Afkolven van moedermelk

Transcriptie

1 van moedermelk Folder 1291 Dit is een uitgave van het Flevoziekenhuis Afdeling Verloskunde Juni

2 van Moedermelk Informatie voor moeders Je baby is net geboren en je wilt borstvoeding gaan geven. Meestal zal dit goed verlopen. Je wordt door het verplegend personeel geholpen om je baby aan te leggen. Maar soms gaat het anders dan gehoopt en zal het nodig zijn om de moedermelk af te kolven. Of later als je een keer weg wil of je gaat weer aan het werk. Het afkolven moet goed gebeuren. Daarom is deze informatie belangrijk! Wij doen er alles aan je zo goed mogelijk te helpen, heb je nog vragen, aarzel niet en stel ze! Kolven is het op gang brengen of houden van de melkproductie met een kolfapparaat. De baby doet dat door zuigen en masseren. Bij afkolven wordt dit zoveel mogelijk nagebootst waardoor de borsten worden gestimuleerd en hormonen, oxytocine (voor toeschietreflex) en prolactine (voor de productie van moedermelk) in de hersenen aangemaakt. Als je vaker kolft gaan je borsten meer en sneller melk aanmaken. Dubbelzijdig kolven wordt geadviseerd om zo goed mogelijk te stimuleren en scheelt in tijd. Je kiest zelf voor de manier die het beste bij je past. Wanneer is het nodig om te kolven? Er kunnen verschillende redenen zijn waarom je besluit om de melk af te kolven: Je baby kan nog niet (goed genoeg) of vaak genoeg aan de borst drinken; Je baby is te vroeg geboren; Je borstvoeding moet op gang gebracht worden; Als je baby de eerste 24 uur nog niet gedronken heeft; Bij vlakke of ingetrokken tepels; Er zijn problemen met de borstvoeding; Bij ernstige stuwing; Als je bepaalde medicijnen gebruikt; Als je baby een medische aandoening heeft; Je wilt af en toe eens weg kunnen; Je wilt de borstvoeding combineren met een baan. 2-15

3 Er bestaan verschillende manieren om te kolven 1. Kolven met de hand, dit is gemakkelijk en goedkoop. 2. met een handkolf. 3. met een elektrische kolf. Om na te gaan welke manier het meest geschikt is voor jou is het goed om antwoord te hebben op deze vragen; Wat is de reden voor het kolven? Is de voeding al op gang of moet het nog op gang gebracht worden? Hoe vaak wil je kolven? Speelt tijd een grote rol? Heb je al ervaring? Waar kolf je en hoeveel geld wil je er voor uit geven? Om met succes te kolven is er meer nodig dan alleen een goed apparaat. Zelfs de meest moderne kolven hebben niets weg van een baby, dat is de reden dat het vaak meer moeite kost de melk toe te laten schieten dan wanneer de baby aan de borst zou drinken. Als er geen dringende reden is om te gaan kolven is het verstandig dat de moeder zich eerst uitgebreid laat informeren. Informatie kunt je krijgen via: La Leche League, Thuiszorgwinkel, ZGA en de lactatiekundige. Kolven, hoe doe je dat? Kolven moet je leren en wordt het liefst gedaan in een plezierige warme, veilige omgeving. Het liefst in de buurt van je baby, of een foto of filmpje. Een cassettebandje met geluidjes van uw baby kan helpen bij het opwekken van de toeschietreflex. Voor het kolven zorgt je ervoor dat je borsten warm zijn. Je borst masseren bevordert de toeschietreflex, ook met de vingertoppen (draaiende bewegingen naar je tepel) of met je volle hand (zachtjes kneden) waarbij je hand steeds verplaatst. Zowel bij de hand als elektrisch kolven kan je het volgende schema aanhouden: 1. Borsten verwarmen en zacht masseren. 2. aan beide borsten ca. 7 min of totdat de melkstroom vermindert. 3. Masseren. 4. aan beide borsten ca. 5 min of tot de melkstroom vermindert. 5. Masseren. 6. aan beide borsten ca. 3 min of tot de melkstroom vermindert. 3-15

4 Je kolft per borst als de melkproductie nog niet op gang is 10 tot 15 min. Als de melkproductie al op gang is, dan kolf je dóór tot de melk niet meer stroomt maar druppelt, ongeveer 10 tot 15 minuten. Kolven met een dubbelzijdige afkolfmachine stimuleert beter en scheelt in tijd. Kolven moet je leren! Verwacht niet dat je, als de melkproductie nog gestimuleerd moet worden, direct al een paar milliliters hebt. Enkele druppels is al veel! Is je melkproductie al op gang dan kan het zijn dat je aan het apparaat moet wennen. Kolven in probleemsituaties In dringende situaties wordt aangeraden om met een volautomatisch (huur)apparaat te kolven. Zeker als je alle voedingen voor je baby moet afkolven. De voordelen zijn onder andere: De zuigkracht kan je op een voor jou goede stand zetten en het ritme wordt automatisch geregeld. Het kost geen spierkracht en is eenvoudig te bedienen. Dubbelzijdig afkolven is tijdbesparend, stimuleert de melkproductie het beste en brengt de borstvoeding beter opgang. mag geen pijn doen. Kolf nooit te lang op een lege borst; door de negatieve druk kan er anders borstklierweefsel beschadigen. Liever vaker en korter kolven. Adviezen: Voor het kolven handen wassen. Zorg voor een rustige omgeving. Probeer ontspannen te zitten, leun iets naar voren als dit mogelijk is, adem goed door tijdens het kolven. Plaats de borststukken op de borsten, zorg dat de tepels recht in het midden van de kolf geplaatst worden. Zet het kolfapparaat aan op de laagste zuigkracht, eerst het toeschietreflex 2 minuten stimuleren, daarna de melk laten stromen. Draai eventueel de zuigkracht op tot prettig. Hard zuigen geeft niet meer melk. Niet meteen veel melk verwachten, de eerste keren is het prima als slechts een paar druppels gekolfd worden. De hoeveelheid melk die je kolft is niet de maat voor je werkelijke melkproductie. Meestal heb je meer melk, maar schiet je minder makkelijk toe met een kolf. Wissel wat vaker van borst bij enkelzijdig afkolven Kolf bij voorkeur in de nabijheid van uw baby of nadat je hebt gebuideld. 4-15

5 Toeschietreflex bevorderen Om de toeschietreflex te bevorderen kun je je borst vooraf zacht masseren door: te wrijven met de hand. kleine cirkelvormige bewegingen met je vingers te maken. je borst te strelen naar de tepel toe. een warm kompres op je borst te leggen terwijl je goed doorademt. goed te ontspannen door goed diep te zuchten. naar een foto van je baby kijken (als je baby bijv. in de couveuse ligt). op de afdeling Neonatologie bij je baby kolven. Af en toe afkolven Redenen om af en toe af te kolven kan zijn omdat: je een avondje weg wilt. je een nachtje wil doorslapen. je om de een of andere reden een paar uur van uw baby gescheiden bent. Je kan daarvoor ook kleine hoeveelheden afkolven na het voeden als je veel melk hebt, of anders een uur na het voeden. Zo kan je een voeding bij elkaar sparen. Regelmatig afkolven Redenen hiervoor kunnen zijn: dat jij en je baby zijn gescheiden door ziekenhuisopname. omdat je hebt problemen met aanleggen van de baby. omdat je weer gaat werken. Omdat je borstvoeding nog op gang gebracht worden of in stand gehouden worden is het beste advies om net zo vaak te kolven als je baby aan voedingen nodig heeft. Als je voeding nog op gang gebracht moet worden is het belangrijk elke 3 tot 4 uur, 8 x per 24 uur moeten kolven. s Nachts kolven kan de productie van de melk verhogen omdat het hormoon prolactine toeneemt. Als jij en je baby direct na de bevalling gescheiden zijn is het het beste om binnen 6 uur na de bevalling te starten met kolven. Als je ernstig ziek bent kan, in overleg, besloten worden later te starten met kolven. Afgewogen wordt de belasting voor jou op dat moment, ten opzichte van de voordelen van het snel starten met kolven. 5-15

6 Manieren om te kolven Met de hand kolven Met de hand afkolven is een goedkope, gemakkelijke en eenvoudige methode. Ga als volgt te werk: Gebruik een wijd kopje om de melk op te vangen. Laat de borst in je hand rusten, je vingers eronder, duim erop, aan de rand van de tepelhof. Duw je borst naar je ribben toe. Je maakt ritmische schaarbewegingen naar voren met duim en vingers. De vingers moeten niet over je huid glijden. Verplaats je hand regelmatig en ritmisch rond de borst. Als de melk niet meer makkelijk komt, dan stop je even, drink je wat, masseer je andere borst en begint aan de andere kant te kolven. Je kan een aantal keren wisselen van borst en zo nodig warmte en of masseren. Zo nodig je handen en borsten drogen. Je stopt als er niets meer komt. Het is beter om wat later weer te kolven. 6-15

7 met de handkolf met een handkolf, wordt meestal gebruikt door vrouwen die af en toe kolven. Ga als volgt te werk: Je leunt wat voorover, zodat de tepel schuin naar beneden wijst. Laat je armen rusten op een leuning of een kussen. Kies een borstschelp die goed aansluit en waar je tepelhof ook invalt. Houdt tijdens het kolven de borstschelp vast. Zet de kolf zo op de borst dat je tepel precies in het midden komt. Eerst wordt pompend het snelle korte zuigen van de baby nagedaan waardoor je melk toeschiet. Zodra de melk begint te lopen, houd je het vacuüm vast zonder te pompen en masseer je zachtjes mee. Kolf 5 tot 7 minuten per borst. Je kan, als het nodig is, je beide borsten opnieuw masseren. Tussentijds iets drinken. Opnieuw kolven tot minimaal 10 tot 15 minuten totaal. Wissel van borst als de melkstroom afneemt. Als je nog geen melkproductie hebt, de aangegeven kolftijden aanhouden, maar liever vaker. Kolven mag geen pijn doen. Kolven met een elektrische kolf Wanneer je veel gaat werken of wanneer er borstvoedingsproblemen zijn zoals zuigverwarring of tepelkloven. Wanneer jij en je baby gescheiden zijn doordat bijvoorbeeld je baby in de couveuse ligt omdat het te vroeg is geboren of ziek. In deze gevallen is het gebruik van een volautomatische elektrische kolf aan te raden. Voor uitleg zie: kolven met een handkolf. 7-15

8 Bewaren van moedermelk Het afkolven moet heel hygiënisch gebeuren. Dit betekent schone handen, schoon materiaal en een schone koelkast en/of vriezer. Schrijf op een sticker op ieder flesje gekolfde melk de naam van de baby, datum en tijd van afkolven en invriezen, zodat de oudste melk het eerst gebruikt wordt. Hoelang bewaren: Waar: Kamertemperatuur thuis Kamertemperatuur in het ziekenhuis Achter in de koelkast thuis In de koelkast ziekenhuis Vriesvak van koelkast Diepvriezer -18 graden Vrieskist / kast Na ontdooien in de koelkast Bewaartijd: 5-10 uur max. 6 uur (de tijd tussen 2 voedingen) tot 5 dagen 24 uur tot 2 weken 3-4 maanden 6 maanden 24 uur Moedermelk mag nooit hoger dan 37 graden verwarmd worden, dit is gelijk aan de lichaamstemperatuur. Niet in de magnetron opwarmen omdat daardoor je antistoffen verloren gaan. Het heeft de voorkeur moedermelk au-bain-marie (maar niet in een pan) of in de flessenwarmer op te warmen. Het reinigen van de kolfsets in het ziekenhuis Neem de slang van de kolfset en haal het setje na ieder gebruik uit elkaar. Spoel de kolfset af, eerst met koud water (afspoelen van de eiwitten) en dan met warm water (wegspoelen van de vetten). De slangen moeten droog te blijven. Daarna de onderdelen goed afdrogen en in een katoenen (hydrofiel)luier bewaren. Ook in het ziekenhuis wordt het kolfsetje iedere 24 uur gesteriliseerd en in een schone doek bewaard. Flesjes krijg je van ons, ook voor thuis zolang de baby nog in het ziekenhuis ligt. 8-15

9 Borstvoeding bij zuigelingen op Neonatologie of Kinderafdeling Wetenschappelijk onderzoek heeft de laatste jaren duidelijk gemaakt dat moedermelk van de eigen moeder van groot belang is voor een te vroeg geboren baby. In de tijd dat je baby klein, kwetsbaar en misschien ziek is, kan je iets heel belangrijks voor hem of haar doen door moedermelk te kolven, wat ook je zelfvertrouwen en de hechting met je kind nog sterker maakt. De hechting met je baby is lastiger door de afstand en door allerlei medische ingrepen. Door vaak en intensief lichamelijk contact (kangoeroemethode) kan de hechting sterker worden. Het blijkt dat de lichamelijke vitale functies (ademhaling, hartslag en bloedsuikers) stabieler blijven en het stimuleert de werking op de aanmaak van je moedermelk. De speciaal samengestelde voedingen voor een prematuur zijn van goede kwaliteit maar zij missen de groeifactoren, antilichamen en enzymen. De kwetsbaar geboren prematuur krijgt met de moedermelk bescherming mee tegen bacteriële infecties (zoals NEC: necrotiserende enterocolitis, hersenvlies ontsteking en luchtweg infecties). Het moment van aanleggen is afhankelijk van hoe het gaat met jou en met je baby. Als je baby tijdens de sondevoeding aangeeft dat het goed wakker is en kleine mondbewegingen maakt, kan met aanleggen begonnen worden. Over het algemeen kan een baby al goed zuigen, slikken en ademhalen na een zwangerschapsduur van 32 weken. Meestal kan je eerder met aanleggen aan de borst beginnen dan met flesvoeding. Door heel veel lichaamscontact; zo dicht mogelijk bij de borst, en het stimuleren van het hand reflex (massage van de duimmuis) kan je daar bij helpen. Zo kan je tijdens het kangoeroën (buidelen) een paar druppels moedermelk op de lipjes doen. Dit is voor jullie een kostbare ervaring. Ook kan tijdens de sondevoeding het gezicht zo dicht mogelijk bij de tepel gelegd worden; zodat je baby jouw geur en warmte herkent. Het is belangrijk te weten dat het nog een lange weg kan zijn naar volledige borstvoeding. Hierbij kan het Prematuur schema een goed hulpmiddel zijn. 9-15

10 Prematuur schema Start kolven Kolven minderen Het is spannend voor de ouders als ze gaan aanleggen. Belangrijk is dat je een makkelijke houding hebt gevonden; privé, een makkelijke stoel, ondersteuning kussen(s) en eventueel een voetenbankje. Je kan je borsten vooraf masseren, zodat de melk makkelijker komt en de baby de tepel beter kan vinden. Voeden met je kindje onder de arm (rugby houding) of in de doorgeschoven houding maakt het gemakkelijker om je kind met het hoofd te steunen. Meestal moet je tijdens de hele voeding je borst ondersteunen om te voorkomen dat je borst het kinnetje wegdrukt. Je baby zal vaak rusten; lange pauzes horen erbij en als je baby de borst blijft vasthouden is het beter niet van houding te wisselen. Uit bezorgdheid wordt een prematuur vaak warm aangekleed of toegedekt; iets waardoor je baby slaperig kan zijn en zwak zuigen

11 Uit onderzoek is bewezen dat de lichaamstemperatuur en de vitale functies beter blijven tijdens een borstvoeding. Frequentie en duur van aanleggen Hoe lang en hoe vaak je baby aan de borst kan drinken is erg afhankelijk van hoe het gaat met je baby, de zwangerschapsduur, leeftijd en gewicht van de baby en hoe het met jou zelf gaat. Als het steeds beter gaat met jou en je baby, kan je ook vaker aanleggen. Goed kijken naar je baby (met name hoe gaat het, groeit het en blijft het goed op temperatuur) is heel belangrijk om te zien hoe lang het aanleggen kan duren. Je baby kan ophouden met zuigen, in slaap vallen aan de borst of tekenen van stress gaan vertonen. Een heel klein kindje zal vaak maar één borst per voeding nemen. Wisselen is vaak te vermoeiend. Tepelhoedje Soms kan het gebruik van een tepelhoedje een aangewezen hulpmiddel zijn om de prematuur te helpen met drinken aan de borst. Het is noodzakelijk dat je een kleine maat tepelhoedje neemt (Medela, ARDO of Avent). Je moet zorgvuldig aanleggen, dus je baby moet niet alleen het puntje van het tepelhoedje nemen, want dan leert het een verkeerde zuigtechniek en krijgt minder melk binnen. Je baby moet nu ook een mond vol borst nemen; dus niet alleen het hoedje, ook de tepelhof en de basis van het hoedje moeten in de mond zijn. Je kan intussen goed kolven zodat de melk gemakkelijk stroomt (je baby wordt snel beloond voor de moeite). Let op: Het gevaar van heel vaak de fopspeen geven is dat je voedingssignalen mist en je baby minder energie heeft voor de borst door het zuigen op een speen. Alleen bij scheiden van moeder en kind krijgt een baby een speen om te kunnen zuigen en zo minder last te hebben van stress. Zodra jij je baby weer bij je hebt, dan eerst de borstvoeding goed laten afstemmen naar voeden op verzoek door regelmatig aanleggen en (nog) geen speen te geven. Voor informatie: José Advocaat, lactatiekundige IBCLC (036)

12 Kolfdagboek 12-15

13 13-15

14 14-15

15 Notities 15-15