Bedrijfsgroep Vastgoed DVD Directie Noord Bijlage nummer 4.1 MAATREGELEN DUURZAAM BOUWEN Horend bij Hoofdstuk 4 van het DO rapport Datum 11 juni 2010 Projectnaam Deelproject G: renovatie geb. 55 op de KWIII kazerne te Apeldoorn Projectnummer 3000203 Fase Definitief Ontwerp Versienummer jan 2010 / rjw Bestaande uit: bijlage Resultaten berekening DuBo met GPR Gebouw bijlage 4.1.a MAATREGELENPAKKET DUURZAAM BOUWEN BASISNIVEAU DEFENSIE 2009 bijlage 4.1.c MAATREGELENPAKKET DUURZAAM BOUWEN DEFENSIE GWW Pagina 1 van 1
3000203-G» Gebouw 55 deelproj G» 2 GPR gebouw 4.0 bestaande bouw onderwijsgebouwen Resultaten ambitie huidig na ingreep Energie Milieu Gezondheid Gebruikskwaliteit Toekomstwaarde Duurzaamheidslabel 1 of 2 06/10/10 15:30
CO 2 -emissie CO2-emissie (kg/m 2 ) per jaar Huidig Na ingreep CO2-emissiereductie (t.o.v. huidige situatie) Door energiegebruik 106,0 43,1 59% Door materiaalgebruik 1,3 6,3-369% Totaal 107,3 49,4 54% Schaduwprijzen en LCA-profielen LCA-profiel eenheid Huidig Na Ingreep Milieu-effecten GPR Gebouw BREEAM.nl GPR Gebouw BREEAM.nl Uitputting (ADP) kg antimoon (Sb) eq. 9.883e-3 5.055e-4 3.485e-2 Broeikaseffect (GWP 100j.) kg kooldioide (CO2) eq. 1.34e0 6.855e-2 6.282e0 Ozonlaagaantasting (ODP) kg CFK-11 eq. 1.112e-7 5.685e-9 3.676e-7 Smog (POCP) kg ethyleen (C2H2) eq. 1.064e-3 5.44e-5 2.749e-3 Humane toiciteit (HTP) kg 1,4-dichloorbenzeen eq. 5.13e-1 2.624e-2 1.186e0 Ecotoiciteit, water (FAETP) kg 1,4-dichloorbenzeen eq. 2.57e-1 1.315e-2 7.119e-1 Ecotoiciteit, sediment niet operationeel 0e0 0e0 0e0 Ecotoiciteit, terristisch (TETP) kg 1,4-dichloorbenzeen eq. 4.749e-3 2.429e-4 1.413e-2 Verzuring (AP) kg zwaveldioide (SO2) eq. 6.328e-3 3.237e-4 2.594e-2 Vermesting (EP) kg fosfaat (PO4) eq. 6.096e-4 3.118e-5 3.006e-3 Schaduwprijs euro 0.16 0.01 0.58 Rekenwaarden voor het terugrekening vanuit belasting totale gebouw, totale levensduur Gebruiksoppervlakte (GO) m2 6,869.00 12,641.00 Bruto vloeroppervlakte(bvo) m2 8,058.00 (Rest)levensduur jaar 3 50 50 GPR Gebouw berekent terug met behulp van het GO en door de gebruiker in te geven gebouwlevensduur BREEAM.NL rekent terug met behulp van het BVO en standaard gebouwlevensduur BREEAM.NL is (nog) niet geschikt voor de bestaande bouw 2 of 2 06/10/10 15:30
Bedrijfsgroep Vastgoed DiVD - Directie Noord Projectnaam Deelproject G: renovatie geb. 55 op de KWIII kazerne te Apeldoorn MAATREGELENPAKKET DUURZAAM BOUWEN BASISNIVEAU DEFENSIE 2009 Bijlage nummer 4.1.a Horend bij Hoofdstuk 4 van het DO rapport Datum 11 juni 2010 Projectnummer 3000203 Fase DO Versienummer jan 2010 / rjw Basis maatregelen Nationaal Pakket (versie 8.0) : n.a.v. Defensie Duurzaamheidsnota 2009 spec.nr omschrijving toegepast opmerkingen / motivatie ja nee nvt Thema: E N E R G I E U002 Realiseer een energieprestatie die beter is dan de eis in het Bouwbesluit U012 Maak warmteweerstand begane grondvloer Rc >=3 m².k/w U013 Maak warmteweerstand gesloten geveldelen Rc >=3 m².k/w voor uitbreiding U014 Maak warmteweerstand hellend dak Rc >=3 m².k/w U015 Maak warmteweerstand plat dak Rc >=3 m².k/w voor uitbreiding U016 Gebruik HR++-glas met U <=1,2 W/m².K in alle verwarmde ruimten U022 Isoleer kruipluiken en zorg voor een goede afdichting U023 Pas verbeterde naad- en kierdichting toe U024 Pas individuele registratie van het energiegebruik toe U028 Optimaliseer het gebouwontwerp op daglichttoetreding en visueel comfort binnen/buiten U037 Pas een lage-temperatuurverwarmingssysteem toe U038 Isoleer de leidingen voor warm tapwater volledig U039 Gebruik een cv/warmwatertoestel met lage NO-emissie U040 Gebruik een cv-toestel met een zeer hoog rendement U041 Zorg voor aansluiting op een warmtedistributienet U042 Isoleer cv- en distributieleidingen U046 Beperk het vermogen van pompen en ventilatoren U048 Gebruik energie-efficiënte verlichting U050 Optimaliseer het ontwerp op leidinglengtes U480 Pas een warmtepomp toe Heat Recovery U484 Installeer, indien een lift wordt toegepast, een energiezuinige lift U606 Maak gebruik van optimaliseringsregelingen voor verlichting, verwarming en ventilatie U608 Pas warmteterugwinning toe bij mechanische ventilatie U608a Hergebruik warmte van warmteproducerende apparaten U611 Kies een uitnodigende plaats voor de trap U612 Maak voor ventilatoren en pompen gebruik van een (elektronische) toerenregeling Pagina 1 van 3
spec.nr omschrijving toegepast opmerkingen / motivatie ja nee nvt U613 Optimaliseer het gebruiksrendement van koel- en Heat Recovery verwarmingstoestellen U615 Pas meerdere kleine ketels toe in plaats van één grote U617 Maak gebruik van alternatieve koelsystemen U618 Deel het ventilatiesysteem, de verlichting en de verwarming op in gebouwdelen U619 Pas een gebouwbeheersysteem toe (GBS) U622 Maak gebruik van een weersafhankelijke regeling U634 Maak gebruik van energieopslag in de bodem U650 Pas stralingsverwarming toe U701 Bouw compact U717 Isoleer de scheidingsconstructie tussen vertrekken met een groot temperatuurverschil U732 Pas terreinverlichting op zonne-energie toe * * * Thema: M A T E R I A L E N * * * U054 Beperk de hoeveelheid en onderhoudsfrequentie van het alu. Kozijnen schilderwerk U056 Maak verbindingen bereikbaar en demontabel U063 Indien hout wordt toegepast, pas dan duurzaam geproduceerd hout toe U064 Stem de duurzaamheidsklasse van hout en de eventuele oppervlaktebehandeling en/of verduurzaming per geval af op de beoogde toepassing goten/dakoverstekken gebouw 55 U066 Gebruik voor gipstoepassingen binnen: rogips of natuurgips U069 U071 U073 U074 U076 U081 U171 U177 U225 Verduurzaam stalen bouwproducten uitsluitend wanneer dit aantoonbaar noodzakelijk is Indien PVC gebruikt wordt: gebruik PVC waarvan de kringloop gesloten wordt en indien voor de toepassing verkrijgbaar gerecycled PVC Gebruik voor beton waar dit technisch mogelijk is, klinkerarme cementsoorten Indien gebruik wordt gemaakt van beton, gebruik dan beton met grindvervanger Gebruik ontkistingsmiddelen op plantaardige basis of biologisch afbreekbare middelen op minerale basis; gebruik deze producten zuinig Gebruik bij totale houtverduurzaming producten die milieubewust verduurzaamd zijn Houd bij de materiaalkeuze voor kozijnen in buitengevels rekening met de toepassingscondities Gebruik raamdorpels bestaande uit keramische elementen, staalplaat, natuursteen, gegoten composietsteen of prefab beton (conform 074) Indien stalen trappen en balustraden worden voorzien van een gekleurde afwerklaag: gebruik een poedercoating hwa's van zink U237 U248 U252 U258 U261 U265 U267 U279 Gebruik voor kiezelbakken, uitlopen e.d. producten met een beperkte emissie naar regenwater Gebruik als naaddichting: PE-rolband of EPDM-rubber; gebruik als kierdichting bij raam- en deuraansluitingen: EPDM- of EPT-rubber; gebruik achter aftimmerlatten: PEband Gebruik als elastische kit: siliconenkit of polysulfidekit; gebruik als elastisch-plastische kit: watergedragen acrylaatkit Gebruik voor pleisterwerk binnen gips (conform 066), kalk of leem Gebruik voor tegelwerk op vloeren oplosmiddelvrije vloertegelbevestiging Gebruik voor tegelwerk op wanden oplosmiddelvrije wandtegelbevestiging Indien een dekvloer wordt toegepast, vervaardig deze dan van gips (anhydrietvloer) Gebruik als beplating voor wandsystemen: rogips(vezel)plaat of spaanplaat (conform 414) Pagina 2 van 3
spec.nr omschrijving toegepast opmerkingen / motivatie ja nee nvt U296 Gebruik voor voorbehandeling op steenachtige ondergrond: watergedragen voorstrijk- of impregneermiddel U353 Stem maatvoering af op handelsmaten U369 Streef naar 'schuim- en kitarme' detaillering U419 Bereid het ontwerp voor op toekomstige functionele aanpassingen U444 Gebruik als bedekking voor platte daken dakbedekkingsconstructies met een lange levensduur U637 Realiseer scheiding van drager en inbouw U655 Pas onderhoudsvriendelijke installaties toe U681 Stem de ventilatie-hoeveelheid af op het gebruik U715 Voorkom gelijktijdig koelen en verwarmen * * * Thema: W A T E R * * * U378 Breng individuele watermeters aan bij meerdere gebruikers in één gebouw U383 Tref waterbesparende voorzieningen U477 Installeer een systeem voor het gebruik van hemelwater U734 Koppel de hemelwaterafvoer af van het rioleringsstelsel * * * Thema: B I N N E N M I L I E U * * * U067 Gebruik afwerkmaterialen met een lage emissie naar het binnenmilieu U411 Beperk het geluidsniveau ten gevolge van installaties U475 Beperk temperatuuroverschrijdingen in de zomer Alleen de te koelen ruimten U498 Zorg voor een goede inregeling van de verwarmingsinstallatie U656 Stem de nagalmtijd af op het gebruik van de ruimte U675 Pas gedurende gebruikstijd geen recirculatie toe in verblijfruimten U683 Voorkom het ontstaan van schadelijke en hinderlijke verontreinigingen in het gebouw U686 Pas buitenluchtfilters met een filterkwaliteit van minimaal F7 (EU7) toe * * * Thema: O M G E V I N G S M I L I E U * * * U389 Baseer het bouwplan op een gesloten grondbalans U392 Handhaaf en benut natuurlijke, landschappelijke en U393 cultuurhistorische elementen en structuren Voorzie in een nestelgelegenheid voor vleermuizen en/of vogels * * * Thema: D I V E R S E N * * * U443 Lever een duidelijke gebruikershandleiding mee Pagina 3 van 3
Bedrijfsgroep Vastgoed DVD - Directie Noord Projectnaam Deelproject G: renovatie geb. 55 op de KWIII kazerne te Apeldoorn Bijlage nummer Horend bij MAATREGELENPAKKET DUURZAAM BOUWEN DEFENSIE GWW 4.1.c Hoofdstuk 4 van het DO rapport Datum 11 juni 2010 Projectnummer 3000203 Fase Definitief Ontwerp Versienummer jan 2010 / rjw Maatregelen Nationaal Pakket - Terreintechniek spec.nr omschrijving toe passen opmerkingen / motivatie ja nee nvt Thema: B O D E M E N W A T E R 100 Organiseer duurzaam bouwen in het project 101 Houd rekening met duurzaam bouwen in de projectplanning 102 Houd rekening met duurzaam bouwen in de communicatie 103 Houd rekening met duurzaam bouwen bij de samenstelling van het projectteam 104 Houd rekening met duurzaam bouwen bij de projectfinanciering 105 Maak risico s inzichtelijk van GWW-werken 200 Stem landgebruikfuncties af op de hydrologische kwetsbaarheid van het gebied 201 Beperk verstoring van het oppervlaktewater 202 Beperk verstoring van het grondwatersysteem 203 Beperk verstoring van de natuurlijke stand en verloop van het grondwater bij aanleg en gebruik van werken 204 Beperk verstoring van de natuurlijke kwaliteit van het grondwater bij aanleg en gebruik van werken 205 Voorkom barrièrewerking voor fauna bij de aanleg van civiele werken 206 Voorkom vervuiling van watersysteem bij wegen 207 Gebruik laagwaardig water in plaats van drinkwater voor bouw- en onderhoudswerkzaamheden 303 Sluit groengebieden op elkaar aan 304 Gebruik in groenwerken bij voorkeur gebiedseigen soorten 307 Beperk in het groen de verstoring van bodem- en water 311 Richt oevers natuurvriendelijk in 400 Stem het grondwerk af op de omgeving 401 Beperk de aantasting van landschaps-, natuur-, en cultuurhistorische waarden 405 Beperk zetting van het grondwerk tijdens het gebruik 407 Voer grondwerk natuurtechnisch uit 408 Voer baggerwerkzaamheden milieutechnisch uit 500 Stem het tracé af op de omgeving 502 Pas het principe van meervoudig ruimtegebruik toe bij de ontwikkeling van weginfrastructuur 513 Beperk het vrijkomen van afvalstoffen bij aanleg, gebruik en beheer van wegen Pagina 1 van 3
spec.nr omschrijving toe passen opmerkingen / motivatie ja nee nvt 514 Beperk verontreinigingen door afstromend water van wegen 601 Stem bij railinfrastructuur, het tracé af op de omgeving 602 Beperk de aantasting van landschaps-, natuur- en cultuurhistorische waarden bij railinfrastructuur 606 Voorkom verontreiniging van bodem en water bij railinfrastructuur 703 Beperk het gebruik van milieubelastende materialen bij kabels en leidingen 705 Verwijder oude kabels en leidingen 803 Beperk bij kunstwerken de aantasting van landschaps-, natuur- en cultuurhistorische waarden * * * Thema: N A T U U R E N L A N D S C H A P * * * 300 Stem het groen af op het toekomstig gebruik 301 Stem het groen af op de beschikbare ruimte 302 Stel het groen planologisch veilig 305 Zorg voor voldoende en gevarieerd groen 306 Richt de groene ruimte veilig in 309 Gebruik groen als bekleding van civiele werken 310 Ontwerp en beheer het groen natuurvriendelijk 312 Bescherm het groen tijdens werkzaamheden 404 Pas vernieuwbare materialen toe 506 Voorkom onnodig branden van verlichting 507 Pas energiezuinige verlichting toe 605 Beperk de geluidshinder bij railinfrastructuur 701 Stem de ligging van kabels en leidingen af 702 Stem ontwerp van kabels en leidingen af op toekomstig beheer en onderhoud 801 Stem het kunstwerk af op (milieu)waarden en ruimtelijke plannen in de omgeving 802 Pas bij kunstwerken het principe van meervoudig ruimtegebruik toe 810 Voorkom hinder door geluid * * * Thema: L E E F O M G E V I N G * * * 308 Pas groen toe als afscherming van hinder 402 Streef naar een gesloten grond- en/of grondstoffenbalans 406 Voorkom onveilige situaties op of rond het grondwerk 501 Voorkom onder- en overdimensionering van wegen 505 Stem het ontwerp af op het toekomstig beheer en onderhoud van weginfrastructuur 508 Stel een technische risicoanalyse op voor onderdelen van wegconstructies 509 Stem materiaalkeuze af op de beoogde levensduur van de weg 512 Voorkom hinder door trillingen en geluid van weginfrastructuur 515 Beperk verkeershinder tijdens de uitvoering en het onderhoud 516 Streef naar duurzaam veilige oplossingen 600 Stem het tracé af op het toekomstig gebruik van railinfrastructuur 603 Voorkom achteruitgang van de veiligheid op en langs het spoor 607 Beperk hinder door onderhoud aan het spoor 608 Beperk het aantal en de duur van storingen bij railinfrastructuur 609 Streef naar verkorting van de uitvoeringsduur bij railinfrastructuur 700 Stem kabels en leidingennetten af op het toekomstig gebruik ervan 800 Stem het kunstwerk af op het toekomstig gebruik ervan Pagina 2 van 3
spec.nr omschrijving toe passen opmerkingen / motivatie ja nee nvt 804 Voorkom sociaal onveilige situaties op of rond het kunstwerk 805 Stem materiaalkeuze af op de beoogde levensduur van kunstwerken 806 Maak een afweging tussen diverse bouwmethoden van kunstwerken 809 Voorkom hinder door trillingen 811 Beperk schade dat wordt toegebracht aan kunstwerken * * * Thema: M A T E R I A L E N * * * 403 Pas secundaire of herbruikbare materialen toe bij grondwerken 510 Beperk materiaalgebruik bij infrastructuur 511 Streef naar hergebruik van vrijkomende materialen bij wegen 807 Beperk onnodig materiaalgebruik * * * Thema: E N E R G I E * * * 503 Streef naar energiebesparing bij GWW werken 504 Pas alternatieve energiebronnen toe 604 Streef naar hergebruik van materialen bij railinfrastructuur 704 Pas transformatoren toe die energieverliezen beperken 706 Stel een energiekaart op 808 Pas bij kunstwerken secundaire materialen toe of materialen die later kunnen worden hergebruikt * * * Pagina 3 van 3
Pilot Defensie Dienst Vastgoed Defensie Vastgoedbeheer ing. H.J. (Henk-Jan) Alting Sr. Adv. Vastgoedplannen
: Wat is het? Product samenwerking W/E adviseurs en gemeenten Tilburg en Groningen 2011 op de markt Instrument voor communicatie over- en aansturing op duurzaamheid van stedenbouwkundige plannen 2
: Wat kan het? Beoordelingsinstrument voor duurzame stedenbouw Hulpmiddel om: vooraf ambities vast te stellen keuzes te maken tijdens het planproces waar nodig en mogelijk een stedenbouwkundig plan tussentijds bij te sturen alternatieven met elkaar te vergelijken 3
: Aanleiding Pilot Defensie Defensie Duurzaamheidsnota 2009 M59 Defensie zal vanaf 2009 in vastgoedplannen en programma s van eisen voor infrastructuur het aspect duurzaamheid specifiek opnemen. M60 Defensie zal vanaf 2009 het Nationaal Pakket Stedenbouw bij het opstellen van Structuur- en Inrichtingsplannen en bij de inrichting van terreinen toepassen. M61 M62 M63 Defensie draagt er vóór 2010 zorg voor dat alle infrastructurele projecten inhoudelijk en procedureel voldoen aan het beleid op het gebied van duurzaam inkopen. In 2009 doet Defensie met vijf pilots ervaring op met het softwaresysteem GPR Gebouw. Vanaf 2010 zal GPR Gebouw met de dan door het ministerie van VROM vastgestelde minimumscores voor gebouwen worden ingezet voor alle nieuwbouw- en groot onderhoudsprojecten. Zolang de GPR Gebouw systematiek nog wordt ontwikkeld en beproefd zal bij alle nieuwbouw- en groot onderhoudsprojecten gewerkt worden met een lijst met Dubo-maatregelen, die in 2008 up-to-date gebracht is. DDN2009 wordt DEM 2013 4
: Pilot Defensie 2012 KW III kazerne te Apeldoorn 2012 / 2013 Ruyter van Steveninckkazerne / Strijpse Kampen te Oirschot Doelen defensie: ervaring opdoen met concreet en meetbaar maken van duurzaamheid in ruimtelijke plannen ervaringen en bevindingen delen bepalen of het instrument geschikt is voor Defensie 5
: thematische opbouw 6
Defensie Pilot : Werkwijze KWIII 2012 Ingezet om achteraf duurzaamheidsprestatie van het in uitvoering zijnde stedenbouwkundige plan te beoordelen 3 situaties met elkaar vergeleken: 2005, 2012 en 2015 2 GPRS Ecel bestanden gevuld (als groep met meerdere vakdisciplines binnen DVD) Score en Resultaat uit GPRS voor KWIII verkregen Terugkoppeling en discussie landelijk overleg Input voor 2 e Defensie pilot 2012/2013 7
KWIII 2005 MASTERPLAN KWIII 2015 Plangebied: 20 hectare Looptijd: 2005 2015 Bouwkosten: 75 miljoen Euro - Sloop 33.500 m2 BVO - Renovatie 41.000 m2 BVO - Nieuwbouw 23.500 m2 BVO - Parkeren 16.450 m2 Bijzonderheden: - Behoud en renovatie monumentale gebouwen - Herstel deel Orderbeek op kazerne - Pilotproject Defensie (ARC 2005-2008) Partijen: - MinDef/ KMar - RBM / RCE / Eterne advies bureaus - Gemeente Apeldoorn/Waterschap/Buurt 8
2005 Beginsituatie 9
2015 Eindsituatie 10
Nodig om GPRS ecel bestanden te vullen: Afgebakend plangebied (oppervlakte gegevens, gebouwvoorraad, gebouwcategorieën, afspraken over eenduidig en uniform gebruik) Ruimtelijk ontwerp Invoer thema s en subthema s (in overleg met vakspecialisten: energie, ruimte/grondgebruik, natuur, water, bodem, infrastructuur, bebouwing, geluid, lucht, eterne veiligheid, hinder, mobiliteit, functionaliteit, belevingswaarde, toekomstgerichtheid, fleibiliteit, gebruikswaarde etc.) 11
Overzicht resultaat GPRS KWIII kazerne 2005 2015 12
Conclusies Pilots Defensie Tool binnen Defensie geschikt als: Ontwerptool: Communicatiemiddel: nee ja Checklist: ja (dzh onderdelen) Analyse-instrument: ja (5 themas) Nul-meting (duurzaamheid): ja Input voor de vastgoedketen: ja (nwb, odhd en bhr) 13
Einde presentatie Vragen en discussie 14