soige coissies word ingesteld voor onderzoek naar taakverzui door overheidsfunctionariss, onekwaa of onehoorlijk estuur of kostare eleidsfiasco s. Het ligt in zulke gevall niet voor de hand dat de overheid zelf deze therapeutische taak ter hand neet. Vel earguter dat échte onafhankelijkheid niet estaat. Iers, specialist op epaalde terrein he hun eig opvatting over te onderzoek thea s zijn daardoor niet volledig onafhankelijk. Oud- 100
Martin Schulz, Mark van Twist Hk Geveke Bestur in coissie estuurders, die in vroeger tijd ogelijk edeverantwoordelijk zijn geweest voor eslissing op eleidsterrein die nu door hun coissie word onderzocht, zoud niet onafhankelijk kunn adviser. Datzelfde geldt voor wetschappers die zich in hun artikel onderzoek al jar uitlat over eleidsthea s ook t dele hun eig stokpaardjes erijd. Onafhankelijkheid is e elangrijk otief, aar kt in die zin natuurlijk wel altijd zekere grz. Creër van draagvlak. Als elangrijk foreel otief kan ook het verkrijg van steun voor insteing et de aanpak van e lastige kwestie word goed; e klassiek otief in onze conssusaatschappij. Dit otief wordt lang niet altijd expliciet zo oed in de instellingseschikking, aar valt dan onder eer wel weer af te leid uit de rede sastelling van de coissie, in de zin van e afspiegeling van etrokk elang deskundig. Ook de opdracht aan de coissie o et e gezalijk gedrag advies te ko, niettegstaande de uitelopde politieke achtergrond van de led, verschaft elangrijke indicaties op dit punt. De coissie die priair vanuit dit otief wordt ingesteld, dit vooral ter pacificatie. Waar het o gaat, is dat via het werk van de coissie tegstelling word overrugd dat op zoek wordt gegaan naar wat e haalaar coprois is, in het licht van de tegstelling die er op e zeker ot tuss etrokk partij estaan. De drie hier door ons geruikte categorieën sluit elkaar epaald niet uit. Sterker nog, het kot juist regelatig voor dat eerdere criteria tegelijkertijd otief zijn voor het instell van coissies. Voor zover wij op asis van de instellingseschikking andere forele stukk he kunn vaststell, word coissies vooral ingesteld wanneer ewindsperson of volksvertegwoordigers op zoek zijn naar externe deskundigheid. Wanneer we het schriftelijk ateriaal dat ons ter eschikking staat, tot vertrekpunt ne, lijkt dit voor de instelling van eer dan de helft (ijna 60%) van alle coissies e elangrijk of zeer elangrijk otief. Het gaat daarij doorgaans o coissies die zijn elast et onderzoeks- adviestak. Ook lijkt dat deskundigheid et nae e elangrijk otief voor de instelling van coissies is wanneer de aanleiding door e heikele kwestie of sys teecrisis wordt gevord. In situaties waarin deskundigheid niet het elangrijkste otief voor het instell van e coissie is, lijkt dat de tak doorgaans in de procesatige sfeer ligg (zie Schulz e.a. 2007, die e indeling naar inhoudelijke procesatige tak van coissies ak). Het gaat dan o zak als ijvooreeld conflicteiddeling of egeleiding. Ook is het ogelijk dat e coissie e eer stiulerde taak heeft (Schulz Score 60% 50% 40% Motief instell coissie: Deskundigheid Onafhankelijkheid Draagvlak 30% 20% 10% 0% zeer onelangrijk onelangrijk neutraal elangrijk zeer elangrijk Gewicht otief Figuur 3. Motiev voor het instell van coissies in de periode 1995-2005 (N = 191) 101
Martin Schulz, Mark van Twist Hk Geveke Bestur in coissie e.a. 2007). Onafhankelijkheid draagvlak lijk in de praktijk inder vaak goede otiev voor het instell van e coissie dan deskundigheid. Opvalld is dat er specifieke situaties zijn waarij onafhankelijkheid (rui 30%) draagvlak (20%) wel degelijk e elangrijk of zeer elangrijk otief voor het instell van e coissie lijk te zijn. Dit is et nae het geval in situaties waarin feitonderzoek gedaan dit te word naar de werkelijke toedracht van geeurtiss. Coissies die word ingesteld naar aanleiding van plotselinge geeurtiss, he regelatig e dergelijke taak. 4.2 Inforele otiev Naast de forele otiev he instellers van coisies ook inforele otiev o coissies in te stell, zo valt onder eer af te leid uit de gesprekk interviews die we in het kader van ons onderzoek he gevoerd. Het gaat dan niet o e eroep op deskundigheid, het org van onafhankelijkheid of het creër van draagvlak, aar eerder o zak die ij het politieke spel o de acht hor. Zo is uit de literatuur ekd dat coissies voor estuurders sos di o tijd te winn (ijskastfunctie), o eig verantwoordelijkheid te ontlop (afschuiffunctie) of o ogelijke kritiek van uitstaanders te kanaliser (inkapselingsfunctie) (Scholt 1975). Deze verorg otiev zijn over het algee niet evoudig uit schriftelijke stukk te achterhal kunn vaak alle word veroed als in detail wordt gekek naar ijvooreeld de sastelling van de coissie of de politiek-estuurlijke context van waaruit de coissie is ingesteld. Het gaat hierij o de inforele, op de achtergrond spelde otiev. Dit wil overigs niet per definitie zegg dat het daaro dus ook foute of verkeerde doeleind zijn. Integdeel, soige zijn zelfs uitgewoon elangrijk in het licht van de werking van ons opaar estuur. Zo kan het instell van de coissie etek dat er nog aanvulld onderzoek dit te word gedaan, wat op zich extra tijd kost, aar e inhoudelijk otief is. Echter, het kan ook etek dat de estuurder in kwestie de eslissing liever overlaat aan zijn opvolger; e politiek otief. Enerzijds hor we et ige regelaat dat het thea niet ehoort tot de prioriteit van de ewindspersoon, anderzijds kan dat etek dat de estuurder in kwestie zich niet aan de eslissing wil wag, odat deze eslissing ijvooreeld ipopulair is. Wij zijn in de loop van ons onderzoek geko tot e indeling van deze ogelijke inforele otiev o e coissie in te stell. Deze indeling aser we op twee typ strategische overweging die e ewindspersoon naar ons idee kan he. Versnell of vertrag van het proces? E ewindspersoon kan de inttie he o de ideë- esluitvoring over e onderwerp te versnell, ijvooreeld odat de discussie lang goeg geduurd heeft of de kwestie vlot oet word afgehandeld. Maar ook vertrag kan sos juist aantrekkelijk zijn, ijvooreeld odat het de insteller slecht uitkot dat het deat nu wordt gevoerd of odat het onderwerp nog niet rijp is voor esluitvoring. Onder de aandacht rg of uit de aandacht houd (of hal)? Het is ogelijk dat het e ewindspersoon goed uitkot o e onderwerp hoger op de politieke agda te krijg dus veel aandacht te gev. Het is ook ogelijk dat de ewindspersoon er juist wel ij vaart als hij e onderwerp in de luwte rgt het uit (de hitte hijgerigheid van) het politieke deat de erichtgeving van de edia houdt. Wanneer e ewindspersoon de afweging aakt die hier zijn weergegev, kan hij of zij ervoor kiez o e coissie in te stell o de eoogde doelstelling inn ereik te rg. In tael 2 he we op asis van de twee hiervoor goede afweging vier typ inforele otiev onderscheid voor het instell van e coissie. Bij elk van deze otiev hor strategieën die e ewindspersoon kan geruik o e coissie te lat ijdrag aan zijn eig doelstelling, die overigs verder gaan dan de instelling alle. Hierij zij overigs vereld dat de praktijk van het (ureau)politieke edrijf aanzilijk coplexer is dan het onderstaande schea doet veroed. Iers, strategieën van ewindsperson of atar t aanzi van coissies staan niet op zichzelf. Voorzitters, led, secretariss, de edia regelatig ook elanghed uit het eleidsveld waar de coissie zich op richt, he eig elang. Vel ontwikkel eig strategieën, voorzitters 102
Martin Schulz, Mark van Twist Hk Geveke Bestur in coissie lat zich niet evoudig voor e karretje spann voor de edia is niets (lang) gehei te houd. Het is uiterst lastig o op asis van harde data aan te ton welke inforele otiev e rol he gespeeld ij het instell van e epaalde coissie. Zeker voorafgaand aan ij de instelling van de coissie wordt tegover derd nergs gerept over evtuele inforele otiev. Pas geruie tijd na afloop van de werkzaahed, als het etreffde thea niet eer zo actueel is etrokk iniddels e nieuwe stap in hun carrière he gezet, wordt het ogelijk o uit gesprekk inforatie te destiller over de inforele otiev die er war voor het instell van e coissie. Welk type otiev uit de hiervoor eschrev indeling het eest voorko waaro precies, lijft daaro lastig te achterhal. Tael 2. Inforele instellingsotiev Onder de aandacht rg Uit de aandacht hal Vertrag Eerst naar eer helderheid otrt de feit vrag E onderwerp lat rijp zo acceptatie creër Depolitiser door inrg van deskundig te vrag Over de eig regeerperiode of verkiezing he till Versnell Gezag van ander utt o elang te adrukk Opare rouwverwerking /of oetedoing Inkapsel van luidruchtige lastige derd O eiddeling van neutrale derd vrag Voor de eeste coissies geldt naar onze inschatting dat inforele (in de zin van verorg) otiev van ondergeschikt elang zijn ij de instelling ervan. Dit etekt niet dat ze niet aanwezig zoud zijn. Integdeel zelfs. Maar het aantal coissies waarij de instelling voornaelijk wordt epaald vanuit inforele overweging die in strijd zoud zijn et de foreel vast te stell instellingsotiev, dus voorijgaan aan e eroep do op deskundigheid, het org van onafhankelijkheid het creër van draagvlak, is naar onze inschatting eperkt. In nog ge 10% van de gevall spel inforele otiev e dergelijke elangrijke of zeer elangrijke rol, zo veroed wij op asis van e nadere analyse van de coissies waarvan we ook na uitgereide gesprekk et voorzitters secretariss voldode te wet o dat te kunn overzi. Inforele instellingsotiev kunn strijdig zijn et de forele. Ze kunn elkaar ook juist versterk. Dat zi we vooral terug als het o e thea gaat dat erzijds proint in de saleving figureert anderzijds hoog op de agda staat in de politiek veel aandacht krijgt in de erichtgeving door de edia. Dk ijvooreeld aan de coissie-herans (esluitvoring steachines), wis thea uitgereid in de edia is geweest. De coissie heeft foreel het eleid van het inisterie van Binnlandse Zak Koninkrijksrelaties oet eoordel schoon schip geaakt et het verled. Inforeel is de coissie ook ingezet o de rust in het politieke aatschappelijke landschap te lat terugker. Onze opvatting wijkt daaree af van de gangare eeld opvatting over inforele otiev ij de instelling van coissies die ij het grote puliek ekd zijn. Wij verklar dit vanuit het gegev dat de eeste coissies niet ij het grote puliek ekd zijn. 13 Juist het veroed dat e estuurder inforele otiev heeft ij het instell van e coissie, is voor de edia interessant o over te ericht, dk ijvooreeld aan de ediahype rondo de instelling van de coissie- Ontslagrecht. E keling sprak zelfs van de hoer van D Haag. 14 Die kwetsaarheid zorgt naar ons idee voor terughouddheid. 5 Tiing: instelling van rapportage door coissies Coissies word niet zoaar, op willekeurige ot ingezet. Voor de instelling van coissies zijn niet alle aanleiding otiev te achterhal. Bewindsperson plaats coissies ook, al dan niet ewust, in e politiek tijdschea. Als we kijk naar de instelling van coissies het ot waarop hun adviez verschijn, lijkt e zeker patroon zichtaar te word wanneer we die in verand rg et de electorale cyclus. De eeste coissies word ingesteld ongeveer e jaar nadat het kainet van start is gegaan. 15 De eeste rapport word ongeveer e jaar voor de verkiezing opgeleverd, vlak voordat e nieuw kainet zijn intrede doet. 16 103
Martin Schulz, Mark van Twist Hk Geveke Bestur in coissie Aantal 60 50 40 30 20 10 0 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 Ingestelde coissies Opgeleverde rapport Verkiezingsjaar 2002 2003 Jaar 2004 2005 Figuur 4. Aantall ingestelde coissies uitgerachte rapport per jaar in de periode 1995-2005 (N = 343 N = 219) Verrassd zijn deze constatering isschi niet, aar interessant zijn ze wel, zeker in het licht van onze eschouwing over inforele otiev. Blijkaar is het zo dat inisters in hun atsperiode teg e aantal lastige kwesties aanlop waarover ze dan advies vrag van e coissie. Misschi odat ze er zelf niet uitko of odat ze uitstel ws van de esluitvoring erover. Mogelijk ook odat ze eerst will verkn of er e uitweg te edk valt die vooralsnog over het hoofd is gezi, dan wel of er voldode draagvlak is voor e aanpak die al wordt eoogd. Blijkaar leeft verder ij de instellers én de cois sie(voorzitter)s zelf het idee dat de invloed die uitgaat van het advies, te optialiser valt door ervoor te zorg dat het onderwerp in ieder geval geagdeerd is tijds de verkiezing liefst ook elandt in de tas van de kainetsforateur, wanneer er ogelijk nog ruite is o eer vergaande eslissing inzake lastige kwesties te ne. Coissies kunn daaree e schakel tuss twee kainett vor. Iers, het advies van e coissie over de toekost van e epaald eleidsterrein is inder verdacht dan dezelfde opvatting die door e over haar graf he regerd kainet in de tas van de forateur wordt gestopt. 6 Conclusie Studie naar het verschijnsel coissie doet onwillekeurig dk aan de ekde uitspraak: de hond laff de karavaan trekt verder. Het verschijnsel coissie lijkt niet tegstaande alle kritiek in het pulieke politieke deat onuitroeiaar. Wij he in dit artikel will lat zi dat zich dit onder eer laat verklar uit de aatschappelijke context die op diverse anier aanleiding kan gev tot de instelling van e coissie uit de (forele inforele) otiev die daaree verond kunn zijn als we kijk naar de instellers ervan. Nadat zich rap he voorgedaan, of als er wantoestand zijn ontdekt, is het instell van e coissie voor estuurders eestal onontkooaar, aangezi de onderste ste dan ov oet. Maar er zijn ook eer als routineatig te typer overweging die aanleiding gev tot het instell van coissies. Ze etreff technische kwesties, evaluatieepaling in wetgeving, of de ws o de toekost te verkn. Dit vergt copetties die de inisteries zelf vaak niet in huis he niet zeld is het ook ongewst dat het atelijk apparaat zich er zelf ee ledig houdt. Op asis van ons onderzoek stell we vast dat het elangrijkste otief o e coissie in te stell is het do van e eroep op externe deskundigheid (in 60% van de gevall is dat e otief), terwijl ook het org van onafhankelijkheid (30%) het creër van draagvlak (20%) geld als elangrijke overweging. De inforele otiev die in veel pleidooi voor het afschaff van coissies kunn word gehoord, lijk van ondergeschikt elang in die zin dat ze zeld doorslaggevd zijn, al spel ze vrijwel altijd óók e rol. Dat inforele otiev wel zeker e rol spel, ag ijvooreeld lijk uit de plaatsing van coissies in e politiek tijdschea: de eeste coissies word e jaar nadat e kainet van start is gegaan ingesteld pulicer ongeveer e jaar voor de nieuwe verkiezing. Zelf het (vooral politieke) succes van de zelf ingestelde coissie kunn vier is lijkaar voor veel ewindslied van elang. De instelling van coissies is daaree al et al goed verklaaraar vanuit de politiek-estuurlijke 104
Martin Schulz, Mark van Twist Hk Geveke Bestur in coissie intties die ewindsperson he et deze coissies. Ook de aatschappelijke context tiing spel hierij e rol. Voordat de roep o inder coissies ooit ook werkelijk elang etekis kan krijg voor de estuurspraktijk, dit zich eerst rekschap te gev van deze politieke gegevhed. Zolang de politiek de politiek lijft, heeft de roep o inder coissies vooral syolische waarde. Not 1 Zie ook het rapport van de Tweede Kaerfractie van GroLinks De Schaduwacht: de invloed van politieke coissies, D Haag 2004 ijvooreeld de Kaervrag aan de inister van Binnlandse Zak Koninkrijksrelaties, TK 2007-2008, 31 201, nr. 24 daaraan voorafgaand. 2 Kaerotie nr. 3, 29 508 van vergaderjaar 2003-2004. 3 De Volkskrant, 10 noveer 2005, p. 3. Het etreft de undel van Duyvdak c.s. (2005), zie ook de literatuurlijst. 4 Ter indicatie gev we aan dat Van Deld (1981:79) in zijn achtergrondstudie voor de Coissie Hoofdstructuur Rijksdist 366 externe adviesorgan in 1976 352 externe adviesorgan in 1978 vereldt. Het inisterie van BZK aakt sinds e aantal jar e overzicht voor de Tweede Kaer van alle coissies die onder de Kaderwet Adviescolleges zijn ingesteld. Niet alle coissies die wij in ons onderzoek zijn teggeko, zijn echter ingesteld onder deze wet. Vandaar dat de door ons gepresteerde aantall kunn verschill van de aantall die het inisterie van BZK noet. Voor eer inforatie zie ijvooreeld de Tweede Kaerstukk 28 101, nr. 4 (2006) 24 503, nr. 31 (2000). 5 Wij sluit daaree nauw aan ij de definities die het inisterie van BZK reeds eerder heeft geaakt. 6 Voor e uitgereide theoretische inedding e verder uitgewerkt analysekader verwijz wij hier naar het later dit jaar te verschijn proefschrift van Martin Schulz. 7 Zie ijvooreeld De Volkskrant, 10 noveer 2005, p. 3 Kaerotie nr. 3 (29 508) van het vergaderjaar 2003-2004. 8 Alle afeelding in dit artikel zijn afkostig uit Schulz e.a., 2006. 9 NRC Handelslad, Aanpak vergrijzingskwestie: CDAeconoo kritiseert plan eig partij, 22 augustus 2006. 10 De parletaire quêtecoissie is e ijzonder soort coissie et ruiere evoegdhed dan de coissies die in dit artikel ctraal staan. 11 Enige structurele functioneringsaspect etreffde coissies in organisaties, in: WRR, Externe adviesorgan van de ctrale overheid: eschrijving, ontwikkeling, aaneveling, Staatsuitgeverij, D Haag, 1977, p. 304. 12 Ook het inisterie van Binnlandse Zak Koninkrijksrelaties eziet deze kwestie in 2004 nader in het rapport Het adviesstelsel doorgelicht: e onderzoek naar tak, ovang werkwijze. 13 Deze aannae erust op twee gegevs. T eerste lijkt dat van alle door ons geïdtificeerde coissies slechts iets eer dan 20% wordt voorgezet door de ekde voorzitters et grote na, zoals Alders, Brinkan of Hoekstra (Schulz e.a. 2006, 73-74). Verder lijkt, zoals we in dit artikel al eerder he lat zi, dat slechts 13% van de door ons onderzochte coissies wordt ingesteld naar aanleiding van nieuwsfeit Kaervrag. Voor ons is dit voldode red aan te ne dat de eeste coissies weinig ediaaandacht krijg daardoor ook ij het grote puliek niet ekd zijn. 14 Zie De Pers, De hoer van D Haag is terug, 21 noveer 2007, p. 1. 15 In 1998, 2002 2003 zijn er verkiezing voor de Tweede Kaer geweest. 16 Het verschil in waarneing in figuur 4 kan word verklaard uit het feit dat wij erzijds niet alle rapport van de ingestelde coissies he kunn terugvind. Anderzijds he niet alle coissies tot taak e rapport op te lever. Dk aan de Taskforce Jeugdwerkeloosheid (coissie-de Boer), die 40.000 an voor jeugdige werkeloz oest schepp op het ot dat dit strev gehaald leek te word, e uitreiding van haar opdracht tegeoet ocht zi. Braa, A. van, 1998, Leeroek Bestuurskunde: Tekstoek A, Muidererg: Coutinho. Burg, F.H. van der, 1975, Coissies ad hoc. Bestuurswetschapp, 6: 425-443. Cartwright, T.J., 1975, Royal Coissions and Departtal Coittees: A Case Study in Institutional Adaptivess and Pulic Participation in Governt, London: Hodder and Stoughton Educational. Chapan, R.A. (red.), 1973, The Role of Coissions in Policy- Making, London: All and Unwin. Deld, A. van, 1981, Adviesorgan, D Haag: Staatsuitgeverij. Literatuur Deth, J.W. van J.C.P.M. Vis, 1995, Reger in Nederland: Het Politieke Bestuurlijke Bestel in Vergelijkd Perspectief, Ass: Van Gorcu. Duyvdak, W., P. de Jong, B. Pauw R. van Schdel (red.), 2005, Schaduwacht in de Schijnwerpers: Adviescoissies in Politiek D Haag, D Haag: Sdu Uitgevers. Friss, P.H.A., 2002, De Staat: E Drieluik, Asterda: Uitgeverij De Balie. Gils, M.R. van, 1987, De Strategische Functie van Externe Adviesrad, D Haag: HRWB Adviescollege voor sociaal cultureel eleid. Gosnell, H.F., 1934, British Royal Coissions of Inquiry. 105
Martin Schulz, Mark van Twist Hk Geveke Bestur in coissie Political Scice Quarterly, 49: 84-118. Howlet, M. and M. Raesh, 2003, Studying Pulic Policy: Policy Cycles and Policy Susystes, Oxford: Oxford University Press. Kan, J.M., 1975, A view fro the inside. Bestuurswetschapp, 6: 389-393. Korst, A.F.A. Th.A.J. Toon (red.), 1993, Bestuurskunde: Hoofdfigur Kernthea s, Hout: Stfert Kroese. Lipsky, M. D. Ols, 1969, Riot Coission Politics. Trans-action, 6: 8-21. Lipsky, M. D. Ols, 1977, Coission Politics: The Processing of Radical Crisis in Aerica, New Jersey: Transaction Books. Moore, W.H., 1913, Executive Coissions of Inquiry. Coluia Law Review, 13: 500-523. Muller, E.R. N.J.P. Co, 2002, Parletair onderzoek in Nederland, D Haag: Sdu Uitgevers. Neliss, N., P. de Goede M. van Twist, 2004, Oog voor Opaar Bestuur: E Beknopte Geschiedis van de Bestuurskunde, Asterda: Reed Business. Oldersa, G.J., 1996, De vrouw die Vanzelf Spreekt: Gder Represtatie in het Nederlandse Adviesstelsel, dissertatie Leid, Leid: DSWO Press. Plowd, W., 1971, An anatoy of coissions. New Society, 18: 104-107. Popper, F., 1970, The Presidt s Coissions, New York: Twtieth Ctury Fund. Putt, J., van, 1982, Adviesorgan. In: A. Hoogerwerf (red.), Overheidseleid, Alph aan d Rijn: Saso, 257-279. Putters, K., P. Meurs M. Schulz, 2007, Van governt naar governance in hyride sector. In: G. Minderan (red.), Governance in het onderwijs: e nieuwe alans?, Pulic Controling Reeks 14: Bedrijfsvoering ij de overheid de non-profitsector, D Haag: Sdu Uitgevers, 97-116. Roerts, A., 1996, Why the Brownlow Coittee failed: neutrality and partisanship in the early years of pulic adinistration. Adinistration and Society, 28, 1: 3-38. Scholt, G.H., 1975, Politisering het krakde radwerk. In: U. Rosthal, M. van Schdel G. Scholt, Ministers, atar parletariërs in Nederland, Groning: Tjek Willink, 202-215. Schulz, M., M. van Twist H. Geveke, 2006, Bestur in Coissie: E Onderzoek naar de Rol van Coissies in het Opaar Bestuur, D Haag: Sdu Uitgevers. Schulz, M., M. van Twist H. Geveke, 2007, Bestur in coissie. In: Opaar Bestuur, 10: 33-35. Sellar, W.A., 1947, Ctury of Coissions of Inquiry. Canadian Bar Review, 25: 1-28. Twist, M.J.W. van, M.C. d Boer, B.P.A. van Mil L. Geut, 2002, Beeld van Bestuur, Utrecht: Uitgeverij LEMMA. Twist, M.J.W. van, 1994, Verale Vernieuwing: Aanteking over de Kunst van Bestuurskunde, D Haag: VUGA. Wheare, K.C., 1995, Governt y Coittee: an Essay on the British Constitution, Oxford: Oxford University Press. 106