Leefomgeving voor bijen

Transcriptie

1 Leefomgeving voor bijen

2 Enkele factoren waar we in tuinen rekening mee moeten houden Als we planten optimaal willen laten functioneren moeten we rekening houden met de eisen die planten aan het milieu stellen Bodem: onder meer grondsoort, voedselrijkdom, zuurgraad, humusgehalte en bodemvochtigheid Herkomst van het water: grondwater, kwelwater, regenwater, rivierwater (overstroming/inundatie) Klimaat/microklimaat: Hoe extremer de omstandigheden des te minder soorten. Verschillende vegetatiestructuren (houtwallen, bosjes, ruigten, hellingshoek, reliëf van de bodem) gaan samen met verschillen in microklimaat. Luchtvochtigheid: is in een bos anders dan boven een grasland. Voor kleine dieren in de tuin is structuurvariatie = habitatvariatie van groot belang. Hoe groter de variatie in de begroeiing, en materialen (dood hout, oude stenen, rillen, verweerde muren, plaveisel) etc. des te meer kleine dieren er kunnen voorkomen.

3 Boerenwormkruid is een drachtplant voor honingbijen. Als deze plant te vroeg wordt gemaaid, kunnen honingbijen uitwijken naar andere planten

4 Welke wilde planten kunnen we toepassen? In principe alle inheemse planten; wat kan hangt van de bodem af én van groene vingers. De praktijk is dat de mogelijkheden vaak beperkt zijn. De mogelijkheden kunnen worden vergroot door: - de grond af te graven: de grond wordt dan vaak vochtiger of zelfs kletsnat - de vrij gekomen grond benutten voor droge milieus; dat kunnen rotstuinen zijn of andere verhogingen in de tuin. Op droge rijke gronden, kunnen dan planten van schrale bodems groeien. - arme grond licht te bemesten met compost of zeer oude stalmest voor de toepassing van planten van voedselrijke(re) bodems. - Als de bodem te zuur is, kan er schelpengruis (kippengrit) worden toegepast. - Geef de planten een plek waar ze hun eigen waterhuishouding kunnen regelen. Dus geen of zo min mogelijk watergeven. Vooral op droge gronden geen planten van zeer vochtige bodems toepassen.

5 Wat mag of moet je niet doen? - Spitten, daarmee wordt het bodemleven verstoord onder meer voor in de grond nestelende wilde bijen. - Al het blad verwijderen; onder het blad zit voer voor vogels. - Alles voor de winterbeurt afknippen; dan verdwijnt nest-, schuil- en overwinteringsgelegenheid voor kleine dieren. - Te veel (liefst helemaal niet) te sterk doorgekweekte soorten. - In principe worden er op grote schaal geen vreemde substraten zoals mergel toegevoegd. Dat gaat vaak ten koste van het landschap elders en is i.v.m. transport milieubelastend. - Alle chemische bestrijdingsmiddelen zijn taboe

6 Spitten is slecht voor bodembewonende dieren

7 Vrijwel ieder plantensoort ook in tuinen is gastheer voor een reeks insecten soorten (Hermy, M., Natuurbeheer). Planten moeten zich daarom volledig kunnen ontwikkelen.

8 Plantencombinaties/composities Een aantal aspecten die voor traditionele tuinen gelden zien we ook in de natuur: hoge planten achterin, lage planten voorin de border of vegetatie - Maak selecties voor bepaalde diergroepen: bijen, vlinders (dat dekt ook de rest) van de bloembezoekende insecten) - Sorteer op bloeiperiode: vooral hommels en vlinders eisen een aaneengesloten bloeiperiode van minimaal begin maart tot eind september. - Sorteer ook op planten waar vooral wilde solitaire bijen volledig van afhankelijk zijn. - Maak combinaties op milieu: moeras, grasland, bos/beschaduwd etc. - Composities met exotische planten zijn ook mogelijk, maar inheemse soorten hebben de voorkeur. - Planten voor de grote wolbij: planten met sterk zachtbehaarde bladen voor het bouwen van nesten.

9 Voortuin in een gewone straat

10 Ratelaar in een achtertuin zeer goed voor hommels

11 Een voorjaarbeeld op zeer vochtige bodem

12 De zelfde plek een paar maanden later: een natte ruige hoek: goed voor bijen en vlinders (6-10 m2)

13 Voor moeraswespenorchis is een opkomende hoge grondwaterstand noodzakelijk

14 Bosgedeelte: met wilde planten is een leuke tuin te maken die goed is voor wilde bijen.

15 Een andere plek in de border onder een Magnolia.

16 Een rotstuin van gewone stenen goed voor wilde bijen

17 Een echte bijentuin met volop bijenplanten, maar er komen ook vlinders. (Schildwolde 2009)

18 Een vlindertuin in Nijmegen met volop planten waar ook bijen profijt van hebben

19 Een volkstuin in Amsterdam-Noord waar veel wilde bijen voorkomen.

20 Een natte bedrijventuin in Schiedam: ook bij bedrijven zijn ecologische tuinen mogelijk.

21 Nestgelegenheid voor dieren - Maak rillen of houtstapels voor vogels, egels en padden. - Laat stamhout op verschillende plaatsen in de tuin rotten. - Verwijder geen afgestorven resten van holle takken (vaak door snoeien ontstaan); zoals vlier, budleja. - Laat klimplanten ruig groeien: in de bomen en op het dak van een schuur voor vogels en op de grond voor andere dieren. - Maak stapelmuren - Maak paden van los plaveisel voor graafbijen en graafwespen - Maak eventueel een bijenhotel. - Leg een steen, kei, tegel, boomstronk in de het gras voor de mieren. Deze komen niet in het huis.

22 Kimop om een boomstam en andere materiaal: een habitat voor veel dieren

23 Veel stengels overblijvende planten zijn in de winter hol en worden gebruikt als nest en schuilgelegenheid. Dus niet afknippen de stengels vergaan van zelf.

24 Als het merg van de gesnoeide buddleja is verteerd, kunnen wilde bijen er gaan nestelen.

25 Een houtstapel, maar het kan ook kleiner

26 Een ril als afscheiding van ca. 100 m lang, maar 2-3 m kan ook.

27 Een houtstapel van boomschijven

28 Een stapelmuur: hier nestelen onder meer wilde bijen.

29 Nestgangen tussen het plaveisel

30 Bijenhotel in een tuin

31 Insectenhotel Ecomare (Texel)

32 Zelfbeheer, bewonersparticipatie, burgerinitiatieven: Burgers kunnen zelf veel doen aan de kwaliteit van de woon- en leefomgeving Het grootste probleem is de continuïteit van de betrokkenheid. Zelfbeheer, bewonersparticipatie moet worden begeleid. Gemeenten/woningbouwcorporaties moeten actief beleidvoeren omdat te kunnen realiseren. Gemeenten/woningbouwcorporaties moeten ook de helpende hand bieden bij grote onderhoudsbeurten in het voor- en najaar..

33 Deze tuin wordt de vlindertuin genoemd, vlinders kwamen hier geregeld voor, maar gelet op het grote aantal bijen had het beter bijentuin genoemd kunnen worden. Door afnemende betrokkenheid van de bewoners is deze tuin wel achteruit gegaan(nijmegen 1998)

34 Deze border bevat voornamelijk drachtplanten, maar wordt ook door vlinders bezocht (Deventer 2002)

35 Sedum telephium trekt veel bijen en vlinders aan. Deze plant wordt hier door andere drachtplanten omringd. (Deventer 1996)

36 De aangrenzende bewoners hebben met goedvinden van de gemeente een stuk openbaar groen geadopteerd. Er zijn allerlei planten aangeplant en er is ook een bijenhotel geplaatst. Door deze actie is een aantrekkelijk stukje openbaar groen ontstaan dat ook door anderen wordt gewaardeerd. (Schiedam 2009)

37 Narcissen zijn mooi, maar voor bijen en andere insecten heeft het geen betekenis.

38 Boerenwormkruid

39 Jacobskruiskruid ingezaaid

40 Een vijvertalud bij het industrieterrein

41 Zoom langs speelveld met boerenwormkruid

42 Ruigten Ruigten worden gedomineerd door hoge (0,7 tot ca 2 m), veelal overblijvende en sterk concurrentiekrachtige kruiden. In het cultuurlandschap zijn ruigten meestal beperkt tot kleine overhoeken, zoals emplacementen, fabrieks- en haventerreinen en braakliggende terreinen in en rond de bebouwde kom. Ruigten komen vooral voor in lintvormige landschapselementen, waterkanten, vijverranden, spoorsloten, greppels, kanaal- en rivieroevers. Ruigten kunnen zeer bloemrijk, maar ook bloemarm zijn. Meestal groeien ze samen met grassen, riet, brandnetels en distels. Een bloemrijke ruigte komt in het algemeen vrij laat tot bloei. De meeste houtige soorten zijn dan uitgebloeid en ze vormen vaak de laatste bloeiende elementen in het landschap. Ruigten hoeven maximaal een maal per jaar of 3-5 jaar te worden gemaaid Voor meer info:

43 Stadspark Veenendaal Rond 1985 was de vijverbeschoeiing in het stadspark van Veenendaal zo slecht dat ze machinaal niet meer gemaaid konden worden. Door bezuinigingen ook niet met de hand. Verruiging was het gevolg. Meer dan tachtig soorten planten konden zich hierdoor ontwikkelen, waaronder gewone engelwortel.

44 Grote kattenstaart is een soort die veel in de woonomgeving wordt toegepast, dat wil zeggen uitgezaaid. Deze plant trekt veel bijen en vlinders aan (Amsterdam, Slotervaart 2000)

45 Deze vegetatie van moerasspirea die in het park de Aa-landen in Zwolle op lichte, natte rivierklei groeit, wordt ten hoogste één maal per jaar gemaaid.

46 Bloemrijke ruigte met onder meer Koninginnekruid is ook belangrijk voor vlinders.

47 Open beplantingen en vooral randen van beplantingen

48 In het voorjaar in bloemrijke kruidlagen

49 In zomen: op fluitenkruid onder meer fluitenkruidbij

50 In parkachtige situaties

51 Conclusies en aandachtspunten: - Biodiversiteit van bijen hangt sterk af van de biodiversiteit van de flora en structuurvariatie. Burgers kunnen in hun eigen tuin een bijdrage leveren om de biodiversiteit in eigen tuin te vergroten. - Zelfbeheer, bewonersparticipatie en burgerinitiatieven dragen bij aan biodiversiteit en aan de leefbaarheid = kwaliteit van de woon- en leefomgeving. Locale overheden kunnen veel doen voor wilde bijen

52 Wilde bijen Levenswijze, herkenning en beheer Voor meer informatie voor ecologisch groenbeheer voor bijen en andere bloembezoekende insecten Voor planten voor bijen Wilde bijen