Voorwoord Zonder passie geen toekomst De waarde die mensen aan organisaties, klanten en vooral ook aan zichzelf toevoegen, is steeds meer gebaseerd op de mogelijkheid om je passie in te brengen en concreet waar te maken. Zonder intrinsieke motivatie, zonder energie om hun passie te tonen in hun dagelijkse gedrag, blijven briljante, getalenteerde mensen lege hulzen. In een wereld die razendsnel verandert van een industriële, zwaar hiërarchisch georganiseerde werkelijkheid, in een netwerk van netwerken is bevlogenheid de sleutel om succesvol energie te leveren. We vragen steeds meer van mensen. Harder werken, slimmer werken, anders werken, nieuw werken en bevlogen werken zijn dagelijkse gespreksonderwerpen. Doorwerken tot je zevenenzestigste en zelfs langer is onmogelijk zonder vitale, weerbare en breed inzetbare medewerkers. Het is niet ondenkbaar dat jonge generaties nooit meer met pensioen gaan, omdat ze vanuit hun passie en gedrevenheid waarde blijven toevoegen en activiteiten blijven opzoeken waarin ze waardevol zijn. Hun credo wordt dan wie met pensioen wil heeft het verkeerde beroep gekozen. Met oude waarden en normen kunnen we de toekomst niet dichterbij brengen. Maar de oude en de nieuwe wereld schuren en dat levert veel spanning op. We weten uit onderzoek dat als je geregeld veel meer moet doen dan je aankunt, het slijtende werk uitmondt in stress en op den duur in een burn-out. Maar ook als je geregeld veel minder kunt doen dan je zou kunnen en willen, dan leidt dat tot stress en tot een bore-out. We kunnen ons dergelijke vormen van kapitaalvernietiging niet veroorloven. Met menselijke talenten en gedrevenheid maken we het verschil, niet met instrumenten. Als organisaties vragen om gepassioneerde medewerkers dan is dat natuurlijk prima, maar dat is een onvoldoende voorwaarde om betrokken medewerkers duurzaam aan je te binden. Organisaties moeten rekening houden met de 9
passie van hun medewerkers en zelfs meer dan dat. Meer dan ooit vragen mensen aandacht voor wat ze zijn en wat ze verlangen. Het is van cruciaal belang om geregeld de verwachtingen over en weer af te stemmen. Dat moet ook omdat de organisatie zelf een passie heeft en juist de brug tussen die twee passies moet als duurzame kleefstof de verbinding leveren. Jonge generaties accepteren geen verschillen tussen wat een organisatie zegt wat ze is en wat in de praktijk wordt waargemaakt. Een organisatie waarin te weinig ruimte wordt geboden om met passie te werken genereert een onwerkbare arbeidsverhouding. Oudere generaties accepteren dat nog, maar jonge generaties zullen dat steeds minder doen. Zonder ruimte voor passie is een organisatie een gevangenis waarin geen waarde wordt toegevoegd. Yvonne t Hart heeft met het voorliggende boek Passie als verdienmodel een schitterend beeld gegeven van het belang van passie voor alle organisaties en voor alle mensen. Om het fenomeen passie kun je en mag je niet heen. De door Yvonne t Hart gegeven voorbeelden en praktische aanpakken bewijzen dat dit boek een onmisbare sleutel is om organisaties te openen en nieuw licht binnen te laten stromen. Rob Vinke Prof. Dr. Rob H.W. Vinke is hoogleraar Personeelswetenschappen aan Nyenrode Business Universiteit, hoogleraar internationaal hrm aan het icuc en directeur van rvc, een onafhankelijk organisatieadviesbureau. 10
Inleiding Passie als verdienmodel Af en toe kom je ze tegen, mensen die met zoveel plezier werken dat ze er niet over uitgepraat raken. En die op zo n enthousiaste manier aan de slag zijn dat het je meteen opvalt: zij hebben écht plezier in hun werk. Daar zit passie in. Dat merk je en misschien denk je wel eens: ik wou dat mijn medewerkers dat ook hadden. Organisaties willen graag mensen in dienst hebben die met passie én plezier werken. Het is niet alleen veel prettiger op de werkvloer, het levert ook nog eens harde resultaten op voor organisaties en een duurzame bijdrage aan de maatschappij. Bevlogen mensen werken harder, leveren betere prestaties, blijven langer bij een werkgever en zijn minder vaak ziek. De vraag is: hoe krijg je het als manager voor elkaar dat je medewerkers zo betrokken en enthousiast zijn over hun werk dat ze met veel plezier werken, zichzelf energiek en vitaal voelen, mooie resultaten bereiken voor de organisatie en een bijdrage leveren aan de maatschappij? In dit boek wordt een nieuw model gepresenteerd om medewerkers te inspireren en te motiveren. De gangbare managementtheorieën over motiveren gaan ervan uit dat een medewerker behoeften heeft die je als organisatie moet vervullen, wil hij aan de slag gaan en presteren. Zo stellen ze dat personeelsleden veiligheid, zekerheid, erkenning, waardering en ontwikkelmogelijkheden nodig hebben en dat het jouw taak als manager is om hiervoor te zorgen. 11
Als je in deze tijd geïnspireerde en bevlogen mensen aan het werk wilt hebben, is het echter niet meer alleen van belang wat iemand nodig heeft, maar gaat het er veel meer om dat hij het gevoel heeft nodig te zijn en een persoonlijke en zinvolle bijdrage kan leveren die van betekenis is voor anderen. Uit de verhalen en theorieën in dit boek blijkt dat het hart van mensen sneller gaat kloppen als ze hun eigenschappen, talenten en interesses zo kunnen inzetten dat ze dat merken: mijn bijdrage doet ertoe. Dan ontstaan energie, bevlogenheid en passie. Waar iedereen beter van wordt. Als het hart van mensen wordt geraakt, komen zij in beweging. De winst hiervan is: persoonlijk geluk, vitaliteit, energie en plezier succes en winst voor de organisatie positieve bijdrage aan de maatschappij Samenleving Organisatie Individu Hart Passie als verdienmodel geeft je meer zicht op dit proces en maakt duidelijk dat jij als manager daarin een sleutelrol hebt. Jij kunt mensen raken en in beweging brengen. Vanuit je eigen passie en bevlogenheid kun je stoppen met leiding geven en starten met zin geven. Zo inspireer je jouw mensen om met hun passie en talenten betekenis te geven aan hun leven en hun werk. 12
Leeswijzer Voor wie is dit boek Passie als verdienmodel is voor managers die hun medewerkers willen inspireren en enthousiasmeren. Voor leidinggevenden die de passie van hun mensen willen ontdekken en stimuleren. Zodat zij net zo bevlogen aan het werk gaan als de mensen die in dit boek over hun passie vertellen. Als inspirerende voorbeelden komen in dit boek zes mensen aan het woord die hun werk met veel plezier, energie en enthousiasme doen. Ze zijn niet bekend, rijk of gezaghebbend, zitten niet in de top van het bedrijfsleven, staan niet in de Quote 500 en worden niet herkend door paparazzi. Maar ze zitten wel helemaal op hun plek in de baan die ze hebben, ze scoren hoog op bevlogenheid en worden direct door hun klanten herkend. Deze mensen hebben plezier in wat ze doen, zijn blij met hun werk en worden gelukkig van wat ze in hun werk kunnen betekenen. Ze vertellen van welke elementen in hun baan ze energie en plezier krijgen, hoe zij hun passie hebben gevonden, wat hen inspireert en wie of wat daarbij belangrijk is. Ook wordt duidelijk hoe zij gemotiveerd blijven, welke rol hun leidinggevende daarbij heeft en wat ze van een organisatie nodig hebben om enthousiast te blijven. Je kunt hun verhalen lezen op de paarse bladzijden. Ze zijn bedoeld om jou te inspireren en te enthousiasmeren. Lees deze bladzijden als je wilt weten wat er omgaat in bevlogen mensen en als je zelf aangestoken wilt worden door het enthousiasme en de gedrevenheid van mensen die hun passie hebben gevonden. De rode draad van dit boek gaat over de relatie tussen leiderschap en bevlogenheid en het effect daarvan op prestaties. Leidinggevenden van bevlogen mensen vertellen over hun aanpak. Ook komen de nieuwste inzichten uit onderzoek naar inspirerend en succesvol leiderschap aan bod. De uitkom- 13
sten hiervan worden samengevat in het Passie-Verdienmodel in hoofdstuk 7. Dit deel geeft je de onderbouwing om de inzichten uit de hedendaagse managementtheorie en -praktijk te kunnen vertalen naar jouw eigen leiderschap. Als je hier snel een beeld van wilt krijgen kun je de rode draad onder aan de pagina s volgen en het Passie-Verdienmodel gebruiken als blauwdruk voor je eigen aanpak. Je vindt daar ook tips om je medewerkers aan te steken met jouw enthousiasme en plezier. In hoofdstuk 8 vind je een samenvatting van deze adviezen. Wil je meer inzicht krijgen in hoe inspirerend en bevlogen jij zelf bent als manager, dan kun je de vragen en tests aan het eind van elk hoofdstuk gebruiken. Aan de hand daarvan kun je reflecteren op jouw eigen rol, je sterke punten en je ontwikkelpunten als leidinggevende. Voor meer inspiratie kun je ook kijken op www.passiealsverdienmodel.nl. Dit boek is bedoeld voor zowel vrouwelijke als mannelijke managers. Omwille van de leesbaarheid wordt in dit boek de hij-vorm gebruikt waar uiteraard ook zij wordt bedoeld. Mensen die met passie en plezier werken worden ook wel bevlogen genoemd. Bevlogenheid bestaat uit de volgende aspecten: vitaliteit; iemand die bevlogen is voelt zich vitaal, energiek en sterk, zo iemand kan een stootje hebben toewijding; bevlogen mensen zijn enthousiast en toegewijd, ze zetten zich helemaal in voor hun werk concentratie; bevlogen mensen zijn vaak zo geconcentreerd op hun werk dat ze er helemaal in op gaan en de tijd vergeten 14
Passie maakt het verschil Van moeten naar willen 1 Duurzaamheid is een begrip geworden dat niet meer weg te denken is in de meeste organisaties. Het is duidelijk dat we niet op de oude voet verder kunnen gaan met het uitputten van de aarde en van haar natuurlijke energiebronnen. Maatschappelijk verantwoord ondernemen staat op de agenda van veel bedrijven en betekent ondernemen met aandacht voor de drie P s: People, Planet, Profit. De energiebron waar in de huidige dienstenorganisaties het meest gebruik van wordt gemaakt is menselijke energie. Dit is tegelijk de meest duurzame energie. In oosterse culturen staat die van oudsher bekend als Chi, de levensenergie. Ook deze energiesoort dreigt langzaam uitgeput te raken. Het aantal mensen dat is opgebrand door hun werk, neemt epidemische vormen aan. Onder invloed van de oude verdienmodellen wordt er in organisaties bezuinigd op personeelskosten en neemt de werkdruk voor steeds meer mensen toe. Medewerkers moeten steeds harder werken en presteren. Het resultaat is dat op dit moment 14 procent van alle medewerkers burn-out klachten heeft. De gemiddelde verzuimduur bij burn-out was in het afgelopen jaar maar liefst 189 dagen, dat is bijna een heel jaar in werkdagen. Dit kost niet alleen veel geld, maar doet ook de werkdruk op de overgebleven medewerkers verder toenemen. Deze vicieuze cirkel kan alleen doorbroken worden door op een duurzame manier om te gaan met de natuurlijke energiebronnen van medewerkers: hun dromen, drijfveren, waarden en talenten. Mensen die werk doen dat aansluit bij hun passie en hun talenten, werk waar ze blij en gelukkig van worden, krijgen daar energie van. Zij laden hun batterij iedere dag weer op 15
16 Moeten kost energie Willen geeft energie
door het werk te doen dat ze willen doen en waar ze blij en gelukkig van worden. De P s van Passie en Plezier zijn daarom een noodzakelijke aanvulling op de bekende drie P s van duurzaam ondernemen. Organisaties kunnen duurzaam omgaan met de natuurlijke energiebronnen van hun medewerkers door hen vanuit hun passie en hun talenten te laten werken. Hierdoor ontstaat energie, enthousiasme, plezier én resultaat. 17