Bij-scholing voor de groenprofessional. Titel presentatie. subtitel

Vergelijkbare documenten
Ecologische bij-structuur: het beheer

Wat hebben bijen nodig?

Wat hebben bijen nodig?

Bijen en Landschapsbeheer

Bij-vriendelijk Beheer

No regret maatregelen voor de natuur

Groenbeheer met oog voor bijen

Zorgen om insecten. Insecten. Sinusbeheer Meanderend maaien voor insecten Alle kranten + tv kopten

Leefomgeving voor bijen

RAADSVOORSTEL EN ONTWERPBESLUIT

Biodiversiteit in tuinen

ADVIEZEN VOOR EEN BIJENRIJKER SINGELPARK. Menno Reemer (EIS Kenniscentrum Insecten) Robbert Snep (Alterra) Augustus 2015 INLEIDING

Hoe gaat het met de wilde bijen?

Wilde bijen (Bron: B. Brugge, Wilde Bijen, Insectenvriendelijk Beheer van Wegbermen Rijkswaterstaat 1992)

Kleurkeur: keurmerk voor goed bermbeheer. Context: steeds minder insecten. -76% insectenbiomassa Anthonie Stip

Veldbezoeken Het gebied is op 16 juli 2014 bezocht door Menno Reemer (EIS) samen met Hendrik Baas (gemeente Zoetermeer).

Diversiteit van bestuivers behouden en bevorderen

Bermenplan Assen. Definitief

BEANTWOORDING SCHRIFTELIJKE VRAGEN van het raadslid mevrouw M.J.E. de Groot. sv RIS Regnr. DSB/ Den Haag, 15 februari 2011

Hoe krijg je meer insecten in tuin en plantsoen?

Wat kunt u doen... Biodiversiteit in de Stad

Ecologisch bermbeheer

Bijen en volkstuinen

Meer wilde bijen in en om stedelijk gebied

Wilde bijen in de stad

KOSTEN EN BATEN BIJVRIENDELIJK BEHEER

KORTE INTRODUCTIE IN DE DIVERSITEIT, ECOLOGIE & ACTUELE STATUS VAN WILDE BIJEN IN NEDERLAND

Anne Pieter Nicolai (0511) Z /S

Brabantse bijen behoeven betere bescherming (beknopte beschouwing betreffende beheer & beleid) Tim Faasen

Wijkgroenplan Leidsche Rijn

RAADSVOORSTEL EN ONTWERPBESLUIT

Natuur en groen op de speelplaats

3.1 Akkerranden en wilde bestuivers Jeroen Scheper (WUR)

Ecologisch Beheer. Speeldernis.nl, Rotterdam

Nationale Bijenstrategie

Provincie Zeeland. Zeeuwse bermen steeds bonter

Al het natuur- en milieuaanbod in Holland Rijnland onder één dak. Samen Duurzaam wordt mogelijk gemaakt door de gemeenten in Holland Rijnland.

BESTUIVERS IN HET LANDSCHAP

Sonne Copijn, Bee Foundation

Biodiversiteit in stedelijk groen

AMFIBIEËN IN DE ACHTERHOEK DE KAMSALAMANDER SAMEN WERKEN AAN EEN OPTIMAAL LANDSCHAP

Ontwikkeling en beheer van natuurgraslanden in Utrecht: Kruiden- en faunarijk grasland

WAT IS HET NUT VAN EEN POEL?

Drachtverbetering!!! Van het grootste belang!!!!! Aat Rietveld,

Voorjaarsweekend Tuinplezier EEN TUIN VOL LEVEN. De Botanische Tuinen van de Universiteit Utrecht maart Drachtplanten - Bijenplanten

Ministerie van Landbouw, Natuur en voedselkwaliteit. Nationale Bijenstrategie Bed & Breakfast for Bees

No regret natuurmaatregelen op het boerenbedrijf

Dit kun je zelf doen om insectensterfte te voorkomen

Beheer en inrichting Bijenlandschap: Hoe maak ik een groengebied bij-vriendelijk? 28 juni 2017 Netwerkbijeenkomst Groene Cirkel Bijenlandschap

Betaalbaar Natuurlijk Groenbeheer in Eindhoven. Frank Verhagen Beheerder natuurlijke gebieden

Den Haag Bij voorbeeld. Initiatiefvoorstel voor bijvriendelijk handelen

Insecten in grasbermen: kansen, maar geen wonderen. Jinze Noordijk, Theo Zeegers EIS Kenniscentrum Insecten (Naturalis)

Keuzedeel: De levende tuin. 6: fauna

Handhaven van bloemrijke bermen in gemeente Zoetermeer

FACTSHEET. Hoe denken Nederlanders over natuur van het boerenland, in de stad en natuurgebieden?

357 soorten wilde bijen in Nederland. Wereldwijd c. 20,000 soorten

Wilde bijen in de stad

Bijen en zo. Villa Augustus 6 mei Adriaan Guldemond, CLM Eva Cossee

BOETELERVELD. ROUTE 4,3 km

Kennis over wilde bijen, hun planten en beheer bij professional is onvoldoende

Inrichtingsconcept: Kosten in controle

De Bijenwijzer biedt handvatten voor effectief bijenbeheer

Inrichting en beheer van groen voor insecten in het bijzonder wilde bijen

Bij-vriendelijke natuurvriendelijke oevers

De Groenzoom Struweelvogels

NATUUR in de Toekomstbestendige Leefbare Stad Interactieve Inspiratiesessie

Natuurwaarden op Groene daken Workshop KNW Stowa 4 Oktober 2016 Klaas van Nierop

Natuurvriendelijk beheer voor Gentse parken

BIJENPLAN GEMEENTE RIJKEVORSEL

ProRail spoorberm traject Alphen a/d Rijn-Leiden

14. Maai stukken met ruigtekruiden zo min mogelijk (eenmaal. in de 2-5 jaar) en laat ook dan een deel staan; dit zijn nest- en

De waarde van Bijenlandschappen

BIJENPLAN GEMEENTE KASTERLEE

Tegels uit de tuin in Amersfoort

Milieuraad Roeselare. Advies Natuurpunt Mandelstreke. Inzaaiadviezen akkervogels en bijen

N-wegen Brabantse Wal

Groenbeheer Westeinde. Presentatie: Nico Kelderhuis 12 november 2015

HOLLE WEGEN. module 6

Veldbezoeken Het gebied is op 5 september 2014 bezocht door Menno Reemer (EIS) samen met Peter van den Akker (Zuid-Hollands Landschap).

MEER STADBOMEN VOOR BIJEN Minder concurrentie

reijrink heijmans Landschappelijke inpassing Fam. Duis, Bladel LAND S CHAPS I N R I C H T I N G

Bijenvriendelijke bermen met gesloten beurs

De patrijs, klant van de akkerrand. Achtergrondinformatie bij de lesbrief voor kinderen.

BIJENLANDSCHAP OP DE KAART. Koos Biesmeijer Naturalis Biodiversity Center

Kleine bosfragmenten: oases voor bestuivers in een groene woestijn?

Kansen voor (wilde) bestuivers in bermen. Iñaki Colpaert

Bijen en biodiversiteit in tuinen

Notitie. Inrichting bufferzone voor de Das. 1. Inleiding. 2. Das in het plangebied

WERKPROTOCOLLEN VOOR WERKZAAMHEDEN IN HET KADER VAN BESTENDIG BEHEER EN ONDERHOUD.

Landschapsnetwerken voor bestuivers

FLORA- EN FAUNASCAN Fietsbrug over de A9

Ecologische tuin campus Wageningen UR. Ontwikkeld door Alterra en Praktijkonderzoek Plant & Omgeving

Herfstnieuws van de Haagse Hofdame

Bijvriendelijke graslanden/dijken en bermen. Beheer en inrichting en kosten

Bijenhotel maken Draaiboek Leeftijd: 10 tot 15 jaar Duur activiteit: 2 tot 2,5 uur

2 Wat is een heg? Als je een heg gaat planten is het plezierig om iets meer te weten over heggen.

WAT IS EEN HOUTWAL OF HOUTSINGEL?

Notitie. Inleiding. Achtergrond bijen. Moerland, W. (bsr) & S. Jaarsma (NMR) Groene daken als leefgebied voor wilde bijen

NME-leerroute Kleine inwoners van de stad 8

Transcriptie:

Bij-scholing voor de groenprofessional Titel presentatie subtitel

Structureel vergroten van het voedselaanbod en de nestgelegenheid voor wilde bijen in Nederland.

Initiatiefnemers

Project- & campagnepartners

Cursus bijvriendelijk groenonderhoud ambtenaren Doelgroep: ambtenaren die over gemeentelijk groenbeleid en -beheer gaan De groene kant: welke planten kies je, hoe creëer je nestgelegenheid en hoe werkt het onderhoud. De beleidsmatige kant: de kosten-batenanalyse, de aanpassingen in het bestek en de aanbesteding. Tips voor het creëren van draagvlak binnen de gemeentelijke organisatie en onder de burgers.

Cursus bijvriendelijk tuin- en groenonderhoud vrijwilligers Voor iedereen die tuin of buurt bijvriendelijker wil maken. Over bijen, beplanting, nestgelegenheid, onderhoud en samenwerking met gemeente. In het najaar in elke provincie.

E-learning: bijvriendelijk beheer voor de groene vrijwilliger Binnenkort gratis beschikbaar op het digitale platform Leer je groen. Voor groene vrijwilligers die lid zijn van een natuurorganisatie. Over bijen, beplanting, nestgelegenheid en wat je in welk gebied aan beheer kan doen.

Lespakketten voor basis- en voortgezet onderwijs Met Naturalis ontwikkelde citizen science lespakketten gratis beschikbaar op website. Drie lesmodules: 1. Bijen herkennen 2. B&B voor bijen 3. Bestuivingskracht

Wilde bijen expositie Tot 31 augustus in 11 natuurhistorische musea.

1. Inleiding Cursus Wilde bijen Dit is een tekst die wordt ingevoerd met het lettertype Soho. U kunt de achtergrondfoto vervangen. Klik op de foto en druk op Delete. Voeg de nieuwe foto in. Klik met de rechtermuisknop op de foto en kies de optie Naar Achtergrond.

Inhoud Doelgroep Hoe passen de wilde bijen in onze opleidingen? Belang van de cursussen Cursus opzet en inhoud

Belang van het groen in de stad Natuurgebieden het domein van natuurbeheerders: Soortenrijk, maar wel achteruitgang Het agrarische landschap het domein van de boeren: Al lange tijd verdwenen Stedelijk gebied - het domein van hoveniers en urban greeners: Van arme gebieden naar rijke gebieden!

Belang van het groen in de stad De stedelijke omgeving: Is rijk aan soorten Speelt een steeds grotere rol als leefomgeving Kan verbindingszone zijn

Wilde bijen als boegbeeld In het project Nederland Zoemt zijn wilde bijen het boegbeeld. De landelijke aandacht help enorm in het wekken van interesse bij groene professionals. Hierdoor is al een behoorlijke vraag ontstaan naar cursussen en bijscholingen. Met name op Mbo-niveau is een veel winst te halen! Bredere context: ruimte voor natuur in tuinen en steden.

en als de bijen er zijn, zijn wij er ook, want.

bijenvriendelijk beheer is natuurvriendelijk beheer!

Stad en biodiversiteit

Cursus opzet Lesboekje bijenvriendelijk beheer 3 cursusavonden 1 excursie Verschillende avonden voor groot vs. kleinschalig groen

Doel: Creëren van structureel betere levenskansen voor 358 soorten wilde bijen In tuinen, parken en openbaar groen Voedsel: drachtplanten inheems vaste planten heesters bomen Nestgelegenheid

Cursus inhoud Overzicht van de diversiteit aan wilde bijen Belangrijke leefgewoonten en kenmerken Bijenvriendelijk beheer Bijenvriendelijke inrichting Toepassen van planten Nestgelegenheid Zie www.nederlandzoemt.nl

Drie stellingen Stedelijk gebied en de woonplaatsen worden steeds belangrijker voor de biodiversiteit. Hoveniers, tuinontwerpers en urban greeners hebben een sleutelpositie in het verbeteren van de biodiversiteit. Wij, de groene doeners worden praktijkdeskundigen op het gebied van biodiversiteit.

Wegberm in Veenendaal die 20 x per jaar werd gemaaid (ca. 1990).

Wegberm in 2017.

Beheer: gedifferentieerd maaien 1x per 2 jaar gemaaid 20 x per jaar gemaaid 2 x per jaar gemaaid Gedifferentieerd beheer betekent dat je gelijksoortige vegetatie op verschillende manieren (gefaseerd) beheert.

Beheer: sinusbeheer

Beheer Vierde maaibeurt sinusmaaien: alles binnen het tweede pad wordt gemaaid.

Beheer: vaste planten Bloeiseizoen verlengen: Door het (gedeeltelijk) snoeien van vaste planten in het groeiseizoen is het mogelijk om het bloeiseizoen te verlengen/verplaatsen. Dat kan bij o.a. Phlox en Clematis.

Beheer Winterbeurt: Laat stengels van afgestorven vaste planten in najaar of winter staan. Deze plantenresten vormen nest-, schuil- en overwinteringsgelegenheid (o.a. insecten en bodemdieren).

Beheer: opdracht Hier zie je een jonge boomgaard. Wat kun je doen om hier de biodiversiteit te vergroten?

Inhoud Bijvriendelijke inrichting: Bloeitijden Plantkeuze Structuurvariatie Houtachtige beplanting: Bomen Heesters Bos en struweel Kruidachtige beplanting: Bloemrijke grasvegetaties Vaste planten Ruigten Nestelgelegenheid

Voedsel In een tuin zonder bloemen is er voor een wilde bij niets te vinden.

Inrichting Tussen de wilde bijensoorten is er veel verschil in vliegtijd: Voorjaarsoorten: maart-april Zomersoorten: mei- augustus Nazomersoorten: juli-september Om verschillende bijensoorten te bedienen, is het belangrijk om voortdurend van half maart tot eind september bloeiende planten in het groen te hebben. maart-april juni-juli september

Inrichting: plantkeuze. Vaste planten voor wilde bijen: Voedselrijk Matig voedselrijk Arm/schaal Voornaamste drachtplant voor honingbijen Schaal 1-5 (weinig tot goed bevlogen) Voornaamste bijenplant voor wilde bijen Nat/zeer vochtig Vochtig/vochthoudend Droog/vochthoudend Zon licht beschaduwd Halfschaduw licht beschaduwd Grotendeels schaduw

Nestgelegenheid Afstand tussen nestelgelegenheid en foerageergebied niet groter dan 50-100 m

Nestgelegenheid De meeste wilde bijensoorten nestelen ondergronds (70%). Bovengronds nestelende soorten zoeken vaak bestaande gangen.

Inrichting: structuurvariatie

Inrichting: structuurvariatie Door structuurvariatie ontstaan verschillende microklimaten met foerageer-, schuil- en voortplantingsplaatsen voor wilde bijen en andere insecten, spinnen, amfibieën, vogels en kleine zoogdieren..

Inrichting: opdracht Reageer hierop: Elke gemeente heeft de maatschappelijke plicht het natuurvriendelijke voorbeeld te geven aan de burger. De natuur van Nederland is afhankelijk van de kennis en kunde van de hovenier/groenvoorziener. Tegeltax is nodig om de verstening van particuliere tuinen tegen te gaan.