Holebi en transgender Homo blijft een scheldwoord

Holebi en transgender Homo blijft een scheldwoord 14

verhaal DYLAN (23) ZAT OP EEN HOMOFOBE SCHOOL Ik was de eerste homo van de school Een eenzaam schooljaar vol pesterijen omdat hij homo was. Zo herinnert Dylan zich zijn derde jaar secundair. Hij moest zijn jaar overdoen en zijn zelfvertrouwen kelderde. Op die school blijven holebi s vandaag nog altijd in de kast. Er is niets veranderd. Op de laatste dag van mijn tweede jaar secundair kwam een klasgenoot me out of the blue vragen: Dylan, ben je homo? Ik stond aan de grond genageld, kon er niets op zeggen, maar zo heb ik het ongewild bevestigd. De hele zomervakantie heb ik zitten piekeren. Ik voelde dat de school heel vijandig tegenover homo s stond. Ik besloot het dus verborgen te houden. Maar net voor de herfstvakantie verkondigde een klasgenoot: Dylan is een homo. Het ging als een lopend vuurtje rond. Zelfs een kerel van het zesde riep me in de gang na: Flikker! HET HOEKJE VAN DE KLEEDKAMER De pesterijen werden steeds gemener, mijn pennenzak, boeken, turnzak verdwenen. In de Chrysostomos-show zat een sketch over een homo. Ik zat achterin de zaal en iedereen keek om naar mij. Dat werd getolereerd, door niemand afgekeurd. Tijdens de les L.O. vroegen mijn klasgenoten aan de leraar of ik me niet bij de meisjes kon omkleden. Die man zweeg bijna een minuut en ik zag hem denken: Hoe moet ik daar op reageren? Kan ik dat maken? Elke seconde zakte ik dieper in de grond. Ik koos altijd een hoekje van de kleedkamer en keek enkel naar de baksteen voor me, zodat ze me er zeker niet van konden beschuldigen op andere jongens te geilen. Toen een klasgenoot me weer nariep, heb ik hem bij zijn kraag gepakt en tegen de muur geduwd. We moesten allebei naar de directeur. Ik was er echt van overtuigd dat die mij zou steunen. Ik was toch het slachtoffer? Maar de andere jongen mocht gaan en ik kreeg te horen dat ik de eerste homoseksuele leerling in het driehonderdjarige bestaan van de school was. TEGEN DE STROOM IN Sindsdien ging ik niet graag meer naar school, mijn punten gingen snel achteruit, ik werd zelf ook veel brutaler en rebelser. Mijn ma heeft me toen op een stoel gezet en gedwongen om te zeggen wat er scheelde. Ze heeft de pesterijen aangeklaagd bij de klastitularis. Een paar leraren deden daarna hun best, maar homofoob gedachtegoed krijg je niet met twee bereidwilligen uit een hele school. Ik deed niets meer voor school en vluchtte in World of Warcraft, een online game. Met een C-attest tot gevolg. Samen met die uitslag kreeg ik ook ons jaarboek. Ik heb de pagina 2

Ik heb mijn klas uit het jaarboek gescheurd met mijn klas eruit gescheurd en versnipperd. Zonder om te kijken, ben ik weggegaan. Ik zocht een andere school, één waarvan ik honderd procent zeker was dat ik er niet hetzelfde zou meemaken. Het werd een kunsthumaniora in een andere stad. Niemand kende me daar. Er waren zo veel subculturen dat ik niet meer speciaal was. KWETSBAARDER Dat ene jaar heeft me enorm beïnvloed: ik liep een studieachterstand op, mijn zelfbeeld en zelfvertrouwen waren naar de vaantjes. Het heeft me kwetsbaarder gemaakt. Mocht dat niet gebeurd zijn, dan was ik waarschijnlijk een gewone leerling gebleven en had ik steviger in mijn schoenen gestaan. In de lagere school werd ik al eens gepest omdat ik wat dikker was, maar als ze met je geaardheid lachen, ligt dat echt gevoeliger. Dat is zo persoonlijk. Heb je al eens twee homo s zien dansen op een scoutsfuif? Dat is nog altijd om problemen vragen. Aan het station heb ik ooit klappen gekregen toen ik met m n vriend op de bus stond te wachten. Als ze je als de homo zien en benoemen, dan behandelen ze je vaak slecht. Pas als ze je als persoon kennen, verdwijnt de vijandigheid. 3

fenomeen Hetero is de norm De Belgische wetgeving erkent de seksuele diversiteit in onze maatschappij. Toch blijft hetero de norm en haalt homofoob geweld de kranten. En de school? Voor jongeren en leraren die niet aan het stereotiepe man-vrouwbeeld beantwoorden, is die vaak niet veilig genoeg om gewoon zichzelf te kunnen zijn. Niet omdat ik anders wil zijn, maar omdat ik mezelf wil zijn (LOESJE) WIE? Holebi s - homo, lesbisch, biseksueel - voelen zich aangetrokken tot iemand van hetzelfde geslacht of tot zowel mannen als vrouwen. Bij transgenders komen geslacht en identiteitsbeleving niet overeen: hun gedrag, uiterlijk en/of innerlijke beleving is niet wat van een jongen of meisje verwacht wordt. Ze voelen zich vrouw in een mannenlichaam of omgekeerd. Of ze voelen zich man noch vrouw, maar eerder iets tussenin. Wie transgender is, is niet altijd holebi. LHBT-jongeren zijn lesbisch, homo, bi of transgender. PROBLEEM? De heteronorm zorgt ervoor dat veel jongeren, leraren, ouders onwennig of afkerig staan tegenover seksuele diversiteit. De helft van de heterojongens heeft moeite met uitingen van homoseksualiteit. Meisjes zijn iets toleranter. Een homonegatieve houding is tegenwoordig subtiel en impliciet: niemand heeft er een probleem mee tot het te zichtbaar wordt of te dichtbij komt. Homofoob geweld (gaybashing) is plagen, uitschelden, belachelijk maken, roddels verspreiden, cyberpesten, fysiek geweld gebruiken, intimideren op basis van seksuele voorkeur of genderidentiteit. GEVOLGEN? Ontdekken dat je plots tot een minderheid behoort, kan je onzeker maken. Sommige jongeren missen bovendien een netwerk dat hen ondersteunt of ze ervaren veel druk om zich volgens de groepsnorm te gedragen. Wie niet open kan of mag zijn over zijn seksuele oriëntatie of genderidentiteit, heeft een verhoogd risico op: angst, depressie, zich eenzaam voelen probleemgedrag als overtreden van regels en agressief zijn zichzelf pijn doen en/of zelfdoding een kwetsbare schoolcarrière: vaker van school wegblijven, opleiding niet afmaken, schoolresultaten die verslechteren. Homofoob geweld kan een zware mentale en fysieke tol eisen. 4

HELFT INCIDENTEN OVERKOMT HOLEBI S OP SCHOOL 6 % van de tweede-, derde- en vierdejaars secundair voelde zich al eens tot hetzelfde geslacht aangetrokken. Dat is er ongeveer 1 in elke klas. Deze LHBT-jongeren zitten niet allemaal lekker in hun vel: 15 % van de lesbische en bi-meisjes heeft bijvoorbeeld voor haar 23ste verjaardag al minstens een zelfmoordpoging ondernomen. Bij heteromeisjes is dat 1 %. Het ergste herhaalde incident dat jongeren meemaakten omdat ze holebi zijn, vond in 47 % van de gevallen op school plaats. DRIE MISVERSTANDEN Homo zijn? Dat is een keuze KLOPT NIET - LHBT-jongeren hebben er niet voor gekozen om zo te zijn. Net zoals niemand ervoor kiest om linkshandig of klein te zijn. Je kan het ook niet aanleren, ervan genezen of er iemand mee besmetten. Bij etnisch-culturele minderheden of leerlingen en ouders met een streng godsdienstige achtergrond leeft dit vooroordeel soms sterk. Wij hebben dat op school niet KLOPT NIET - In sommige scholen zijn holebi s nog onzichtbaar omdat LHBT-jongeren of -leraren zich er niet outen uit angst voor negatieve reacties. Allicht zijn ze er dus wel, maar is jouw school nog te onveilig om uit de kast te komen. Hogescholen en universiteiten scoren beter dan secundaire scholen. De ouders pikken lessen over holebi s en transgenders niet KLOPT NIET - Misschien komen ouders om uitleg vragen, maar daarop kan je je voorbereiden. Hoe? Door erop te drukken dat iedereen gelijkwaardig is op school. Door te zeggen dat deze lessen over respect voor je medemensen gaan. Door ze gerust te stellen dat je zelf geen standpunt inneemt of standpunten veroordeelt. Je stelt leerlingen vragen zodat ze zelf leren nadenken. Bovendien bestaan er eindtermen die scholen verplichten om verschillen in gezinsvormen, gender en diversiteit aan te kaarten. 5

expert Meisjes worstelen er meer mee Saskia Aerts onderzocht de schoolcarrière van holebijongeren. Hun cijfers verschillen niet veel van die van heterojongeren. Maar lesbische en biseksuele meisjes maken wel iets meer kans op een B- of C-attest. Zij blijken een kwetsbare en vergeten groep. Het zijn toch vooral jongens die negatieve reacties krijgen? Dat klopt. Toch scoren meisjes op alle vlakken slechter: het gevoel erbij te horen, hun motivatie, resultaten, hun identiteit aanvaarden Ze zijn minder zichtbaar dan homo s, denken veel na over reacties van anderen en hebben moeite om hun nieuwe identiteit te aanvaarden. Het duurt dan ook langer voor ze zich outen. Bij meisjes komt het inzicht vaak plots terwijl jongens er meestal langzaam aan kunnen wennen. Ze tonen zonder in stereotypen te willen vervallen ook minder dat typische meisjesgedrag dat leraren graag hebben. Bij een deel van de homojongens speelt het omgekeerde: hun vrouwelijke trekken worden in ons onderwijs sneller beloond. Bso- en tso-leerlingen staan negatiever tegenover LHBT-jongeren? Er zijn inderdaad grote verschillen. De sociale ongelijkheid speelt hier een rol: veel jongeren uit de lagere sociale klassen komen in het bso/tso terecht. In zulke minder diverse groepen worden stereotypen versterkt. Toch hebben holebi s niet het gevoel dat ze in het bso/tso meer gediscrimineerd worden. Blijkbaar is het niet omdat je zo denkt, dat je je ook zo gedraagt. Mogelijk zijn leerlingen in bso/tso de negatieve opmerkingen ook meer gewoon zodat ze die niet meer persoonlijk nemen en niet melden tijdens het onderzoek. Bovendien zou het kunnen dat homo- en bijongens in typische richtingen zitten met veel meisjes: drama, haartooi, kantoor Schelden, belachelijk maken, wat doet dat met een jongere? Wie vuile homo roept, beseft niet hoe diep dat de andere raakt. Het gaat, eerder dan bij plagerijen over een bril of over ros haar, over je identiteit. Pesters zien het als een grapje. Hun hetero zijn is geen deel van hun identiteit, terwijl holebitransjongeren soms jaren worstelen om dat stukje van zichzelf te aanvaarden. In een holebivriendelijke school reageren leraren op kwetsende opmerkingen. Ze staan er open voor diversiteit, durven het thema ter sprake te brengen, hebben er continu aandacht voor. En wat blijkt? Ook heteroleerlingen ervaren zulke scholen duidelijk positiever. 6

test Hoe vriendelijk is je school voor holebi s en transgenders? Vink de uitspraken aan die op je school van toepassing zijn: We praten openlijk én serieus over het thema in de klas, op het schoolplein en in de lerarenkamer. Een holebileraar of directielid kan zijn/haar partner meenemen naar het personeelsfeest. Een LHBT-leerling kan terecht bij een vertrouwenspersoon die echt openstaat voor het thema. Leraren grijpen altijd in als iemand een homofobe uitspraak doet of homo als scheldwoord roept. Leraren, ouders, directie, leerlingenbegeleiding, leerlingen: iedereen is betrokken bij het thema. Onze school heeft een antidiscriminatie- of antipestbeleid waarin holebitrans-leerlingen als doelgroep opgenomen zijn. We krijgen vormingen en bijscholingen rond genderkwesties en homoseksualiteit. Het thema is zichtbaar op school: met posters, acties, regenboogvlaggen... Een jongen kan met make-up en in vrouwelijke kledij naar school komen zonder dat dit als probleemgedrag wordt gezien. Iedereen is op onze school gelijkwaardig aan elkaar. 9 kruisjes of meer? Fijn, holebitrans- én heteroleerlingen zullen zich in je school erg betrokken voelen. 5, 6, 7 of 8 op 10? Lees verder en ontdek hoe je je school nog holebi- en transgendervriendelijker maakt. Geen 5 gehaald? Kijk zeker op de laatste bladzijde hoe je het thema in je school aankaart. 7

preventie Uit of in de kast: op naar een veilige school Onderwijspersoneel dat elkaar steunt en met een open houding elke vorm van discriminatie wil aanpakken, is de beste basis voor een veilige school. Hoe begin je eraan? HET TIENPUNTENPLAN VOOR DE SCHOOL MAAK EEN DIAGNOSE VAN DE HUIDIGE SITUATIE. 1 Weet de school hoe veilig LHBT-leerlingen en -personeel er zich voelen? Worden er incidenten gemeld? Staat er duidelijk in het schoolreglement dat pestgedrag op basis van geaardheid of genderexpressie niet kan? 2 Heb je als school een duidelijke visie op plagen, pesten en discriminatie? Is er een gedragen beleid over hoe de school met negatief gedrag omgaat? 3 Heeft de school ook een duidelijke visie op hoe je positief gedrag (burgerschap, respect voor de mening van anderen, omgaan met diversiteit) bij leerlingen stimuleert? SCHEP EEN VEILIGE OMGEVING. 4 Maak met leraren en leerlingen duidelijke afspraken over wat respectvol gedrag is. Zorg dat iedereen negatief gedrag ook consequent corrigerend aanpakt. Ook als dat van leraren of ouders komt. 5 Maak het thema zichtbaar en het onderwerp vanzelfsprekend. Hang posters tegen homofoob geweld op, programmeer een tentoonstelling, zorg voor een artikel in de schoolkrant, hang de regenboogvlag uit op 17 mei, IDAHO (International Day against Homo and Transphobia). Het zijn subtiele signalen dat de school een open houding aanneemt. Ze zien ons als speciallekes, maar we zijn echt geen buitenaardse wezens (PHILIPPE95) GEEF LES OVER HET THEMA 6 Maak eerst het team sterker met bijscholingen. 7 Breng de lessen over tolerantie, respect, mensenrechten, rolpatronen in kaart. Hoe vaker en in hoe meer vakken daar aandacht voor is, hoe beter. 8 Zorg voor specifieke lessen over seksuele diversiteit. Maak het bespreekbaar, wissel meningen uit. Geef ook expliciete aandacht aan de nuancering voor man-vrouwrolpatronen en voor de stereotypen die ons denkkader beïnvloeden. 8

DRAAG ZORG VOOR JE LEERLINGEN 9 Met een vertrouwenspersoon (dat hoeft geen holebileraar te zijn) is elk knelpunt op school bespreekbaar. Heb oog voor mogelijke sociale uitsluiting van LHBT-jongeren. 10 Betrek leerlingen, bijvoorbeeld via de leerlingenraad. Ze kunnen mee de sfeer op school bepalen door bijvoorbeeld een GSA (Gay Straight Alliance) op te richten. Stimuleer contact tussen LHBT-jongeren of richt een praatgroep op. ZIJN KLEUTERS TE JONG OM ROND DIT THEMA TE WERKEN? Nee, integendeel. Nog te vaak worden van meisjes andere dingen verwacht dan van jongens. We veronderstellen dat jongens rationeel zijn, met auto s spelen en niet huilen. En meisjes? Die hechten belang aan hun uiterlijk, zijn zorgend en emotioneel. Ongewild wordt zo het stereotiepe man-vrouwbeeld versterkt. Dat zorgt voor een negatiever beeld over holebi s. Wie afwijkt, wordt al snel in het vakje anders en vreemd gestopt. Kleuters zijn volop bezig met de wereld in zulke vakjes te stoppen. Je kan hun denkkader nog verruimen door bijvoorbeeld niet te zwijgen over holebikoppels en -ouders. Met een te roze of te blauwe opvoeding gaan er trouwens ook veel talenten verloren. Tips voor de kleuterklas en de basisschool (van voorleesboekjes tot uitgewerkte lessen) vind je via genderindeklas.be en genderklik.be. 5 DO S VOOR DE LERAAR Volg een vorming als je je niet stevig in je schoenen voelt staan. Ken je leerlingen. Hoe staan ze tegenover het thema? Integreer het subtiel in je lessen om reacties uit te lokken of ga directer te werk met een actueel krantenartikel. Check je lesmateriaal. Waar liggen kansen om stereotiepe beelden te vervangen? Om niet-traditionele relatievormen zichtbaar te maken? Voer holebikoppels op in leeslessen, vraagstukken Ook als leraar wiskunde. Let zelf op je taalgebruik. Gebruik het neutrale partner of lief in plaats van vriendje. Maak ook zelf geen gemene opmerkingen, al is het lachend bedoeld. Geef vooraf aan welk taalgebruik je in je lessen tolereert. 9

good practice Waarom schilder je de keukenhoek roze? Toen de Unescoschool in Koekelberg het gemeentehuis mocht bezoeken, grepen de juffen van het derde leerjaar hun kans. Ze stapten er in een feestelijke optocht naartoe en trouwden daar - net echt - met elkaar. Het bewijst dat onze leraren minder en minder in stereotypen denken, vertelt directeur Guray Turkistan. Het thema holebi heeft veel tentakels. Je linkt het makkelijk aan interculturele dialoog, wereldburgerschap, respect. De raakpunten met onze schoolvisie, met ons gelijkekansenplan en met de eindtermen liggen voor het rapen. Ik voelde dat dit team er klaar voor was: we stapten in oktober 2013 in een traject op maat van onze school. Een externe begeleider schoolt de zes kernteamleden bij die op hun beurt de leraren wegwijs maken. Deze werkwijze heeft meer effect dan één leraar op bijscholing sturen. We worden gesteund met boekentips, lessuggesties, werkbladen Het is concreet, bruikbaar, zonder administratie voor de leraren. We screenden eerst ons materiaal. We kopen ballen in een neutrale kleur en zijn ons erg bewust van de stereotypen bij het gebruik van prenten. De keukenhoek is hier dus niet roze geschilderd. In een volgende stap nemen we onze mondelinge boodschappen onder de loep. Want onbewust zeggen we wel eens verkeerde dingen: waarom moeten de jongens bijvoorbeeld altijd de banken versleuren? We durven eerlijk tegen elkaar te zijn en betrappen elkaar al lachend. Clichés met humor aanpakken, dat werkt wel. We droppen geen bom, maar brengen het holebithema subtiel aan. Hoe? Met een respectbeurs en de tentoonstelling Ik en de ander bijvoorbeeld. Dat lokt in de lagere school leuke discussies uit. We spraken af dat ongeruste ouders bij mij konden komen, maar niemand vroeg: Waar zijn jullie mee bezig? We communiceren over de tentoonstelling in de nieuwsbrief, maar letten wel op met uitdagende foto s. We veroordelen de beeldvorming die leerlingen van thuis meekrijgen niet, maar geven wel onze kijk mee. Anders horen de leerlingen maar één versie van de feiten. Daar zijn ook alle leraren van levensbeschouwelijke vakken bij betrokken. Rond seksuele diversiteit werken wordt trouwens ook opgelegd in de eindtermen. 10

aanpak Zo voelen holebi s en transgenders zich veilig op school Het thema doodzwijgen, dramatiseren of problematiseren? Niet doen. Er alleen in de lessen seksuele opvoeding iets van zeggen? Ook niet ideaal. Welke aanpak werkt wel? DOORBREEK GENDERSTEREOTYPEN De jongens starten met tekenen, de meisjes met toneel Verdeel de groep niet altijd in jongens en meisjes. Gebruik eerder nummertjes, potje met namen, symbooltjes... Amai, dat is mooi geschreven voor een jongen Probeer onbedoelde man-vrouwboodschappen te vermijden. Ook de non-verbale. De meisjes zitten weer te babbelen Vertel kinderen niet hoe ze een jongen of een meisje moeten zijn. Er zijn 1001 manieren om dat te zijn. Kinderen pikken die kleine boodschappen heel snel op. Jij mag hier niet komen, dit is alleen voor de meisjes Spreek kinderen aan op hun stereotypen. In de poppenhoek mag iedereen spelen. Mijn vader zegt dat ik niet met meisjes mag praten Geef een duidelijke boodschap: Hier op school is iedereen gelijk en hier werk je dus wel samen met meisjes. Zo veroordeel je niet, ook niet hoe er thuis over gedacht wordt. Ik wil geen prinses zijn Laat kinderen niet altijd kiezen. Verplicht zowel jongens als meisjes eens om zowel auto s als kledij te verzinnen. Moet je dan een jongen in een prinsessenkleed dwingen? Nee, een armband of diadeem kan al volstaan om van rol te wisselen. Je creëert zo wel een veilige omgeving voor een jongen die echt in het rollenspel wil opgaan. Heb je al een vriendje? Wees alert voor de heteronorm die je ongewild zelf uitdraagt. Partner is neutraler. Meisjes voetballen niet Steun elke interesse die jongeren tonen, ook al is die roldoorbrekend. Anders gaan er talenten verloren. 11

Als God dit zondig vindt, waarom heeft hij het mij dan gegeven? (ISMAEL) REAGEER OP HOMO ALS SCHELDWOORD GEEF EEN DUIDELIJKE BOODSCHAP: TOLEREER GEEN KWETSENDE OPMERKINGEN. Wat je zegt, is discriminerend en kwetsend. Op school heb je respect voor iedereen. Met zo n scheldwoord geef je aan holebi s de boodschap dat je hen afkeurt. Hier keuren we niemand af. Als er al lessen waren over het thema kan je ook daarnaar teruggrijpen. COUNTER GELOOFSARGUMENTEN GEEF EEN DUIDELIJKE BOODSCHAP: OP SCHOOL IS IEDEREEN GELIJK. Homo zijn is slechts één aspect van iemands eigenschappen en dat maakt geen verschil in hoe jullie met elkaar omgaan. Op school maken we geen verschil tussen man of vrouw, blank of zwart, groot of klein. Iedereen is hier gelijk. HAAL HET ONDERWERP UIT DE RELIGIEUZE SFEER EN FOCUS SNEL OP HET MENSELIJKE. Wat als jij plots verliefd werd op een andere jongen? Wat als je zus zou vallen voor een ander meisje? Kan jij dan kiezen op wie je verliefd wordt? Respect voor elk individu past binnen elke levensbeschouwing. Ella vzw heeft een handleiding met dvd Recht op liefde. Die maakt seksuele diversiteit binnen etnisch-culturele minderheden bespreekbaar en laat gezagsdragers uit vier geloofsgemeenschappen zelf argumenten aanbrengen. 12

aanpak TRANSGENDER OP SCHOOL Hij wil de meisjestoiletten gebruiken De druk van leeftijdsgenoten, het schoolreglement dat lang haar voor jongens verbiedt, de kleedkamer en toiletten waar ze zich niet op hun plaats voelen: voor jongens die zich meisje voelen of omgekeerd is de schoolomgeving doorgaans zeer vijandig. Bovendien bestaat er voor scholen nog heel weinig informatie over transgender leerlingen. WAT MOET JE WETEN? Wanneer een jongetje in de basisschool zich als een meisje voelt en bijvoorbeeld liever jurkjes draagt, blijft dat niet per se zo. 80 procent van de kinderen die zich aanmelden bij een genderteam (team van medische specialisten) blijkt zich later toch met zijn of haar lichaam te verzoenen. Elk kind vertoont wel eens een poos gedrag dat niet bij het geslacht past. Daar is niks mis mee. Wanneer een leerling permanent, langdurig en op meerdere vlakken aangeeft dat hij of zij zich geen jongen of meisje voelt én daaronder lijdt, verwijs je ouders het best door naar het kinderteam van het UZ Gent en naar transgenderinfo.be. Jongeren wijs je ook de weg naar T-jong. Een volledige genderswitch voor het begin van de puberteit wordt afgeraden. Te snel grote veranderingen toelaten is niet ideaal, omdat ze moeilijk terug te draaien zijn. Zoek met ouders, gespecialiseerde begeleiders en kind naar een middenweg. HOE GA JE ERMEE OM? Bespreek wat de gevolgen kunnen zijn van zijn of haar gedrag, uiterlijk en kleding. Leg uit dat het negatieve reacties uit de omgeving kan opleveren en dat het daarom goed is om soms voorzichtig te zijn. Straf een kind niet omdat het zich mannelijker of vrouwelijker gedraagt dan wat je verwacht. Dit kan kinderen onzeker en beschaamd maken. Het kind zal sowieso al veel druk ervaren om zich normaal te gedragen. Maak goede afspraken: welke kleedkamer gebruikt de leerling? Welk toilet? Slaapt de leerling tijdens de schoolreis bij de jongens of de meisjes? Verandert de foto op de schoolpas? Welke naam staat er op de klaslijst, het diploma? Spreek je de leerling met hij of zij aan? Pols bij de leerling, de ouders en de eventuele professionele begeleiding naar de beste aanspreking. Heb ook oog voor de vrienden, de klasgenoten, de broers of zussen in de school. Ook zij kunnen zich onwennig voelen bij de situatie. 13

help Vier vragen 1 Is het een modeverschijnsel? Deze week hebben zich plots drie meisjes geout. Dat het in golven komt, is niet zo vreemd: misschien heeft een leerling het voortouw genomen en heeft haar positieve coming-out anderen gesterkt? Er is ook niks mis met twijfelen of experimenteren. 2 Ik vermoed dat Noa lesbisch is. Spreek ik haar daarover aan? Viseer de leerling niet, maar ontwijk haar ook niet. Als je problemen vermoedt, bied dan voorzichtig de gelegenheid om te praten. Probeer inzicht te krijgen in de situatie. Heeft die leerling haar geaardheid nog maar pas ontdekt? Twijfelt ze nog? Kan ze zichzelf aanvaarden? Heerst er angst voor afwijzing? Verplicht een coming-out niet. Soms brengen leerlingen zichzelf zo in een gevaarlijke situatie. Je kan de implicaties niet altijd goed inschatten. Mijn leraar zei dat iedereen dingen van zichzelf ontdekt die hij liever in een hokje ver weg stopt. Maar ook die dingen moet je leren accepteren (GILLES) 3 Waarom al die aandacht? Ik maak toch ook geen punt van mijn hetero zijn? Je zal als twaalfjarig meisje maar plots verliefd worden op een ander meisje, terwijl je je hele leven gehoord hebt dat je verliefd gaat worden op een jongen. Als hetero onderschat je soms hoe dat aspect een deel van je identiteit vormt. Maar voor holebi s en transgenders ligt dat anders: ze behoren plots tot een minderheid en worden daardoor mogelijk gepest en gediscrimineerd. In een echt holebitransvriendelijke omgeving zouden genderbeleving en geaardheid geen issue mogen zijn. 4 Ik ben homo. Zeg ik dat bij mijn sollicitatie? Een leraar moet de keuze hebben. Het moeten verzwijgen, is niet oké. Het moeten zeggen, ook niet. Niet iedereen voelt immers de behoefte om op de werkvloer over zijn privéleven te spreken. Een veilige, vriendelijke en verwelkomende omgeving laat beide keuzes open. In een sollicitatiegesprek mag men niet naar je geaardheid polsen. Krijg je de vraag toch, dan kan je antwoorden met een wedervraag: Waarom is dat voor deze functie van belang? 14

Deze Eerste Lijn geeft informatie en aanzetten over hoe een school een holebivriendelijke omgeving kan worden. De beginsituatie van elke school is anders. Vraag aan het CLB om samen te werken en doe een beroep op het gratis vormingsaanbod van Çavaria. Zowel voor studiedagen, kortere vormingsmomenten als voor volledige begeleidingstrajecten kunnen basisscholen, secundaire of hogescholen hier terecht: cavaria.be/vormingen/onderwijs. De onderwijskoepels begeleiden en adviseren ook schoolbesturen en directies. MEER INFO? www.holebifoon.be Onthaallijn waar je terecht kan met al je vragen over holebi s. Mail vragen@holebifoon.be of bel 0800-99533. weljongniethetero.be Via de scholenwerking kan je jongeren uitnodigen om op je school te komen getuigen. De website heeft een heel actief forum. Folderaanbod voor jongeren. Dit is ook de koepel van jeugdverenigingen. t-jong.be Hét vertrekpunt voor transjongeren. transgenderinfo.be Site met correcte en up-to-date info over transgenders. merhaba.be Doorverwijslink voor holebi s en transgenders van etnisch culturele minderheden. genderindeblender.be Educatieve map en website over genderdiversiteit. Bij deze Eerste Lijn hoort ook een filmpje. Kijk en leef mee met de getuigen. Leer van andere scholen. Allemaal op www.tvklasse.be. 15

klik en print Een transgender leerling (hier een meisje dat zich jongen voelt) wil zich bij de jongens omkleden en enkele andere jongens zien dat niet zitten. start het gesprek Een collega zegt je: Je ziet nu al dat Luca een homootje gaat worden. start het gesprek START HET GESPREK Sta stil bij je eigen houding: wat denk jij in deze situaties? Start ook de discussie door de 10 kaartjes te printen en ze op de tafels in de lerarenkamer te leggen. Je hoort leerlingen een verlegen, zachte jongen voor gay en mietje uitschelden. start het gesprek Download de kaartjes op www.klasse.be/eerstelijn Een groepje leerlingen vraagt je of meester Jan een vriend of een vriendin heeft. start het gesprek Hoofdredacteur: Pieter Lesaffer Eindredactie: Leen Leemans Redactie: Veerle Vanbuel Vormgeving: Tim Sels V.U.: Micheline Scheys Foto s: Jonas Roosens Dit dossier werd gemaakt in samenwerking met leraren, directeurs en Çavaria. Het is het veertiende van een vernieuwde reeks. De andere dossiers raadpleeg je op www.klasse.be/eerstelijn.