INPUT voor PROGRAMMA DUURZAAMHEID van de R DAMSE NIEUWE R damse Nieuwe Voor u ligt onze input voor het Programma Duurzaamheid. Dit programma is samengesteld door R damse Nieuwe. R damse Nieuwe is een community van Rotterdamse jongeren en vernieuwende denkers die samenwerken om van Rotterdam een nog mooiere en sterkere stad te maken. Kijk voor meer informatie www.rdamsenieuwe.nl. De input is verkregen via een R damse Nieuwe bijeenkomst, de debatbijeenkomst in de Drijvende Bollen op 7 september en met 69 twitteraars op account 010DUURZAAM (zie bijlage 1). Hoofdlijnen en prioriteiten Rotterdam is in 2025 een duurzame waterstad, een samenleving die werkt in de water economie, die leeft op het water en leert over het belang van water. De komende collegeperiode zetten we vol in op: 1. de [heldere] waterstad 2. de [snelstromende] regionale water economie 3. de rivier als gezonde en groene levensader van de Rotterdammers Ad. 1 Rotterdam werkt aan de [heldere] waterstad door: inspirerende en zichtbare duurzame bouw op het water: projectontwikkelaars en ondernemers doen het samen; te focussen op duurzame decentrale energie en vol gebruik te maken van de water koude energie potentie in de haven; zich te richten op duurzaam ontwerp, recycling en de bijbehorende logistieke en chemische industrie gericht op het slimmer ontwerpen van producten zodat afgedankte producten/gebouwen en andere vormen van afval van economische waarde worden; het aantrekken van Rotterdamse Stadsboeren: Urban Farming zorgt voor een schone bodem en helder en schoon water. Ad 2. Rotterdam werkt aan de [snelstromende] regionale water economie door: te focussen op de watersector: watertechnologie, elektrisch vervoer over water, volledig duurzaam bouwen op water, een groene scheepvaart en groene chemie; de lead te nemen in het aanjagen van samenwerking tussen port cities: Rotterdam, Antwerpen, Amsterdam, Hamburg, etc; te focussen op het stimuleren van het innovatieve MKB als de motor van innovatie op het gebied van mid technologie als pompen, sluizen, getijde energie; te focussen op publiekprivate financieringsvormen voor R&D en pre-seed; duurzaam in te kopen bij MKB en jonge starters uit de regio; te focussen op laagdrempelige samenwerking van kennisinstellingen en het innovatieve MKB; te zorgen dat er een joint venture tussen TU Delft en de Erasmus Universiteit tot stand kom; te zorgen voor een afgestemde focus tussen kennisinstellingen op duurzaamheidsthema s als watereconomie, ondernemerschap technologie, etc; te zorgen dat deze thema s er met de paplepel in gaan bij jongeren: van basisschool tot PhD traject; te zorgen voor regelgeving zodat een echte freezone ontstaat waar innovatieve ondernemers pilots en experimenten kunnen uitvoeren op het gebied van duurzame innovatie. Het RDM terrein en stadshavens zijn hier zeer geschikt voor; leegstaande gebouwen in te zetten als broedplaatsen voor duurzame innovatie. Maak deze gebouwen laagdrempelig en laat de huur afhangen van de beleidsprioriteiten van de stad, zoals deze zijn afgestemd met andere steden; het geld dat je wilt reserveren voor het gemeentelijke fonds gericht op duurzame innovatie te gebruiken voor het aantrekken van grote publiek/private durfkapitaal fondsen. Richt je op een fonds van honderd+ miljoen, in plaats van 3 miljoen. Ad 3. De rivier wordt de gezonde en groene levensader van de Rotterdammers door: te zorgen voor groen, groen en groen in de binnenstad en stadsranden: we betrekken hierbij actief de verschillende woningbouwcoöperaties en het bedrijfsleven; 1
te zorgen voor een jaarlijks festival van de stad rondom water, technologie en innovatie, de wereld havendagen met een Rotterdamse Green Challenge gericht op water zijn hiervoor een mooi uitgangspunt; te zorgen voor goede tijdelijke culturele en recreatieve programmering op en langs de kades van de Maas en de Rotte; de stad naar de rivier te keren en te zorgen voor een park en recreatie (bijv. een Blijdorp) op het water; te zorgen voor zwempontons in de Maas en de Rotte zoals Berlijn het ons voor deed. Tot slot zien we in dat we dit programma als college nooit alleen kunnen realiseren. We maken optimaal gebruik van de energie, netwerken en vernieuwende expertise van de Rotterdammers in de regio: we gaan als gemeente niet zelf in de uitvoering, maar laat dit doen door ondernemers en partners uit de stad. Zij bouwen daarmee expertise en ervaring op, en Rotterdam versterkt haar concurrentiekracht. we voorkomen de voor de hand liggende samenwerking met de grote partijen. We zorgen dat een groot gedeelte van het budget van de gemeente voor de uitvoering van ons programma terecht komt bij de kleinere en startende ondernemingen (<100 man). Meegewerkt aan de ontwikkeling van dit programma hebben: 2
BIJLAGE 1: uitwerking ideeën In de bijlage staan de verschillende ideeën uitgewerkt die tijdens de brainstorm en op Twitter zijn ontstaan. Gezien de korte tijd die er is om alle ideeën uit te werken, is het gebleven bij eerste grove concepten ter inspiratie en je een idee te geven van wat er leeft onder R damse Nieuwe. Er is nog niet getoetst op haalbaarheid of relevantie. Maak gebruik van de Rotterdammers Opgeduurzaamd Een verandering van vervuilend gedrag naar duurzaam gedrag vindt plaats vanuit de intrinsieke overtuiging dat het tweede beter is. Hoe kwamen de Rotterdammers tot dit zogenaamde tippingpoint? 3
De (decentrale) persoonlijke aanpak is het antwoord. De burger weet wat duurzaam gedrag hem oplevert (what s in it for me?) met zichtbaar resultaat. Sociale interactie centraal bij de aanpak, met Opduurzamen in navolging van Opzoomeren als succesvol voorbeeld. Rotterdam heeft initiërende burgers die persoonlijk, in hun straat of in hun wijk schitteren met hun duurzame initiatief. Het college heeft gezorgd dat de kennis en infrastructuur aanwezig waren om het initiatief eenvoudig uit te voeren. De goede acties worden met hulp van de gemeente overal in de stad opnieuw uitgevoerd (sociaal recyclen). The electric scooterboys and girls Rotterdamse jongeren worden door het college geïnspireerd en gefaciliteerd om elektrisch te gaan scooteren. De gemeente heeft dit met drie methodes voor elkaar gekregen: Make it Fun! via leuke (experience en probeer) evenementen Make it Learning workshops van BN-er en experts over duurzame (mobiliteits)issues Make it Community de stad is maandelijks autovrij (maar niet eco-mobiel vrij) en heeft ecoraces - alle festivals zijn schoon en energievriendelijk. Stedelijke Economie Economie en Duurzaamheid zijn elkaars versnellers Het Rotterdams college heeft goed begrepen dat inzetten op kennisontwikkeling rond duurzaamheid een boost kan zijn voor de economie. De Rotterdamse economie steunde op de drie pijlers van Energie (Eneco, Eon, RWE), Petrochemie/zware industrie (Shell) en Logistics/Haven (Vopak). In 2025 staat de regionale water economie centraal en hebben de bestaande pijlers anno 2010 door intensieve samenwerking met elkaar en met kennisinstellingen, een omslag gemaakt naar: Duurzame Energie Groene Chemie (alternatief voor plastics en klassieke maakindustrie) Energie efficiënte logistiek over water Rotterdam haalde haar inspiratie uit Dubai, toen zij voor Delft en Rotterdam een Freezone aanwees. Schone technologie en MKB Rotterdam heeft zich bij watertechnologie vooral op mid-tech als pompen, sluizen, getijde energie gefocust, dit past bij de baanbehoefte van haar inwoners. Het Rotterdamse MKB is de motor van duurzame innovatie en haar behoefte aan R&D en pre-seed wordt volledig voorzien vanuit publiekprivate financieringsvormen. 4
De gemeente heeft een concurrerend vestigingsklimaat voor de jonge starters gerealiseerd. Elk leeg staand pand in de binnenstad is nu een broedplaats voor duurzame bedrijvigheid. Water Leven op en met water De nieuwe wereldstad Rotterdam is een stad die leeft op, om en met het water van de Rotte en Maas. Haar haven is legendarisch. De twee economische clusters binnen haar gelederen: de bouwsector en de watersector gaan zich internationaal verder profileren op het gebied van stadswaterbouw. De stad profileert zich met optimaal gebruik van water. Bij nieuwbouw en renovatiebouw wordt optimaal gebruik van regenwater toegepast. De stad heeft grote sprongen gemaakt in het ontwikkelen van het bewustzijn en de mogelijkheden van water in het dagelijks gebruik. Vergeet het niet: water is de economie van Rotterdam! Welcome to the 21th Century of Rotterdam: Aqua Innovaties op Eco-SAIL Eens per jaar toont de stad de state of the art op het gebied van mondiale hydro-innovatie. We zien dan de duurzaamste waterkoker tot de nieuwste eco-watermobiel, op het eerste Rotterdamse waterfietspad. Maar ook hydro-sleepboten, bio mass fuels, tidal energie, drijvend wonen etc. Het is een sociaal en business event waar de top van de sector graag gezien wil worden: De voorkant een burgerfeest, de achterkant een internationaal businessevent. Om dit feest blijvend te maken voor de stad, initieert de watersector een jaarlijkse innovatieprijs voor vijf start-ups in de hydro-ontwikkeling. Start-ups en MKB bestaan momenteel nauwelijks binnen dit cluster. Zij zijn broodnodig voor innovatie en troonopvolging in deze vergrijsde sector. 5
RO, Natuur en Groen R damse Nieuwe zegt: Westland en Haven, verklaar elkaar de liefde! De Rotterdamse Haven heeft de basis grondstof voor de kassenbouw van het Westland: CO2, licht en fijnstof. Op alle actieve havenloodsen staan nu kassen. Goed voor de economie en goed voor het milieu. Was alles maar zo simpel! Mobiel in het Groen Een bruisende stad heeft haar meetingpoints in het groen. Rotterdam wordt in de komende vier jaar berucht om haar skateroutes en skatebanen in het groen. De stadsranden zijn groener en toegankelijker gemaakt. Dus in de komende vier jaar gaat de Rotterdammer steeds meer actief recreëren op haar groene daken, en verandert hij zijn levensstijl van wandelen in het park naar werken in het park. De Rotterdammer is immers een mobiele werker en de stad heeft het hem gemakkelijk gemaakt. Het groen gaat zich ook uitstrekken op het water: Rotterdam creëert een Blijdorp op het water: zij heeft een enorme diversiteit aan waterdieren die zeker gezien mogen worden. Door het creëren van een nieuwe stroming in de Maas en de binnenwateren hebben we een nieuwe flora en fauna en zijn deze een graag geziene plek bij de Rotterdammer en toerist. Er zijn zwempontons in de Maas zoals Berlijn het ons voor deed. De Rotterdamse Stadsboer Urban Farming en Rotterdam worden mondiaal in een zin genoemd. De Rotterdammer heeft samen met de volkstuincomplexen en stadsboerderijen hard gebouwd aan haar stadskassen: de ruimte in de (Stads)haven is volledig in gebruik. Alles te bereiken via wassende wegen. Uiteraard staan de 6
kassen OP de loodsen, de ruimte om de loodsen zijn vrij voor natuur en recreatie. De oogst wordt lokaal aangeboden: de gemeente heeft geregeld dat dit eenvoudig en tegen lage kosten gebeurt. Alle ROC s hebben een Urban Farming module. Urban Farming zorgt daarnaast voor een schone bodem en helder en schoon water. Haven & Industrie De Noordzeehavens doen het samen! Geen worden maar daden, samenwerken = sleutel tot duurzame vooruitgang De 21 e eeuw is niet langer een eeuw van containertje-pik. 010, 020, Antwerpen en Hamburg hebben hun krachten gebundeld en zijn onderling gespecialiseerd, zodat de concurrentie met de rest van de wereld kan beginnen. Rotterdam heeft zich gespecialiseerd in groene chemie, duurzame bouw& energieproducten en food. Wat de havens doen, doet de regio ook. Alle barrières zijn geslecht. Zo is het Westland een integraal onderdeel van groot Rijnmond. De Haven- en Stedelijke Economie zijn nu verbonden: er is Synergie ontstaan! Think global act local De haven en industrie geven het goede voorbeeld en zijn geheel voorzien van LED-verlichting. De olie haven ambieert een algenhaven te zijn in 2020. Alle restenergie (oa warmte) wordt nuttig hergebruiken. Het legt ons financieel geen windeieren en dat laat Rotterdam graag zien. Onderwijs, Kennis en Innovatie Kennisinstellingen & MKB: de motor van duurzame innovatie De TU Delft, Erasmus Universiteit en andere educatieve instellingen hebben een gezamenlijke focus op duurzame innovatie en watertechnologie ontwikkeld en zijn structureel partnerships met het MKB aangegaan. Dit heeft het MKB toegang tot denkkracht en handjes van meer dan tienduizenden studenten opgeleverd. Het MKB is nu de motor voor duurzame innovatie tegen relatief lage kosten. Toegang tot de expertise en kennis van de Rotterdammers in de regio De gemeente heeft een centraal platform aangejaagd voor co-creatie en kennisdeling rond duurzaamheid. Ambtenaren bezoeken wekelijks bedrijven om de interactie tussen bedrijven en instellingen en kennis rond duurzaamheid optimaal te houden. Ook zijn ambtenaren getraind om kennis te delen en expertise uit de stad te halen. De ambtenaar weet wat interdisciplinaire samenwerking betekent en is er opuit om dit te bevorderen. Duurzaamheid met de paplepel De kennisinstellingen hebben zich verplicht om duurzaamheid in alle onderdelen van haar opleiding te verweven en maken goed gebruik van dit centrale platform. Iedereen doet mee van basisschool tot universiteit. Decentrale energie Rotterdam heeft het mooi voor elkaar gekregen met financiers, installateurs, energiebedrijven, netbeheerders, dakeigenaren en woningbouwcorporaties. En vooral met communitymarketing. Samen hebben ze alle barrières geslecht, zodat een kritische massa decentraal duurzame energie opwekt. De decentrale energiewijk kost geen moeite, maar is juist FUN! Centraliseer gedecentraliseerde energie A fact of life is dat energie eindig is, maar weinigen schijnen zich dat te beseffen. De Rotterdammer doet dit gelukkig wel! Hij wekt zijn energie gewoon zelf op. Zijn persoonlijke verbruik is direct inzichtelijk: ook voor de rest van de straat (versterkt de bewustwording). Hij doet dit allemaal lekker dicht bij huis, in zijn eigen woonwijk. Met de wijk maken ze gebruik van zonnepanelen, windenergie, WKK, algen en aardewarmte. 7
De Rotterdammer voelt zich verantwoordelijk voor zijn energieverbruik. Hij rekent af voor hij gebruikt, eigenlijk net als in de supermarkt. Is hij goed bezig dan krijgt hij korting, was het een energievretende week, dan gaat de prijs van de energie die week erna een beetje omhoog. De wijk kent een Decentrale Energie Coach (bewoners uit de wijk met expertise) die een vinger aan de pols houdt en aanspreekpunt is binnen de wijk. Tevens kent de Coach alle ins en outs op subsidiegebied. De SRE (Smart Rotterdam Energie) levert een persoonlijke energierekening. Deze maakt aan iedereen in de wijk inzichtelijk, openbaar en visueel wat iedereen verbruikt, zodat bewustwording ontstaat tussen de in- en output. Niet alleen de burger is actief. Alle barrières om tot decentrale energieopwekking te komen zijn door de gemeente opgeheven. De gemeente heeft op diverse locaties Showcases: alternatieve energie parken in de stad. Zo weet de burger wat er allemaal mogelijk is. Op alle nieuw te verstrekken bouwvergunningen is toepassing van duurzame energieopwekking verplicht (b.v. zonnepanelen bij aanbouwdakkapel). Bijlage 2. Resultaten twitterdebat (zij bijgevoegd document Debat-Diner-DrijvendeKrachten) 8