Afdeling Kind & Jeugd / verloskunde KOLVEN
Allereerst van harte gefeliciteerd met uw kindje. Deze folder geeft u informatie over het kolven en stimuleren van de moedermelkproductie. Wij zijn blij dat u gekozen heeft voor borstvoeding en willen u daarbij zo goed mogelijk helpen. Moedermelk geeft belangrijke voordelen voor de gezondheid van u en uw kindje. Als u vragen heeft dan beantwoorden wij die graag. KOLVEN Er kunnen zich situaties voordoen waarbij het niet direct mogelijk is om borstvoeding te geven of waarbij de baby de borst nog niet optimaal kan stimuleren. Voor die situaties wordt geadviseerd te gaan kolven. Kolven is het verkrijgen en opvangen van moedermelk uit de borst anders dan door de baby aan de borst te laten drinken. Door stimulatie van de tepel/borst ontstaat er in de borst een toeschietreflex die ervoor zorgt dat de melk uit de borst komt en de moedermelkproductie gestimuleerd wordt. Door dit regelmatig te herhalen komt de moedermelkproductie goed op gang. Redenen om te kolven kunnen zijn: - De baby is te vroeg geboren en kan daardoor (nog) niet alle voedingen uit de borst drinken. - De baby is te ziek om aan de borst te drinken. - De baby wil nog niet aan de borst drinken binnen 6 uur na de geboorte. - Extra stimulans bij te weinig melkproductie. - Noodzakelijke scheiding van moeder en kind. - Soms tijdelijk bij pijnlijke tepels, tepelkloven. - Verbetering van de vorm van de tepels (vlakke tepels of bij stuwing). - Incidenteel als moeder niet aanwezig is om zelf te voeden - Moeder gaat werken. De moeder gebruikt (tijdelijk) medicijnen die in deze hoeveelheid schadelijk zijn voor de baby. PATIËNTENVOORLICHTING Ziekenhuis Rivierenland 2
Er zijn verschillende manieren om moedermelk af te kolven, elke methode heeft zijn voor en nadelen. De keuze van de methode hangt af van de reden om te kolven, persoonlijke voorkeur of budget. Het is goed om het volgende te weten: - Afkolven is een vaardigheid die u moet leren. - Het is normaal dat er in het begin maar enkele druppels uit de borst komen. - De hoeveelheid afgekolfde melk kan wisselend zijn, per keer, maar ook per borst. - Vaker afkolven zal de productie verbeteren. - Het effect van kolven kan individueel verschillen, zoek de methode die het beste bij u past. In dit ziekenhuis wordt gebruik gemaakt van een volautomatische elektrische borstkolf. U kunt hiermee enkel of dubbelzijdig kolven. Dubbelzijdig kolven scheelt in tijd en is daardoor een effectieve methode om de borstvoeding op gang te brengen en te houden, zeker als het voor een langere periode noodzakelijk is. De verpleegkundige geeft u uitleg hoe het apparaat werkt. U krijgt op de afdeling een persoonlijk kolfsetje gedurende de opnameduur. U moet zelf de tijd dat u wilt kolven in de gaten houden. Het kan zijn dat er meerdere moeders gebruik moeten maken van het kolfapparaat maak hier over met elkaar afspraken. Steriele flesjes zijn verkrijgbaar op de afdeling waar uw kind verblijft. HOE VAAK KOLVEN Als de baby helemaal niet zelf aan de borst kan drinken dan start u zo snel mogelijk na de bevalling. Daar na kolft u elke 2 tot 3 uur. Het liefst 8x per dag maar minimaal 6x. `s Nachts een keer kolven heeft een gunstig effect op het snel op gang komen van de productie maar vooral ook voor een goede productie op de lange termijn. Een maximale pauze tussen twee keer de borst stimuleren mag een keer per dag 6 uur zijn. Bepreek met de verpleegkundige hoe u in uw situatie het beste om kan gaan met kolven in de nacht. Als uw kindje op de afdeling Kind & Jeugd ligt, krijgt u ook een kolfdagboekje. Hier in kunt u de tijden dat u kolft en de hoeveelheid melk noteren. De verpleegkundige kan zo samen met u bekijken of de methode van het kolven voor u effectief is. PATIËNTENVOORLICHTING Ziekenhuis Rivierenland 3
Als u naast het voeden aan de borst, uw productie extra wil stimuleren adviseren wij u een uur ná elke voeding extra te kolven. Bespreek dit met de verpleegkundige. HOE LANG KOLVEN Bij dubbelzijdig kolven start u met 10 minuten kolven per keer om de voeding op gang te brengen. Als de voeding op gang is kolft u 10 tot max. 15 minuten als de melk nog stroomt. De borsten moeten daarna soepel aan voelen. De laatste druppels melk zijn zeer voedzaam en dus van belang om op te vangen. Indien u enkelzijdig kolft kunt u het volgende schema hanteren: - 5 min. borst I; 5 min. borst II daarna - 3 min. borst I; 3 min. borst II en tenslotte - 2 min. borst I; 2 min. borst II. In een latere fase als de melkproductie op gang is kunt u deze tijden individueel aanpassen. Kolf dan bijvoorbeeld de eerste borst tot de melkstroom afneemt, wissel dan van borst. Dit herhaalt u 2 tot 3 keer. Deze manier is effectief om de borsten goed leeg te maken. Wanneer uw kindje op de afdeling Kind&Jeugd ligt, kunt u het beste kolven nadat u bij uw kindje bent geweest. Als u met net gekolfde lege borsten bij uw kindje komt, heeft uw kindje minder zin om te drinken. Als uw baby wel aan de borst drinkt maar niet goed drinkt of nog te kort, dan zal de verpleegkundige u adviseren na te kolven. In dat geval kolft u beide borsten totdat de melkstroom afneemt en uw borsten soepel aanvoelen. DE TOESCHIETREFLEX De toeschietreflex werkt onder invloed van het hormoon oxytocine. Dit hormoon komt vrij als de borsten worden geprikkeld zoals bij het drinken van de baby of kolven. Het kan ook optreden als u uw baby hoort huilen of zelfs als u naar uw kindje kijkt. De toeschietreflex treedt 1-5 minuten na stimulatie van de borst in werking. Dit is per moeder verschillend vandaar dat de ene moeder met 5 minuten klaar is met kolven en de andere 15 minuten nodig heeft. Bij het kolven kan u de toeschietreflex extra helpen. Kies een manier die het beste voor u werkt. PATIËNTENVOORLICHTING Ziekenhuis Rivierenland 4
Zorg voor een prettige omgeving: privacy, goede temperatuur, fijne stoel. - In de nabijheid van uw baby kolven. - Een foto van uw baby bij u zetten / de kiekeboe (internetverbinding met de baby op de afdeling Kind&Jeugd) aanzetten. - Voor het kolven warme doeken op de borst leggen / douchen. - Uw borsten masseren voor het kolven, de tepels stimuleren met uw hand. - Een ritueel volgen, b.v. iets drinken, ontspanningsoefeningen, zelfde stoel. - Afleiding zoeken door te ontspannen, rustige ademhaling, of bijvoorbeeld TV kijken, muziek luisteren. - Gebruik van oxytocine neusspray, laat u hierover adviseren door de verpleegkundige of lactatiekundige. KOLVEN: DE EERSTE DAGEN Om de kolfproductie optimaal te stimuleren en de eerste melk goed op te kunnen vangen, adviseren wij om de eerste dagen direct ná de 10 minuten elektrisch kolven gelijk met de hand nog 5 minuten te kolven. Op deze wijze kunt u nog druppels moedermelk opvangen, bijvoorbeeld op een lepeltje, en dit gelijk aan de baby geven. Wissel hierbij telkens van borst totdat er geen druppels meer komen. Als na een aantal dagen de melkstroom goed op gang is, kunt u alleen elektrisch kolven of op deze wijze doorgaan om zo de laatste voedzame melk nog op te vangen. ELEKTRISCH KOLVEN - Was altijd uw handen als u gaat kolven. De borsten hebben geen extra verzorging nodig. Eenmaal daags douchen is voldoende. Gebruik het liefst geen zeep op de tepels. - Zet de kolfmaterialen klaar, zorg dat het flesje zo schoon mogelijk blijft. - Stimuleer de toeschietreflex op uw eigen wijze bijvoorbeeld door de borsten te masseren. - Plaats het kolfsetje zo dat de tepel goed in het midden zit. - Zet het apparaat aan met een lage zuigkracht (stimulatiefase) en voer deze op totdat u voelt dat er goed aan de borst gezogen wordt. Kolven mag geen pijn doen. PATIËNTENVOORLICHTING Ziekenhuis Rivierenland 5
- Als de melk begint te stromen kan de tweede fase van de kolf aangezet worden. (Dit is op de Symphony kolf de knop met de druppel). - Als u enkelzijdig kolft, heeft u de mogelijkheid om de borst mee te masseren, zie ook enkelzijdig kolven. - Bij dubbelzijdig kolven kunt u tussendoor even stoppen als de melkstroom afneemt en de borsten masseren, u kunt ook gebruik maken van de druppelknop bij de Symphony kolf, om de kolf opnieuw in de stimulatiefase te zetten. - Kolf volgens aangegeven tijd in de tweede fase, tot de melk niet meer stroomt als uw productie op gang is. Kolft u daardoor langer dan 15 min. per borst, overleg dan met de verpleegkundige. - Sluit het flesje, zonder de binnenkant van het deksel aan te raken. - Zorg ervoor dat altijd de naam van uw kindje, de datum en de tijd op het flesje staan. De voeding van één kolfsessie in één flesje verzamelen. Breng het flesje na het kolven direct naar uw baby of bewaar het in de koelkast. - Smeer ter bescherming van uw tepels de laatste druppel melk uit over de tepel, deze kan even dr ogen aan de lucht voordat u uw bh (met evt. zoogkompres) sluit. - Na het kolven spoelt u de kolfmaterialen met koud en daarna heet water af, droog het af met een papieren handdoek en doe het weer in de witte bak tot de volgende kolfsessie. Elke dag wordt het kolfsetje op de afdeling vervangen of gesteriliseerd, in de thuissituatie moet u hier zelf voor zorgen. KOLVEN MET DE HAND Kolven met de blote hand kan extra stimuler end werken in de eerste dagen na de bevalling om de productie, naast elektrisch kolven, goed op gang te brengen en de eerste melk op te vangen De voorbereiding: - Was uw handen voor het kolven. - Masseer uw borsten rondom met de handpalm, vanaf de borstkas naar de tepel toe. Streel over de huid van de borst en/of stimuleer met uw vingers de tepel. Eventueel kunt u nog de borsten licht schudden terwijl u iets voorover leunt. PATIËNTENVOORLICHTING Ziekenhuis Rivierenland 6
Het kolven: - Laat uw borst in u hand rusten met de vingers er onder en de duim erop, ongeveer op de rand van de tepelhof. - De vingers staan loodrecht tegenover elkaar rond de tepel. - Een wat zwaardere borst kunt u eerst wat optillen. - Druk de borst iets in naar de borstkas toe, zorg dat u uw vingers niet verplaatst. - Knijp nu met duim en vingers in een ritmische beweging de vingers samen naar het uiteinde van de tepel toe. Kolven mag geen pijn doen. - Zorg voor een ritmische beweging, dus eerst naar de borstkas, daarna naar de tepel toe. - Verplaats de vingers van de hand tussendoor naar een nieuwe stand, kloksgewijs rond de borst. - Masseer naar behoefte mee tijdens het kolven. - Het kan enkele minuten duren voordat de melk begint te komen. - De eerste druppels kunt u opvangen in een cupje of de kolfschelp van de elektrische kolf. Vraag de verpleegkundige om u hiermee te helpen. PATIËNTENVOORLICHTING Ziekenhuis Rivierenland 7
BEWAREN VAN MOEDERMELK De gekolfde moedermelk kan in de koelkast op de kraamsuite of afdeling Kind & Jeugd bewaard worden. Als u van de kraamsuites naar de kind en jeugdafdeling gaat, kunt u de melk bij het eerst volgende bezoek meenemen. Moedermelk die u van huis meeneemt dient koel bewaard te worden tijdens het vervoer. Een koeltas met koelelementen is hiervoor geschikt. Afgekolfde melk die u teveel hebt, kunt u thuis binnen 24 uur invriezen. Geef de melk zo snel mogelijk mee naar huis. U kunt de melk in de flesjes laten. Moedermelk is in het ziekenhuis voor uw baby op de kind en jeugdafdeling max. 48 uur houdbaar. Invriezen is in het ziekenhuis in beperkte mate mogelijk. Ontdooide moedermelk moet binnen 24 uur gegeven worden. Voor een kindje thuis gelden andere houdbaarheidsregels: - De moedermelk is in de koelkast 5 dagen houdbaar. - In een diepvriesvak van de koelkast (-15 C) 3 maanden. - In een diepvrieskast (-18 C.) 6 maanden. - De ingevroren melk kunt u het beste ontdooien in de koelkast of onder warm stromend water. Ontdooide melk binnen 24 uur gebruiken en niet opnieuw invriezen. OPWARMEN VAN MOEDERMELK Moedermelk kan op kamertemperatuur gegeven worden. Moedermelk liefst opwarmen in een flessenwarmer of een pannetje handwarm water. Voel op de binnenkant van uw pols of de voeding niet te heet is. Opwarmen in de magnetron In de magnetron is de kans op (te) snelle oververhitting aanwezig. Moedermelk verliest bij te hoge temperaturen waardevolle antistoffen. Ook kunnen er plaatselijk in de fles hoger e temperaturen, zo genaamde hot-spots ontstaan waardoor de baby te warme melk krijgt. Opwarmen zoals boven beschreven heeft de voorkeur. Mocht u toch graag de magnetron willen gebruiken dan raden wij u aan om deze op het laagste vermogen te gebruiken. De moedermelk kort verwarmen en tussendoor te stoppen en de melk langzaam te schudden m te zorgen voor een geleidelijke verwarming. Laat de speen niet op de fles zitten in de magnetron. Controleer de temperatuur op uw pols. PATIËNTENVOORLICHTING Ziekenhuis Rivierenland 8
HUREN VAN KOLFMATERIAAL Als u naar huis gaat en u moet nog blijven kolven dan kunt u kolfmateriaal huren. Regel dit ruim van te voren. Een elektrische borstkolf kunt u huren, een persoonlijke kolfset (enkel of dubbelzijdig) moet u kopen en blijft in uw bezit. Voor het huren en kopen van materiaal kunt u ter echt bij o.a.: - Vegro Thuiszorgwinkel in Tiel, Culemborg en Geldermalsen. www.vegro.info. 0800 2 88 77 66. - Regioapotheek in Ziekenhuis Rivierenland. buiten de openingstijden van de Vegro Thuiszorgwinkel bij u in de buurt (avond, nacht en weekend). Pres. Kennedylaan 1, Tiel www.borstvoeding.nl - Zie ook flyer: Elektrische Borstkolvenverhuur in Tiel e.o. TOT SLOT Als u nog vragen hebt kunt u terecht bij de verpleegkundigen van de kraamsuites en afdeling Kind&Jeugd. HULP NA ONTSLAG UIT HET ZIEKENHUIS Er zijn ook diverse mogelijkheden voor het beantwoorden van aanvullende vragen over kolven of borstvoeding geven na de ziekenhuisperiode. VRIJWILLIGERSORGANISATIES Borstvoedingsinformatie/ ondersteuning en adviezen kunt u krijgen door telefonisch contact of via folders (te verkrijgen via de site) Bij deze verenigingen staan vrijwilligers die zelf gevoed hebben en een borstvoedingsopleiding hebben gevolgd voor u klaar om uw vragen te beantwoorden. Vereniging Borstvoeding Natuurlijk (VBN) www.borstvoedingnatuurlijk.nl Borstvoedingorganisatie La Leche League (LLL) www.lalecheleague.nl PATIËNTENVOORLICHTING Ziekenhuis Rivierenland 9
PROFESSIONELE BORSTVOEDINGSONDERSTEUNING Nederlandse Vereniging van Lactatiekundigen (NVL). Voor borstvoedingsondersteuning door middel van een telefonisch consult of consult aan huis kunt u een lactatiekundige bellen. Lactatiekundig en zijn opgeleid om professionele borstvoedingsbegeleiding te bieden voor diverse situaties, waaronder het voeden van een premature baby, problemen met de melkproductie, pijn bij voeden of kolven enz. Aan lactatiekundige hulp zijn kosten verbonden. U kunt bij uw verzekering navragen of u in aanmerking komt voor vergoeding. Voor verdere informatie kunt u kijken op: www.nvlborstvoeding.nl PATIËNTENVOORLICHTING Ziekenhuis Rivierenland 10
AANTEKENINGEN PATIËNTENVOORLICHTING Ziekenhuis Rivierenland 11
106667 0219 Ziekenhuis Rivierenland