Insecten in grasbermen: kansen, maar geen wonderen. Jinze Noordijk, Theo Zeegers EIS Kenniscentrum Insecten (Naturalis)

Transcriptie

1 Insecten in grasbermen: kansen, maar geen wonderen Jinze Noordijk, Theo Zeegers EIS Kenniscentrum Insecten (Naturalis)

2 Variatie in bermen grazige berm op klei berm met heide berm met bomen Schrale berm bloemrijke berm in Limburg

3 Natuurwaarden in bermen - inventarisatie Monsterpunten Wageningen Universiteit

4 80 % nationale soorten

5 Grasbermen Way (Biological Conservation 12, 1977): Whilst all the habitats represented by roadsides are potentially valuable for some species of plants or animals, probably the most valuable contribution that verges make to wildlife conservation is that they include herb rich grassland.

6 versus akkerranden I Akkerranden te verstoord; opbouw van insectengemeenschappen telkens verstoord. Hieruit blijkt o.a. het belang van permanente grasbermen

7 Probleem graslanden: Stikstof 2,5 Stikstof 2 1,5 1 0, norm stikstof

8 Probleem graslanden: Stikstof 25 Stikstof, cumulatief norm cumulatief

9 Grasbermen beheer noodzakelijk Zo n grote stikstofdepositie dat je met twee maal maaien per jaar net compenseert daarvoor (en dus niet verschraalt)

10 versus akkerranden II We weten van akkerranden zonder ploegen en opnieuw inzaaien al heel snel (na 2 jaar) bestaan uit ruigte met veel plaagsoorten (planten met wortelstokken) voor de boer Hieruit blijkt het belang van grasbermen die gehooid kunnen worden

11 Grasbermen experiment In 3 bermen zijn proefvlakken aangelegd, waarbinnen op 5 verschillende manieren werd gemaaid voor 4 jaar (5 replica s per site); - niks doen - 1 keer per jaar maaien en maaisel niet afvoeren (verwaarloosd beheer) - 2 keer per jaar maaien en maaisel niet afvoeren (verwaarloosd beheer) - 1 keer per jaar maaien en maaisel wel afvoeren (gangbaar beheer) - 2 keer per jaar maaien en maaisel wel afvoeren (gangbaar beheer)

12 Grasbermen experiment Berm 1: Bemmel (Gelderland) Schraal Plant biomassaproductie: 80 g / m 2 / j

13 Grasbermen experiment Berm 2: Heerlen (Limburg) Middel, krijt & löss Plant biomassaproductie: 670 g / m 2 / j

14 Grasbermen experiment Berm 3: Valburg (Gelderland) Voedselrijk, klei Plant biomassaproductie: 780 g / m 2 / j

15 Grasbermen experiment

16 Grasbermen beheer noodzakelijk dicht en verruigd dicht en vergrast ijl en bloemrijk

17 1. Bodembewonende insecten en spinnen Potvallen in 3 bermen 2. Bloembezoekende insecten Observaties in 1 berm 3. In de vegetatie levende snuitkevers Sleepnet in 1 berm

18 Effecten van beheer bodemfauna (3 bermen, maar alleen Valburg en Heerlen verschillen zichtbaar) Aantal soorten bodembewoonde insecten en spinnen

19 Indicatoren voor diversiteit

20 Effecten van beheer bloembezoek (alleen Heerlen) Aantal bloembezoeken

21 Effecten van beheer bloembezoek (alleen Heerlen) Maaien slecht voor bloemen? - Na maaien tijdelijk geen bloemen - Zeer kort, na 1-2 weken al weer herbloei - (Her)bloei gaat veel langer door in het seizoen

22 Effecten van beheer bloembezoek (alleen Heerlen)

23 Inzaaien, dan maar??

24 Kruidenmengsels Alleen voor kroeglopers / migranten Soms contra-effectief

25 Natuurlijk oogt minder, is beter

26 Effecten van beheer snuitkevers in vegetatie (alleen Heerlen) Aantal snuitkeversoorten in de vegetatie

27 Tips voor maaien Bestuivers.nl: - Maai gefaseerd - Maai na het seizoen - Houd waar mogelijk nog rekening met speciale soorten (insecten/planten) of omstandigheden - Voer maaisel af (niet klepelen) - Gebruik licht materieel

28 Typen van gefaseerd maaien gemakkelijk Links, even goed voor vegetatie, maar toch gefaseerd Rechts, een klein gedeelte wordt minder vaak gemaaid

29 Blokmaaien (N 11 Hazerswoude)

30 Typen van gefaseerd maaien moeilijk

31 Invloed van omgeving Over het algemeen in bermen veel soorten en individuen, maar meestal minder stenotope soorten

32 Invloed van omgeving Metingen langs slootranden laten afname soorten zien op afstand van natuurgebieden

33 Data bestuivers Overijssel (N = 60) 0,45 dichtheid 0,40 0,35 0,30 0,25 0,20 0,15 0,10 0,05 0,00 zweefvliegen landbouw natuur bijen

34 Data bestuivers Overijssel (N = 60) 12 Zeldzame soorten landbouw waargenomen verwacht natuur

35 Corridors of stapstenen Idealiter fungeren bermen (naast leefgebied) ook als corridors en/of stapstenen in het landschap. Vergt dus een slimme manier (ligging, bodemtype, vegetatie) van aanleg in relatie tot natuurgebieden

36 Conclusies - Bij voedselrijke omstandigheden is twee keer per jaren maaien + afvoeren maaisel het beste beheer - Bij schrale vegetaties kan dat minder vaak - Bloemen (rijkdom, hoeveelheid) zijn een goede indicator voor insectenrijkdom, niet alleen voor bloembezoekers, maar ook bodemfauna - Een vorm van cyclisch-gefaseerd maaien kan erg veel dieren bevorderen, maar let op de kwaliteit van de vegetatie - Bermen kunnen dienen als habitat én corridors - Bermen kunnen een belangrijke landschappelijke functie hebben en daar kan slim op ingespeeld worden