Eindexamen natuurkunde havo 00-II 4 Antwoordmodel Opgave Vliegen met menskracht uitkomst: t = 5,0 (uur) s Voor de gemiddelde snelheid geldt: v gem =. t De gemiddelde snelheid van het vliegtuig is 8,9 m/s = 8,9 3,6 = 3,0 km/h. 60 Hieruit volgt dat t = = 5,0 uur. 3,0 s gebruik van v gem = t omrekenen van m/s naar km/h voorbeelden van antwoorden: F lucht F propeller F z methode tekenen van de verticale component gelijk en tegengesteld aan r z tekenen van de horizontale component gelijk en tegengesteld aan r propeller completeren van de constructie methode tekenen van de resultante van F r z en tekenen van de vector even groot en tegengesteld aan de resultante van F r propeller F r z en F r propeller 3 uitkomst: F propeller = N Voor het vermogen geldt: P = F propeller v, waarin P = 84 W en v = 8,9 m/s. 84 Hieruit volgt dat propeller = = N. 8,9 gebruik van P = Fv constatering dat P = 84 W en v = 8,9 m/s www. - -
Eindexamen natuurkunde havo 00-II 4 uitkomst: a = 0,9 m/s voorbeelden van berekeningen: methode Voor de lift-offsnelheid geldt: 6,7 = at, terwijl voor de afgelegde weg tijdens het versnellen geldt: 0 = at. 6,7 Uit de eerste vergelijking volgt dat t =. a Invullen in de tweede vergelijking geeft: æ 6, 7 ö 0 = aç. è a ø Hieruit volgt dat a = 0,9 m/s. inzicht dat 6,7 = at inzicht dat 0 = at methode Tijdens het versnellen is de arbeid die de resulterende kracht op het vliegtuig verricht gelijk aan de toename van de kinetische energie: Fs = mv, waarin F = ma, s = 0 m en v = 6,7 m/s. Dus ma 0 = m(6,7). ( ) 6, 7 Hieruit volgt dat a = = 0, 9 m/s. 0 inzicht dat Fs = mv inzicht dat F = ma methode 3 De gemiddelde snelheid van het vliegtuig tijdens het starten is gelijk aan 0 Het starten duurt: t = = 35,8 s. 3,35 D v 6,7 Hieruit volgt dat a = = = 0,9 m/s. D t 35,8 6,7 = 3,35 m/s. inzicht dat v = gem v eind inzicht dat Dt = Ds v gem D v gebruik van a = D t www. - -
Eindexamen natuurkunde havo 00-II Opgave Badkamerventilator 5 uitkomst: De gevoeligheid van de sensor is gelijk aan 0,044 V per % (relatieve vochtigheid) (met een marge van 0,00 V per %). voorbeeld van een bepaling: De gevoeligheid is gelijk aan de helling van de grafiek. 4,4 Hieruit volgt dat de gevoeligheid van de sensor gelijk is aan = 0,044 V per % (relatieve vochtigheid). 00 inzicht dat de gevoeligheid gelijk is aan de helling van de grafiek aflezen van de grafiek completeren van de bepaling Als de reciproque waarde is bepaald: maximaal punten. 6 voorbeeld van een antwoord: vochtigheidssensor comparator + - A U ref OF D naar ventilator drukschakelaar 5 V B C Uref = 3, V tekenen van een OF-poort met aansluitingen aflezen van U ref (met een marge van 0, V) 7 voorbeeld van een antwoord: De teller telt als de aan/uit van de teller hoog is en bovendien de reset laag is. Op het moment dat de persoon opstaat, wordt de reset van de teller laag. De uitgang van de geheugencel (die hoog was) blijft hoog, dus ook de aan/uit van de teller blijft hoog. (De teller gaat dus tellen.) inzicht dat de teller telt als de aan/uit van de teller hoog is en de reset laag is inzicht dat de reset van de teller laag wordt inzicht dat de aan/uit van de teller hoog blijft (en de teller dus gaat tellen) www. - 3 -
Eindexamen natuurkunde havo 00-II 8 uitkomst: t = 3, 0 s voorbeeld van een bepaling: De ventilator slaat af als de geheugencel gereset wordt. Dat gebeurt nadat 8 pulsen geteld zijn. Eén puls duurt =,50 s. 0,40 De ventilator slaat dus na 8,50 = 3, 0 s af. inzicht dat de ventilator afslaat als de geheugencel gereset wordt inzicht dat dat gebeurt als er 8 pulsen geteld zijn gebruik van T = of f = f T 9 uitkomst: De energiekosten in een jaar zijn 4,5 euro. Voor de energie die de ventilator verbruikt, geldt: E = Pt. De ventilator verbruikt in een jaar 0,045 5 = 8, kwh. De energiekosten in een jaar zijn dus gelijk aan 8, 0,6 = 4,5 euro. gebruik van E = Pt berekenen van het aantal kwh dat verbruikt wordt in een jaar (of week, of dag) Opgave 3 Vuurtoren 0 uitkomst: f = 0,78 m voorbeeld van een bepaling: De afstand van de lamp tot het optisch middelpunt van de lens in de figuur is 3,9 cm. De brandpuntsafstand is dus 0 0,039 = 0,78 m. opmeten van de afstand van de lamp tot het optisch middelpunt van de lens met een nauwkeurigheid van 0, cm toepassen van de factor 0 Als de afstand van de lamp tot de voorkant of de achterkant van de lens is bepaald: maximaal punten. www. - 4 -
Eindexamen natuurkunde havo 00-II uitkomst: l =,8 m l Voor de weerstand van een draad geldt: R = r, A -9 0, 35 0-8 waarin r = 55 0 Wm en A = pr = p( ) = 9, 6 0 m. -8,6 9,6 0 Hieruit volgt dat l = =,8 m. -9 55 0-3 l gebruik van R = r A opzoeken van r gebruik van A = pr uitkomst: n =,5 (met een marge van 0,) voorbeeld van een bepaling: P normaal 6 Q 4 De invalshoek van de lichtstraal bij Q is gelijk aan 6º. De brekingshoek van de lichtstraal bij Q is gelijk aan 4º. sin i Voor de breking van licht bij de overgang van het materiaal naar lucht geldt: =. sin r n sin r sin 4 Hieruit volgt dat n = = =,5. sin i sin 6 tekenen van de normaal bepalen van i en r (elk met een marge van º) gebruik van sin i sin i = (of : = n sin r n sin r materiaal lucht ) Maximumscore 3 voorbeeld van een antwoord: (Om zoveel mogelijk licht uit het prisma te krijgen) zal de lichtstraal volledig terugkaatsen. Dan is de invalshoek groter dan de grenshoek. constatering dat er sprake is van volledige terugkaatsing conclusie www. - 5 -
Eindexamen natuurkunde havo 00-II Opgave 4 Trampolinespringen 4 uitkomst: h = 0,8h v voorbeeld van een bepaling: Omdat de grafiek een rechte lijn door de oorsprong is, geldt: h = Ch v, waarin C de helling van de lijn is.,6 Deze helling is gelijk aan = 0,8.,0 Het verband tussen h en h v is dus: h = 0,8h v. inzicht dat geldt: h = Ch v inzicht dat C gelijk is aan de helling van de lijn completeren van de bepaling Als de waarde van de helling op 0,80 of 0,8 is bepaald: goedrekenen. 5 uitkomst: h v =,6 m voorbeelden van berekeningen: methode Toepassen van de wet van behoud van energie geeft: mgh v = mv, waarin g = 9,8 m/s. (5,6) Hieruit volgt dat hv = =,6 m. 9,8 toepassen van de wet van behoud van energie methode v De valtijd wordt berekend met t =, g waarin v = 5,6 m/s en g = 9,8 m/s. 5,6 Dus t = = 0,57 s. 9,8 Voor de valhoogte geldt: h = gt, dus h = 9,8 (0,57), 6 m. v v = inzicht dat v t = g gebruik van h = gt www. - 6 -
Eindexamen natuurkunde havo 00-II Maximumscore 6 voorbeeld van een antwoord: Bij dezelfde valhoogte de terugveerhoogte meten van personen met een verschillende massa. meten van de terugveerhoogte bij personen met verschillende massa constant houden van de valhoogte Maximumscore 7 uitkomst: h v = 0,80 m (met een marge van 0,0 m) 8 uitkomst: h =,7 m (met een marge van 0,05 m) voorbeelden van bepalingen: methode Bij een valhoogte van,0 m hoort een terugveerhoogte van,38 m. Bij deze nieuwe valhoogte hoort een terugveerhoogte van,73 m. Bij die valhoogte hoort een terugveerhoogte van,7 m. inzicht dat de terugveerhoogte gelijk is aan de volgende valhoogte completeren van de bepaling methode Uit de figuur volgt dat de terugveerhoogte steeds,5 maal groter is dan de valhoogte. Na drie keer springen wordt de terugveerhoogte dus (,5) 3,0 =,5 m. inzicht dat de terugveerhoogte steeds,5 maal groter is dan de springhoogte inzicht dat na drie keer springen de terugveerhoogte gelijk is aan (,5) 3,0 completeren van de bepaling Opgave 5 Tritium uit lichtgevend plastic horloge 9 voorbeeld van een antwoord: Bij bestraling bevindt de bron zich buiten het lichaam. Bij besmetting bevindt de bron zich (op of) binnen het lichaam. In het geval van tritium is dus sprake van besmetting. constatering dat bij bestraling de bron zich buiten het lichaam bevindt constatering dat bij besmetting de bron zich (op of) binnen het lichaam bevindt conclusie dat in het geval van tritium sprake is van besmetting 0 antwoord: 3 3 3 3 H He + e of : H He + - 0-0 e elektron rechts van de pijl He als vervalproduct aantal nucleonen links en rechts kloppend Als een ander deeltje dan een elektron is gebruikt: maximaal punt. www. - 7 -
Eindexamen natuurkunde havo 00-II uitkomst: Het duurt 36,9 jaar. De halveringstijd van tritium is,3 jaar. Als de activiteit is afgenomen tot,5% zijn er drie halveringstijden verstreken. Dat duurt dus 3,3 = 36,9 jaar. opzoeken van de halveringstijd inzicht dat drie halveringstijden verstreken zijn als de activiteit is afgenomen tot,5% voorbeeld van een antwoord: Ten gevolge van het tritium vinden er 6 0 3 vervalreacties per seconde plaats. In één jaar komt 365 4 60 60 6 0 3,9 0-5 =,46 0-3 J vrij. Het dosisequivalent H is dan gelijk aan: -3,46 0-5 H = =, 0 Sv. 70 De extra stralingsbelasting van 0,0 msv die in het artikel wordt genoemd, is dus juist. inzicht dat er 6 0 3 vervalreacties per seconde plaatsvinden berekenen van de energie (in J) die in één jaar vrijkomt (en conclusie) 3 voorbeelden van antwoorden: methode De dosislimiet is msv per jaar (voor individuele leden van de bevolking). De extra stralingsbelasting ten gevolge van het tritium is klein ten opzichte van de dosislimiet. Ik ben het dus eens met de laatste zin van het artikel. opzoeken van de dosislimiet constatering dat de extra stralingsbelasting ten gevolge van het tritium klein is ten opzichte van de dosislimiet conclusie methode De dosislimiet is msv per jaar (voor individuele leden van de bevolking). De extra stralingsbelasting ten gevolge van het tritium is weliswaar klein ten opzichte van de dosislimiet, maar deze straling moet worden opgeteld bij alle andere vormen van straling waarmee men in aanraking kan komen. Ik ben het dus niet eens met de laatste zin van het artikel. opzoeken van de dosislimiet constatering dat de extra stralingsbelasting ten gevolge van het tritium weliswaar klein is ten opzichte van de dosislimiet, maar dat deze straling moet worden opgeteld bij alle andere vormen van straling waarmee men in aanraking kan komen conclusie Als de dosislimiet uit tabel 99E niet in het antwoord is betrokken: maximaal punt. www. - 8 -
Eindexamen natuurkunde havo 00-II 3 voorbeelden van antwoorden: methode De dosislimiet is msv per jaar (voor individuele leden van de bevolking). De extra stralingsbelasting ten gevolge van het tritium is klein ten opzichte van de dosislimiet. Ik ben het dus eens met de laatste zin van het artikel. opzoeken van de dosislimiet constatering dat de extra stralingsbelasting ten gevolge van het tritium klein is ten opzichte van de dosislimiet conclusie methode De dosislimiet is msv per jaar (voor individuele leden van de bevolking). De extra stralingsbelasting ten gevolge van het tritium is weliswaar klein ten opzichte van de dosislimiet, maar deze straling moet worden opgeteld bij alle andere vormen van straling waarmee men in aanraking kan komen. Ik ben het dus niet eens met de laatste zin van het artikel. opzoeken van de dosislimiet constatering dat de extra stralingsbelasting ten gevolge van het tritium weliswaar klein is ten opzichte van de dosislimiet, maar dat deze straling moet worden opgeteld bij alle andere vormen van straling waarmee men in aanraking kan komen conclusie Als de dosislimiet uit tabel 99E niet in het antwoord is betrokken: maximaal punt. Opgave 6 Benzinestation met zonnepanelen 4 voorbeeld van een antwoord: Uit het artikel blijkt dat de zonnepanelen per jaar 780 kwh produceren. In een jaar is de energieopbrenst per m 780 gelijk aan: = 7 kwh. 36 Dat is meer dan de energieopbrengst (90 kwh/m ) van het meest gangbare type in Nederland. vinden van de informatie dat de zonnepanelen per jaar 780 kwh produceren berekenen van de jaaropbrengst per m consistente conclusie www. - 9 -
Eindexamen natuurkunde havo 00-II 5 uitkomst: h = 5% of h = 0,5 Enuttig Voor het rendement geldt: h = 00%, Ein waarin E nuttig = 780 kwh en E in = 0,9 36 900 = 6 0 3 kwh. 780 Hieruit volgt dat h = 00% = 5%. 3 6 0 Enuttig gebruik van h = 00% Ein inzicht dat E nuttig = 780 kwh berekenen van E in 6 voorbeeld van een antwoord: Het totale vermogen van de lampen is gelijk aan: 6 50 =,30 0 3 W. Per jaar verbruiken de lampen,30 4 365 =,4 0 4 kwh. De zonnepanelen leveren meer energie (,73 0 4 kwh), dus de lampen kunnen het hele jaar branden op de energie die de zonnepanelen leveren. berekenen van het totale vermogen van de lampen berekenen van het jaarlijks verbruik van de lampen consistente conclusie 7 voorbeeld van een antwoord: Verbranding van,0 m 3 aardgas in een elektriciteitscentrale levert 8,9 0,3 =,85 kwh elektrische energie op. 780 3 De BP-zonnepanelen besparen dus = 6,067 0 m 3 aardgas.,85 De vermindering aan CO -uitstoot is gelijk aan: 6,067 0 3,8 = 7 0 3 kg. (Dat is dus gelijk aan de in het artikel genoemde vermindering.) berekenen van de elektrische energie die een elektriciteitscentrale levert bij de verbranding van,0 m 3 aardgas berekenen van de besparing van aardgas door de BP-zonnepanelen inzicht dat de vermindering van de CO -uitstoot gelijk is aan de aardgasbesparing maal de uitstoot bij verbranding van m 3 aardgas (en conclusie) www. - 0 -