AANRAKEN als eerste en als laatste taal Brabantse Kennisdag Dementie 5 november 2015 Drs. Marieke Schoenmakers 1
Voorstellen Marieke Schoenmakers Geestelijk verzorger Afgestudeerd op aanraken Aanraken als eerste en als laatste taal (mei 2013) 2
Opbouw lezing Wat is aanraken? Aanraken door het leven heen Aanraken in de geestelijke verzorging Handvatten voor het aanraken --------------------------------------------------- Aanraken en mensen met dementie 3
Wat is aanraken? (1) Fysiek aanraken Positieve intentie Zomaar gegeven Wie nooit meer wordt aangeraakt, verkommert 4
Wat is aanraken? (2) Haptonoom Bob Boot: Onderscheid tasten, voelen en aanraken Aanraken = ontmoeten: Als ik de ander aanraak omdat ik wil voelen hoe het met hem gaat, met andere woorden als ik de ander wil ontmoeten, dan raak ik de ander in een diepere laag. Ik wil weten wat er onder de huid zit. Ik voel als het ware via de aanraking van de huid de gehele persoon. Het gaat niet om de aanraking zelf! 5
Het tastzintuig De tast is ons voornaamste zintuig De huid is ons grootste orgaan Weinig belangstelling voor de huid Wel veel uitdrukkingen in de taal 6
Vroege kindertijd (1) 7
Vroege kindertijd (2) Aanraken is van levensbelang voor baby s! - lichamelijke ontwikkeling - ontdekken - emotionele ontwikkeling / hechten Bevestigen / hechten 8
Vroege kindertijd (3) Aanraken = voelen Aanraken gevoelens Aanrakingen worden niet door iedereen gewaardeerd! 9
Cultuur en sekse Nederland geen aanraakcultuur Man vrouw verschil 10
Grotere kinderen / adolescenten Aanraken is geen primaire levensbehoefte meer Ca. 7-12 jr. latentieperiode Puberteit: losmaken ouders - Jongens stoeien, contactsport - Meisjes vriendinnen - Verkering! 11
Volwassenen Bevestiging Therapeutische werking 12
Ouderen (1) Wat gebeurt er met de behoefte aan aanrakingen in de ouderdom? Neemt die toe of af? En waarom? 13
Ouderen (2) De behoefte aan aanraken neemt toe: - verlies intimi - zoeken naar veiligheid Maar de behoefte neemt alleen toe bij: - goede hechting - fijne ervaringen 14
Aanraken in de geestelijke verzorging Amper aandacht voor aanrakingen Lichaam is ondergewaardeerd in het X-dom Misbruikschandalen Voorzichtigheid is goed 15
Spiritualiteit en aanraken Spiritualiteit = heelheid / verbinding Aanraken heeft spirituele dimensie - van oudsher helende dimensie - opheffen grenzen 16
Handvatten voor aanraken Gevoeligheid ontwikkelen Het aanraken moet bij jezelf passen! Spontaniteit Wel doel voor ogen hebben! 17
Positieve doelen van aanraken? Wat voor doel kan aanraken hebben? 18
Doelen van aanraken Bevestigen en sterker maken Troost Pijn verlichten Ontspanning, rust Veiligheid, bescherming Contact Nabijheid Behoefte Lichaamsgeheugen Iemand aanraken is de kwestie aanraken 19
Aanraken valt niet altijd goed! Niet goed gehecht / negatieve associaties Denigrerend, betuttelend, bagatelliserend e.d. Bevestigen afhankelijkheidspositie Té verdrietig 20
Inschatting maken Persoon, ziekte, context e.d. Herhaalbaar? Voeling krijgen met je eigen lijf! 21
Mensen met dementie Woorden zaaien meer en meer verwarring Aanraken lijkt belangrijk te zijn voor mensen met dementie 22
Dementie kinds (Verdult) Omkering levensloop Taal verdwijnt, alsook het vinden van veiligheid en houvast in een complexe wereld 23
1. Veiligheid Onveiligheid door geheugenproblemen Zoeken naar veiligheid thema omkering levensloop Aanrakingen kunnen: - veiligheid en bescherming bieden - emoties helpen ontladen 24
2. Contact Isolement doordat cognitie en taal afnemen Men valt terug op de zintuigen, vooral tast Via aanrakingen kun je contact maken! 25
3. Huidhonger Behoefte aan warm en liefdevol contact door omkering levensloop Afnemende afweermechanismen 26
Aanraken = toegangspoort Mensen met dementie raak ik eerder en intensiever aan 27
Ingewikkeld Slecht gehecht / negatieve associaties Overprikkelen / grensoverschrijding Informatie wordt slechter verwerkt Ontremd zijn Persoonsverwarring Vaatproblemen 28
Conclusies Aanrakingen hebben helende werking Bij mensen met dementie belangrijk vanwege: - veiligheid - contact - huidhonger Het kan echter ook verkeerd uitpakken Goed leren voelen 29
Meer weten? mariekeschoenmakers@home.nl (06) 51 31 89 36 30